ISSO-publicatie 61-def-2010

PR

OG

RA

MM

A V

AN

EIS

EN

EN

SY

ST

EE

MK

EU

ZE

VO

OR

VE

NT

ILA

TIE

SY

ST

EM

EN

IN W

ON

ING

EN

EN

WO

ON

GE

BO

UW

EN

Programma van Eisen en systeem-keuze voor ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

ISBN 978-90-5044-199-5

KE

NN

ISIN

ST

ITU

UT

VO

OR

DE

INS

TA

LL

AT

IES

EC

TO

R

publicatie

61

AB

CD

VERSIE 2010

O p l e i d i n g s - e n

o n t w i k k e l i n g s f o n d s

v o o r h e t T e c h n i s c h

I n s t a l l a t i e b e d r i j f

ISSO

Kruisplein 253014 DB RotterdamPostbus 5773000 AN RotterdamTel. 010-2065969Fax 010-2130384E-mail: [email protected]

De in ISSO deelnemende organisaties zijn:NLingenieurs: Organisatie van advies- en ingenieursbureausPIT: Stichting Promotie InstallatietechniekTVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in GebouwenUNETO-VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandelVABI: Vereniging voor Automatisering in de Bouw- en installatietechniek

De werkzaamheden worden begeleid door de Raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld:De heer ir. R.D. van BergenDe heer ing. H. BesselinkMevrouw dr.ir. P.M. BluyssenDe heer ing. W.F.G. HooijkaasDe heer H.M.A. Janssen GroesbeekDe heer ir. P.H.H. Leijendeckers prof.M.De heer ir. W. PlokkerDe heer ir. W.G. Ram

De realisatie van de ISSO-publicatie 61 werd verzorgd door de ISSO-kontaktgroep 36.07, die als volgt was samengesteld:De heer H. Bosch (voorzitter) Gemeente Rotterdam DS+V / VergunningenDe heer W. Hijmissen Brink Climate Systems B.V.De heer ing. M.C. Hofman (projectcoördinator) ISSODe heer ir. R. van Holsteijn VHK (Van Holsteijn en Kemna B.V.)De heer A. Knoester VERO DUCO Ventilation & Sun ControlDe heer J.G. Marcus IAC Installatie-technische Advies CombinatieDe heer C.J.B. Schut Itho B.V.De heer F.A. Vos UNETO-VNIDe heer ir. A.M. van Weele (rapporteur) ISSODe heer H.E. Zieremans ACVV B.V.

De ontwikkeling van ISSO-publicatie 61 is mede tot stand gekomen door financiële bijdragen van:

Kennisinstituut voor de Installatiesector

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO-publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO-publicaties als norm-stellende richtlijnen.

De heer W.J.H. SchefferDe heer ir. J. SchonewilleDe heer ing. R. SteineDe heer ir. P.A.L. StoelingaDe heer ing. A.A.L. Traversari MBADe heer ir. E.J. WagenaarDe heer ir. T.M.E. ZaalDe heer prof. ir. W. Zeiler

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publica-tie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvul-digheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publica-tie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publi-catie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zo-wel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk-)fouten, onvolledigheden en onvolkomen-heden van deze publicatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden ver-veelvoudigd, opgeslagen in een ge-automatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO.

Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Au-teurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or trans-mitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopy-ing, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO.

Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leverings-voorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO.

Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl

Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSO, Postbus 577, 3000 AN Rotter-dam, e-mail: [email protected]

© Stichting ISSO - Rotterdam, september 2010 Herziene versie

VOOR MEER INFORMATIE KIJK OP WWW.ISSO.NL

ISSO-PUBLICATIES 7 Grondleidingen voor warmtetransport (1979) 8 Berekening van het thermische gedrag van gebouwen bij zomerontwerp-

condities (1985)11 Warmteterugwinning (1982)12 Verkort referentiejaar voor buitencondities (1986H)13 Aanbevelingen ter voorkoming van ketelsteenvorming in watervoerende

installaties (1983)14 Zonneboilers; ontwerp, uitvoering en advisering (1992H)16 De jaarlijkse warmtebehoefte van woningen, energiegebruikberekening

per vertrek en totaal (1987)17 Kwaliteitseisen voor luchtkanaalsystemen in woningen utiliteitsbouw’

(2010)18 Leidingnetberekening (1987)19 Thermisch binnenklimaat, aanbevelingen (1991)20 Energiegebruik in kantoorgebouwen (1987)21 Berekening van het energiegebruik voor klimatisering en verlichting van

kantoorgebouwen (1994)22 Energiegebruik in schoolgebouwen (1987)23 Correctieprocedure referentiejaar naar actueel jaar (1988)24 Installatiegeluid, ontwerpaanbevelingen en grondslagen voor geluids-

technische berekeningen aan installaties (1990)25 Leidingisolatie – berekening van de economisch optimale dikte en dikte

ter voorkoming van condensatie (1991)26 Uitwendige corrosie: aanbevelingen ter voorkoming van uitwendige

27 Luchtfilters in comfortinstallaties (1991)29 Stralingsverwarming in hoge ruimten, indirect systeem (1992)30 Leidingwaterinstallaties in woningen (2004)30.3 ISSO/VNI Richtlijn Waterslag in tapwaterinstallaties (1998)30.4 ISSO-publicatie Warmteterugwinning uit douchewater (2008)30.5 ISSO-publicatie LegionellaCode Woninginstallaties (2008)31 Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties (1995)32 Uitgangspunten temperatuursimulatieberekeningen (1994)34 Stralingsverwarming in hoge ruimten, direct systeem (1994)35 Van automatisering naar gebouwbeheer – Een overzicht van de stand van

zaken (1994)36 Standaard vraagspecificatie voor installaties in gebouwen (2010)37 Energiewijzer kantoren (1995)38 Handboek warmtepompen voor de gebouwde omgeving (1996)39 Langetermijnkoudeopslag in de bodem (1997)40 Werkplekklimatisering door verdringingsventilatie in een kantooromgeving

(1994)43 Concepten voor klimaatinstallaties (1998)44 Het ontwerp van hydraulische schakelingen voor verwarmen (1998)45 Methoden voor energiebesparingberekeningen – Onderbouwingmethode

Energiebesparingfonds (EBF) (1997)46 Ontwerp van individuele hydraulische schakelingen voor verwarmen van

eengezinswoningen (2000)47 Ontwerp hydraulische schakelingen voor koelen (2005)48 Klimaatplafonds/Koelconvectoren: richtlijnen voor ontwerp en uitvoering

(2008)49 Vloer-/wandverwarming; vloer-/wandkoeling (2005)50 Ontwerptechnische kwaliteitseisen voor warmwaterverwarmingsinstallaties

(2008)51 Warmteverliesberekening voor woningen en woongebouwen (2009)52 Luchtzijdig inregelen van klimaatinstallaties (2009)53 Dimensionering verwarmingsinstallaties U-bouw (2002)54 Energie Diagnose Referentie (EDR) (losbladig) (2003)55 Tapwaterinstallaties in woon- en utiliteitsgebouwen (2001)55.1 Handleiding legionellapreventie in leidingwater (2005)55.2 Handleiding zorglicht legionellapreventie (2005)55.3 Legionellapreventie in klimaatinstallaties (2008)55.4 Handleiding alternatieve technieken in collectieve leidingwaterinstallaties

(2008)55.5 Handleiding beheer en onderhoud in collectieve leidingwaterinstallaties

(2008)56 Inregelen van ontwerpvolumestromen in individuele verwarmingsinstal-

laties in woningen (2002)57 Warmteverliesberekening voor industriegebouwen (2002)58 Luchtverwarming woningbouw (2004)59 Grote zonneboilers (2001)60 U- en R- Waarden (2005)61 Kwaliteitseisen ventilatiesystemen woningen en woongebouwen (2010)62 Centrale gebalanceerde ventilatiesystemen met warmteterugwinning in

woningen en woongebouwen (2010)

64 Kwaliteitseisen isoleren (2002)63 Beheer en Onderhoud ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

(2008)65 Inregelen van ontwerpvolumestromen in warmwaterverwarmings-

installaties (2004)66 Vermogen van radiatoren en convectoren in praktijksituaties (2001)

(Herziening ISSO 1)67 PvE Elektrotechnische veiligheid & bedrijfszekerheid (2007)68 Energetisch optimale stook- en koellijnen (2002)69 Model voor de beschrijving van de werking van een klimaatinstallatie (2002)70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens (2008)70.2 Individuele behandeling van afvalwater (IBA) (2000)70.3 Grijswater binnen de perceelgrens (2002)71 Optimale warmte opwekkingsinstallaties (2003)72 Ontwerpen van individuele en klein elektrische warmtepompsystemen

(2005)73 Ontwerp en Uitvoering van Verticale Bodemwarmtewisselaars (2005) 74 Thermisch behaaglijkheid - eisen voor de binnen temperatuur in

gebouwen (2004)75 Handleiding Energieprestatie-Advies Utiliteitsgebouwen 75.1 (2009) – 75.2

(2007) – 75.3 (2009)76 Montage- en materiaalspecificaties voor warmwater-verwarmings-

installaties (2005)77 Installaties voor Levensloopbestendig Wonen: functie, ontwerp en

uitvoering (2004)78 Handleiding Zonnestroom voor ontwerper en installateur (2006)79 Inspectie en Onderhoud van Noodverlichtingsinstallaties (2010)80 Handboek integraal ontwerpen van collectieve installaties met warmte-

pompen in de woningbouw (2007)81 Handboek integraal ontwerpen van warmtepompinstallaties voor utiliteits-

gebouwen (2007)82 Handleiding Energieprestatie-Advies Woningen 82.1 (2009) – 82.2 (2007) –

82.3 (2009) – 82.4 (2010)83 Een helder licht op werkplekverlichting (2006)86 Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouw-

kassen (2007)87 Kwaliteitseisen voor watertechnische installaties in tuinbouwkassen (2007)88 Kwaliteitseisen voor de constructie van tuinbouwkassen (2007)89 Binnenklimaat scholen (2008)91 Ventilatiesystemen met decentrale toe- en afvoer en warmteterugwinning

in woningen en woongebouwen (2009)92 Ventilatiesystemen met decentrale toevoer en centrale afvoer in woningen

en woongebouwen (2009)94 Regeltechniek voor klimaatinstallaties en warmtapwaterbereiding (2010) DIVERSEN (voor overige producten zie www.isso.nl)NTR 3216 Binnenriolering richtlijn voor ontwerp en uitvoering (2008)

(te bestellen bij NEN, 015-269 03 90)900 Verdringingsventilatie (2004)HBi Handboek Installatietechniek (2002)HBz Handboek Zonnestraling en Zontoetreding (2010) ISSO-KLEINTJESHandleiding Kleintje Water (2003)Handleiding Kleintje Inregelen (2004)Handleiding Kleintje Warmteverlies voor woningen (2005)Handleiding Kleintje Vloerverwarming (2005)Handleiding Kleintje Cv (2006)Handleiding Kleintje Binnenklimaat (2006)Handleiding Kleintje U- en Rc-waarden (2007) Handleiding Kleintje GAS (2008)Handleiding Kleintje Riolering (2008)Handleiding Kleintje Stooklijnoptimalisatie (2008)Handleiding Kleintje Legionellapreventie (2008)Handleiding Kleintje Ventilatie (2009)Handleiding Meetmethoden Elektrotechniek (2009) INSTRUCTIEMATERAAL IBnv Instructieboek Noodverlichting (2010)IBmkls Instructieboek Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leiding-

systemen sanitair (2008) IBM Instructiebladen voor monteurs gebaseerd op Kleintje Riolering (2008)IBhs Instructieboek Ontwerpen van sanitaire installaties (2008) IBemo Instructieboek EMO, module 1, 2, 3 en 4 IBpq Instructieboek Power Quality (2009)IBwp Instructieboek Warmtepompen (6 delen) (2009)

ISSO-UITgAVEN

OTIB: De technische installatiebranche is met ruim 10.000 werkgevers en ruim 137.000 werknemers één van de grootste branches van Nederland.

De bedrijven in deze branche ontwerpen, installeren en onderhouden technische installaties voor ICT, verwarming, sanitair en elektro. Hun werk-terrein ligt binnen de woningbouw, utiliteit, industrie en infrastructuur.

Het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) stimuleert het vakman-schap in de branche. OTIB spant zich in om scholing te agenderen bij de ruim 10.000 bedrijven in deze branche, maar houdt ook zicht op het scholingsaanbod om witte vlekken in het aanbod van opleidingen te voorkomen. Daar waar nodig worden opleidingen geïnitieerd die aansluiten bij de nieuwste innovatieve ontwikkelingen. OTIB fungeert als vraagbaak, stimulator, betrokken partner, intermediair en initiator voor onderwijs en bedrijfsleven.

Uneto-VNI; UNETO-VNI is de ondernemersorganisatie voor de instal-latiebranche en de technische detailhandel. Beide sectoren leveren een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie (jaarlijkse omzet van circa 3 miljard euro). De installatiebranche biedt werkgelegenheid aan 130.000 personen. De installatiebedrijven zijn actief binnen de woning-

bouw, utiliteit, industrie en infra op de gebieden ontwerp, advies, installatie en beheer. Van deze bedrijven zijn er circa 5.300 aangesloten bij UNETO-VNI, deze nemen 90% van de omzet van de installatiebranche voor hun rekening. De technische detailhandel bestaat uit winkelbedrijven die apparatuur verkopen en repareren. UNETO-VNI vertegenwoordigt ruim 1.800 winkels.

UNETO-VNI is een van de grootste werkgeversorganisaties van Nederland en een factor van belang in de Nederlandse economie en samenleving.

O p l e i d i n g s - e n

o n t w i k k e l i n g s f o n d s

v o o r h e t T e c h n i s c h

I n s t a l l a t i e b e d r i j f

ISBN: 978-90-5044-199-5

ISSO-publicatie 61

Programma van Eisen en systeemkeuze voor ventilatiesystemen in

woningen en woongebouwen

Kwaliteitseisen ventilatiesystemen met natuurlijke afvoer

ISSO-publicatie 61 3 Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

INHOUDSOPGAVE

Samenvatting 9

Summary 9

Symbolenlijst 11

Begrippenlijst 13

1 Inleiding 19

1.1 Algemeen 19

1.2 Doelstelling en kader 20

1.3 Opbouw publicatie 21

1.4 Ontwerpproces 21

1.5 Leeswijzer kwaliteitsniveau 24

1.6 Leeswijzer gebruik publicatie 25

2 Wetgeving, normen en richtlijnen 27

2.1 Wetgeving 27

2.2 Normen, richtlijnen en certificering 27

2.3 Gelijkwaardigheidsbepaling 28

2.4 Definitie bestaande bouw 28

3 Programmafase 31

3.1 Algemeen 31

3.2 Luchtvolumestromen 31

3.2.1 Nieuwbouw 31

3.2.2 Bestaande bouw 33

3.3 Vraagsturing 33

3.4 Thermisch comfort 34

3.4.1 Voorkomen van tocht 34

3.4.2 Combinatie natuurlijke toevoer met lage temperatuur verwarming (LTV) 35

3.5 Geluid 38

3.6 Energie 38

3.7 Relatie kwaliteit - onderhoud - betrouwbaarheid 39

3.8 Filtering 39

3.9 Oplevering 40

3.10 Systeembeschrijvingen 40

3.10.1 Systeem A: natuurlijke toevoer van verse lucht en natuurlijke afvoer van lucht 42

3.10.2 Systeem B: mechanische toevoer en natuurlijke afvoer 44

3.10.3 Systeem C: natuurlijke toevoer van verse lucht en mechanische luchtafvoer 45

3.10.4 Systeem D: mechanische toe- en afvoer van lucht 52

3.10.5 Systeem X: combinatie van twee of meer systemen 59

3.10.6 Hoogbouw 61

3.11 Luchtdoorlatendheid 61

3.12 Systeemkeuze 63

3.13 Wasemkap 63

3.13.1 Algemeen 63

3.13.2 Motorwasemkap 66

3.13.3 Motorloze wasemkap 67

3.13.4 Recirculatiekap 67

3.14 Programma van Eisen 67

3.15 Gelijkwaardigheid, CE-markering en kwaliteit 67


4 Ontwerpfase 69

4.1 Algemeen 69

4.1.1 Uitgangspunten 69

4.1.2 Stappenplan 69

4.2 Bepaling ventilatiebalans 70

4.2.1 Ventilatiebalans bij één ventilatiesysteem 70

4.2.2 Ventilatiebalans bij meer ventilatiesystemen 70

4.3 Luchtkwaliteit 71

4.3.1 Verdunningsfactor afvoerlucht 71

4.3.2 Verdunningsfactor rookgasafvoer 71

4.3.3 Verdunningsfactor rekenmethode 71

4.3.4 Ontspanningsleiding riolering 72

4.3.5 Filtering 73

4.3.6 Gestapelde bouw 73

4.3.7 Combinatie met open verbrandingstoestel 73

4.3.8 Vorstbeveiliging 73

4.4 Opstellingsruimte ventilatie-unit(s) 74

4.5 Regelbaarheid/regeling 75

4.5.1 Algemeen 75

4.5.2 Hybride ventilatie 77

4.5.3 Combinatie met warmtepompboiler 77

4.6 Geluid 77

4.6.1 Geluid van buiten 78

4.6.2 Geluid van de (eigen) ventilatie-installatie 78

4.6.3 Overspraak 82

4.7 Toevoer van verse lucht 82

4.7.1 Natuurlijke toevoer via roosters 82

4.7.2 Mechanische toevoer via ventielen 85

4.8 Luchtafvoer 90

4.8.1 Natuurlijke luchtafvoer 90

4.8.2 Mechanische luchtafvoer via ventielen 90

4.8.3 Hybride luchtafvoer 90

4.9 Selectie ventilatie-unit 91

4.9.1 Algemeen 91

4.9.2 Afvoerunit 92

4.9.3 Centrale mechanische toevoerunit 92

4.9.4 Decentrale mechanische toevoerunit (gevelventilatie-unit) 92

4.10 Overstroomvoorzieningen 92

4.11 Brandveiligheid 92

4.12 Brandwerende voorzieningen 93

4.12.1 Brandkleppen 93

4.12.2 Brandmanchetten 93

4.13 Calamiteitenschakeling 93

4.14 Kanaalontwerp 94

4.15 Kanalen/slangen 96

4.16 Weerstands-/kanaalberekening 100

4.16.1 Laagbouw 100

4.16.2 Gestapelde bouw 100

4.17 Doorvoeren 100

4.17.1 Dakdoorvoeren 100


4.17.2 Geveldoorvoeren 101

4.18 Regelkleppen 101

4.19 Terugslagkleppen 102

4.20 Elektra 102

5 Uitwerkingsfase 103

5.1 Uitgangspunten 103

5.2 Communicatie 103

5.3 Selectie en validatie systeemcomponenten 103

5.3.1 Selectie gevelroosters 103

5.3.2 Selectie gevelventilatie-unit 103

5.3.3 Selectie centrale mechanische toevoerunit 104

5.3.4 Selectie centrale mechanische afvoerunit 104

5.3.5 Dak-/geveldoorvoer 104

5.3.6 Luchtkanalen 104

5.3.7 Toe- en afvoerventielen 104

5.3.8 Geluiddemping 105

5.3.9 Brandwerende voorzieningen 105

5.3.10 Inregelvoorzieningen 105

5.3.11 Terugslagkleppen 105

5.4 Elektra 105

6 Realisatiefase 107

6.1 Algemeen 107

6.1.1 Uitgangspunten 107

6.1.2 Toetsmomenten en rapportage 108

6.2 Montage- en installatietechnische kwaliteitseisen 108

6.2.1 Luchtkanalen 108

6.2.2 Montage van de ventilatie-unit 109

6.2.3 Montage van ventielen 109

6.2.4 Montage gevelroosters 109

6.2.5 Inregelen 109

6.3 Controleprocedures 110

6.3.1 Functionele controle 110

6.3.2 Prestatiecontrole 110

6.3.3 Controlemeting geluidniveau 111

6.4 In bedrijf stellen 112

6.5 Oplevering 112

6.6 Gebruikershandleiding 112

7 Beheerfase 113

7.1 Algemeen 113

7.2 Gebruikers- en onderhoudsvoorschriften 113

8 MKK-structuur 115

8.1 Opzet MKK 115

8.1.1 Fases 115

8.1.2 Kwaliteitbeheeraspecten 116

8.1.3 Matrix 117

8.2 Overzicht ingevulde cellen 118

8.3 Celinhoud en specificatiebladen 118

8.4 Opbouw specificatiebladen 123


Specificatiebladen 125

I. Programmafase 125

I.0-1 Programma van eisen 125

I.0-2 Randvoorwaarden 126

I.2-1 Uitwisseling informatie 129

I.3-1 Binnenluchtkwaliteit 131

I.3-2 Thermisch comfort 135

I.3-3 Geluid van buiten 138

I.3-4 Geluid van installaties 139

I.3-5 Energie 141

I.3-6 Betrouwbaarheid 143

I.3-8 Wasemkap 144

I.4-40 Overzicht middelen programmafase 145

I.8-1 Rapportage 147

I.8-2 Vraagspecificatieblad kwaliteitsaspecten 148

II. Ontwerpfase 153

II.0-1 Algemeen 153

II.0-2 Uitgangspunten 155

II.2-1 Uitwisseling informatie 157

II.3-1 Kwaliteit toevoerlucht 159

II.3-2 Comfortaspecten en regelbaarheid 163

II.3-3 Brandveiligheid 166

II.3-4 Ventilatie overige ruimten 167

II.3-6 Luchtdoorlatendheid 169

II.3-7 Energiegebruik ventilatoren 170

II.3-9 Selectie afzuigunit 171

II.3-10 Selectie gevelroosters 173

II.3-11 Kanalenontwerp 175

II.3-12 Selectie gevelventilatie-unit 179

II.3-13 Selectie mechanische toevoerunit 181

II.3-14 Overstroomvoorzieningen 183

II.3-15 Calamiteitenschakeling 184

II.3-16 Doorvoeren 185

II.3-17 Selectie toe- en afvoerventielen 187

II.3-18 Opstellingsruimte ventilatie-unit(s) 189

II.4-40 Overzicht middelen ontwerpfase 191

II.8-1 Rapportage 194

II.8-2 Vraagspecificatieblad kwaliteitsaspecten 195

III. Uitwerkingsfase 199

III.0-1 Randvoorwaarden 199

III.2-1 Uitwisseling informatie 200

III.3-1 Selectie mechanische afvoerunit 201

III.3-2 Selectie gevelroosters 202

III.3-3 Luchtkanalen 203

III.3-4 Inregelvoorzieningen 204

III.3-5 Brandkleppen 205

III.3-9 Selectie gevelventilatie-unit 206

III.3-10 Selectie mechanische toevoerunit 208


III.4-40 Overzicht middelen uitwerkingsfase 210

III.8-1 Rapportage 212

III.8-2 Vraagspecificatieblad kwaliteitsaspecten 213

IV. Realisatiefase 214

IV.0-1 Randvoorwaarden 214

IV.2-1 Uitwisseling informatie 215

IV.3-1 Montage- en installatietechnische kwaliteitseisen 217

IV.3-3 Oplevering 219

IV.4-40 Overzicht middelen realisatiefase 220

IV.8-1 Rapportage 221

V. Beheerfase 222

V.0-1 Randvoorwaarden 222

V.2-1 Uitwisseling informatie 223

V.3-1 Gebruik luchtafvoervoorzieningen 224

V.3-2 Gebruik luchttoevoervoorzieningen 225

V.3-3 Onderhoud luchtafvoervoorzieningen 227

V.3-4 Onderhoud luchttoevoervoorzieningen 228

V.4-40 Overzicht middelen beheerfase 229

Bijlage A Programma van Eisen 231

Bijlage B Systeemkeuze 234

Bijlage C Ventilatiebalans referentiewoningen 248

Bijlage D Verdunningsfactor - toepassingsvoorbeeld 255

Bijlage E Weerstandsberekening 257

Bijlage F Proportionele inregelmethode 258

Bijlage G Spuiventilatie 260

Bijlage H Eisen Bouwbesluit 2003 en verwachte eisen medio 2011 261

Literatuurlijst 270


SAMENVATTING

Deze publicatie is het startpunt bij het ontwerpen van ventilatie-installaties in woningen en woongebouwen en voorziet in een eenduidig pakket van ontwerp-technische kwaliteitseisen voor goed functionerende ventilatie-installaties.Het doel van deze publicatie is tweeledig:

Het geven van algemene uitgangspunten voor het opstellen van een goed programma van eisen voor het ontwerpen van ventilatie-installaties voor woningen en woongebouwen en op basis van het programma van eisen maken van een systeemkeuze;

Het geven van een eenduidig pakket van ontwerptechnische kwaliteitseisen voor goed functionerende ventilatiesystemen met natuurlijke of mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (Systeem A of B).

In andere ISSO-publicaties over woningventilatie worden, nadat de systeemkeuze is gemaakt, de overige ventilatiesystemen tot in detail uitgewerkt:

ISSO-publicatie 62 [17] voor ventilatie met centrale gebalanceerde ventilatiesystemen met warmteterugwinning;

ISSO-publicatie 63 [18] voor beheer en onderhoud van ventilatiesystemen;

ISSO-publicatie 91 [22] voor systemen met decentrale mechanische toe- en afvoer en warmteterugwinning;

ISSO-publicatie 92 [23] voor systemen met decentrale mechanische of natuurlijke toevoer en centrale mechanische afvoer.

Zie voor instructies voor het gebruik van deze publicatie paragraaf 1.5 en 1.6.

SUMMARY

This manual is the starting point of designing ventilation systems in dwellings and residential buildings. This manual provides a uniform package of design technical quality requirements for properly functioning local ventilation systems in dwellings and residential buildings.The objective of this publication is twofold:

Giving the basic principle of the generation of a properly list of demands for designing ventilation systems in dwellings and residential buildings and selecting the type of ventilation system based on the list of demands;

A uniform package of design technical quality requirements for properly functioning ventilation systems with natural or mechanical supply and natural discharge of ventilation (system A or B).

In other ISSO-publications about ventilation of dwellings and residential buildings, as the type of ventilation system has been selected, the ventilations systems are dealt with in details:

ISSO-publication 62 [17] deals with central balanced ventilation with heat recovery;

ISSO-publication 63 [18] concerning the management and maintenance of ventilation systems;

ISSO-publication 91 [22] deals with local mechanical ventilation systems with heat recovery;

ISSO-publication 92 [23] for local natural or mechanical air supply and central mechanical air exhaust.

For instruction and use of this manual see paragraph 1.5 and 1.6.


SYMBOLENLIJST

A lengte maal breedte van de dagmaat van een opening [m2]

Aeff effectieve oppervlakte van een spuivoorziening [m2]

Ag gebruiksoppervlakte [m2]

Anetto kleinste van de som van netto-oppervlakte van spuivoorzieningen die gelijktijdig als toevoer of als afvoer of als toe- en afvoer kunnen functioneren

[m2]

a autoriteit [-]

a hoogte [m]

b breedte [m]

BSOM som van de nominale belastingen van de toestellen die zijn aangesloten op de uitmondingen die gelegen zijn binnen het denkbeeldige uitmondingsgebied

[kW]

c voortplantingssnelheid van geluid [m/s]

dh hydraulische diameter [m]

EPC energieprestatiecoëfficiënt [-]

f verdunningsfactor [-]

GA,k karakteristieke geluidwering van een verblijfsruimte [dB]

GA geluidwering van de gevel van een verblijfsruimte [dB]

Ico isolatie-index voor contactgeluid [dB]

Ilu;k karakteristieke isolatie-index voor luchtgeluid [dB]

J vermenigvuldigingsfactor cf. NEN 1087 [-]

Li,a,k karakteristiek installatiegeluidniveau t.g.v. installaties in een gebouw op een ander per-ceel, uitgedrukt in het gefilterd geluidniveau dat rekening houdt met de gevoeligheid van het menselijk oor voor de frequenties uit het hoorbaar spectrum

[dB]

Lp geluiddrukniveau [dB]

Lw geluidvermogenniveau [dB]

qv luchtvolumestroom [dm3/s]

qv,10 luchtvolumestroom bij een drukverschil van 10 Pa [dm3/s]

Su oppervlakte van de uitwendige scheidingsconstructie [m2]

T0 referentienagalmtijd, bij woningen 0,5 seconde [s]

U warmtecoëfficiënt [W/(m2·K)

v luchtsnelheid in een opening [m/s]

V volume van een verblijfsruimte [m3]

Wv worplengte ventielen [m]

pv weerstand van het ventiel [Pa]

pk kanaalweerstand [Pa]

pb weerstand van bochten [Pa]

pa weerstand van de afvoer na een ventilatorbox [Pa]

po weerstand van overige componenten (bijv. brand- en regelkleppen) [Pa]

pw weerstand tgv winddrukeffecten ter plaatse van de uitmondingen [Pa]

ptot totale weerstand die de ventilator moet kunnen overwinnen [Pa]

maximale openingshoek van de spuivoorziening [°]


BEGRIPPENLIJST

AftakkanaalVia aftakkanalen wordt lucht vanuit een hoofdkanaal naar individuele ruimten gebracht.

AfvoerunitUnit voor mechanisch afvoeren van lucht (rechtstreeks naar buiten).

BinnenconditiesOntwerp binnenluchttemperatuur, luchtsnelheid en luchtvochtigheid.

BuitenconditiesOntwerp buitenluchttemperatuur, relatieve luchtvochtigheid en windsnelheid.

BinnenklimaatHet complex van fysische factoren zoals temperatuur, vochtigheid, verlichting, luchtbeweging en het geluid in een verblijfsgebied van het gebouw.

BrandcompartimentEen besloten gedeelte van een gebouw, bestemd als maximaal uitbreidingsgebied voor brand.

BypassVoorziening in de vorm van een luchtkanaal om de warmtewisselaar, waardoor aangezogen buitenlucht zonder warmte-uitwisseling met de binnenlucht in de woning kan worden gebracht.

CapaciteitTerm uit de bouwregelgeving, waarmee onder andere een luchtvolumestroom wordt aangeduid.

CondensaatGecondenseerde waterdamp. Condensaat is bijvoorbeeld te vinden op relatief koude oppervlakken indien binnenlucht relatief warm is ten opzichte van buiten, en voldoende vochtig.

dBAfkorting voor decibel. Eenheid voor geluiddrukni-veau (geluidssterkte).

Denkbeeldig uitmondingsgebiedBol met een straal van 0,2X in meters met een minimum van 2 meter, waarbij het middelpunt van de bol is gelegen in het hart van de uitmonding met de grootste belasting. Bij uitmondingen met gelijke belasting moet het middelpunt zo gekozen worden dat zo veel mogelijk uitmondingen in het denk-beeldige uitmondingsgebied vallen. Dit geldt zowel voor horizontale als verticale uitmondingen. Hierbij is X gelijk aan qv;tot voor een ventilatieafvoer en aan Btot

voor de afvoer van rook.

Denkbeeldige uitmondingSamenvoeging van uitmondingen gelegen in een denkbeeldig uitmondingsgebied.

Energieprestatiecoëfficiënt (EPC)Maat voor de energetische eigenschappen van een gebouw of een gedeelte van een gebouw inclusief de gebouwinstallaties bij een genormeerd gebruikers-gedrag, in overeenstemming met NEN 5128 [43] (tot medio 2011) of NEN 7120 [47] (vanaf medio 2011).

Elektrostatische filtersBij dit type filters komt filtering tot stand door elektrostatische lading van (stof)deeltjes.

Geluiddrukniveau10 maal de 10-logaritme van de verhouding tussen het kwadraat van de geluiddruk en het kwadraat van de

referentiegeluiddruk (2·10-5 N/m2).

GebruiksfunctieDe gedeelten van een of meer bouwwerken op een perceel of standplaats, die dezelfde gebruiksbe-stemming hebben en die samen een gebruikseenheid vormen.

Gebruiksoppervlakte (Ag)Onder de gebruiksoppervlakte van een gebruiksfunctie wordt verstaan het totaal van de tussen omsluitende wanden gelegen vloeropper-vlakten van in die gebruiksfunctie gelegen ruimten. Tot die gebruiksoppervlakte worden niet gerekend de oppervlakten die worden ingenomen door dragende constructieonderdelen, de oppervlakten van vloeren waarboven een hoogte aanwezig is van minder dan 1,5 m en de vloeroppervlakten van bijvoorbeeld een buiten een woning in het woongebouw gelegen bergruimte, stookruimte of trappenhuis.

Gebalanceerde ventilatieGecontroleerde toevoer en gecontroleerde afvoer van lucht, waarbij evenveel lucht wordt toegevoerd als afgevoerd.

Genormeerd lucht-geluidniveauverschil (DnT,A)Grootheid die het verschil tussen twee geludniveaus, genormeerd voor de referentienagalmmtijd en het desbetreffende spectrum, in één getal weergeeft.

Gevelventilatie-unitDecentraal toestel dat per ruimte zorgt voor mechanische luchttoevoer cq luchtafvoer. Hiervoor zijn geveldoorvoer(en) noodzakelijk. De gevelventilatie-unit kan voorzien zijn van warmteterugwinning en/of vraagsturing.


HoofdkanaalLuchtkanaal, bestemd voor het transport van lucht via aftakkanalen naar individuele ruimten

Hybride ventilatieVentilatiesysteem waarbij de ventilatie op natuurlijke wijze plaatsvindt zolang het kan en wanneer de vereiste luchtvolumestromen niet gehaald worden er mechanische ondersteuning is ter realisering van de gewenste/vereiste luchtvolumestromen.

InductieHet door inblazen van lucht in beweging brengen van ruimtelucht waarbij vermenging (van ruimtelucht en ingeblazen lucht) optreedt.

Infiltratie (ongecontroleerde ventilatie)Luchtuitwisseling tussen binnen en buiten die optreedt via naden, kieren en andere lekken in de bouwkundige constructies. Deze ventilatie is ongecontroleerd en niet regelbaar.

Inwendige scheidingsconstructieConstructie die de scheiding vormt tussen twee voor mensen toegankelijke besloten ruimten van een gebouw, waaronder begrepen de op die constructie aansluitende delen van andere constructies, voor zover dat nodig is voor de bepaling van kenmerkende eigenschappen van een inwendige scheidingsconstructie.

InstallatiegeluidGeluid afkomstig van technische installaties in het gebouw. Voorbeelden van bronnen van installatiegeluid zijn: circulatiepompen van cv-installaties, ventilatoren en liftmachines.

Installatietechnisch Definitief Ontwerp (DO)Definitieve opzet en dimensionering van een werktuigkundige en/of een elektrotechnische gebouwinstallatie.

Installatietechnisch Voorontwerp (VO)Hoofdopzet en voorlopige dimensionering van een werktuigkundige en/of een elektrotechnische gebouwinstallatie.

Isolatie/isoleren (geluid)Een scheidingsconstructie of geluidbron voorzien van geluidisolerend materiaal. Met als doel het tegengaan van geluidoverdracht.

Isolatie/isoleren (warmte)Een scheidingsconstructie voorzien van warmte-isolatiemateriaal. Met als doel het beperken van warmte- en koudeverliezen.

Kortsluiting (lucht)Het aanzuigen van lucht zonder dat dit bedoeld/gewenst is. Bijvoorbeeld het opnieuw aanzuigen van

vervuilde lucht, of het te snel weer afvoeren van schone lucht uit een ruimte zonder dat dit zijn verdunnende werking heeft gedaan.

KoudevalNeerwaarts gerichte convectieve (koude) luchtstroming langs (koude) ramen of wanden.

LeefzoneDat deel van een verblijfsgebied waarin wordt voldaan aan de gestelde ontwerpcriteria ten aanzien van comfort, dat zich volgens NEN 1087 [32] bevindt binnen:

Hoogte vanaf de vloer: 1,8 m; Afstand vanuit de uitwendige scheidings-

constructie: 1,0 m; Afstand vanuit de inwendige scheidings-

constructie: 0,2 m.

LoopzoneDat deel van een verblijfsgebied dat grenst aan een deuropening en waar men niet zit en/of slaapt.

LuchtdoorlatendheidEigenschap van een uitwendige scheidings-constructie van een gebouw of gedeelte daarvan lucht door te laten indien over deze scheidings-constructie een luchtdrukverschil aanwezig is.

LuchtdichtheidEen uitwendige scheidingsconstructie van een gebouw of gedeelte daarvan laat lucht door indien over deze scheidingsconstructie een luchtdrukverschil aanwezig is. Luchtdichtheid en luchtdoorlatendheid zijn elkaars tegengestelden. In het spraakgebruik wordt veelal de term 'luchtdichtheid' gebruikt. Het Bouwbesluit en de normen hanteren het begrip 'lucht-doorlatendheid'.

LuchtfilterToestel/voorziening voor de zuivering van onder meer lucht en damp. Er zijn diverse soorten filters te onder-scheiden, bijvoorbeeld koolstoffilters (met name voor het afvangen van chemische agentia), vezelfilters (bij-voorbeeld zakkenfilters) en elektrostatische filters.

LuchtgeluidisolatieIsolatie voor geluidtrillingen die, opgewekt door een geluidbron, in de lucht aanwezig zijn.

LuchtkanalenComponent van het ventilatiesysteem, bedoeld voor het transport van de lucht. Te onderscheiden zijn ronde, rechthoekige of ovale kanalen, gemaakt van staal of kunststof.


LuchtkwaliteitDe kwaliteit van de (binnen)lucht in de context van gezondheid en welzijn. Met 'goede luchtkwaliteit' wordt over het algemeen lucht bedoeld die bij inade-ming geen hinder geeft en die daarbij geen stoffen bevat in dusdanig hoge concentraties dat op lange ter-mijn schade aan de gezondheid op kan treden.

LuchtnaverwarmerIn luchtkanaal opgenomen warmtewisselaar.

Luchtsnelheid (relatieve)Luchtsnelheid ten opzichte van een bewegend persoon.

Luchtstromen (benaming)De benaming van de luchtstromen is als volgt:

Aanzuig: luchtstroom van buiten naar de venti-latie-/WTW-unit;

Afvoer: luchtstroom via de ventilatie-/WTW-units naar buiten;

Afzuig: luchtstroom van één of meer ruimten rechtstreeks naar buiten;

Toevoer: luchtstroom vanaf de ventilatie-/WTW-units naar één of meerdere ruimten.

LuchttemperatuurDe temperatuur van de lucht rond gebouwgebruikers.

LuchttransportHet transport van lucht van de ene ruimte naar de andere ruimte over een opening of via een luchtka-naal ten gevolge van een luchtdrukverschil.

LuchtvochtigheidOnderscheiden worden de absolute luchtvochtigheid (hoeveelheid waterdamp in de lucht, uitgedrukt in gram water per kg lucht) en de relatieve vochtigheid (de verhouding tussen de werkelijke waterdampcon-centratie in de lucht en de bij dezelfde temperatuur behorende maximale dampconcentratie).

LuchtvolumestroomHoeveelheid lucht die per tijdseenheid wordt toe- of afgevoerd, uitgedrukt in dm3/s of m3/h (1 dm3/s = 3,6 m3/h).

Mechanische toevoerunitCentraal opgesteld toestel dat zorgt voor mechani-sche luchttoevoer in de woning. Hiervoor zijn dak-/geveldoorvoer(en) noodzakelijk. De unit kan voorzien zijn van vraagsturing.

Mechanische ventilatieVentilatie die met één of meer ventilator(en) tot stand wordt gebracht.

Natuurlijke ventilatieVentilatie via aangepaste voorzieningen in een uit-wendige scheidingsconstructie, die tot stand komt onder invloed van wind en/of temperatuurverschillen tussen de lucht buiten en de lucht binnen.

Nominale luchtvolumestroomVolumestroom aan toevoer van verse lucht en afvoer van binnenlucht, die continu tot stand moet kunnen worden gebracht.

Nominale ventilatieVentilatie die op grond van gezondheids-overwegingen minimaal tot stand moet kunnen worden gebracht conform de eisen van het Bouwbesluit.

OverstroomvoorzieningOnderdeel van ventilatiesysteem, die onder gedefini-eerde omstandigheden kan dienen als afvoer van één ruimte en tegelijk als toevoer van een andere ruimte.

OnderdrukLuchtdruk die lager is dan het aangenomen nuldrukni-veau (atmosferische druk).

OntwerpconditiesDe gekozen binnen- en buitencondities die dienen als basis voor het ontwerp van een ventilatiesysteem.

PMV (Predicted Mean Vote)Rekengrootheid die de gemiddelde waarde voorspelt van de waardering van een grote groep personen die een uitspraak doen over de thermische gewaarwor-ding van hun omgeving aan de hand van een 7-punts-schaal, lopend van -3 (koud) tot + 3 (heet).

PPD (Predicted Percentage of Dissatisfied)Voorspeld percentage ontevreden personen onder een grote groep personen, die zich ten aanzien van het algemene comfort onbehaaglijk voelen.

Programma van eisenDocument waarin behoeften, eisen en wensen en ver-wachtingen van een opdrachtgever en de toekom-stige gebruikers zijn verwoord. Het dient als communicatiemiddel tussen opdrachtgever en ont-werpende partijen, via een samenhangend geheel van activiteiten, gericht op het eenduidig en volledig ver-zamelen, bewerken, evalueren en overdragen van informatie op basis van uitgangspunten en voorwaar-den.

RookcompartimentEen besloten gedeelte van een gebouw, bestemd als maximaal uitbreidingsgebied voor rook bij brand.


RoosterConstructieve (en regelbare) voorziening voor het toe-voeren van verse lucht of het afvoeren van lucht recht-streeks naar buiten (zonder ventilator). Meestal rechthoekig uitgevoerd.

ShuntkanaalEen kanaal voor de natuurlijke afvoer van lucht van meerdere woningen.

SpuiventilatieVentilatie bedoeld om onder bepaalde omstandighe-den sterk verontreinigde lucht of warmte snel te kun-nen afvoeren door middel van beweegbare constructieonderdelen in een uitwendige scheidings-constructie.

SpuivoorzieningEen beweegbaar gevel- en/of dakdeel (raam, luik of deur) waarmee het mogelijk is een relatief grote venti-latiecapaciteit tot stand te brengen.

Thermisch comfortToestand waarin een mens tevreden is over zijn ther-mische omgeving en geen voorkeur heeft voor een warmere of koudere omgeving.

TochtOngewenste lokale afkoeling van een deel van een lichaam veroorzaakt door luchtbeweging.

Temperatuurgradiënt (verticaal)Verandering van de luchttemperatuur in een ruimte per eenheid van afstand (hoogte). Bijvoorbeeld: het verschil in luchttemperatuur tussen hoofd- en enkelni-veau (bij zittende personen: 1,1 m en 0,1 m boven de vloer).

ToevoerventielConstructief einddeel van een aftakkanaal waardoor lucht gecontroleerd in een ruimte wordt geblazen.

TurbulentieVariatie van de luchtsnelheid in richting en in de tijd ten opzichte van de gemiddelde snelheid en -richting.

Uitwendige scheidingsconstructieConstructie die de scheiding vormt tussen een voor mensen toegankelijke besloten ruimte van een gebouw en de buitenlucht, de grond of het water, waaronder begrepen de op die constructie aanslui-tende delen van andere constructies, voor zover die delen van invloed zijn op het voldoen van die schei-dingsconstructie aan een bij of krachtens het Bouwbe-sluit gegeven voorschrift.

VentielConstructief en instelbaar einddeel van een luchtka-naal waardoor lucht gecontroleerd in een ruimte wordt toegevoerd of afgevoerd. Meestal rond uitge-voerd.

VentilatieDe luchtvolumestroom die teweeg wordt gebracht door speciaal daartoe aangebrachte ventilatievoorzie-ningen. Ventilatie is gecontroleerd en regelbaar.

Ventilatiecapaciteit / ventilatiedebietDe ventilatiecapaciteit of ventilatiedebiet is de lucht-volumestroom die aan een verblijfsruimte of verblijfsgebied moet kunnen worden toe- en afge-voerd. De ventilatiecapaciteit wordt uitgedrukt in dm3 lucht per seconde (dm3/s) of m3 lucht per uur (m3/h). Daarbij is 1 dm3/s gelijk aan 3,6 m3/h.

VerblijfsgebiedGedeelte van een gebruiksfunctie met tenminste een gebruiksruimte, bestaande uit één of meer op dezelfde bouwlaag gelegen aan elkaar grenzende ruimten, anders dan een toiletruimte, een badruimte, een technische ruimte, of een verkeersruimte.

VerblijfsruimteRuimte voor het verblijven van mensen, dan wel een ruimte waarin de voor een gebruiksfunctie kenmer-kende activiteiten plaatsvinden.In het Bouwbesluit worden voorwaarden genoemd waaraan een verblijfsruimte moet voldoen. Een ver-blijfsruimte moet een vloeroppervlakte hebben van tenminste 5 m2, waarvan de breedte tenminste 1,8 m en de hoogte boven de oppervlakte tenminste 2,6 m is.

VerkeersruimteRuimte anders dan een ruimte in een verblijfsgebied, een toiletruimte, een badruimte of een technische ruimte, bestemd voor het bereiken van een andere ruimte.

Verse luchtLucht die direct van buiten betrokken wordt.

Voorziening voor luchtverversing (ventilatievoorziening)Geheel aan constructieonderdelen, bestemd voor de toevoer van verse lucht, het overstromen van verse lucht of binnenlucht naar een aangrenzende ruimte en de afvoer van binnenlucht naar buiten, waarmee de vereiste ventilatie tot stand kan worden gebracht.

VorstbeveiligingVoorziening die ervoor zorgt dat de installatie bij vorst niet beschadigd wordt en in bedrijf blijft.


VraagsturingRegeling van de ventilatie op basis van een klokpa-troon of sensorsturing. De luchtvolumestroom is gere-geld op basis van de ventilatiebehoefte, met als doel een constante goede binnenluchtkwaliteit.

Vrije koelingHet zonder mechanische koeling (koelmachine) koe-len van binnenruimten. Ventilatie gedurende de nach-telijke uren, in warme perioden, die tot doel heeft de afkoeling van de gebouwmassa, waardoor de tempe-ratuur overdag minder hoog oploopt. Vrije koeling wordt ook wel 'passieve koeling', 'natuurlijke koeling' of 'zomernachtventilatie' genoemd.

Warmteterugwinning (WTW)Terugwinning van warmte uit afvoerlucht en/of rook-gassen, waarmee verse lucht voorverwarmd kan wor-den.

WBDBOAfkorting van: weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag. De weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag tussen twee ruimten is de kortste tijd die een brand nodig heeft voor uitbreiding van de ene naar de andere ruimte.

WTW-unitUnit waarmee met warmte uit de ventilatieafvoerlucht de verse lucht kan worden voorverwarmd (warmtete-rugwinning).

Zelfregelende voorziening, bestemd voor de toe-voer van verse luchtVoorziening waarvan de capaciteit zonder ingrijpen van de gebruiker, al of niet elektrisch of sensorge-stuurd, zich binnen zekere grenzen aanpast aan het luchtdrukverschil over de voorziening en/of de lucht-kwaliteit in de ruimte.

ISSO-publicatie 61-def-2010

Documents

Transcript of ISSO-publicatie 61-def-2010