Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

125
201 mover v. TR. / i.: 25.96 o vento moveu as ondas; 28.34,99-44» I27-H non poderon daquel logar o mover; 358.13 a mcor pedra delas non podia seer movuda || induzir a fa?er alguma coisa: 31.17 per aquesta razon / sson as gentes tan movudas, / que van y de coraçon || partir, ir-se: s.al quando moveu de Roma; 9.47 disse: Movamos; 35116; 64.21,93.48, 374.24 ouveron seu acordo que ... en cavalgada movessen en outro dia || 165.2o con gran oste moveu 185.88 fez ssa oste mover; 345.3a fez logo toda oste / mover || emitir uma opinião, declarar: mover razon: H.63 E pois chegou, lies movia / ssa razon con preitesia / que per ali lies faria / a alma toller / do frad' || propor, procurar persuadir alg.: mover preito: 65.186 o foi ao outro moveu tal preito / que sse foss' || mover-se: 45.64 non vos movades nen faledes; 166.7 durou assi ctnc' anos que mover-se non po- derá; 297.32 non fala nen se move; 3aq.6t non falou nen se moveu || 113.8 pena que se foi mover ... e ar leixou- -sse caer || a35.67 contra el o Rey francês / se moveu con mui gran gente. moyo s. M.: moinho: 226.37 ottsts e mo^os. unia s. F.: mula: 178.24 T (E) mfia); 178.28 viu ssa mua esfolar. mndamento s. M.: mudança: 33.54 aquel que perigoar / viran enos mudamentos; 141.47 nono connocian polo muda- mento / do tempo. mudar v. TR.: 32.35 Muda / a mui t' atre- vuda/ sentença; 51.89, 162.1 a omagen que mudaran dun altar a outro; 257.28 cuido que o coraçon nunca ende mude; 295.17 nas sãs festas ar fazia-lle mudar / senpr' outros panos mais ricos; 361.42 viron-lle mudar coor || v. i.: 54.62, 93.40 a gafeen logo dei se par- tiu, / assi que o coiro ouve tod' a mudar || mudar-se: l63.i6 dali non se mudava; 272.2 fez ... que se mudasse húa omagen da ua parede da ygreja na outra; 3i2.ô5 dessa casa se mudaron e foron jazer a outra; 329.2, 335.57 || (falando de aves) 54.63 como » muda penas a andorya; 352.27 foron ben dous anos que o açor non mudava; 352.501| fajer mudar: 366.22 stus fal- cões que mudara no verão. mudo ADJ. / s.: 3^.6 as bestias mudas;57.90 jazia cego / e ar mudo sen fala; 62.44 a gente da vila, qu* esteve muda; 69.1 fez oyr e falar o que era sordo e mudo;. 101.1, 117.24 jouve mui gran peça muda; 324.1 Como Santa Maria gua- receu en Sevilla úu mudo; 343.2 gua- riu húa manceba demoniada de demónio mudo. tnueta s. p.: 178 (M) achou desfolada a mueta. v. muleta. ^ mugir v. i.: 69.97 chorand* e mugindo He rogava / que o sáasse. CF. mpgir. mui ADV.: i.60. 5.6 un mui gran miragrej 9.12 húa dona ... mui fazedor d'algu';. 44.36 missa foy oyr / mui cantada || 4.67 mui mal falyu; 6.65 mal erra; 8.13 mui ben cantar sabia || 9.100 mui d'alto; 15.154 a Virgen mui de prez; 2i.z5 Chorando dos ollos mui de coraçon; 24.60 mui con razon; 28.43 mui de rrig'; 28.71 mui sen sanna; 32.49 mn' de madurgada; 40.8 concebiste mui contra natura; 55.4 mui de grado; 105.43 mui sen seu grado || seguido de comparativo: 35.Si mui mais de; 63.8r mui mais ca; 41.28 mui mayor ca; 47.35 mui peor que. muito ADJ.: 3.io soffreu muit' atfan; 5.41 muitas vezes; 6.38 muitos judeus e crischãos; 49.38, 78.15 Ontr* outros bêes muitos || 2.7 muita de boa manna; 18.56 chamou / muitas das gentes |'- 28.73 u muito recebudo / colb' ouve (= muitos coíbes); 215.13 foron as vilas e os castelos corrndos, / e poios nossos pecados muita eigreja britada; 225.4 Muito bon miragr1 a Virgen faz (= muitos miragres) || ADV.: 2.49 muii'

Transcript of Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

Page 1: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

201

mover v. TR. / i.: 25.96 o vento moveu asondas; 28.34,99-44» I27-H non poderondaquel logar o mover; 358.13 a mcorpedra delas non podia seer movuda|| induzir a fa?er alguma coisa: 31.17per aquesta razon / sson as gentes tanmovudas, / que van y de coraçon ||partir, ir-se: s.al quando moveu deRoma; 9.47 disse: Movamos; 35116;64.21,93.48, 374.24 ouveron seu acordoque ... en cavalgada movessen enoutro dia || 165.2o con gran oste moveu185.88 fez ssa oste mover; 345.3a fezlogo toda sã oste / mover || emitir umaopinião, declarar: mover sã razon:H.63 E pois chegou, lies movia / ssarazon con preitesia / que per ali liesfaria / a alma toller / do frad' || propor,procurar persuadir alg.: mover preito:65.186 o foi ao outro moveu tal preito/ que sse foss' || mover-se: 45.64 nonvos movades nen faledes; 166.7 durouassi ctnc' anos que mover-se non po-derá; 297.32 non fala nen se move;3aq.6t non falou nen se moveu || 113.8pena que se foi mover ... e ar leixou--sse caer || a35.67 contra el o Reyfrancês / se moveu con mui gran gente.

moyo s. M.: moinho: 226.37 ottsts e mo^os.

unia s. F.: mula: 178.24 T (E) mfia); 178.28viu ssa mua esfolar.

mndamento s. M.: mudança: 33.54 aquel queperigoar / viran enos mudamentos ;141.47 nono connocian polo muda-mento / do tempo.

mudar v. TR.: 32.35 Muda / a mui t' atre-vuda/ sentença; 51.89, 162.1 a omagenque mudaran dun altar a outro; 257.28cuido que o coraçon nunca ende mude;295.17 nas sãs festas ar fazia-lle mudar/ senpr' outros panos mais ricos;361.42 viron-lle mudar coor || v. i.:54.62, 93.40 a gafeen logo dei se par-tiu, / assi que o coiro ouve tod' amudar || mudar-se: l63.i6 dali non semudava; 272.2 fez ... que se mudassehúa sã omagen da ua parede da

ygreja na outra; 3i2.ô5 dessa casa semudaron e foron jazer a outra; 329.2,335.57 || (falando de aves) 54.63 como

» muda penas a andorya; 352.27 foronben dous anos que o açor non mudava;352.501| fajer mudar: 366.22 stus fal-cões que mudara no verão.

mudo ADJ. / s.: 3 .̂6 as bestias mudas;57.90jazia cego / e ar mudo sen fala; 62.44a gente da vila, qu* esteve muda; 69.1fez oyr e falar o que era sordo e mudo;.101.1, 117.24 jouve mui gran peçamuda; 324.1 Como Santa Maria gua-receu en Sevilla úu mudo; 343.2 gua-riu húa manceba d e m o n i a d a dedemónio mudo.

tnueta s. p.: 178 (M) achou desfolada amueta. v. muleta. ^

mugir v. i.: 69.97 chorand* e mugindo Herogava / que o sáasse. CF. mpgir.

mui ADV.: i.60. 5.6 un mui gran miragrej9.12 húa dona ... mui fazedor d'algu';.44.36 missa foy oyr / mui cantada ||4.67 mui mal falyu; 6.65 mal erra; 8.13mui ben cantar sabia || 9.100 mui d'alto;15.154 a Virgen mui de prez; 2i.z5Chorando dos ollos mui de coraçon;24.60 mui con razon; 28.43 mui derrig'; 28.71 mui sen sanna; 32.49 mn'de madurgada; 40.8 concebiste muicontra natura; 55.4 mui de grado;105.43 mui sen seu grado || seguido decomparativo: 35.Si mui mais de; 63.8rmui mais ca; 41.28 mui mayor ca;47.35 mui peor que.

muito ADJ.: 3.io soffreu muit' atfan; 5.41muitas vezes; 6.38 muitos judeus ecrischãos; 49.38, 78.15 Ontr* outrosbêes muitos || 2.7 muita de boa manna;18.56 chamou / muitas das gentes ||'-28.73 u muito recebudo / colb' ouve(= muitos coíbes); 215.13 foron asvilas e os castelos corrndos, / e poiosnossos pecados muita eigreja britada;225.4 Muito bon miragr1 a Virgen faz(= muitos miragres) || ADV.: 2.49 muii'

Page 2: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

202

eáyo / seria; 6.18 era muit' engéoso;26.63 hua capela ... mu i t ' aposta ebela || 3.t38 a K m p e r a d r i z , muit1

amiga de Deus; 14.6 muii' é cousaguisada; 35.5 muit ' é orne sen sisoquen lie de dar algu' é greu || 5.105muit1 adur; 13.17 chegou muii ' agia ||A.23 Santa Maria ... en que ele muitofia; 3.35 Chorando tios ollos seusmuito; 5.55 || tan muito: tanto: 4.44tan mui to He prazia || PRON. INDEF.:9.123 do que tragian muit ' en mardeitaron; 48.5 f i l l ' aos que an muyto edá aos menguadosos; 83.43 saca decatividades / muitos || mu i t a s = mui-tas pancadas: 85.14 deron-lle mui tascon bastões. CF. moito.

anuleta s.F.: mula pequena: 178.2, 178.11Ao lavrador nacera mule t a . CF. muota.

inundo s. M.: 1.18 do que o mund' á de sal-var; 2.27 Mayor miragre do mundo /11'ant1 esta Sennor mostrara; 5.g aguardou do mundo / que lie foi maljoyz; 35.27 que sse fossen pelo mundo;42.60 sabor do outro mundo leixoupolo terreal; 55.78 cujos feitos todo omund' apregoa; S6.io Eno mar quecerca o mund' arredor.

mur s. M.: rato: 245.107 solamente un mur/ ali entrar non podia; 265.72 nuncamur con mur / se mais sc -mcl lu ron cnsua faiçon; 336.48.

murada! s. M.: montão de entulho, ester-queira; casa em ruínas (?): 314 40 úuavol muradal.

Muradal: antigo nome do desfiladeiro deDespenaperros, na Sterra Morena:292.39.

Murça: Múrcia: A. 7, 169.2,9.36.43,56; 23g.i,23g.g en Murça na cidade; 339.tonoreino de Murça.

murmurar v. i.: resmungar: 88.99 foicastigado / por comer non mur-murar.

muro s. M.: 28.56, 165.45 Nen torre nenb a r v a c ã a nen muro; 181.16, 183.28,i85.85, 205.28.

Murvedro : Murviedro (antigo nome deSagunto): iag.5 un orne que de Mur-vedr' era.

Musa: 79.13 hua menvnna / que chamavanMusa; 79.22,32,38,43.

muu s. M.: mulo, macho: 228.1 un muutol le i to de todo-los pees; 282.8.

Nna(s) v. no.

nacença s. F.: nascimento: 224.6 a de queel qu i s nacença / f i l i a r ; 411.1,5.

nacer v. l.: 6.10 naceu Jesu-Cristo dela;•^4.1 como Santa Maria fez nacer huafror na boca ao crerigo; 25.182, 3b.?3,48.12 a fon te . . . que nac' encima dunmonte. v. nado.

nada PRON. INDF.: 75.16 de seu corpo pen-sava mui t ' c de sã alma nada || 89.19de Santa Mar ia / non c r e y a n a d a ;128.10 que l i e non c u s t a s s e n a d a ;325.81 caeu-11' o colar do colo, que ssenon deteve n n d u || 104.33 i n i i l u nona tendeu ; 125.35 nada non adobaron;1115.3 n"''" non vai || 17.68 nona con-nocfu nen l i e d i s s e nada [| n5.22inunca folgou nada.

nadai s. M.: 292.69 o que naceu por Nadai,v. natal.

nadar v. i.: 33-59, 225.23 dentro do Sanguinadando.

nado p. p.; nascido: 21.21 f o i . . . a seu tenp1

aquel f i l i o nado; 3o,4, 997, 111.23,i32.6 Quen Ic ixa - l a Gror iosa / pormoi le r que seja nada .

namorado ADJ.: l6.t como S a n t a M a r i aconverteu un cavaleiro n a m o r a d o ;

Page 3: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

203

42.24 un donzel / andava y namorado;3i2.36 namorado ficou dela.

namorar v. i.: enamorar-se: 64.49 Tant'andou daquela vez / que un cavaleirofezo dela namorar || namorar-se: 5.34,42.58 da amiga primeira outra vez ssenamorou; 59,5o.

Narbona: Narbonne: 365.4, 365.9 Narbonaa cidade.

nariz s. M.: 318.41,404.60 a boca e o nariz ||PL.: 217.27,878.34 per narizes e ollos...deitava... sangre.

nascer (195.146 nascia) v. nacer.

natal s. M.: 72.10, 73.20 na festa de Natal.CF. nadai.

natura s. F.: natureza, qualidade, espécie,constituição física: 15.37 se> ° 9ue en

natura jaz; 29.24 devemos creer / queé Sennor das naturas; 40.8 concebiste/ mui contra natura; 65.117 se el noné bert louco de natura; 215.245 vossanatura / non endura / muito fame nensede; 149.11 tod' esto que é sobre na-tura || 15.146 este feit' ô de tal natura /que dev' om' en seer sabedor; 91.27 erade tal natura / aquel mal; 194.20 dessanatura mesma levou sig* un conpan-neiro; 219.22 Outras ystorias muitasen aquel marmor fazer / mandou demuitas naturas; 342.6 en fegurar ascousas da fegura que og' an / nend'outras naturas muitas || o sexo: ao(M) Gomo o romeu cortou ssa natura;336.2 Com' o cavaleiro que era luxu-rioso, per rogo que fezo a Santa Maria,ouve cambiada a natura que sol depoisnunca por tal preito catou.

natural ADJ.: 81.38 tornou-/!!' a carne co-mesta / ygual / e con sã coor natural;235.23 seend' os mais seus parentes,que divid* é n a t u r a l 1| na tu ra l de:iS.iôi, 45.a5, 72.35,78.58 ome naturalde Tolosa; 268.11 de terra de França /era natural || achegado, ligado por

laços de família: 65.243 ll'onrra fe-zessen / como a seu seniior natural e

*i amado; 382.37 ai Rey muito pesava etiinna-o por mal, / porque ele o criarae era seu natural || naturalmente: 335.3Com1 en si naturalmente a Virgen á-piadade.

navalla s. F.: 95.81 fendend' as ondas permeo ben come navalla.

nave s. F.: navio: 5.139, 9.120, 33. i5 Húanav1 ya per mar; 35.38, 36.1.

navidade s. F.: natividade: 361.35 ena noitede Navidad', en que faz / Santa Ygrejagran festa.

navio s. M.: 95.36, 193.8, 264.17 vêçron. . .per mar con sãs galeas e con mui grannavio; 328.26, 379.33 tiinnam naviosligeyros e corredores.

neeidade (289.32neicidade.

365.19, 384.67) v.

negar v. TR.: 239.2 un ome que deu seu avera guardar a outro, e negou-llo; 392.26el todo-o negava, / e ela nono podiaprovar || 208.7 esto non è de negar |j3.23 fez-11' en Deus descreer, / dês i aela negar; 281.1 non quis negar SantaMaria; s8i.3i nega Nostro Sennor / enega todos seus santos || 188:15 9 benque He queria non lio quis pe/>ennegar; 209.6 Muito faz grand' erro, een torto jaz, / a Deus quen He nega oben que He faz; 261.46 pres-lo a con-jurar / que He non fosse verdade ne-gar / deles quen eran; 239.38 Meu filio,con quen fulades? Diss' e): Nono ne-garei: falo con Santa Maria || non ne-gar ren: ioã.i22 como sãara lie pre-guntaron, / e ela ren non lies quisonegar; 298.11 quant' end' aprendi rennon vos negarei; 287.18 de conto foiaquesto, non vos en negarei ren;355.128.

negral ADJ. : negro, negregado, desgraçado:8.48 converteu o negral / monge.

Page 4: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

2O4

negro ADJ.: negro come c a r v o n ETC.: v.carvon, mora, pez, Satanás, tinta ||Montanna Negrn., Negra Montanna v.Montanna.

•nehua v. nengua.

neicidade s. F.: necedade, parvoíce, tolice:45.84 perdestes o ceo per neycidade;289.32 non catasse a ssa gran neici-dade; 320.5, 321.45 dizedes neicidade;335.63 fazian neicidade CF. necidade.

neicio ADJ.: néscio: 38.IO son mui neiciosprovados / os que contra ela van; 22$.5o neicio perfioso.

nembrar-v. l.: lembrar: 18-41 ali u jazia /a prezes, foi-lle nenbrar / a touca quedevia; i54.'38 nenbrou-lle-la paraviaque ant1 o tafur dissera; 259.22 quantolies ela disse lies n e n b r o u ; 336.26quando lie nenbrava a Sennor de benconprida || 6.5 nenbra-lle ... de quenpor ela mal prende; 95.57 nenbrou-lledaquel ome; 138.37 Sennor, e nenbre--te do teu / servo; 402.1 Santa Maria,nenbre-vos de mi || 187.39 Nenbre-vos,amigos, en com' ...; 419.50 Nenbre-te... de com' en ta comenda ... meleixou || nembrar-se: 5.n3 neno teuFilio de mi non se nenbra; r3.i3 a.Virgen ... log' enton dei se nenbrou;35.i3i Esto mui gran dereit' é / de vosnenbrar das relicas: 42.57 da Virgengroriosa nunca depois se nenbrou;106.24 úu deles sse nembrar / foi com'... HIMPESS.: 421.4 Nenbre-sse-te ...que a el ... rogues. CF. menbrar.

•nembro s. M.: membro: i5.8 encravelados/ ouve seu Fill' os nenbros na cruz;72.24 en seus nenbros travou; 77-36,89.81, 91.34 os nembros lies cayan.

nemiga s. F.: inimijide, mal: 378.15 fazernemiga; 399.10 toller nemiga || dizernemiga: di%er uma calúnia: 343.45faz-lle que diga n e m i g a / a todos.

-nemigalla PRON. INDF. : nada: 65.25 poraques to non deu nemigalla: 95.74,

117.27 pal ia / non ."e valveron nenprol teveron nemigalla; i32.i.5 todaa fremosura / das outras é nemigalla;178.19 1| nimigalla: 65.25 To, 75.23 E To253.33 E.

nen ADV.: 1.63 Nen quero de dizer leixar/ de como foy chegada / a graça; 5.133non sentiu null ' afan / nen fame; 6.7a Sani' Escritura, que non mente nenerra; 23.28 nunca vestirei já mais láanen lyo; 43.32 lie non véo emente nenda cera nen dos panos; 76.31 sen li jonnen mal; io5.6 maldade nen crueza/nen descousimento nunca lie praz ||64.83 macar-lla provaron dous nen três;89.31 desaspcraaa / Era já d'aver vida/ nen lie prestaren meezyas; 262.8 amais fremosa que sol / nen que toda--las estrelas || nem sequer: 65.i38 anteque huviasse comer nen bocado || nenar: nem tão pouco: 5.183 ao segre nonficaria nunca ... nen ar vest i r ia panode seda nen pena de gris; 33.35, 3oi.aome g u a r d a . . . Que en tal pri jon nonmoira nen ar seja just içado; 369.79 ||nen sol: nem mesmo, nem sequer: 91.60nulla ren / non leixou do fogo, nensol un s i n a l || nen si nen si v. si || nenuu v. nenguu || nena, ne-nas, nen-no,neno v. neno, no.

nena v. neno.

nenguu, nongun, nengua, nen uu, nenhua,ninguu, ningua, iiinhua, neuu, noun,neua, nehua, niuu, nib.ua PRON. INDF.:ninguém, nenhum; nenhuma: 17-65 senniun desden: 67.102 de He fazer maln i ú u ; 102.42 En niun logar; 104.49nihúa ren; 104.28 per nehua maneira;116.48 nihúa cousa; 283.40 per nehuaren; 356.16 de que estavan peor / Cad ' o u t r a c o u s a nehua || 17.22, 19.26niun deles; 65.2i6 como me partisse /daquesta terra que neun non me visse;205.64 neúu deles || niifiu tal: 198.28non quiso Santa Maria que nsúu talachassen || nenguu: 17.22, 365.27; neo-gun: 17.22 E T; nengua: 322.31; nen úu:332.43; nenhúa: 283.40 F; ninguu:

Page 5: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

2O5

304.1 F; n i n g ú a : 75.171; ninhua:75.171 To, 226.27; neúu: 198.28,205.64,306.23, 33562; neun: 65.2i6, 67.57,202.24, 245.118, 319.35; "eúa: 341.60,379.27; aehua: 104.28, 283.40, 3i2.6r,3i6.n, 356.16; niun: 17.65,19.26,73-36,74.4, 8a.22; níúu: 67.102, 341.71;nihfia: 94.22, 104.49, 116.48, 121.21,130.40.

nenllur ADV.: nenfiures: 5.104, i5.i63 ssenon detevera nenllur; 35.91, 115.178correu sen nenl lur / folgar; 208.4,265.71.

nono {5.113, 58-73), nena (Sg.iS, 59.91): nen-j- ART. DBF. OU PRON. PESS. Io, ia.

Nero: 67.8 Nero, / que emperador de Romafoi; 245.52 enperador Nero / quandoqueimou Roma.

ncrvio, nervo s. M.: tendão: 77.38 o nervioencolleito; 179.37 os nervios; 325,36non ficassen sãos coiros nen nervosnen vêas.

norvíoso A D j.: nervudo: 37.34 con dedosnerviosos.

nervo v. nervio.

neto s. M.: 221.28 dos seus fillos e dosnetos mui gran prazer recebia; 22i.3z,393.12.

** •zieua, neun, neuii y. nenguu»

nevar v. i.: fafer nevar: 309.68 deitaronos c imen tes ben per u nevou DeusPadre.

nave s. F.: 69.48 de coor mais bela / eraque nona neve e a grãa; 165.58 chusbrancos son e craros que é neve nencristal; 369.37 u viren ... caer nev'espessatneme: 313.69 com* a neve solcaer; 336.5̂ o cavaleiro que ante congran luxuri' ardia / tornou mais frioca neve.

Novia: Neiva (Viana do Castelo): 245.37no castelo de Nevia; 245.120.

4

Nevia: Nickta (Huelvo): A. 14 tolleu / amouros Ne vi1 e Xerez; 372.101| Nevra:372.1, 372 (I).

Nicolas: Nicolau: 313.32 San Nicolas.

niente ADV.: nada (cp.fr. ant. nient): 39.26,158.21 non lie disseron niente; 166.15sol non tardou niente; 167.25 non quistardar niente; 238.40 O que fez deniente; 288.43.

nihúa v. nenguu.

nimigalla v. aemigalia.

nina (64.12 Tb) v. ninna. "'

ningúa, ninguu, nihúa v. nenguu.

ninna s. F.: mulher nova: 64.12 Esta dona... aposta e ninna foi, e de bon pare-cer (To: nina).

niun, aiuu v. nenguu.

no (t.8, 4.2), nos (22.8), na (5.94, 8.2), nas(76.14, 158.11): PREP. en -f- ART. DEF.lo(s), la(s)||ne-na (69.13), no-nas(362.10)=nen na(s) || nen-no (411.41 j£)= neno.

noa s. F.: noa: 119.13 mui gran mannãajantando e cêand' a noa; 225.47 ora denoa || 54.26 dizia prima, terça e sesta /e noa e vésperas; 55.13,125.85. •

nobile. (LAT.): 202.29 Nobile Triclinium.

noble (28 42 TTo, 58.53 TTo) v. nobre,

aobleza (lo5-3 To) 802.3 F) v. nobreza.

nobre ADJ.: 9.13,15.4$ ta pessoa nobr'; 28.42as donas... da mui nobre cidade; 58.53a Reynna nobre spiritalj 77.16,88.73 unvaso dourado / chão de nobre manjar;138.15 nobre baron; 175-93 os seus mi-ragres tan nobres. CF. noble.

7? f

Page 6: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

200

nobreza s. P.: 105.3, 132.154, 140.9 Loemosa ssa nobreza, sã onrra e ssa alteza;200.26 sãs grandes nobrezas; 802.3 AMadre de Jhesu-Cristo, que é Sennorde nobrezas; 312.6 os que creen enaVirgen, que é Sennor de nobrezas;406.19 roguemos a que á nobrezas /en ssi mui grandes. CF. noblcza.

nodrccer v. TR.: nutrir, alimentar: 331.12carne... con que nos nodrece.

nodrir v. TR.: nutrir: 15 (Aí), 241.65 un fill'ouviste... e criast' e nodriste.

noite S.F.: 2.i5 noyt' e dia; S.gS, 6.49 deumui maa noite a sã madre; g.5, u.19,3i 49 Dizend' esto aã noyte, outro diao vilão /quis ir vende-lo almallo; 34.15de noite.

nojado p. p./ADJ.: desgostado, irritado:331.46 todo-los santos eran já dela no-jados.

nojo s. M.: desgosto, moléstia: i i6.3o que nlie fezesse nojo / ond' ouvesse quei-xume; 312.70 con nojo... que ouve.

nojoso ADJ.: aborrecido, descontente: 37.29,43.58 non quisesses que fosse nojosa;enfadonho, molesto,penoso: 78.43 Estavia non lê seja nojosa || ic6.5i estaprijon nojosa; i58.i3.

nome s. M.: 8.12 Un jograr, de que seu nomeera Pedro de Sigrar; 21.40 Sennor, quede madre nome me deste; 36.17 ossantos todos a rogar se fillaron, cha-mando /por seus nomes cada Ou deles;44.33 sempr' andarei / pregoando teunome || 27.63 aquela etgreja.. . que foia primeira que sse nunca fez / en seunome dela; 52.12un' igreja. . . feita nonome da Madre do alto Rei || avernome: 125.124 o bispo, que nom' aviaDon Fiiz 11 aver por nome: 13.7 dunmui malfeitor ladron / que Elbo pornom' avia || per nome: 5.7 Enperadriz /de Roma... per nome Beatriz; 22.13un l a v r a d o r . . . per nome Mateus;

144.37 un conpadre seu / crerig' avia,per nome Matheu.i

nomeada s. F.: famaf reputação: 245.30 Oome bõo avia nomeada que aver / aviagrand'.

nomear, nomear v. TR.: 87.44 o que 11' a Vir-gen nomeou / que por bispo queria.94.92 porque ss' assi nomear / con elasoya; 183.17 Santa Mari' a vila de Fa-aron nomear (E; T: nomear)... foron;328.6 seu nome pelas terras sejasempre nomeado.

non ADV.: não: B. o, 1.33, 4.92 Diss ' el:Non; 5.48 barva non fez nen cerceoucabelos; 9.81, 14.34 el recodiu / bencom' a el recodira, e en outra guisanon; 33.67 Santa Maria guardar-/mequis por merecimentos / non meus,mas por vos mostrar / que ..; 35.22húa arca feita d' ouro, ca non d' ai;84.39 começou-11' a preguntar.. . seel amava mais outra, que dissesse siou non; 318.16 mai s non era assi,non || 43.73 vêo y mais gente que nonven a húa feira; 53.16 Aquel fog' aomininno tan feramente coitou / que aper poucas dos pees os dedos non liequeimou; 146.46 Mais Ia madre lie de-fendeu que non fosse per ren ala || di-zer de non: 30.2, i38.io, 382.14 || nonlarei, non fuz v. fazer || non... nada,nullo, nunca, ren, senon, já, já mais;já... non, neun... non, sol... non v.nada, nullo ETC. || se non v. senon ||Formas assimiladas: nono (24.25,44.20, 53-56), nona 17.68, 36.23, 69.48)=não o, não a || no-nos: 313.49 a ssavertude santa no-nos á de falece r; 3 22.6Uno-lle: 355.28 || no-mais: 70.4 (E).

nona, nono v. non.

nos P R O N . PESS. : 1.7 por nos dar gransoldada; 5.86 poren tenno que sejacontra nos leal; 7.7 por que errar /non nos faça; 8.IO ora oyd' o miragre,a nos contar-vo-lo-emos; 9.4 || Formasassimiladas: no-lo: 272.4; no-la:3io.2g; no-los: 298.5. CF. nus.

...l - :

Page 7: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

nossa v. nosso.

nosco toe. PRON.: conosco: 267.52 mai-lodemo, que senpre nosco trabalia;4og.3o pele ja nosco CP. connosco,conosco.

nosso PRON. POSS.: A.io nossa fíe / meteuy; 1.82, 3.5, 5.8o que criedes nossofill'; 9.73.

nostro PRON. POSS.: nostro Sennor: B, 16,8.9, 15.4, 21.57, 28.1061| Pater nostro:318.35.

notário s. M.: 377.48 fez contra o notárioque el Rey cara sannuda / lie mostrou.

novas s. F. PI,.: g5.83 Estas novas pela terraforon mui soadas; 217.38 as novas log'enton / foron en por toda Spannu.

nove NUM. CARD. : l5g.2O, 214.48 dez enov' || nove dias: novena: 201.36 poisnove dias foi acabar; 357.22 pôs ant'o altar candeas / e teve y nove dias.

noveas s. F. PL.: novena: têer noveas:378.65, 383.63, 385.4i, 39i.i3 || 357.22pois compriu sãs noveas.

novel ADJ.: eavaleir novel v. cavaleir.

novelo s. M.: novilho: 31.44 este novelo non/ yrá nas offereçudas / bestias.

QOVÕO ADJ.: novena: 9.1 (7o) Esta novéa(cantiga) é como...;

novia s. F.: noiva f 42.74, ia5.ii 3, 135.157o novio fez como faz / novio a novia.

noviço s. M.: 365.2 un frade noviço; 365.7un monje noviço.

novio s. M.: noivo: 42.63, io5.5i, jaS.iiS,132.143 a gran beldade /dela fez quea quisesse / o novio de voontade ;135.156 || PL.: 105.46 depois j a n t a r /foron os novios ambos enserrados /de suun por averen seu solaz; 125 iz3.

novo ADJ.: 156.45 língua lie naceu / todanova; 175.27 seu vaso de prata nov' ebronido; 273.45, 305.35 esterlíis e tor-neses, burgaleses, pepióes, / E yndadaquestes novos e dos pretos e daguerra; 3 16.2, 347.7 fiz cantiga nova ||nov' Adan v. Adan; nova lee v. lei;Testamento Novo v. testamento.

noz s. F.: «coisa sem valor»: 5.148 que te-non cost* bua noz; 2 5. 107 Sol duasnozes non vales; a65.i2i quant'/hú»noz / non dou pela chaga; 419.152.Húa noz/ non daria por esto.

nozir, nuzir v. x.: prejudicar: 5.173 A minon nuz / en vos saberdes que soonessa; 100.8, 134.43 lies non noziu ren;190.17 Seu saber pouco nos nuz; 193.21non Ili noziu nada / o mar. Formasverbais: .V

PRES. IND. 3 nuz 5.173, *9''*7

PRES. CONJ.PERF.

FUT. IND.

INF.

33

nuza 414.46noziu 134.43, 193.21,,

215.43nozirá 222.5nuzirá 426.30noz i r 109.8, 295.50-

niillo. ADJ. nenhum: 2.53 per nulla maneira;5.i3i non sentiu null* afan; 67.89 sennulla dulta; 7580 de quant' aia gáar-des, nulla parte non me dedesj 77.15viu que lie non prestava nulla mee-zinna; 93.3 Nulla enfermidade / non éde sãar /grav' || null' orne v. orne ||nulla ren v. ren. CF. nuullo.

nunca ADV.: 6.36, 5.135 na ta gran merceenunca falecerún; 6.69 começou logo... a cantar "Gaude Mar i a " , quenunca tan ben cantara; 11.28, 27.62aquela eigreja ... que foi a primeiraque sse nunca fez / en seu nome dela;43.37 deu fever ao menyo e mató-omuit* agia, /que lie nunca prestar podefísica nen meezya; 64.92 desto me praz,/ c sobr' esto nunca averemos senonpaz; io3.35 achou un gran porta! /

14

Page 8: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

208

que nunca vira || 184.13 quantos lêsnunca nacian, assi lillos come filias,todos lie morrian logo; 262.26 esta foia primeira / Vez que nunca foi can-tada || non ... nunca: 5.182 lie disse•que fosse fis / que ao segre non ficarianunca; 61.26 Santa Mar i a ... que non/ os seus nunca desanpara |] nunca já :50.16, 104.4, 131.72, 137.16 || nunca jámais: 23.28, 57.114, 348. i3 || n u n c a•mais: 52.33, 72.40, i35.i39, 141.9,156.18 || já mais nunca: 104.38. CF.nuncas, nunqua.

nuncas (206.21 E) V. nunca,

nunllo (266.24) V. nullo.

Nuno: Nuno Gonjále^ de Lara, el Bueno(cavaleiro da corte de Afonso X;•j-1275): 345.27, 346.37 Don Nuno.

nus (3 80.14) v- nos-

•nunqna. (263.50 E, 284.38 /?) v. nunca.

inuu ADJ.: nu: 65.198 pêro ando nuu e muimal parado; 255,81 senon da camisa,toda nua.

jauve s. F.: nuvem: 1.56, 143.54 as nuvesa b r i r / fez e delas tan gran chuviasayr; 419.61 hfias nuves mui craras;426.35.

nuvcado s. M.: nublado, aglomeração denuvens: 161.17 nuveado / se levantoumuit' escuro e con torvon mesturadc.

nuzir v. nozir.

O

'O ART. DEF. M. 6 PRON. DEM. M./N.: B. I Este

é o Prólogo das Cantigas de SantaMaria; 3.8 Por ela nos perdoou / Deuso pecado d'Adam || 3.38 Os peccadosmeus / son tan muitos; 1.2 emen-tando os vii goyos que ouve de seuFilio || 4.16 O menyo o mellor / leeuque leer podia || 35.3 O que a Santa

Maria der algo ou prometer; B 7. perque entenda e sabia dizer / o queentend' e de dizer lie praz ; 5.1 34 béei-tos son, os que en ti fyuza an. 28.122E o por que esto fiz, / direi-vo-loaginna; 33.3g Os do batel a remar/sefillaron; 238.20 dezia . . . que o daVirgen fora chuffa ; 419.51 o do muibon ta lan . CF. Io, no.

o PRON. PESS. M.: 1.28 e foy-o deytar. . . nopresev';8.i4 || 6.10 porque naceu Jesu--Cristo dela, que os reprendej 33-75.CP. Io, no.

o INTERJ. (?): 17-47 O Emperador lie disse:"Moller / boa, de responder vos émester ." / "O ben", diss' ela, "seprazo ouver / en que eu possa seerconssellada." ; 32.23 enpreguntado /foy, se era ren / o que oya / dei.Kespos: "O ben." V. bon.

ò contracção do ART. DEF. M. com a PREP. a :20.5o Poren m'acomendo / a ti ... queos teus non faleces.

obedecer v. i. : 52.3 Mui gran dereit' é d'asbestias obedecer / a Santa Maria;1 13.3 Por razon tenno d'obedecer / aspedras à Madre do Rei; 263.7 ° Ç116 daVirgen mandado / fez e a obedeceu.

obedeença s. F.: obediência: 344.34 porvertude da Reynna coroada, / a quetodos essa noite fezeron obedeença.

obedeeníe (294.4 P) v. obediente.

obediente ADJ.: 39.26 Assi lie foi o fog'obediente / a Santa Maria; 294.4 Noné mui gran maravilla seeren obe-dientes os angeos aã Madre daquelcujos son sergentes.

obispo (261.85 E) V-

oblaçon s. F.: oferenda, oblata: 3i6.3ipesou-lle de coraçon, / porque da suaeigreja perdia a oblaçon.

oblidnr (385.14) v. obridar.

Page 9: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

aog

obra s. F.: acção: n.5o fez obras noit' edia / senpr' a meu prazer ; 45.58,i5i.cS pola Virgen, cujas obras sonsempre dereitureiras || trabalho: 117.8que non fezesse no sábado obrasabuda; 117.13 lie fez camisas / tallare coser con seda dV>bra mui myuda;208.37 Verei que obra feh' an / naostia as abeilas; 377.11 húa obra muifremosa / pintava da Santa Virgen;419.121 A cinta ... era mui ben feitae d'obra mui sotil || construção: io6.33cen cravos darei en don / a Seixon /que è obra mui costosa; iQT.Sg, 342.2un pedreiro que ouvera de caer decima da obra; 249.14, 355.56 comprouen outro dia por seus dinneyros uncanto / de pedra pêra a obra de Vila--Sirga [| obra d'aranna: coisa inútil,disparate: 386-43 Obra d ' a ranna /£ ... aquesto que vos fazedes / enconvidar tan gran gente, e pescadonon têedes || obra de Paris: (?) 5.184hfia cela faria d'obra de Paris, / u semetesse por mays o nr.und" avorrecer.

obrar: v. TR.: 53.63 De Santa Maria é /prazer que esta igreja façades muiben obrar; 292.54 en ricos mõimentosos fez ambos sepelir, / obrados muiricamente cada úu a seu sinal; 420.18bêeita a seda que ouviste fiada / eoutrossi a obra que end* ouvisteobrada || y. i,: 18.48 viu... os bis-chocos ;.. obrar / na touca || obrarben: 26.53 cuidando ben obrar; 30.36se o (seu reino) nos non perdermos /por nossa culpa, non obrando ben;88.13 un monje mui leterado / quesabia ben obrar / de física; 408.4 Despiritual cilurgia / ben obra SantaMaria || obrar mal: só.13,49.9 de comonos guardemos / do demo e do malobrar; 401.27 que me poss' amparar /dele e das sãs obras, con que ele fazobrar / mui mal a queno cree; 422.52E du o inferno levar os que malobraron.

obreiro s. M.: 409.91 en esto companneiros/ deven seer obreiros.

obridança s..F.: esquecimento, olvido: 9.60ca mal ch'estaria / que, per obri-dança, / se a que amamos / monja

, non avia / da Virgen senbrança ;303.33 fais que CM* erro que %e quecaía en obridança.

obridar v. TR. : esquecer: i6.58 foi conpriraquelo que fora ant' obridar; 141.44os que ama nunca os obrida || 1.33E non ar quero obridar/ com* angeoscantada loor a Deus foron cantar;ig8.33 ca ela nunca obrida / de valeraos que ama || obridar-se: 336.28 maisdepois H'escaecia, como orne ques'obrida || 125.45 un deles tan muit'andou / que a oraçon da Virgen Hefezo que sse 11'obridou; 125.85 obri-dou-xe-ile a noa; 246.2. CF. oblidar.

ecaijon (B. 3o Tb) v. ocajon. '•

ocajon S.F.: desgraça, desastre, acidente,dano: 31.37 E a vaca véo logo / sendan' e sen ocajon; 84.5 nunca rece-berá dano nen gran mal nen ocajon;85.59 4ue Deus d'ocajões / os guardee do diab' e de sãs tentações; 293,3muit' é gran dereito de prender grand'ocajon / o que contrafazer cuidaaquel de que á faiçon; 378.19 enos livre d'ocajon; 401.37 e meguarde de morte per ocajon prender.V. oqueijon.

Ocanna: Ocana. (Toledo): 386.38 dês Tuiata Ocanna.

Octavian: Octaviamts Augustas: 3o6.t6 do'mperador ... que nom1 ouv' Octa-vian.

oderv. TR.: atar, ligar: 77.38 f T} quandoss'estendia o nervio odeito; 104.32odeu / a ostia ena touca; 193.17 úncanto He poseron / odeito,aã gar-ganta; a5i.io3 Varões, levade-a já /fora da vila cab* o camío / u húa casamui veila está; y a metede / dentr'e odede, / dês i põ«dô-/ll' ú fog' aperfia.

Page 10: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

210

Odiana: o rio Guadiana: 3 19.14 Ribad'Odian' á húa ssa eigreja.

Qdimíra: Odernira (Alentejo): 327.8.

odor s. M. : 128.54 mui mellor odor dava/ que liros nen violetas non dan;1 5a. 24 dava mui mãos odores; 208.43,408.6, 419.82 || s. F.: 251.31 fruita queachasse de mui boa odor.

offerecer v. TR.: 122.23, 247.13 que serviss'a ssa eigreja e un estadal de cera /offerecess' y cad' ano; 329.38, 417.2 ||PART. PERF. : 31.4$ este novelo non/ yránas oífereçudas / bestias. CF. offrecer.

offereçon S.F.: oferta, oferenda: 31.46 non/ yrá nas offereçudas / bestias qu' enoffereçon / sson aos Santos rendu-das; 218.62 E; 327.12 húa mol ler seupano foi dar en offereçon / a húaeigreja sua; 417.7 (To). CF. offericon,ofireçon.

offorenda s. F.: 66.69 P°'s to ^ey Por

offerenda; 129.17 a Salas prometeuofferenda; 167.15, 172.15, 246.31. CF.offrenda.

offerer v. TR. : oferecer, ofertar: 6.1 5 aSanta Maria o offereu porende; 35.2,Ii3,35 do seu van y offerer; 116.12,206.17. CF. offerir.

offericon (417.7 E) v. offereçon.

offerir (143.1 1, 116.12, 232.1, 234.33, 246.13)V. offerer.

offerta s. F.: 1.41 vêeron sã oferta dar ;112.37 grand' o f f e r t a / prometeronenton de dar ; 169.18 davan sãs ofer-tas; 199.35, 206.17.

offertar v. TR.: 162.59 por que a véena o r a r / m u i t a s g e n t e s e do seuofertar.

offiçio (59.47 •&) v<

offiço S.M.: ofício: 59.47 Fazend' assi seuoffiço (de sacristã).

offrecer'(15.41, 23a.29, 313.44, 320.21,410.35) v. offerecer.

offreçon (85.75, *3i-43> *39-25i '45.58,292.73) v. offcrcço», offriçon.

offrenda (63.94) v. offerenda.

ogo ADV.: hoje: 138.38, 146.105 ond' ogesen eras / compri logo mia petiçon;200.4, 399-34 Oge festa / será pêra mita morte || 16.47 duzentas vezes diga-des, sen mentir , / Ave Maria , d'oj' aun ano, sen fa l i r , / cada d i a ; 17.51D'oj' a três dias, u non aja ai, / vennaprovar o maestr ' este mal ; 42.42 d'oj'a t r i n t a d ias / morte p r e n d e r i a s ;65.230 d'oj' a qu inze dias ... serei noParayso; 82.52 d 'oj ' a d e a n t e j| ogedia: 202 45, 342.30 E aly ssé oge dia ||og' este dia: hoje em dia: aSg.Si Og'este dia esta vertud' an / os jograres ||dês oge mais : doravante, daqui emdiante, de hoje em diante: i.3 Dês ogemais quer' eu trobar / pola Sennoronrrada; 6.33 dês oge mais vos con-sello que o pedir leixedes; 281.70 dêsoje mais. CF. oi.

ol ADV. oi mais: doravante, daqui emdiante: B.19 por aquest' eu / queroseer oy mais seu trobador ; 5.28 Estemeu irmão receb' oi mais por filiomeu; 28.115, 37.28, 42.30 || 235.33 d'oima i s mui ben te g u a r d a de granpecado mortal; 392.48 d'oy mais enamia vida non é senon amargura || 5.87metamos-lle dês oi mais o moç' enpoder; 297.45. CF- °S°-

oydo s. M.: ouvido: 69.91 Que mandouao preste revestido / que lie fe/eracobra-lo oydo.

oydor s. M.: ouvidor, ouvinte: 384.58 Sen-nore?, por cousimento / o que vi vosdi rey todo, se m'en fordes oydores.

r

Page 11: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

•í

m

m

t5Sf

oír v. TR.: ouvir: B.38 ca tal rogo sempr1

ela ben oyu; 3.29 segund' oy; 63.47 a

missa oyu / de Santa Maria; 69.20Aqueste non falava nen oya; 241.9 sern'oyr quiserdes e parardes fecnença ]116.55 como per oyr sey. Formasvertais:

f RÉS. IND. OUÇO 53.Q, 71. Só

oes 204.38 Foe 69.68, aoS.5,

254.4, 349-6

oydes 201.56oen 66.7

f RÉS. CONJ. 1 ouça 78.5, 139.54,205.12

2 ouças 139.544 ouçamos 9.2 55 ouçades 52.8, 78.5,

205.12,294.6,297.5

IMPERF. IND. 3 oya 4.19, 6.18, 11.54,32.28. 54.51

6 oyan 349.22

IMPERF. CONJ. 3 oysse 26.1 3, 144.23,i5i.i3, 194-45,305.18

5 oissedes 26.13, 314.76 oyssen 38.87, 344.29

PERF. i oy 3.29, 5.7, 16.82,2616, 28.32

2 oisti 40.223 oyu 8.38,4.61,5.58,

12.22, 13.30

oistes 72.59, 115.307,148.8, 225.11

6 oiron ô.iy, 12.13,36.25, 37.41,42.47

MAIS Q. PEUF. 3 oyra 1 3 1.73, 3|3.396 oyrati 117.37

FUT. IND. oyrei 78.52oyrd 5.170, 66,8,

io3.48, i o 5.49oy redes 105.48,

107.62, 205.14,222.41, 236-9

oyrán 668, 117.37

FUT. CONJ.

COND.

IMPER.

PART. PRES.

PART. PERF.

INF.

INF. PESS.

211

3 oyr 124.13, 410.135 oirdes 88.8, 84.9,

1788,251.7, 294.86 oyren 198.8

3 oyrya 285.76

2 oe 21.165 oyde 8.10, $2.8,

84.11,104.9,125.83

oyndo 56.11, 77.41,82.31, 115.323,199.44

oydo 21.50, 83.3o,C3.6r, <>5.67, 78.70

oir 17.5, ,59.10,64.31, 78.83, 79.9

5 oirdes 131.96 oyren 225.16

oyr s. M.: ouvido: 60.60 E tan toste 'oyrouve cobrado; 269.3 e fez-lle cobraro falar e o oyr.

oitaenta NUM. CARO.: oitenta: 112.22 demillas setaenta / correra ou oitaenta.CF. oiteenta.

oitavo ADJ.: 8.1 (To) Esta o i t ava éconio ..., 97.1 (70).

oytcenta (384.56) v. oitacnta.

oito NUM. CARD.: 214.32 dez e oito; 277.1.

oitocentos NUM. CARD.: 33.21 con romeusmais d'oitocentos.

oje v. oge.

ola s. F.: panela: 159.21 E mandaramnove postas meter ... na ola,

Olgas, As: Lãs Huelgas (Burgos) :122.36,67; 221.27 o mõesteíro dasOlgas; 303.1 nas Olgas de Burgos;361.1,11.

Page 12: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

212

oliva s. F.: 304.2 non quer que arca outr'oyo ant' o seu altar senon d'olivas;361.1,11.

Olivença (Badajoj): 344.44.

Olivete: Mont' Olivete: 419.42, 426.33o Monte das Oliveiras.

ollo s. M.: 3.34 Chorando Jos ollos seus;28.96 Ali u ergeu os seus / ollos con-tra o ceo; 35.87 os ollos lie verteu /logo fora da cabeça; 38.45 con yra-dos / ollos a catou; 129.1 Como SantaMaria guareceu un ome dfia saetadaque l i e d e r a n pelo ollo; 175.42 edepois que o na forca ante seus ollosposeron; 249.32 ss' ergeu mui cor-rendo, que non tev' ollo por ai || aollo; fl olhos vistos: 3i3.2g demaisvi ian da nave muitos a ollo morrer.

omage, omagen s. F.: imagem: 3i.57, 34.10Húa o m a g e n p i n t a d a ; 35.2, 39.27,42.29 || 3.37 u vyu da Madre de Deus /a omagen; 8.18, 9.2, ia.2, 18.21 || PL.omages 9.67, 35.52 (T); oinaiií-es 25.47,99.3; omagees 25.47 (To). CF. imagen.

omaya s. M.: imagem: 215.17 e depois oscrucifissos e as omayas britavan.

omãyar v. TR. : preparar, arranjar, formar,moldar: 342.32,33 pode do culpadoomãyar-lP o coraçon / da sã graça,pois Ia pedra mui dura íoi omãyar.

ombro s. M.: 77.11 amba-las suas mãos ...per cabo dos onbros todas se mete-ran; l85.i8 che mandarei a cabeçad'antr' os teus ombros toller; 273.42viu a seu lado / pender de cima doonbro dous fios.

lie corregeuo l aço 597.23 fezo-sse seu/ome da Virgen; 135.113, 164.33 || PRON.1NDKF.: 15.147 este fe'1' è de ta' natura/ que dev' om' en seer sabedor; 32.47,59.72, 66.5i ome non poderia / preca-tas; 84.53 non quiso que sayr / podess'ome de sã casa ; 86.26 non podia om'ala ir, se non / menguass' ant' o mar;205.15 e certos sejades / que per ora-çon mostrada foi ante muit* om'onrrado; 245.67 mais sol falar nonpoderon, nen ome non ss' abalou / quesse levantar podesse; 354.i3 húa bes-t io la . . . que chaman donezya.. . , ede taes ome vee || nul l ' ome: ninguém:6.85 assi que achar non possa null 'om' y que emende; 58 72, 123.21,l38.24, 144.62 || neun ome: alguém:28i.53 espantou-/s ' a gente por neuoome a magestade chamar || outr' ome:outrem: 15.57 Cuidas tu no que per-dische? Já ouir'ome mais perdeu/catu; 78.58. 115.214, 281.22 || tod' ome:cada um, qualquer, todos: 23(1.4 Guar-dar-se deve tod' ome de j u r a r granfalssidaik-; 201.5, 393.27 tan g ran coitasotVrera, / ^uo toa' ome que o visset e r r i a que j u morrera j | ome bóo, bonome: homem honrado: 43.5 un omebõo que cn Darouca morava ; 65.16,67.1,75.59, 78.76; 23.14 quand ' aquelbon ome o seu / aver ouv' assi des-pendudo; 67.37, 78.26, 192.21, 224.35,242.13 un bon ome pedrei ro j| omed'ordm: religioso: 297.1 (F) \e depaz: homem ordeiro, sossegado: 97.66,197.13 || ric-ome: grande do remo:135.74, 203.20 Don Affonsso Telez,ric-ome preçado; 235.60 Ga os maisdos ricos-omes se j u ra ron . . . por dei-taren do reyno; 382.i3 || ome santo,sant' ome: santo, ermitão: i5.32 Juyflo

orno s. M.: homem: 5.2i com' ome de bonsen; 14.28, 16.30, 40.19 dele fezis t i /om' e creatura || varão: 7.18 empren-nar-/s' ouve dun de Bolonna, /ome;271.54 tod' om' e toda moller || subor-dinado, vassalo: 3.147 ° m a estre danave diss' a un seu ome; 13.22 Iomeiryo passava. . . e un ome seu logo

U l ^ ^ dU Ull íc SeUÍ

monge, sani ' omedado: i6í.52 nond'omes d'armas ||gund ' e Deus e29-yi 33-3r> 42-20; (

22.2, 27.25, 36.8,27.2? ('/'), J 6 1.5a,;|1 omens: 411. io3

U, JLJJ.^U, ^yu,!^ UU h i

|| ome d'armas: sol-sse podia bas t i r / j

omen: 382.7 ca se-omen || PL. omSes: :9.11, 97.36 || omees:46.6, 4ç.2o || ome E:32.I2,234.2I,33g.TÒ :

(/í) || home: 177.10.

:

—*•

ps<,^s€•ê*^^-

*~~ 4

**~ 4

^" 4

"~ t^^ej

faa»-*--

"*"*

."*"" 4

Page 13: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

liiiiiriiiiiiiíti

i ;i :9 íÍ l

'í9 li99f

*f

it

*

omen v. orne.

omeziado ADJ.: homiziado, culpado dehomicídio: 233.10 El muit' omeziad'era e senpr' apôs el andavan/ aquelesseus êemigos, porque mata-lo cuida-van.

omezieyro ADJ.: homicida: 213.94 e per-dõaron o outro da sanna omezieyra.

omil ADJ.: humilde: 361.30 era tan benfeita e de tan omil fayçon.

omildade s. F.: humildade: 45.74 e faça unmoêsteyro, u viva en omildade; 73.4Omildade con pobreça / quer a Vir-gen coroada; 134.80 per poder daVirgen, que per omildade / foi Madredo que é Deus en Tríidade. 210.12,a28.<|S. CP. umildade.

omildança s. F.: humildade: 9.82 pêra elevêo ... non con felonia, / mas conomildança.

omildar-se: reverenciar, inclinar-se: 180.65como serva se foi omildar / u liedisse: «Farei quant' el mandar.»;207.19 e omildou-ss' a omagen e disso«graças» poren; 2^5.3 se omildavacontra el en gualardon do serviçoque lie fezera. CP. omillar-so.

omildoso ADJ.: humilde: 20.43 os omildo-sos / en onrra (vás) crecendo; 48.29entraron muit1 omildosos; 54.16,56.42,115.226; 195.61 nunca mais serei cha-mada / virgen omildosa || omildosa-mente ADV.: 71.61 sempre muit' omil-dosa-/mente assi dizia.

omillar-se: inclinar-se, reverenciar, cum-primentar: 15.28 San Basill' a pé dúaserra / sayu a el por xe H1 omillar.CF. omildar-se.

omnipotente ADJ.: 174.45 Deus Padre omni-potente; 222.48.

onçon s. F.: unção: 270.32 Daniel pro-pheta.. . disse que Cristus avariaonçon.

213

onda s. F.: 5.122 o mar nona leixou enpaz, / ante a véo côa grandes ondascombater; 25.96 o vento moveu asondas; 86.2, g5.8i fendem!' as ondasper meo ben come nuvalla; 264.47.

onde ADV. INTERR.: 62.il Dona, onde vêes?323.46 preguntou-lle ond' e comoresorgira || ADV. RELAT.: 95.77 fora oposeron / en aquel logar mêesmoonde o preseron; 264.19 do ryo / liestolleron a agua, ond' a gente bevia-369.53 foi por fil iar a sortella dalionde a posera || B.12 confiand' enDeus, ond1 o saber ven; 6.73 foroncorrendo aã casa ond' essa voz vêera;26.94 que fossen tornar / a alma ondea trouxeron; 54.58 a Ourieni* onde osol víia; 55.25 E foi ao mõcsteiro alionde sse partira; 261.61 êst' é sãMadre, onde foi nacer; 3n.6 na Vir-gen santa ond' avemos todo ben;346.11 a Madr' onde Jhesu-Crisio fnaceu H 5.8 un mui gran miragre ...ond' este cantar fiz; 135.149 ond1 eueste cantar fiz; 338.3a u gran vertudesobeja / mostra de sáar enfermos,ond' an fé i t' un gran volume || 131.14ssa moller Jordana ... ond' era bencasad'; 145.30 panos ond' era vestido!42O.33 bêeyta a ta leite onde foigovernada / a carne de teu filio H69.97 poren da língua, ond1 era con-treito, / lie fez falar para voa certãa;322.8 do reiho de Deus, seu Filio, ond'é Reya alçada; 368.42 meu Filio...ond' eu fuy prennada || 332.49 porveriud' esperital / da Virgen, ond* aomagen avia o semellar; 369.50 a sor-tella ... ond' a pedra foi vermella 11149.48 Est' é o que tu comes, ondefazes três par tes || xi6.3x nuncaachou ... quen lie fezesse nojo /ond'ouvesse q u e i x u m e ; 120.8 Comosãou... Santa Maria... a un otnede chaga ... onde cuidou í li r; 2 u.23viron cousa mui mãefesta, / ond' aãgente muito desprazia; 337.5 un granmiragre direi, onde devoçon / avere-des poi-11 oyrdes; 35o,.i4 era mui bõo-vizinno a quantos moravan J / a San

Page 14: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

214

Salvador, ond' era chamada a cola-çon || 58.27 e viu en vi jon , ond' ester-reçeu; 44.38 fez-11' o açor víir / SantaMaria, ond' ouv' el sabor; 96.34 evozes deron / o corp' e a testa, ond'eles pavor / Ouveron || ADV. EXPLICA-TIVO: 13.10, 21.47 Ca tu soa es a quemio podes d a r , / e porend' a ti o vennod e m a n d a r ; / onde, gror iosa Scnnor,sen t a r d a r / dá-mio v ivo ; 33.8, 46.68;208.10 Ond' avêo en Tolosa . . .; 3o3 i5Onde claquesto avêo q u e . . . ; 307.20Onde contectu / que . .; 309.30. CF,unde.

•on:ir v. TR.: ungir: 54.43 Os frades, quecuidavan que mort ' era, / porque undia sen fala jouvera , / cada un delesde grado quisera / que o ongessencomo eonvíia; 93.38 do seu santolei te o corpo l l 'ongiu ; 204.ij. CP.

onguento s. M.: unguento: 34.27 speciasd 'Ul t ramar , balssamo nen onguento .CF. cnguonto, unguento.

Onna: Ona (Burgos): 756; 221.1,35,18,63.

onrra s. F.: honra: A.2o este l iv ro ... feza onrr' e a loor / Da Virgen SantaM a r i a ; 20.44 en onrra (vás) crecendo;56.2, 65.2)2 que . . 11'onrra fezessen /como a seu sennor n a t u r a l ; 140.10Loemos a ssa nobreza. / sã onrra essa a l teza ; 277.32 o sábado guarda-van / por onrra da Virgen s a n t a ;289.16 por onrra daquel sanro.

onrrado ADJ.: 1.4 Dês oge mais quer ' eutrobar / pola Sennor o n r r a d a ; 9.145foi-sse a casa da dona o n r r a d a ; 17.1a onrrada dona de R o m a ; 3o 32 sofreupaxon / por fazer-nos onrrados / Noseu r e i n o j 38.104 omees o n r r a d o s ;87.31 Os seus faz o n r r a d o s seer /sempre Santa M a r i a ; 140.3 A SantaMana d a d n s / se j a n loores on r radas ;328.3-i C a i s . . . g r an v i l a e m u i t 'onrrada || onrradamento ADV.: 46.2,125.74, 132.162, 2^5.106 mõssteiro u

v i v i a s . . . mui ben e mui t ' onr rada-mente ; 292.22 morrer onrradamente.

onrrar v. TR.: honrar: 18.21 per a omagenonrrar ; 29.30, 87.3, 141,4, 150.16.

ontranbos PRON. INDEF.: ambos: 325.45mandou-as . . . no carcer d e i t a r on-t r anbas .

ontre I>REP.: entre: 2o5.2 u siia en húa torreo n t r e duas améas ; 225.29 ontr ' o coir'e carn ' ya a q u e l best igo astroso; 332.18húa omagen que ten seu F i l i o . . . ontreseus braços; 34!).23, 368.3i || 5.70 fa la-ron ontre si / que jouvessen con elaper força; 35.2 como a ymagen deSan ta M a r i a falou en tes t i rnonio ontr'o cr iscl ião e o j u d e u ; 43.18 San taM a r i a ro^aron / que podessen averf i l i o on t r ' el e ssa conpanne i ra ; n5.5iposeron / de têer cas t idade . . . ontresi noii ' e dia ; 194.27 que o degolassenontre ssi o acordaron ; 198.13 o demo,de mal chêo, meteu ontr ' eles talsanna, / que por sse m a i a r e n todcsforon mui correm!' a rmados ; 277.11a t a i p re i to poseron / on t re ssi quecorrer fossen o Algarv ' || 1.32 foy-o. . .apousentar / ontre bes t ias d 'a rada ;4.12 ontr ' os crischãos l i ya / na escol';15.110 en t e r r a mor to o de i tou / ontr 'os seus todos ; 17.30 E ont r ' o ai quesoub' adevyar , / foy o f e i t o da donam e s t u r a r ; 38.3o on t r ' os m a l a v e n t u -rados / ouv' y un que começou a per-der; 78.1 i Ontr ' os outros bêes mui tosque el f az ia , / mais que o u t r a renamava Santa M a r i a ; 176.7 un crischãoque foi ontr ' eles caer / en c a t i v o ;193.12 porque soo ent rara on t r ' aque laconpama, / penssaron que o matas-sen || 40.37 l i l lava-ss ' a d i ze r / ontressi (para si) || on t re t a n t o : entretanto:18.73 i| d ' on t r e : 33.10 t i r a r - / o íui bencTontre t r e z e n t o s ; 169.45 que tol less 'a e i g r e j a d 'ontr ' e les ; 174.^0 Mas tangrau door «ml' ouve , que ssu s ayud 'o r i t r ' a g e n t e ; 342.1 Como S a n t aM a r i a fez parecer a sã omage d'ontrehúas pedras mármores que asserra-

Page 15: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

van || per ontre: 245.76 (F> levou-oper ontr' eles. CF. antro, entre.

onze NUM. CARD.: 419.62 OS Apóstolosonze; 419.125 os onze.

oqneijon s. F.: 139.27, 169.20, 175.12, 2OO.34j

265.118 v. oeajon.

ora s. F.: hora: 123.1 Como Santa Mariaguardou un frade méor dos diaboosna ora que quis morrer; 219.34 aomagen do demo tal come pez / feztornar en húa ora || ora de: 225.47£ un dia, el estando / ao sol, ora denoa; 4*9.85 a ora da sesta || a ora:124.42 E dês que foi morto, logo aora enbarveceu || a pouca d'ora: dafa pouco, pouco depois: 563 a poucad'ora vyu a Emperadriz a ssi víir; 9.89|| 322.27 en pouca d'ora o ouve tan fortinchado,/ que fôlego non podia collerII essa ora: então: 9.143 E log' a tor-menta quedou essa ora; iS.i3i Essaora \ go sen tardada.. - foi-lles dizer;85-43, 119-38, 325.44 log* essa ora;422.3 Madre de Deus, ora por nos teuFill1 essa ora / U verrá.. . joyga-Iomundo || agora: 115.159 Essa ora, /sen demora, / te vai pêra Suria || aessa ora: 201.41 e log' o arcediago aessa ora guaryu || dessa ora: 216.58 edessa or' adeant' Deus grand' algolies foi dar || en essa ora: nS.gSquen -.. ss'encanta / a britar sã pro-messa, / log' en essa / ora de Deusdesvia; 129 21 E logo mandou a saetafora / tirar do ollo, e en essa ora /g u a r i u de todo logo sen demora;194.37 l! aquela ora; 291.50 E logoaquela ora ... da vila con el deu /for'; 313.71 E a nav' alumeada aquelaora medes / foi toda con craridade ||

\ aquela ora: 89.2 logo a aquela ora ||dês aquela ora: desde então:57.84 bendês aquela ora: 98-37 e nunca dêsaquel' ora daly sse partyu || dessa or'adeante: 2i6.58 ]| en ora dês no espaçode: 247.8 en ora dúu dia / guariu-aSanta Maria || PL. as horas canónicas;as reqas do breviário: 48.24 non can-

tavan às oras; 54.21 poi-lo convém,as oras dizia; 59.45, 8843, 111.23rezava mu i t' aficado / as oras da queDeus nado / foi.

ora ADV. : agora: 1.19 do que o mund' áde salvar / ficas ora prennada; 55 Edesto vos quer' eu ora contar; 8.10,9.99 Matemo-lo ora, irmãos; 12.61|agora mesmo: i5-i35 Gran vengançanos a ora dada / San Mercuiro; 186.26Â ta moller... se a visses como a oraeu v i ; 206.26 porque me deste beijoora tan muito paguei; 274.65 aqui uora orava v5o a Madre de Deus.

oraçon s. F.: oração: 13.7 sempr' en ssaoraçon / a ela s'acomendava; 21.16,23.3o || fazer oraçon; 24.19 u y'a n fazeroraçon; 54.22, 68.24, 84.22.

orador s. M.: 4095í os oradores / e osreligiosos.-'

orar v. i.: 18.39 v^° X - • • ant> a omagenorar; 32.10 Santa Maria que por nosora; 69.7, 1597, 169.15.

ordcn s. F.: congregação; regra, obser-vância: i3.33 en orden log' entrou;42.50 conssellaron-ll' assi / que ordenlogo filiasse de monges de Claraval;47 18 mui ben sã orden tíia; 59.17 daorden quis sayr / Con un cavaleir';76.44 meteu-ss' en orden; 82.53 nonleixes ren / de fazer quant' a ta ordenconven; 201.67 Pres orden; 204.5 SanDomingo ... un bon arcediago en ssaorden recebeu; 365.44 viveu senpr' ensã o rden con ben e con omildade.CF. ordin.

ordennar v. TR.: ordenhar, mungir: 52.2como Santa Maria fez víir Ias cabrasmontesas a Monssarraz e se leixavanordennar aos monges cada dia.

ordiado v. ordinnado.

ordTamonto, ordinamonto s. M.: regula-mento, instrução; comportamento pró-prio de pessoa que recebeu ordens

Page 16: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

2l6

sacras: 71 (M) Como Santa Mariadeu aã monja o ordinamento comorezasse cada dia || 285.11 gran crerizia/ e grand' ordíamento esta dona avia.

ordíar v. ordinnar.

ordin s. F.: 7.56 ordin d'Onna; 88.54 ordine lei; 154.41 entrou en ordin forte;241.89 fillaren ordin; 35412 grand'affan e maneiro / que segund' ordinsoffr ian; 304.11 ordin de San Bceito;332.16 ordin de Cistel; 365.22 na ordinnon querr ia viver. v. orclen.

ordinamento v. ordíamento.

ordinnado ADJ.: ordenado, posto em ordem;71.42 un rezar o rd innado / che mos-trarei que faças; 414.19 vercdes obramuit ' o rd innada / de como IX-u s bus-cou carne sagrada; 420.46 d'angeosmui fremosos precisson ordíada || querecebeu ordens sacras: 38.21 unmõesteiro d'ordíados / monges; 47.17Este mong' ordyado era, segund' oy,muit'; 54.16 Est' era sisudo e leierado/ e omildoso e ben ord innado; 102.9un ordíado / crerig'; 141.13 || s. M.:III.i3 un miragre preçado / vos seráper mi mostrado / que fez por unordyaJo / a mui comprida do sen.

ordinnar v. TR. : p<">r ctn ordem, dispor,determinar: 75.46 entre tanto sãfazenda averia ordinnada; 135.51 foiontr ' eles ordíado / que se lies falass 'alguen / en casar, per niuh sen / solnon lie foss' outorgado; 323.68 a Vir-gen ... tragia o preito d'outra guisaordyado; 332.44 ca nen úu (elemento}non vai nen ven, / senon quantoo seu Filio quer en eles ordyar;332.46 ordyou que o veo ... podess'amatar o fogo; 410.14 Santa Kgrejaordinnou / ç i n q u e festas || conferirordens eclesiásticas: 88.18 acostumado/ fura de mui ben j a n t a r / ante quefoss' ordinnado.

ordir v. TR : urdir: 200.20 dos que memal querian / e buscavan e ordian;

22239 esta cousa foy ordida; 235.30Mas eu o desfarei todo o que elesvan ordir.

orella s. F.; 3i.3S a vaca véo logo ... consãs orellas merjudas; 69.55, IOI.3.J. asorellas 11'abriu; 234.28, 32857 outrosdas orellas porende ibron fanados.

orcllada s. F.: pancada nas orelhas: 59.76E ben cabo da orella lie deu orellada.

orgullo s. M.: i5.Ô3 est' orgullo que mi ásmostrado; 54.18 sen tod' orgullo; 75.3requeza mal gãada con orgullo e côasobervia; 93.17 mantéendo orgull' edesden; 336.22.

orgulloso ADJ.: 2.50 muit ' eãyo / seriae orgulloso / quen ss'en esta tacadeira . . s'assentasse; 75.14 un usu-reiro / mui riqu' e mui t ' orgullos';

I95-1?1, 369-I9-

orjo s. M.: cevada: 13.42 pan d'orjo; 65.136,178.14 org' e pal ia .

Orlens: Orleães: 51.8 en terra d'Orlens enFrança.

orrco s. M.: celeiro: 187.3o outro dia acha-ron t a n t o pnn / que os orreos foronchcos de pran.

orrio (187 ;!/) v. orceo.

orta s. F.: horta: io3.i2, 103.44, 226.37Adega e v y n n a s . . . ortas e moyos;336.12 ortas e vinnas.

orto s. M.: horto, jardim: io5.io apareceua húa menya / en un orto u fora tre-be l l a r ; 132.40 v innas e ortos; 208.27,312.22 lie deu ... húa camará fremosae ort' en que s ' apar tasse ; 357.6 destofez un miragre a que e chamada orto/ dos viços do parayso.

osa S. F.: bota: 142.31 loy1 en el (o rio) SSCmeteu / con sãs osas, que sol nonastol leu; 367.57.

Page 17: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

317"

Osca: Huesca: 163.1,75164.36.

Os Conbres v. Combrcs.

osmança s. F. : avaliação, estimação, apre-ciação: 9.71 quen poderia / a esiaosmança / póer.

osmar v. TR.: avaliar, calcular: 3i833 oaver que gâaron, de dur seria osmado;340.37 Quen diria, / aen quen osmarpoderia / teu ben e ta gran mesura ||penfar; 9.124 do que tragian muit*en mar deitaron, / por guarir. osma-mos; Si.Sa o... baesteiro que osmara/ Mata-lo outro; 403.22 cuidando /que judeus, ascondudo / lio tíian, eostnando / que morto ou traudo /foss' || imaginar: 46.44 ca nem poss'osmar / que quisesse tal afan / pren-der Deus; 180.41 Como foi pobre,queno osmaria, a que seu Filio Deusya deitar / no preseve; 411.98 camuito son mayores / de Deus as sãsmerçees ca r e n que foss' osmada ||idear: 369.28 Mais ei agora osmadohúa cousa, per que logo en est' erroa metades.

Osonna v. Quintancla.

ospeda s. F.: hospedeira: 157.3 Como úusromeus yan a Rocamador e pousaronen fiu burgo, e a ospeda furtou-llesda farya que tragian ', 157.8.

ospede s. M.: 67 (M) un bispo que eraospede do orne bõo.

ospital s. M.; 22i.a5 (F) v. espital.

osso s. M.: 38.100 log' os ossos foron bensoldados; 126.11 a saeta 11'entraraassy / pelos ossos da faz; 276.36 Cade guisa ferid* é / que non á osso são/ na cabeça', 322.2 úu orne ... queouvera de morrer dun osso que se 11'atravessara na garganta; 419.58 mea-çan de queimaren a carn' e estesmeus / ossos || PL. ; ossada: 292.43fez mui rica sepohura .. poios ossosy meter.

oste s. F.; tropa, exército: 15.25 foi sacar/ oste sobr' eles; 28.17 un rei / conoste de pagãos / véo a vila cercar;46.10, 185.88 fez ssa oste mover;229.13 quando viron as ostes dosmouros; 348.41 Mais depois ben a úuano fez oste sobre Grãada || grupo,,bando: 182.41 de demões oste; 211.17a ssa eigreja vteron toste / d'omes-e molleres come grand'oste; 233.36,237.96; 420.49 bêeyia a oste que Tro-nos é chamada || hoste: 57.66 E, 63.42.

ostia s. F.: hóstia: 4.31 aos moços dand'ya / ostias de comungar; 69.48 bencomo quando / está o que diz missaconsagrando / a hóstia a costumeromã a ; 104.18, 149.6, 208.38.

íi°'o« CON j.: 5.76 dizede-m* ora quen sodes

ou dond'; 6.64, 16.13, 25-63, 31.19. .

oufanía s. F.; ufania: 367.39 aquela quenon erra / a quena serve ben senoufania.

oura (forma excepcional): 224.48 Log' aoura (em rima com postura, mesura,cie.) v. ora.

ouriente s. M.: oriente: 54.48 torna-lomandaron / a ourient1 onde o sol víia;174.30 lie pareceu mais crara que osol en ouriente.

ou.-ivez s. M.; 362.1 Como Santa Maria fezcobrar seu lume a un ourivez cnChartes; 36:.g.

ouro s. M,; 35.22 húa arca feita d'ouro;.46.3a panos d'ouro teçudos; 95.62our' e prata; 145.56; 358.27 aquelaspedras que tan preçadas com* ouro /foran || San Johan Boca d'OuroV. Johan.

ousadamente v. ousado.

ousadia s. F.: ti.68 Ousadia / foi d'irdestanger / meu comeudado; 100/10 perti son perdoados / da ousadia / que

-

Page 18: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

2l8

lies fazia / fazer folia; 132.115 Porquêfeziste, / sandeu, ..an grand' ousadia?153.44 tal será quen / filiar ousadia /contra quen lie non conven; 340.57eresia, que é maa ousadia.

ousança s. F.: ousadia: 289.23 E aqueldia sol non o u v e r o n ousança /De segares.

ousado ADJ.: 67.101 sol non era eu ousado/ de l ie fazer ma! n i ú u ; 217.6 mui t ' éousado o que está en mortal / pecad'e se non repente d'ir anl' a esperi tal/ Reya Santa Mar ia ; 218.4:), 304.26E porend' os dessa terra non ousanseer ousados d'outr' oyo ali queima-ren || ousadamente: 24^.87 acharás /as portas sarradas; mas entrarás /per elas ousadamente.

ousar.. v. TR.: 27.73, 38.74, 6i.33 repen-tindo-se de que for ' atrevudo / en solousar dizer a tan gran f o l i a ; 62.28,73.47.

outeiro s. M.; 165.21 en un outeiro sobyu;ayíOr, 398.25 per vales e outeyros.

outorgar v- TR.: conceder, dar: 21.20 Log'o que pediu lie foi outorgado; 23.50Pois o judeu est' outorgou; 100.20,127.28 e d'iren en romar ia de gradolio outorgou; 420.72 a ta graça meseja outorgada || v. i. : concordar,consentir, pôr-se de acordo, compro-meter-se: 96.48 Já outorgumos / perque cada úu se]a en sabedor / Devos; 224.42 ambos outorgaron / delevar Ia menynna ; 313.33 chamavanSennor Deus ... e santos muitos esantas, outorgando que romeus / degrado seus seer ian; 35<i.3i por a obranon fal ir / de ss'acabar ao tempoque o maestre mayor / Outorgarad'acaba-la || outorgar-se: declarar-se:281.27 Por vassalo meu t 'outorga;281.72 torno-m' a Jliesu-Cristo e outor-go-me por seu; 3i.j.6i liste logar dou/ todo a Santa Maria e outorgo-mepor sou.

outro PRON. INDEP.: outro: 65.8 e nonande / demandand ' a outre que me dêrecado; 104.53, 115.128 o levarei.. .sen baralla / d 'outre; 259.3 deu-llesnua candea que non pode outre tra-ger senon eles; 292.12, 352.23. CF.outro, outri.

outri PRON. INDEF. : outro: 64.39 se vos ao u t r i vou dar / Senon a esta, que éSennor Espi r i ta i ; u8.3 Fazer poded'outr i vive-los seus / fillos aquela queMadr* é de Deus; 173.20 E que estonon dissesse a o u t r i ; 401.60 (To) ornemui f a l i d o que outr i (E: outro) quercousir. CF. outre, outro.

outro ADJ. / PRON. INDEF. : 15.25 querrei-meleixar de trobar dês i / por outra dona;1.43 outra razon quero c o n t a r ; 4.46por f i l ia r seu quinnon / ant' os outrosse m e t i a ; 5.106 úus d i z i a n : «Quéi-mena!» e outros: «Moira con segu r !» j1910 Ele e outros dous un dia acha-ron / un seu ê e m i g ' || es t ' outro141.29 Oy mais aguardade / est' outrode caeda fazer escarnida; 272.33 destaparcd' a e s i ' o u t r a ; 316.32 da suaeigre ja perdia a oblaçon / por est'o u t r a que vos d i g o | | outro si v.outrossi j| outro tal: 63.14, 165.53 vejo-abas t ida como non vi outra ta! ; 290.7ca Deus non fez outra t a l ; 275.23 cajá non / lies sabian y outro consellot a l ; 309.40 Ouira tal vison com1 estao limperador ... viu || também, igual-mente: 142.45 E todos a chamaronoutro t a l ; 245.17 avia... roubadores.. .escudeyros e peões, cavaleyros outrota l ; 291.24 u verr ia seu Fil io e a elaoutro ta l ; 372.32 pediu que comesse ebevess' outro tal U outra cousa, outrodia, outra n o i t e , o u t r a ren, outrasazon, outra vegeda, oulra vez, d'outraguisa v. cousa, dia etc.

outrossi ADV.: da mesma maneira, também,igualmente: A.O, 5.20 Aquest ' Empera-dor a sã mollcr queria mui gran ben, /e ela ou t ross i a el amava mais queoutra ren ; 35.21 avia y do ley tc da

Page 19: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

Virgen esperital, / outrossi dos seuscabelos envoltos en un cendal; 49.5Ben com' aos que van per mar / aestrela guia, / outrossi aos seus guiar/ vai Santa Maria || outrossi ar; 174.6Como aã Virgen pesa de quen erra aciente, / outrossi ar praz-lle muitode quen ss'ende ben repente; 222.51 ||non. . . nen outross i : 30.25, 199.28E daquesta guisa seve mu i to s diasque deita-la / per nulla ren non podianen outrossi traspassa-la || ouiro si103.47 (To), 362.22 (Tb); outrosi 75.18,88.19, 289.20 (£íj), 362.22 (Tb), 389.7.

ouve ETC. v. aver.

ovella s. F.: 69.57 come ovella / era velos'e coberto de lãa; 147.1, 38g.3i nenovellas nen carneiros.

ovelleiro s. M.: pastor de ovelhas: 147.1Como húa moller pobre deu sã ovellaa guardar a un ovelleiro.

ovellya s. F.: pequena ovelha: 147.18Aquesta moller mesquya / de quantopud' achegar / conprou h fia ovellya.

oviar v. i.: 45.89 Varões, oviad' oviade;419.63 e non vêo ali / Santo Thomascon eles, ca chegar non oviou; v.uviar.

ovo s. M.: 308.49 como d'anssar un grand'ovo; 378.38 un ov" assado mui mole.

oyo s. M.: óleo: 9.3, 304.2 como SantaMaria de Ribela non quer que arzaout r 1 oyo ant' o seu altar senond'olivas que seja ben claro e muit'esmerado.

pá (pa-Ssan Diais) v. par.

paaço s. M.: paço: 245.66 ua dona entonentrou / per meogo do paaço.

paancada s. F.! pancada: 328.56 m u i t o schrischâos foron mui mal açoutados/ e outros a paancadas os costadosben britados.

padecer v. TR.: 20.7, 65.87 lod' aquest' elpadece; 868.3a gran co i ta que eupadesqu'; 3ai.io padecia / enferme-dade mui forte; 331.17 como madr' afilio beija con que muit' afan padece;419.16 viu quanto padeceu / na cruz;427.59 m o r t e padecer || PRES. IND.x padesco: 268.3a.

padre s. M.: pai: 4.2, 40.9, 43.70, 53.1065.211 || 411.145 Adan, nosso padre ||Deus Padre: 309.3, 360.14 [| PadreSanto: o Papa: 206.10 || San tosPadres: Padres da Igreja: 384.11liia / nas vidas dos Santos Padres.

padryo s. M.: padrinho: 201.18 He fez poramigo / fi l iar un seu padryo.

padrõa s. F.: padroeira: 55.33 dos peca-dores padrõa; 280.20 das virgêes ar épadrõa; 300.3» pad rõa / ê noss';3u.63 padrõa da ffe.

padron s. M.: padroeiros 175.7 Santiago...que este padron d'Espahna ; 240.36outro padron / nunca ouveron.

paga s. F.: 25.66, 35.69 f aze d* a el a paga;25.160.

pagado ADJ.: satisfeito, contente: 6.;g foronen mui pagados / todos; 67.32, 71.45Se tu queres que seja de teu rezarpagada; 75.21, io5.3o, í20.18, 135.70logo vo-lle darey / por aver a Deuspagado; 281.60 Sancta Maria muypagada de vos é; 348.30 el rey pagado/ ficou muito daquel sonno.

pagão ADJ. / s. M.: .28.114 aquel Soldanpugíio; iQe.83, 196.42, 20:1.59 pêro queeran pagãos; 264.52, 268.26 V i r g e nsant', a que non crecn os pagãos.

pagar v. XR.: a?.3 Pagar ben pod' o quedever; 38.95 por que dyeiros pagados

Page 20: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

/ ouv i muitos; 62.23 a usura lie creceua t a n t o / que a non p o d i a pagar;83.50, 119.57 |[ pagar-se: gostar, terprajer: 6.13, 55.16 o demo, que ssepaga pouco de virgíidade:, 5817 ss'ouve de pagar / dun cavaleiro; 75.26,78.86.

paixon (124.27 E, 356.8, 426.7) v. paxon.

palafré, palafren s. M.: 121.26 palafré (emrima com fé ele.} || 5.5g se leixou dop a l a f f r e n en terra caer; 285.85 unpalafren mui branco.

palavra (45.66 E To, 2O2.3o E) v. paravla.

Palença: Falência (Espanha): 351.2,8.

palia s. F.: 75.24 húa choça . . . fe i ta depa l ia ; go.3o per esta maneyra / jaz odemo nas palias; 178.14 org' e palia;289.13 un sombreir' en sã testa / depalias; 332.26, 371.43 tam / leve comese cie palias fosse || 34.8 quen contraela vay, palia é contra vento || coisasem valor: 65.26 preçou sã escomoyonhúa pal ia; 95.46 lies aon valeu bonv e n t o q u a n t ' é húa pal ia ; 117.26Muitas físicas provaron en ela, quepalia / non lie valveron; i32.i6.

palma s. F.: 419.30 un ramo de palma.

palmada s. F.: 59.1 Como o Crucifisso deua pa lmada . . . aã m o n j a ; 3s3.i8 easãs faces deu palmadas.

palmo s. M.: i57.a3 lie passou as queixadasmais dun palm' e húa mão.

paio PREP. par + ART. DEF. Io: 108.17 paioCriador; 411.67 paio Deus santo.

paloma (417.13 E) v. paonba.

,pan s. M.: pão: 5.132 com e se s e n p r 'ouvesse cornudo carn' e pan; 23.16carn' e pescado e pan; 55.53, 66.60béezia / o vinn' e o pan; 182.16 pãese vyos / roubava || pan d'orjo: 15.42,

65.136 || 237.4 j a j ú a v a ... a pan e agua|| coisa sem valor: 401.70 lealdade nonpreçan quant ' un pan || íríg-o: 112.33,187.29, acharon tanto pan / que osorreos foron chêos.

pança s. F.: 15.108 sã lança / muito bran-dirul' ... e deu-lle na pança.

pano s. M.: 35.6i, 91.63 panos de seda;97.21, U4.2Q panos de lynno; i35.4ipano vermell ' ; 209.28 mandavan-mepõer / panos caentes i| 43.68 panosdúa l i t e i r a ; 224.56 || vestido, hábito:2.63 porque foi atrevudo / en se ves-tir aquel pano; 341.61 en úu brial benfe i fo / f icou, sen nul l ' outro pano ||PI,.: 5.171 con pesar seus panos sef i l i o u a r o n p e r ; 6.55, 38.64, 75-94>94.103 seus panos foi í i l la r / que antev e s t i a || p a n o s s a g r a d o s : 38.38 usoyan vesti-los sagrados / panos osmonges quando yan sãs missas dizer ||panos mêores: roupa interior: 327.2fez úus panos mêores dun pano quefurtou.

paonba s. F.: pomba: 417.13 (To) duastortores mansas e de paonbas un par.CF. paloma.

papa s. M.: 65.43, 115.137 Ao santo / Papaque é en Roma / vai; 206.1, 235.42,251.75 ao Papa, que ten logar de Deus.

papas s. F. PL.: 33552 fez as papas . CF."papclynnas.

papar v. TR.: 139.2, 139.38 Queres papar?

papelynnas s. F. PL.: papas: 335.40 da íaryame dade, / De que papelynnas faça.CF. papas.

par PREP.: nas fórmulas par Deus 1.73, 2.49,5.78, 8i.3, 276.29 || par Nostro Sennor:187.59, 245.53 || par San D i n i s 5.182,245.115; 238.62 pa-Ssan Dinis || par SanFiiz: 35121 || par San Johan: 94.121 ||par San M a r t i n : 17.70, 245.42 || par ca-ridade: iGi.jo. CF. paio.

Page 21: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

par ADJ./S. M.: non aver par: 8.14, 18.23,28.9 a Virgen que non á par; 46.28,40.11 o seu reyno que non & par || nonachar (seu) par: 180.9 "e n u n c a jáachassen par; 232.17 non 11 'achavanseu par / eno reyno de Castela || senpar: 25.7 a Virgen sen par; 33.11,38.33,100.17, 101.2 || 18.75, 359.47 acha roncon mui gran / par de fferros a seufilio; 417.13 de paonbas un par || 265.67fezo de ca r t a s dous pares ou três;328.22 ambos e dous pares || par de:junto, perto, ao lado de: 228.29 vi u-apar da eigreja || n par de: 150.29 a pardele see; 222.16, 241.14 Outra don' apar desta morava; 287.1 Santa Mariade Scala, que hè a par de Jenua || a par,par a par: lado a lado: 1.78 juntada /con el no ceo, par a par; 177-4 se conel no ceo par a par; 180.51 sigo asobia / ao ceo, u ssé con el a par || apar: ao mesmo lampo, simultaneamente:46.64 à omagen enton / viu duas tetasa par; 98.21 entravan y os outros, douse três a par; 101.37, 353.104 a sesta...morreron eles a par || a pares de: aomesmo tempo que, do mesmo modo que:403.14 fugiu... dos miníos a pares || enpar: 246.39 lias (portas) abriu log' enpar; 262.20 Ás p o r t a s e as íeestrasserraron-sse log' en par.

para (332.52) V. pêra, porá.

parado v. parar, malparado.

paraíso s. M.: 2.2, 35.32 por aver Paraysosempre s o f f r i a afan; 4«.5, 42.90 Pa-rayso, o reino celestial; 53.40.

paralítico ADJ.: 385.3 tornou-se paralítico.

parar v. TR./I.: fa^er parar, deter: 255.86ani* a Magestade vos me parade ||fa%er demorar: 336.53 se algo yachardes, nono paredes per rnanna, /Mais aduzede-mio logo \\porem certoestado: 38.69 maça r non dava bra-ados, / o contenente parou de chorar;73.32 tal Ia parou / como se sanguefossen y deitar; 182.47 a*al ° pararon /

221

com' húa escarlata; 351.301| mal parar:218.12 dú* anfermedade foi atan malparado, / per que ficou tolleito; 376.6enderençar... as cousas mui malparadas || fa^er demorar com máintenção: 377.23 o que t i inna os seeloslia (carta) ouve mui mal parada / benpreto de quinze dias; CF. malparado ||preparar, dispor: 51.40 nos quer bri-tar / con seus engêos que para; 95.32lies parava mesa en branca toalla ||pôr, colocar: 13.17 foi-11' as mãosparar / só os pees e alçó-o || estender(para proteger); 28.72 o seu mantofoi parar; 8647 a sua manga sobr' eloparou || ficar suspenso: 405.39 alçaaquele veo / e faz no aire parar ||(?)•' 3>5«53 lodo o desnuaron / por veerse parara algur bic' ou furado || pararfemença, mentes v. femença, meates ||parar-se: parar, deter-se: 31.57 me-teu-sse na eigreja e parou-ss' ant'a omage; 82.37 ant> aquel frade 'logose parou; 84.56, 97.39, 225.33 se ss1

ao sol parava, log' a aranna viya;28r.63 fez sinal que ant* ela sol nonm* ousasse parar || parar-se a alg.:impedir o caminho: 285.72 a Virgen...parou-sse-11'en cruz ena porta || parar--se en az, az(es) parada(s) 420.52 v. az ||chegar a ser, tornar-se: 54.37 ocoiro... atai se parara; I23.i8parou--sse negro; 367 43 as pernas ambas...se lie pararon / assi vermcllas; 407.23come tolleito se parou.

paravla s. F.: palavra: 43.4 mnito 11'avor-rece da pa rav la mentireira; 154.38nenbrou-Ile-la paravla que ant' o tafurdissera; 254.15 Dizendo paravlas lou-cas, rnaas e deso rdyadas ; 284.21muita de paravla sobeja He creceu /com' en desasperando; 311.33 disseparavlas contra a fé; 386.21 os víirfezera por paravr' e por escrito || averbSa paravla: dijer palavras edifican-tes: 3i8.i7 boa paravl' avia, mas den-tro no coracon ... era de mal chco|| paravla comua! v. comua l || texto,letra: 307.45segund' as paravlas lie fezo son. CF. palavra, paravoa, paravr».

Page 22: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

222

paravoa s. F.: 65.170 Respos a Virgen conparavoas do~es', 69.98 da língua, oncTera contreito,/ l i e fez falar paravoacertãa || 382.4 Verdad' este a paravoaque disse Rey Salamon. v. paravra.

paravra ( 3 ( 1 . 4 3 ) v. palavra.

parcir v. TR.: perdoar, poupar: 174.25rogando S a n t a M a r i a . . . que seupecado. . . lie parcisse; 173.91 st-rnpr'acorr' os coitados e parç ' aos pecca-dores; 272.52 ben / de coraçon t' ápa rc idu a Sennor || se Deus me parca ;115,168, 145.57; 28.33 se Deus nYa jud 'e parca.

parecer v. i.: aparecer: 2.1 como SantaMar ia p a r e c e u en T o l e d ' a S a n t 1

A l i f o n s s o ; 16.62 pareceu- i l e log' aR e i n n a e s p e r i t a l ; 25.97 ouiro d iapareceu / no por to . . . de Besanç';29.1 como Santa A l a r i a fez parecei -nas pedras o m a g ê e s a ssa semel-lança; 38.67 desnuados / os peitos11'ouvcron de parecer ; 162.5o quandoo alvor / parecia || ter certa aparên-cia: 24.56, 65.205 m a ç a r vos paresc 'ora tan astroso; 74.13 porquê mefazes tan mal parecer / A quantosme veen; 99.30 l lua viron y seer / cmais bela parecer / das outras; 295.12p õ y a - l l e s nas t e s t a s pêra parecermellor / coroas con mu i t a s pedrasricas || 4.35 lie parecia / que estias acomer / lies dava Santa Maria || PRES.CONJ. r paresca: 65.205. CF. aparecer.

parecer s. M.: aspecto, aparência: 10.4Rosa de beldad' e de parecer ; 64.11Esta d o n a . . . aposta e n inna foi, ede bon parecer ; 285.9 húa m o n j a . . .de mui bon semellar / e de fermosoparecer.

parede s. F.: 99.23, 211.36, 272.2, 3oõ.iihúa omagen da V i r g e n . . . p i n t a d aena parede.

parella s. F.: par: 368.50 a Virgen ... aque non á pa re l l a ; 384.22 aã Vi rgen . . .

que parel la / nunca ouv' en fremo-sura.

parenla s. F.: parente : 349.3 a Virgens.-inta que Deus f i l i o u por pa ren ta .

paicnto s. M.: 42,59, 65.211 vi mor re r meupadr ' e todos meus p a r e n t e s ; ^5.33,i32.43, 197.27.

parir v. TR. j i.-. 1.27, 17.21 pa r iu / unf i l l ' ; 40.9, 80.16, 86.42 c h e g o u - l Po tenpo de p a r i r || COND. 3: pa r r ia180.37.

Paris: 3s.HO, 111 .2 ,29; 115.145; I34-!-7;

202.1, 202.43 na cidade de Paris || obrade Par is v. obra.

purlador s. M.: locutório: 226.33 nonoreier tor nena cozynna e neno paí-lador.

parleiro AO].-, falador, loqua^ (? ) : 43-58non quisesses que fosse nojosa e muiparleir í ! .

parle s. F.: porção, fracção: 71.57 duaspar tes le ixa e di ben a t e rce i ra ; 75.80de quant ' ala gãardes, nu l la pa r t e nonme dedes ; 149.48 Est ' é o que tucomes, onde fazes três par tes ; 189.18en duas par tes lie fendeu o coraçon ||litigante: 27.47 amba-las par tes fezlot>' ala ir / e dos seus que fossen aprova veer || lado: 35.66 as seis ^aleas

non quedavan de víir, / cada húa dessa p a r t e ; 48.13 d ' o u t r a par te defronte / avia un mõesteiro; 86.36 omar de todas panes a cobr iu ; 95.84gentes de todas par tes forou y j u n t a -das; 165.63 un' e i g r e j a . . . que estápreto dos muros da pa r t e tio areal ||a q u a l p a r t e : para unda: 213.88 aqua l pa r te o demo foi , per ren nonosen i i ron || a húa p a r t e : à parte: 5.54Quando fo ron a m b o s a húa parte,ii l luu-s ' a chorar || a sã pa r te : à parte:21446 fez per ssi dad' u sã par te ||duu p a r i u . . . d 'outra pa r t e : 205.38Con es ta coi ta tan g rande do fogo

Page 23: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

(talvej: f umo) que os cegava / ecToutra parte do fogo que os muiforte q u e i m a v a ; 218.25 dúa parteviyar» ssa grand' enfermedade,/ e arda outra parte a ssa gran pobridade;303.22 a ffreira dúa parte a feri' ecastigava, / e da outra He fazia muii"algu' || aver parte: 137.15 nunca jáparte Deus en el ouvesse; 338.50 Quenon ajan en min parte; 265.63 pobrese romeus / ouvessen mui gran pari'e rnni gran quinnon j| saber parte de:ler conhecimento: 206.25 de mi partenon sei {perdi a rafão, não sei quefa^er).

partida s. F.; parte: 110.13 a mayor par-tida; 215.30 ta l lou- l le dei húa muigran par t ida; 353.49 a mayor par-tida; 374.23 se gâassem, a Virgenouvess' ende sã partida; 385.34.

partir v. TR. / i.i 9,94 o seu partamos;50, i, 85.70 partiron mui de gradocon el sãs rações; 353.57, 411.171!repartir; 384.3 Ben parte Santa Mariasãs graças e seus tesouros / aos queserven seu Filio ben; 371.18 por ave-rsn q u i n n o n / das herdades quepartissem || z5.i6o, 38.9 ela e seu Filioson juntados / d'amor, que partidosper ren nunca poden seer; 42.74, 76.4,135.381| desviar, dissuadir: 59.87 aferiu pola partir / Do grand' erro quequisera / fazer; nS.yS, 109.33,195.81escnarrido / foi e mui partido / doque cometia || 16.27 o coraçon nonpartiu / de querer seu ben || deixarde: 206.31 poi-lo viron partir / depreegar enas festas||/>ár de lado,dispensar: 389.31 non tiínnam dinney-ros / que partir de ssi podessem ||desistir de: 359.27 Amigos, vossaentençon / partid' e ambos mui decoraçon / amade-mi e vos muii' ||impedir, fa^er malograr: 125.83 porpartir este feyto oyd' agora o quefez; 119.31 el sayu dos primeirosparti-la peleja || fender, rachar:72.49 o acharás / pelas costas tod'atrás / partid' || partir-se: quebrar-se.

15

223

separar-se em dois: 58.37 con med' apoucasxe He par t iu /ocoraçon;227.45logo ss' os ferros partiron / e caeu-11'a meadade || separar-se: 8.33 delanon me quer' eu partir; 42.67, 58.56Dês oge mais non te partas' de mi;65.«3o, 94.74 O livrar-se: 283.63 ssepartiu / daquel err' e sse repentiu ||deixar de: 3/6.7 nunca vos partades,/ amigos, nas vossas coitas de deman-dar sã ajuda || afastar-se,'ir-se em-bora: 4.53 logo dali se partia / e encãs seu padr' entrou; 11.55, 44-36?55.25 foi ao mõesteiro ali onde ssepartira; 65.215.

parto s. M.: 89.1 como húa judea estavade- parto; 118.16 tal parto três vega-das fez.

í.li-páscoas. F.: 4.27 u n dia / de Páscoa;

115.3, 115.284 Páscoa no mês d'abril;208.20 || pascua: 235.100, 259.32 JB| ||pasqua: 226.21, 235.g3, jgS.Sz, 333.5o.

paseua, pasqua v. páscoa.

pasqual ADJ.: pascal: e i ró pasqua l211.2,25; 235.93.

passada s. F.: passagem: 215.7 quandopassou A b o y u ç a f , non da passadaprimeira / mas da outra || fazer pas-sada: 69.77 u fez sã passada / perant'a porta; 348.42 yndo pêra a oste fezper aly ssa passada; 261.40 || fazerpassada: ganhar a vida: 214.17 non

avia nada / senon quant' húa eigreja,con que fazia passada.

passar v. TR./I.: 5.22 passou o mar; 11.33no ryo que soya passar; 57.64 passouun recoste; 33.24 || 35.37 a Ingraterra...passou; 88.61 por aã eigreja passar;105.52 pêro en poder do novio era, /nunca per ren pod* a ela passar; i6i.3axermcntos que passavan / daquelavya nas outras || 26.62 passavan ant'hUa capela; iSi.38 ant' os abades ...passava || 9.22 toda-las gemes queper y passavan; iS.ai mais Io mciryo

Page 24: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

224

passava per y; 15.26 pela terra / deCesaira ouve de passar; 9621 passavaper un gran moni'; 181.11 o outro jápassado / era per un grande rio || 1.1 isen avermos pois a passar / per mort 'ou t ra vegada; 5.2 grandes co i tas perque passou; 17.4^ l ie foi d izer perquanto p a s s o u || falecer, morrer;73.141 lan tost' a m o l l e r boa foi destemundo passada; 420.40 u ouvis t ' aca-bada / a vida deste mundo e dei fustep a s s a d a || 11.97 '°S° vivor / fez opassado; 65.233 pois se conpnron /estes quinze dias, o 'À foi passado;419.58 |] acontecer, suceder: 58.6o Poispassou esto, acordou entori / a monja;135.61 contou / seu fe i to como pas-sou; 209.17 vos direi o que passouper mi , / jazend' en B i to i r a en fe rmo;215.62 o feito l ie dissessen / todo percomo passara || transgredir: 3<)2.38passou a postura ; 411.110 non passe-des de Deus seu mandamento || tiltra-passar, exceder: 137.8 l u x u r i a , quepassava r a z o n e m a n e i r a ; 167.33 assa mui gran vertude passa per todasabença; 173.28 a ssa gran lea ldadepassa todas lealdades \\Jafer passar:245.35 Metérono en un barco e pas-sárono alen; 383.5i passou-a / beensper fondo da agua || tragar, engolir:57.88, 104.28, 128.19 a comoyon enaboca téede sena p a s s a r d e s ; 108.21íil lou o Corpus Cristi , mais per rennono passou; 225.53, 3oS.3i comer jánon podia nen sol a agua passar ||trespassar, atravessar: 148.30 lie pas-sava / o corpo cona l a n ç a ; 157.i3 l iepassou as queixadas; 413.26 do solquando fer dentro ena v i d r e i r a , / quep ê r o a passa || io5.56 Desta guisapassaron ben un ano; 154.43 assi pas-sou sã vida; 232.26 Assi passou quatrorneses; 3g3.a5 Desta guisa quatro diasp a s s a r a que non b e v e r a | | 38 .17Daquest' avêo, tempos sson passados/ grandes . .. || 78.10 gran temp' à jápassado ; 61.15 tan gran sazon é pas-sada; 13594 tenP' á passado; 355.33do que prometudo ey mui gran temp'à passado || 365.13 dultava / que a

"Ima nada non era senon vento quep a s s a v a / t o s t ' e que se desfaziacome fum'.

passarinna s. F: passarinho: io3.2, 103.23oye húa p a s s a r i n n a c i i n t a r .

passo A D V . : d c v j f f a r : 71.56 f i l i e s t a ln i u i i c y r » / de ic / ,nres mui passo;83.61 ergendo / se loi pass ' ; 113.19,202.40 mui passo disse; 205.62, 228.22sayu passo da casa.

pastor s. M.: 53-72, 102.69, 270.31, 398.1A m a d r e do P a s t o r bõo; 411.96 ||s. F.: moça, rapariga: 274.25 algúapastor / pequena.

pas tor inna s. F.: mocinha, rapariga:321.58 desta enfermidade guarra log'a pastorya.

pastorhrao: s. M.: mocinho, rapa^: 102.18fora dun cumyo / ya este pas to rynno l143.40, 3g2.15 Kst' om' era pastonnnoenton, e barvas pungentes.

pater (LAT.) : 318.35 o que non disser /«Pater nostro» por aquesto.

patriarca (131.67, 145.1) V. patriarcha.

patriarcado s. M.: 138.2 foi esterrado e dei-tado do putr iarcado.

patriarcha s. M.: 28.35 un santo Patriarcha;115.164, 145.10 Un pat r iarcha ouv' enAle ixandr ia . CF. patriarca.

Pavia (Itália): 87.8 na cidade' de Pavia.

pavor s. M.: 11.73 con pavor fug ia ; 14.8 conpavor dos judeus / fugiu con el aEgipto; 15.84 que desse vias / per quesaissen daque l pavor; 21.55 Quand'esto viu a moller, ouve pavor; 2741Daqueste preito non a jades pavor;42.44 tan g r a n p a v o r l i e creceu;281.32 ii 11 ou-x e-1 lê pavor / de osnegar; 384.63 que nos quer levar alogo u sempr' a j amos pavores.

Page 25: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

pavoroso ADJ.: medroso: 358.37 a gente,que pavorosa / era.

paxon s. F,: paixão: 30.31 sofreu paxon;47.10, 239.87 p ré s por nos paxon;414.̂ 3, 423.53. CF. paixon.

paz s. F.: 1.36 loor a Deus foron cantar / e«paz en terra dada» || aver paz: 47.10quis por nos sofrer / na cruz paxone morte, que ouvessemos paz; 63.17nunca ,on mouros quiso aver paz;64.92 sobr' esto nunca averemossenon paz fl 139.10 nos dá paz || 82.19non dormia en paz || 198.1 como SaníaMaria fez fazer paz e que se per-dõassen úus ornees || 5.181 o mar nonaleixou en paz; 27.57 leixemos-U'aqueste seu Jogar en paz || 12.19 nonqueren con ele paz || de paz: 122.23 aãorden of fe receu / de Cistel, que ésanta e de paz || en paz: 52.22 estavany todas mui quedas en paz; 146.96 sãoe en paz / mio dê; 235.96 de todas sãsdoores o livrou ben e en paz || «paxvobiscum» (na missa): 115.334 u a Fazacabara || ome de paz v. orne.

pé s. M.: 37.12 dun orne coytado a que opé ardia || PI..: pés: 134.44 en Pes nen

en mãos; 166.18, 354.27 caeu ontr' ospés das bestas || meter pé: 245.90 ouv*espanto do rio, non ousou y meterpé li decer a pé: 121.27 estava., enun seu palafré / fraco... £ deceudele a pé || levar-se en pé: 135.108 enpé / sse levou e diss' || andar de pé:236.31| a pé de: 15.27 a pé dúa serra;52.15 a pé dun mont'; 107.46 a pé dúafigueira; 191.16 a pé desse monte |)pee: 87.1 como Santa Marta fez cobrarseu pee ao ome que o tallara; 64.3,I27-53» 341-7° non foi ferida nen enpee nen en mão || PZ..: pees: 13.18,14.47 foi-ss* en pees log' erger; 33.34dar / foi de pees en xermentos; 53.7,5g.33.

pêa s. F.: peaa, tormento: 83.20, 85.22conas pêas que sofria; 96.39, 115.276por nos pês s sofrendo; 123.48 saca

225

de pêa quen y estever || 3i5.i5 húacativa / moller a que davan pt-a cadadia mui t' esquiva || a gran(des)

' pena (s); uz.3o os da nave sen grado/ sayron en por escapar / Enosbatees a gran pêa; 2i8.3z a mui gran-des péas ala con el chegavan; 237.40pelos cabelos a tirou do camy' agran pêa.

pear v. TR.: causar pena, torturar: 85.47mais de çen mil maneiras as almaspéavan; 111.44, IZ9-9>

peça s. F.: 199.44 húa peça de carn';253.^7 o bordon quebrado ... en duaspeças caeu; 272.38 hua peça de terra ||fazer peças: 19.18 ant' o altar...peças dei fezeron || 75.35; dei avercoidava/gran peça de seus dinnfèiros j|número, quantidade; 325.60 vyu granpeça de crischãos / que yan veer sãsvy"as;345.a8 peça de cavaleiros O 167.51A nav' alongada foi. •. dei húa granpeça peio m ar || espaço âe tempo: 248.31estev' assi gran peça do dia O húa peça:202.39 a cabo dúa peça; ao3.2o a cabodúa gran peça; 2i3.6z pois que húagran peça en aquel logar estavan;216.32,222.311| 411.106 lle preguntaronlogo o que ouvera, / que tal peça enterra esmorido jouvera || gran peça:9.121 gran peça pelo mar singraron;117.24 caeu en terra e jouve mui granpeça muda; 298.35, 335.75 || dês peça:11.83 dês peça non durmia.

pecadilla s. F.: pecado: 75.70 non paresmentes a mia pecadilla; 89.73 por losde peccadilla / tirar || per (por) sãpecadilla: 19.18 peças dei fezeron perssa pecadilla; 169.11 por nossa peca-dilla; 184.12 polas ssuas pecadiilas;411.92 o que perdeu E vá per ssa granpecadilla.

pecado S.M.: 3.8 Por ela nos perdoou / Deuso pecado d'Âdan; 5.i54, g.i32, io.,npode-lP os peccados perdoar; i i.i cacr/ pod' én pecado || 111.17 Por seu Pe~cado || mal (mão) pecado; infelizmente,

Page 26: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

220

desgraçadamente: 237.66 non ei, malpecado, já temp' en que os chorasse;245.33 fórono enton prender / e, mãopeccad', avian de o espeitar sabor3ir,38.

pecador s. M.: 3.32, 10.17 erros... que nosfazemos come pecadores; 28.104 Teve-sse por peccador; 38.5,41.4 || s. p.:5g.65en tal que a pecador / se quisesse ré-pentir; 237.2 hfia moller peccador;287.11.

peeadriz s. F.: pecadora.' 272.16 Esta mol-ler... era tan peccadriz; sgS.So assicomo faz moller mui pecadriz.

peear v. i.t 7.7, 26.102, n5.zj (pecare),i5g.t6 que dei perdon ouvessen dequanto foran pecar; 237.64.

pecejar v. TR.: despedaçar: 19.41 lies man-dou que aquelas espadas / con que omataran fossen pecejadas; 112.26 omasto foi britado / e o temon pece-jado.

pedidor s. M. / ADJ.: aquele que pede: 401.51orne que mal serve e é mui pedidor.

pedir, pidir v. TR.: 6.37, 5.92 Pediu-lle seuamor; 16.42, 2i.i3, t35.42 a moça foipedir ... por moller || pedir mercee:19.32, 53.41, 125.114 || pedir perdon:3.3i, 8.44, 22.36 || pedir a consello:228.13 f°i pedir a conssello a húavella sorteira / que IPescantaçon mos-trasse O 6.3s, 317.68 per portas pidia.Formas verbais:

PRES. IMO. i peço 55.47, '46.97,219.48, 229.34,291.37

2 pedes 296.263 pede 375.84 pedimos 103.55

pidimos 103.55 Ta6 peden 2i2.x3

PRES. CONJ. 4 peçamos i5o.aa,3x3.48, 339.33

IMPERF. IND. 3

IMPERF. CONJ. 3

PERF.

pedia 66.49, xo3.s,143.12, 221.58,

335-15pidia 45.68, 66.49 TV

1032 T, 218.22,3o5.23

p e d i an 2o3. 12,21 3.97, 386.32

pedisse 65.57,127.23,328.70

pidisse 65.57 Topedissen 321.16pedi 103.18 T, 401.96pidi 103.18pediu 8.44, 21.20,

53.41, 108.67,125.114

pidiu 177.21,253.51,265.105, 279.1,.306.46

pediron 19.32,79.39,

FUT. CONJ.IMPER.

PART. PRES.

INF.

INF. PESS. 6

pidiron 366.5 rpedir x3&9pedide 16.42, 289.7pidide 289.7 Elpedindo u 5.32o,

348.22, 419. 1 5ipidindo 407.36pedir 21. i3, 22. 36,

44.1, 64.33, 98.3pidir 44.1 To, 98.3,

To, 401.81pediren 2x2 9

pedra s. F.: 1.46 vyu a pedr* entornada / dósepulcr'; 29.1, 38.5 1 foi-lles log' húapedra lançar; 65.120 boveda de pedra;73.28, 1x3.4 || maestre de pedra: can-teiro: 24921 \\pedra preciosa: 295.14.coroas con muitas pedras ricas;348.45 || calcula: 173.2 a doo r quechaman da pedra || saraiva: i6i.3 nonfi riu y a pedra; 161.24.

Pedra Salze: Pedrada (não é possível de-terminar de que localidade, entre asvárias do mesmo nome, se trata. Háuma, por exemplo, perto de Sepúlveda,outra perto de Segóvia): 171.1 Comohúa moller de Pedra Salze ya con seumarido a Salas.

•-C.

Page 27: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

l !

pedrada s. F.: 38.2, 385.x, 385.21 deron úapedrada / a un ome na cabeça.

pedragoso ADJ.: pedregoso: í 58.3 carreirapedragosa.

pedregal s. M.: 179.38 OS nervios 11' assisõavan / como carr' ea pedregal.

pedreira s. p.: máquina de guerra paralançar pedras: a?.si aquel mouroSoldan / fez-lles põer pedreiras / per'aos de dentr' afan / dar.

pedreiro s. M.: 231.21 maesires pedreiros;242.3 ua pedreiro que ouvera de caerde cima da obra; 242.13.

pedrejar y. TR.: apedrejar: 915.36 todosgrandes vozes deron / que logo apedrejassen.

Pedro: San Pedro: o Apóstolo: 14.2,14,23,31,36; 26.63,27.51, C6.57,313.32,369.4,401.17, 419.80, 90,97, 140, i5v> || 425.53Simeon / Pedr'.

Pedro: filho dum habitante de Xereç:359.17, 42.

Pedro Lourenço y. tourenço.

Pedro de Marsella: 389.2 Maestre Pedro deMarsella; 389.17,40.

Pedro deSigrar; 8.12 Un jograr, de que seunome era Pedro de Sigrar.

Pedro da Solarãa: 69.1 Sun tnonje... troux'un seu yrmão sord" e mudo / quechamavan Pedro de SoUráa;69.68,77,82.

pee v. pé.

pêedença S.F.: penitência: 127.22 deron-11*en pêedença que fosse pedir perdon /en gSollos a ssa madre; iSS.s, a53.3un bordon de ferro grande que tragiaen pêedença || cana de pêedença v.carta || dar pêedença: g6.38|| fazer

pêedença: 26.3,95.141| filiar pêedença:65.35, 119.56, 154.41, 316.5», s38.46||

' prender pêedença: 96.18, 124.36 || têerpêedença: 137.35 || tomar pêedença:3go.f,

peego S.M.: pego: 315.50 que no rio a dei-taron en úu peego redondo.

pegureiro s.M.: pastar: 53.7 dun menyopegureiro; 147.20. CF. pigureiro.

peitar V.TR.: pagar: 377.29 pêa connos-çuda / lie faria que peytasse; 36g.5Como Jesu-Cristo fezo a San Pedroque pecaasse/un pexe en que achououro que por ssi e el peytasse.

Peitous: Poitíen (França): 38.18 tf Condede Peiteus; Si.ç ai Con de Peiieus.

peito S.M.: 26.7 quen Deus troux1 en seucorp' e de seu peito/ mamentou; 75.io5fez aã vella que se ferisse no peito /côa sãs mãos; 77.3, 84.47, i3a.i36||PI..: 38.67 todos desnuados / os peitosH'ouveron de parecer; 184.24 deron-H'hua ferida pelos peitos; 225.43,404.97|| de peitos: de bruços: 241.45 Estev* omoç* o vaso na féestra lavando,/edeitou-sse de peitos; 371.4» deúou-ss'emel... de peytos.

pei?:e S.M.: 339.46, 369.100, io3; 423.36 u ospeixes ... criou das aguas. CP. pese.

pela v. peio.

pele S.F.: 199.19 sãs peles lavrava.

peleja S.F.: 75,85 Madre do que se non pagade torto nen de peleja; 78.52 Deus depeleja /me guard'; 89.62 por peleja/non aver con essas sandias; 119.23,184.23 || sen peleja: grupo frasealó-gieo cujo sentido não é muito claro:com certeza, sem dúvida (í): 67.22mancebos collia ben mandados, senpeleja; 115.105 endeito-/o daqui queseu seja, / sen peleja, / do demo toda-via. '

3

Page 28: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

228

pelejador S.M.: brigão: 76.12 un filio mal-fe i to r /e ladron mui fort', e tafur epelejador.

pelejar vá.: 248.18 dous maryeiros filia-ron-ss' a pelejar; 280.12 con o demopor nos peleja; 343.22, 409.29.

paliteiro s. M.: peleiro: 199.1 Como un peli-teiro, que non guardava as festas deSanta Maria, corr°çou a lavrar no seudia de Março; 199.12.

pelo (16.37). Pelos (45-1/).(129.35): PREP. per

355-103 || pendurar: 13.15 ET,T, 242.» F, 3o8 58.

.58.3o

('5-25)> PelasART. DEF. lo(s),

pelota s. F.: 42.19 jogavan à pelota, que éjogo de que praz / muit' a omées man-cebos.

pena s. F.: 54.63 como muda penas aandorya; 352.5o as penas que muda-das /ante aver non poderá \\peleparavestir: 5.183 pano de seda nen pena degris || penha, rocha.- 5.n8, 39.7 unmõesteiro que jaz sobre lomba /duagran pena; 95.50, 107.14, 1 13.2 guardou

. o mõesteiro que non feris?' a pena enele que caeu da roca.

Pena COTA: Penacoba (a 4 km. de SantoDomingo de Silos): 233.18 húa her-mida ... que é cabo Pena-Cova.

penado ADJ.: atormentado: 156.15 polofazer penado / viver, foron-lle tallar/ a lingua.

pender v. i.: 273.43 viu a seu lado / penderde cima do onbro dous fios.

pendon s. u. t pendão, bandeira,- 345.3amandou logo sacar seu pendon muitoste / de Sevilla,

pendorar v. TR.: 1 5 8.30, 159.36 fillaron aposta e iòrona pendorar / per húacorda de seda ant' o seu santo altar;242.3 esteve pendorado e teve-sse naspomas dos dedos da mão; 271.32,

penedo s. M.: 113.28 o penedo que caera;236.14 sse foi en un penedo a galeaespecar; «41.34.

pennor s. M.: 25.26 aquesto que tu queres /farei . . sobre bon p»nnor; 62.2 odeitara en pennor; 305.37, 36g 3. CF.pennos, pinnor.

pennorar v. TR.: apoderar-se dos bens dealg.: 48.21 el assi os pennorava. / quequanto quer que achasse do mõesteirofiliava; 48 (M).

pennos s. M.: penhor: 369.14 deron-111 asortella, que en pennos a tevesse ataque fosse pagada.

pensamento s. M.: 33.26 pois torvar/o marviu, seus penssamentos / foron daliescapar.

pensar v. TR. i. 9.149 como penssamos;26.71 gran traiçon y penssastes; 45.27penssou que un móVsteiro / faria y(sol) non 6 pensado: de modo nenhumé possível, nem sequer é de admitir,é impensável: 65.i88 Sol de m'ir nonserá pensado; 88.88 Non è penssado fque desto possas filiar; 95.2! dVle abever vinno non era penssado; 105.37,304.17 sol penssado / non e; 325.40 ||.,>*pensar de: ter cuidados, curar:&\.y-j devossas chagas pensedes; 75.16 de seucorpo pensava niuit* e de sã almanada; 178.17 penssou ben da muleta;198.27, 247.29, 334.21 || s. M.: 172.23perderon medo e todos mãos penssa-res/Que ant' avian da morte.

pentecoste s. M.: 97 (M); 211.15 un dia dePentecoste.

peon s. M.: peão, soldado pedestre: 27.20Duas lançadas lie deu un peon; 85.19,102.28, 205.24 almogavares muitos,peões e baesteiros; 245.17 escudeirose peões, eavaleyros ouiro ial; 317.6-un escudeiraz peon; 374.12.

Page 29: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

pcor ADJ., A D v.: por: 47.35 Fuge, mão, muipeor que rapaz; 64 68 a dona a troxepeor que a un can; 11.4$, 82.44, 102.40,317.9 quen sse desto non guarda caede mal en peor || peyor: 5.io3, 15.57,54-33, 91.31 130-17 g u a r d a - n o s defaze-lo peyor.

pepion s. M.: antiga moeda corrente emCastela, de pouco valor: 85.15 7",102.29, '45-28 non Ue ficaron sói douspepiões; 3o5.33 esterllis e torneses,burgaleses, pepiões. CF. pipiou.

pequeninno ADJ.: 54.93 hfia capela muipequenla; 89.72, 139.26 un menyo ...mui pequenyo; 205.43, aai.it quando/era moço pequeninno; 310.9 eno corpode sã m a d r e , / u jouve dês peque-nynna.

peqneno ADJ.: 44.13 d'ave pequena tro enamayorj 77.23, 146.113, 171.2 un filiopequeno; a36.i, 274.26 come d'algúapastor / pequena.

per PREP.: lugar: 1.12 sen avermos pois apassar / per mort'; 9.121 gran peçapelo mar singraron; 15.52 quero víir/per aqui? 33.i5 Húa nav' ya per mar;37.32 per aquel pé a mão yndo ev í i n d o / trouxe muitas vezes; 43.84per montes •.. andou; 46.68 deitar /leite come per canudos; 78.87 fareiora per todas tas ygrejas / contar estefeito; 105.131 souberon / este feito pelaterra viaz; 129.2 saetada que He deranpelo ollo; 159-25 buscaron pela casapola poderen achar; 175.8 per Roca-mador vêo a Tolosa; 181.12 passado /era per un grande rio; 204.26 a dizer/ fillaron sass orações e per seus livrosleer; 216.30 yndo per carreyra; 223.10Per todo o mund' ela miragrcs faz;«27.55 entrou pela ygreja; '141.2 que-brou per toilo o corpo || 69.80 ya pelamão/con el un preste; 85.42 o prespeia mão; 141.20 o ergueu... peladestra mão; 237.40 pelos cabelos atirou do camy'; 271 32 quero que mefaçades pelos pee spendo ra r /do

229

musto per húa corda || 91.81 fendem!'as ondas per meo; i3i.i8 a cova logoper meo quebrar/se foi; 189.17 a tal-lou per meogo; 214.43 o fendeu permeyadade; 245.66 entrou/per meogodo paaço || per igual, per iguança v.igual, iguança || per u: i3o.27 quen ssedela par t ir /Deu-lo cofonda, per uquer que for; 241.80 non parecia peru fora ferido; 309.68 deitaron os cimen-tas ben per u nevou Deus padre; 333.58pôs as sãs mãos mui toste aly per umal sentia |] per cabo de v. cabo; percima 182.42 v. cima, per só v. só ||tempo: o.5.5i est* avêo per três noites;n5.2Õ5 pela luz; 161.40 fez ydas permuitas vezes a Salas; 162.48 pela luz/ tornou; 243.10 per húa mui grangeada; 255.i a5 per duas vegadas; 289.11per gran sesta || meio, modo:'"R.\1> perele tenno que poderei / mostrar doque quero algúa ren; 2.35 per ti viv' aSennor mya; 3.71 que jouvessen conela per força; 32.a5 soube per el a ver-dade; 33.59 se guarira Per nadar; 25.65se eu pagar non Ho podia / per mi;29.10 fe i tas per sãs mesuras; 79.4Santa Maria,/ quem se per vos guya;88.82 quer ia o b r a r / per Ypocras;iSo.ai per ela nos deu nova lee /Nostro Sennor || 157.26 non poderonper ren / tira-11' ende o cuitelo per artenen per seu sen; 159.37 fórona pendo*rar / per húa corda de seda; ig3.8 aTunez passou ... per navio; 209.21per sinais lie preguntou; 283.7 vencer/foi ao demo per saber || causa, motivo:A. 18 que dos Romãos Rey / é perderelt'; 3-5 per nossa folia; 42.5g perprazer dos parentes; 86.4 Acorrer-nospode e de mal guardar / a Madre deDeus, se per nos non ficar; 102.3*5 perseus pecados; 127.5 Non pod' omepela Yirgen t a n t a co i ta endurar;i6\6i Per mandado da Virgen; 1663Como poden per sãs culpas os omesseer contre i tos ; 180.21 tod' omeMenya a devia / en todo tempo perrazon chamar; 192.i3 per meu grado ||per consello 117.19 v. consello; pernulla guisa v. guisa-, per nulla (ncnhúa)

Page 30: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

230

maneira 137.51 v. mane i ra ; per n iunpreito v. pre i to ; per ren v. ren; perventura v. ventura || per (boa) fé 53.61,296.26 v. fé [| 239.64 jurei . per Deusgran ment i ra m o r t a l ; 305.40 juro-vosper mia creença || agente da voj pas-siva: 75.66 per el, maçar moirades,non seredes soterrada; 111 .12 un mi-ragre preçado / vos será per mi mos-trado; 135.140, 186.18 cumo vos permi ora dito será || per si: 77.35 cadaun nembro per si mui de rig' estalava;274.29 || per i 97.61 v. i || per como v.como; per quanto v. quanto, per quev. que || per pouco, per poucas v.pouco || per nome: 5.j Emperadriz.. . ,per nome Beatriz; 22.i3 un lavrador...,per nome Mateus; 35.40 Dun mercadorque avia per nome Col is tanus; 144.37,i 6 5 . i o A e s t e s o l d a n c h a m a v a n p e r s t unome Bondoudar; 236.13 || 210 28 nondemos / pelo demo un figo || 33.68quen per ela f iar || 191.13 filiar foi permanna / D' ir cada dia por agua ||209.17 vos direi o que passou per mi ||167.33 a ssa mui gran vertude passaper toda sabença. CF. pelo, por, par.

per ADV. (partícula de intensidade): 6.82mui to per ás dormido; 125.48 O quenos mandastes mui ben o per recadeieu; 171.44 Muno o per foron buscar ;204.35 mui to ile per proug' cn ; 221.3Ben per está aos reis d'amaren SantaMaria,

pêra PREP.: para, em direcção a, a fim de, afavor de: 23,17, 3o.34 No seu reinoque el pêra nos ten; 52.26 ouveronpêra si / assaz de leite; g5.3o, 144.28touros trager mandou / pêra sãs vodas;184.32 mester engrude / Avia pêra sãchaga; 278.111 || 5.84 Aquesta mollerpêra cr iar nosso ii l lo m u i t o vai; i6.38,42.74, 46.53 pêra o mundo salvar;191.18 E mui ben que vos eu conte. . .pêra f i l iardes façãya / De servirdesben a Virgen || 378 3 t i i n n a úa sã filiadoente pêra morte || 419.8 pêra o seureyno logb nos convidou || 5.42 pêraRoma se tornou; 9.79 correndo pêra

ele vDo; 28.n3, 44.21 pêra Salas seucamyo filiou; 45.88 foron pêra seui f e r n o ; 53.17 pêra Seixon o levou ||264.39 todo pêra mal ya, CF. para,porá.

pêra s. F.: 276.42 Mais mol' a cabeça ten /ca non <í pêra fole.

peranal ADJ.: perenal; 275.48 fonte pera-nal. Fonte que tem água durante todoo ano.

perante PREP.: 6).3o foi perant ' a y g r e j a ;134.35, 227.47 passou perant ' os mou-ros; 245.76.

percobudo p. p./ADJ.: preparado, pronto:46.14 por crischíios guerrejar / o rou-bar, / que non eran percebudos.

percodir v. TR.: ferir mortalmente: 109.43mai-los que do ba t i smo o sinal / tra-gen, aqueles ymos percodir.

perda s. F.: 112.43 sen perda filiar; 232.8enas perdas ao que a chama vai .

pordeda s. F.: perda: 36<j.2 Como SanlaMaria guardou de mal úa boa mollerile Santaren dum a l c a y i l o malfeitor,que a qu i s e r a meter en pu r i l u i l a dequant ' avia.

perder v. TR./I.: B.26 cuid' a cobrar / poresta quam' enas outras perdi ; 9.88non perdera medo / dei; 17.15 a donamui bon marido perdeu; 49.32 perde-ron via; 72.2 un tafur que di-ostou aSanta M a r i a porque pe rde ra ; 73.41per poucas ouvera de perder o sen;174.10 con outro dados jogava, / eporque perdeu a eles, descrecu muiferamente || perdudo p. P.: 2.64 foi logomort' e perdudo; 5.94, 19.26 assi foiperdudo / do fogo do ceo; 28.10 nonquis que perdudo / foss' o poboo;46.41 E perdudos / Son quantos Iocreer van || pordcr-ae: 14.48, 63,^4 convergonna S6 cuidou ir perder ; 74.48

~

Page 31: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

75.164filiou-se-ir ende tal medo,/quede perder-se ouvera; gó.t. Formasverbais:

perca 201.5z, a3j.3g,354.3o

percas i25.ioaperca 3i8.3i, 404.81percamos 80.12, i3o.7,

PRES. CONj. l

5 perçades 3i6.u6 perçan 286.7

pordiçon s. F.: perdição! 72.39 Teu filio,mui mal garçon, / é morto en perdi-çon; 195.180 per que yr devia / aãespantosa/ perdiçon; 270.42 quen enaquel non creess* yrya a perdiçon;284.13 a ssa alma levara o dem* nperdiçon; 219.8 a húa nos dá vida ea outra perdiçon.

perdidoso ADJ.: prejudicado, com perda:48.19 os monges He davan sã renta daabadia; / e quando lia non conprian,eran dela perdidosos; 159.3, 171.7guarda nos que He praz / de seerenperdidosos; 171.42, 194.38.

perdimenío s. M.: perdição, ruína t 34.18 odemo o matou, e foi a perdimento.

perdiz s. F.: 115297 como perdiz / assi odepenavan; 146.112 fez-11'ollos comede perdiz /pequenos a aquel donzei./mui fremosos; 232.19 foi con el filiarperdizes; 273.8 terra avondada de per-diz e de cõello.

perdõança, perdoança s. F.: perdão: 154.44poia Madre de Deus ouve salvament'e perdõança; 289.8 que vos gaanne deseu Filio dos peccados perdoança;409.19 d' avermos perdoança.

perdoar v. TB..: 3.4, 14-43 a seu Fill' o Sal-vador / foi rogar que aquel fradeperdõass'; 30.23 somos dei perdoados ||24 39 asse Deus vos perdon; 278 24 seDeus vos perdon'U se Deus me perdon:

231

perdon s. M.: perdão: aver perdon: 3.16,14.24, 155.30, 305.12(1 demandar per-don: 151.46 || gaannar perdon: 84.24,160.18 || pedir perdon: 8.45, 22.36 ||rogar perdon: 253.52 II w..: 199.6 Com'ê o muncT avondado de mães e d* oca-jões, / assi é Santa Maria de graças ede perdões; 218.6o Jheso-Christo, cujosson os perdões; 3o5.4 per ela guan-naraos de Deus mui grandes perdões.

perecer v. i.: 5.115 farey-te perecer; gg.5ocuidaron perecer / todos e aly morrer;107.43,113.24 non nos leixes perecer/nen de maa morte morrer; 331.32 ||112 2 Como Santa Maria guardou húanave que ya carregada de triigo quenon perecesse; 23ô.i6 pereceu a gaiea;264.1, 371.33 húa pinaça... feriu enúas penas e ouve de perecer.

perfia s. F.: perfídia: 12.17 é mui grand* eprovada a perfia dos judeus / que meuFilio mataron; 32.41 ti mando quedestas períias / te quites; 85.3, 222.53do diabo nos guard' e de ssa perffia;285.4 Do dem1 a perfia 367.29 o demochêo de perfia || porfia, altercação:ng.23 oyu como de peleja ou de granperfia / grandes vozes || sen perfia:9.95 o seu partamos/ logo sen perfia/todos per iguança || prender perfia:disputar, altercar: 192.24 mui granperfia /por ela prendia ... con un ...mouro || estar en perfia: 152.21 Elestand* en tal perfia; i8f.3o estandoen pertia de qual deles o matasse,/deitaron ontre ssi sortes quen pri-meiro começasse || empenho, afinco,teimosia: filiar perfia: fajer esforços,insistir, teimar: 66.35 O bispo queman / aqui, que sempre perfia / filioue affan / por mi en esta prebenda;108.4 Dsreii* é de ss' end1 achar/ malquen filiar perfia /contra Santa Maria;153.20, 264.44, 299.36 || a perfia: à

porfia, sem cessar; à compita, ao desa-fio: 18.49, 20.11 sempr' estás l idando/por nos a perfia; 89.10 Toda a noiteardeu a perfia / ali O fog'; 143.32 log1

a gente fillou-ss' a rogir /e as molle-

Page 32: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

232

rés chorar e carpir / cada húa a per-fia; 314.15 Dous omes dados jogavana gran perfia provada.

perfiado ADJ.: porfiado, teimoso: 8.42, 75.53O crerig' assi estando de sse non yrperfiado; 105.42.

porfiar v. r.: porfiar, teimar: 33-44, *°8.3oO judeu a perfiar / começou e disse.

perfíoso ADJ.: porfioso: 196.8, 225.5 Muitobon miragr' a Virgen faz estranno efremoso, / porque a verdad' emenda

:, o neicio perfioso.

periglo (148.3, 9, 14, 19, 24) v. perigoo.

perigo (36. 1 5, a35.io3) v. perigoo.

perigonr v. i.: correr perigo, naufragar:36.a, 33.5a, 236.1 Como húa mollerperigóou no mar; 267,4, 339.» comoSanta Maria guardou hfia nave quenon perigoasse no mar ; 37.11 fiamoller que perigoara dúa pinaça ecaera no mar. CF. periguar.

perigoo s. M.: 172.1 perigoo do mar; 267.1perigoo das ondas 5̂ 313.1. CF. periglo,perigo, pcrigro.

pcrigooso ADJ.: 78.68 o deitou na chamafort' e perigoosa; 106.21 prijon peri-goosa; 181.7 perigoosa / guerra conoutro avia; 175.82 morte perigoosa /lie deron dentr' en un fogo; iy5. 107morte prendia / m u i perigoosa ; 346. 16húa enfermidade ouve mui perigoosa.CF. perigoso.

perigoso (65.166, 181.7 T) v. porigooso.

perigro (148.34, 3g, 44). v. perigoo.

periguar (267.4 P \ 2 I) V. porigoar.

perlongado ADJ.: prolongado: r.io noserdar / por seus de sã masnada / devida perlongada.

pomas. F.: 38.g8, 51.80, 57.74 húa perna. . .de gaiinna; 134.2 un orne que se tallaraa perna; 227.51.

pêro CONJ. : mas, porém, contudo, no entanto,embora, apesar disso: 11.23 a húa sãdruda ya / con ela téer / seu gasal-lado; pêro ant' Ave Maria / sempr' yadizer; 65.115, "8.16, 132.53 || e pêro:49.56, 398.34 non quedava / de busca--los pelos montes, e pêro nonos achava|| mas (mais) pêro: 42.72, 07.83, 68.3iA ta oraçon ben oy; mais pêro nonconven a mi / fazer crueza, nen mepraz; 75.95, 95.24 || maçar ... pêro:B.io E maçar eu estas duas non ey /

. com' eu querria, pêro provarei / amostrar ende un pouco que sei; 16.27Maçar o cavaleir ' assi despreçar seviu / da que el amava, e seu desamorsentiu, / pêro, con tod' esto, o cora-çon non partiu / de querer seu ben ||203.26 E diss' a madre: o Ar ide pêroala.» || e pêro: 7.36 Dentro no dormi-doiro en seu leit' u j a z i a / por dormirmui cansada, e pêro non durmia;75.61, ni.ai || ainda que, se irem que,apesar de que: 47.22 Pêro beved'estava muit', o monge quis s'ir /dereit' aã eigreja; 54,5 Ga pêro a ve-mos enfermidades / que merecemosper nossas maldades, / a tan mui tasson as sãs piedades / que sã vertudenos acorr' agya; 65.178 non era rouco/>de cantar, pêro muit' avia cantado ||e pêro: 17.35 E P^ro ll'o Emperadordizer / oyu, já per ren non lio quiscreer; 67.58 || mas pêro: 5.i3 maspêro dei nome non sei, foi de Romasennor || seguido de CONJ.: 125.03 conesta mia criada cuidas casar, pêro queme pés || 65.go Pêro eu fezesse / esto,,non cuido que mio ele crevesse; 91.11que non poden contradizer judeus /nen ereges, pêro queiran dizer ai ||pêro que (seguido de IND.): 82.29 °desfarei, pêro que trage frocaz || epêro: 34.25 E pêro que o logar mui t 'enatio estava, / a omagen quani ' ensi mui bõo cheiro dava || seguido d&CONJ.: 167.4 valer-11-á, pêro que seja

Page 33: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

233

d'outra lee en creença; i8i.3 Pêro queseja a gente d'outra lei e descreuda.

Fero Bonifaz v. Bonifaz.

perponío s. M.: gibão; 198.29 perpontos eescudos.

porscguçon s. v.'. perseguição: 227.43 pêralivrar-te daquesta perseguçon.

Ferssia: i5.5i terra de Perssía ; 265.30, 65.

pcrssião s. M.: persa: 15.34 ^-ste

avia guerra / con perssiãos.

períeecer v. i.: pertencer: 78844 nunca liestalrrá mente / do gran ben do paraíso,ca a eles pertêc-ce; 331.7 a cada doorsabe ela quant' y penêece.

pesado ADJ.: J 5.55, 37142, 40336 u seuFilio velido / viu levar a pesada /cruz.

pesar v. i.: 306.2 Como Santa Maria fezfia carta de pêedença que tragia úamoller pesar mais en fia balança quequant' aver poseron na outra; 305.46II24«.4S Kstev' o moç' o vaso naiêestra lavando, /e deitou-sse de pei-tos, e foi já que pesando / mais deIa cinta suso || pesar a alg (IMPESS):38.7 non me maravil lo/se lie pesa dequen lie faz pesar; 53.28 e que vospç s m'averedes eno col' a soportar;73.40 Quando viu o mong' esto,pcsou-lle tant* en / que per poucasouvera de perder o sen; 96.7, 9831do mal que fé i t' avia muito lie pesou;292.101 non vos pés || PRES. CONJ.3 pés: 53.28, 125.93, 292.101 || pese:316.10.

pesar s. M.: 5i.85 Santa Maria tan granpesar en mostrava; 65.6 1 sof frendotraballos muitos e pesares; 4<j3.i dossete pesares que viu Santa Maria doseu Filio || aver pesar: 5.99 Eu ey /pesar e coita por meu criado, que oramort' achey; 17.21 gran pesar ouve;27.15, 44. 1 5, 5o. 1 8 || fazer pesar: 12.5

quen a seuFillo pesar faz; 38.7, 104.4|| jazer en pesar: 3o8.i6 se guardar/

1 de lie fazer nulla cousa que lie jou-vess' en pesar || a pesar de alg, : comdesgosto, contra vontade: 106.4 Prijonforte nen dultosa / non pod' os presostéer / a pesar da Groriosa; 273.53,379.42, 401. 3o a meu pesar.

pescado s. M.: peixe: 5.148 carn' e pescado;23.16, 67.18, 88.20, 05.24 filiava pes-cado.

'tpescar v.. TR.: 67.67, g5.35 estand' un dia

pescando; i83 (M), 369.4 Como Jesu--Cristo fezo a San Pedro que pes-casse / un pexe.

pescoço s. M.: 293.1 F torceu-xe-l£ a bocae o pescoço»

poso s. M.: 43.21 a moller fez promessa quese ela fill* ouvesse, / que con seu pesode cera a un ano Ho trouxesse; 305.52.

pcsseverar v. i. : perseverar, continuar:269.46 se eu pesseverar / en seu ser-viço quisesse.

pessoa s. F.: 15.45 Pois ta pessoa nobr'aqui veo; 55.43 guarda-me mia pessoa;119.12 viçosa tíia muito ssa pessoa, /mui gran mannãa jantando; 414.5três pessoas e úa Deidade; 420.36 assa pessoa santa.

pctiçon s. F.: petição, pedido: 146.106 ogesen eras / compri logo mia petiçon;265.123 fas ta petiçon; 386.32 outor-gou-lles logo quant' ouveron deman-dado / en todas sãs petições; 401.1petiçon que fezo ei Rey a SantaMaria || carta de petições: 305.43.CP. petiçon.

pexe (369.5,?9.f,8) v. peixe.

peyor V. peor.

pez s. M.: 3.47 ao demo mais ca pez /negro; 5.126 tornou... negra come

; 47-33» 58-3«, 68.44.

f

Page 34: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

234

pia s. F.: pia baptismal: 89.75 en SantaCezilla, / na pia sagrada, / os fezdessa vegada / Ambos fazer crischãos.

piadade s. P.: 15.72 Madre de piadadej 48.36aSennordepiadadesyS.Sg, io5.3,124.48Esto fez Santa Mar ia . . . pola ssa granpiadade; 173.13 a Sennor das p iada-des; 322.11 nas grandes enfermidades/ de doores e de cuitas acorre conpiadades || aver piadade: 5o.i8, 93.25,221.40 Quantos Ia yr assi viron granpiadad' end' avian. cr. piedade.

piadoso ADJ.: 10.6, 37.9 miragres.. . pia-dosos; 43.52, 55.6 a Virgen SantaMaria, piadosa e sen sanna; 56.53,65.165 Sennor santa piadosa; 71.62a Piadosa; 91.56 no fal / A quenachama, fiando / no seu piadoso ben ;139.4 Maravillosos / e piadosos / emui fremosos / miragres faz / SantaMaria H comovedor, lastimoso; 12.14oyron voz de dona, que lies falou /piadosa e doorida assaz. CF. piedoso.

piai s. M.: pinhal: 42 85 en un' hermida semeteu cab' un piai.

piar s. M.: pilar: 231.26 mármores.. .Os úus pêra altares, / e outros pêrapiares.

pichei s. M.: 155.29 Ide-mi trager / estepichei chéo d'agua; 155.34, 43, 50.

pidir v. pedir.

piedade (32.16, 36.18, 54.7, 67.54, 83.41)V. piadade.

pjedoso (56.33, 69.53, 106.45) v. piadoso.

pigureiro (53.1) V. pegureiro.

pilla s. F. pia (?); morteiro (?): 19.33 queos non metesse o dem' en sã p i l la ;169.26 poder / non ouveron os mou-ros per ren de mal fazer / en aquellogar santo, nen de o en toller, /

maçar que xo tíian ensserrad' en sãpilla. O sentido da palavra, queocorre em posição de rima, é obscuro.

pinaça s. F.: barco pequeno: 371.2, 371.30húa pinaça. . . carregada de íarinna.

pinnor (62.2 TTo) v. pcnnor.

pintadillo ADJ.: pintado: 169.46 a eigreja...era toda de novo pintadilla.

pintar v. TR.: 9.2 a ssa omagen, que erapintada en hua tavoa; 27.53, 34.10,38.50 ydolos pintados; 74.2 ComoSanta Maria guareceu o pintor queo demo quisera matar porque o pin-tava feo.

pintor &. M.: 74 i, 136.39, 306.25 tan bonmaestre era o pintor que a pintou.

pintura s. F.: 29.13 na santa Gessemani /foron achadas figuras / da Madre deDeus, assi / que non foron de pintu-ras. / Nen ar entalladas non / foron;352.53 || cor: 384.45 pintavas meunome de três pinturas.

pinzel s. M.: pincel: 7441 eno pinzel sesoffreu / con que pintava; 74.51.

pipion (85.15 E) v. popion.

Pisa: 105.65 quantos físicos ouv' end' aPisa; 132.12.

pisão ADJ./s. M.: pisa.no: 169.16 genoeses,pisãos e outros de Cezilla.

pistola s. p.: epístola: 133.27 foi a pistolarezar / dos mortos que fez JudasMacabeus.

pitança s. F.: (ração de) comida (que se dápor caridade): 9.52 gran demorança /aqui u estamos / boa non seria / senaver pitança || fazer pitança: 303.48do que sabor avia fez-11' end' amore pitança.

pitiçon (146.106 Tf 401.1 To) v. petiçon.

ít!

K

Page 35: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

235

pleito (?5.iQ2 T) v. preito.

plena (LAT.): 270.17 Ave gracia plena;415.15 Gracia plena.

poblado s. M.: povoado: 65.133, 191.7nas, que en termio cTAlvarrazin époblado.

poblador s. M.: povoador, colono: 379-53,398.23 Un poblador y morava.

poblar (A.n TTo, 28.1! To, 256.11) v.pobrar.

poblo s. M.: povo, gente: 12.24 o poblo dosjudeus malvaz; 28.38, 99.41, 143.11,205.29 O castelo fortemente foi derre-dor combatudo . . . ond' en gran medometudo / foi o poblo que dentr' era J208.48 mandou assúar toste o poblogr and' e meudo; 211.27 desto o poblofoi tan coitado, / que cada un delesentrestecia. CF. poboo, pobro.

poboo (27.67, 28.11, 46.50 andar / ontrepoboos myudos; 99.1 Como SantaMaria destruyu un gran poboo demouros que entraram h ú a vila de cris-chãos ; 145.71. v. poblo.

f obrar v. IR.: povoar: A.n pobrou/Badal-louz; 35.41, 196.18 Costantinopia agrande, que de Costantin pobrada /foi; 328.75 entendeu ben que Cadizmais toste pobrad* ouvesse; 345.17 ocastelo de crischáos ben pobrara ||v. i.: colonif ar, fixar-se; 379.2 rou-bavan os omees que viinnan pobraren aquela sã vila. CF. poblar.

pobre ADJ./S.: 5.77 Moller / soo mui pobr'e coitada; 53.10, 67.23 aos pobres ser-vissen; 7519, 98.17.

pobreça (75.4 E) v. pobreza.

pobreza s. F.: 75.2, 132.152, 195.47 C°npobreza, / por gãar requeza / fezgrand1 avoleza ; 200.24 A mi de gran-des pobrezas / sacou e deu-me reque-zas; 281.81.

pobridade s. F.: pobreza: 218.26 a ssa granpobridade. '

' pobro (309.16) v. poblo.

poço s. M. ; 58.30,51; 102.1, 119.37 un poçofond' e negro.

poçõya s. p.: peçonha: 222.5 non He nozirápoçõya; 315.35 (poçoy1).

poçon s. p.: peçonha: 188.3"$, 189.2, 189.5Ben pode Santa Maria guarir de todapoçon; 426.30 || s. M.-. 225.27, 225.49aquel poçon tan iixoso.

poder v. TH./ i.: A.28, 8.13 per ele tennoque poderei / mostrar do que queroalgúa ren ; 3.4i, 4-1?) 5-3* lf,;49-68 en

salvo os guioo / come quen podia ||quanto mais pode et c.: 5.62 cavalgoue quanto mais pod' a Roma começoude ss'ir; 26.91 rezôaron quanto maispoderon; 87.1?, 147.43 || que pod' evai: 72.54 Deus foi joyz, / que pod' eque vai; 179.3 Ben sab' a que pod'e vai / física celestial || poder conalg. : ter influência sobre alg., terpoder sobre alg. : 14.6 muit' è cousaguysada de poder muito con Deus /a que o troux' en seu corpo; 267.58pêro que nos tenta /o demo, non podenosc* || u o ii podia mayor (IMPESS.): quemais não podia ser: 15.21 o demo noseu coraçon / metera y tan grand1

erigia / que per ren non podia mayor;35.46 ouveron tan gran bonaça quenon podia mayor. Formas verbais:

PRES. JND. I pOSSO 7.58, 10.21.46.44, 109.13,155-24

a podas 21.45, 7^.24,100.18, 232.39,241.69

3 pode 5.118, io.li,15.64, 25.3, 26.74

4 podemos 82.23,' 1 24. 3o, 126.38,

170.7, 348.5

Page 36: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

236

PRES. CONJ.

IMPERF. IND.

PERF.

IMPERF. CONJ. I

2

3

MAIS Q. PERF. 3

podedes A.28, 5.31,26.67 , 56 .12 ,82.27

poden 38.9, QI.IO,ioy .8 , i G G . 3 ,214.32

possa 17.48, 21.18,25-f'S, 65.7,151.23

possas 76.39, 88.89,216.48, 407.49

possa 6.85, 131.5,151 4, 161.24,222.9

p o s s a m o s 15.44,48 .8 , M 3 - 4 9 7248.7, 390.5

p o ss a n 212.14,235.3i, 235.53,286.5

podia 25.64podia 4.17, 25.119,

5438.57.87,62.13podíamos 415.17p o d i a n 15.159,

34.12, 63.14,91.36, 99.25

p o d e s s e 165,52,272.31

podesses 334.25p o d e s s e 5.129,

19.25, 21.38,31.64, 35.28

p o d e s s e n 33.66,43.18, 50.i3,215.62, 248.22

pude 97.44pui de 300.67,31 r.2ipode 5.62, 10.10,

6226,65.52,86.33podo 64.2, 65.40,

97.19, 108.32,125.26

pude 98.2, n3.2o,

147.17, 155-35,178.17

p o d e r o n 19.22,2 6 . 9 1 , 51.78,52.32, 64.84

poderá 57.80. 88.67,96.71, n3.i3,166.7

FUT. IND.

FUT. CONJ.

COND.

PART. PRES.

INF. PESS.

i poderei 8.13,64.64,io5.n3

3 poderá 16.4, 59.4,

407.544 poderemos 143.40,

35'-335 poderedes 265.95i poder 64.02, 96.13,

200.27, 273.273 poder 14.15, 35108,

265.133, 271.395 poderdes 128.226 poderen 238.511 p o d e r i a 28.i3i,

241.542 poderias 347.383 poderia 90.70, Gr.3,

66.51,70.8,73.376 p o d e r i a n 245.56,

352.53podendo 121.10

6 poderen 159.25

poder s. M.: 3.2o fora f aze r . . . car ta porgãar poder / cono demo; 10.1 Estaé de loor de Santa Maria, com' é fre-mosa e boa e á gran poder; 41.26,n3.3o começaron Deus a béeizer / ea Virgen e seu poder; 23o.i5 con Deusá tan gran poder / que quanto querpode fazer; s58.i6 dava ben a comer/ a pobres do que avia, segundo oseu poder || mandato, procuração:185.20 Se eu vosso poder ei, / miafala cono alcaide pêra un dia porrei|| forças militares, exército: ib.go elalogo ll'apareceu / con gran poder deSantos; 51.16 gran poder de gent' alia s s ú a r a ; gg.iS Mouros foron conpoder / húa cidade prender; i65.25 ||a todo seu poder: 74.8 un seu pintorque punnava de pintar / ela muy fre-mos' a todo seu poder (o melhor quepodia) || de poder: com força, rápido:142.21 o rio corria de poder [| en poderde: 26.45 te foi deitar / en poder doCernido || per poder de: 67.94 eu teconjur ' e mando que a digas sen con-tenda, / per poder de Jcsu-Cristo, queé Deus en Trlidade || aver poder de:22.3 Mui gran poder á a Madre de

Page 37: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

237

Deus / de deífender e ampara-los seus|| a ver poder en: ag.aS é Sennor dasnaturas, / que nas cousas á poder /de fazer craras de scuras || aver enpoder: 115.165 á en pode-la comarca;105.30 Ide fazer / com' eu a donzelaaja log' esta noit' en meu poder || têeren poder: 15.45 ° mund" en poder ten|| meter en poder: confiar: 5.87meta-mos-lle dês oi mais o moç' en poder.

poderio s. M.: 65.aoo esta terra foi de meupoderio.

poderoso ADJ.: 16.43, 65.207 ric' e poderoso;67.11 un orne mui poderos* e louçáo;78.88,83.72 sempr' é poderosa / cTacor-rer aos coitados; 106.69 como Sennorpoderosa || o Poderoso: Deus: 56.6o aMadre do Poderoso.

Podestades: um dos exercitai celestiais:420.52 u ouviste en sobind' encontrada/ Princepes, Podestades.

podre ADJ : 61.18 de seer a çapata tan benguardada / que já podre non foss',esto non seria.

podrcçer v. i.: apodrecer: 424.59 mirra deque os mortos van / ungir por nuncapodreçer.

Poo (127.2,8) v. Poi.

p5er v. TR.: pôr, colocar: 6.74 sacarem omenyo du o judeu o posera; 8.33, 21.3aant' o / altar o pôs; 23.8 húa dona...en que muito bon cosium' e muita boamanna / Deus posera; 68.37 poendo enterra sã faz || põer na forca: 13.12,76.17|| 242.16 Este era mui boa maestre depedra põer con cal || põer fogo: 18666tod' en derredor / lies poseron fogo;255.104, 316.33 mandou log' un tiçon/filiar e põer-Ile fogo || 7.5 a ssa graçaponna sobre nos || põer ante si: pôrdiante de si, ter em mente: 5.4 Quenascoitas deste mundo ben quiser soffrer,/ Santa Maria deve sempr' ante si põer|| põer deante: oferecer: 95.63 pos-H'our' e prata / deant'... e mandou

que os filiasse || põer de ssúu: juntar:56.28 Dos salmos foi escoller/ cinquepor esta razon / e de ssuu os põer /

• por cinque letras que son / en Maria|| põer no coraçon: propor-se, decidir:io5.3i no coraçon pôs de non casar;353.461| põer en sã voontade: resolver:189.23 e pôs en ssa voontade de nonfazer ai senon / yr log' a Santa Mariaromeiro || põer força: esforçar-se:217.23 non ouveron poder, / per forçaque y posessen, sol dun logar o mover|| póer ena via: encaminhar: s3i.53 Se... as pedras alçar queres, / porrei-t'end' eu ena via || põer en carreira v.carreira || póer as mãos en alg.: 9.101Mãos, non ponnades en ele as mãos|| põer mão sobre: amparar: 341.6 aVirgen grorif sã, que sobre nos mãoponna / porque ao gran joizo^nonvaamos || empregar: 216.8 eno" seuben fazer / põya sua fazenda e todoseu aspirar (| imputar: 213.5 de todacousa o guarda que lie ponnan menti-rei rã || põer vida a n\g.: dar como vivo:129.13 a saeta . . .a te eno tou t i çoentrara, / de guisa que lie non põyanvida || combinar, acordar: 48.32 conDeus-., põede / que nos dê algunconsello; 58.2 Como S a n t a Mariadesviou aã monja que se non fossecon un cavaleiro con que posera dess'ir; 59.2, 115.48 poseron / de têercastidade; 135.29 est* atnor poseron y/u moravan, e jurado / Foi pela Madrede Deus; i85.ai mia fala cono alcaidepêra un dia porrei || fixar: 356.32Outorgara d' acaba-la... a un temposinalado que He posera el Rey || põerprazo: 17.50 O emperador lies pôspraz' atai: D'oj' a três dias-., vennaprovar o maestr* este mal; a5-87 ||põer-se: chegar a. ser, tornar-se: 66.6Quantos en Santa Maria / esperançaan, / ben se porra sã fazenda || põerconsello, meezinna, as mesas, osman-ça, pedreiras, preito, recado v. conse-llo ETC. || Formas verbais:

PRES. IND. 3 pon 313.5, 355.86 põen 351.88

yu

Page 38: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

238

PRES. CONJ.

IMPERF. IND.

IMPERF. CONJ.

PERF.

3

4

56

MAIS Q. PERF 3

FUT. IND,

ponna 7. 5, 48.7ponnamos 3 5 - 5 3,

3°9-57ponnades g . i o ip o n n a n 2 i 3 .5,

291.81, 321.31põya 121.17, J88 3,

216.8, 249.22,292.29

põyan 129.13posesse 165.48,

221. 52, 253.28,

?o5.5t, 314.47posessen 217.23pôs 21.32, 25.iag,

34.32,43.48,53.18pose 162.24 206.43puse 162.24 Top o s e r o n 42.15,51.28, 95.76, 115.48,

11656posera 6.74, 23.8,

25.87, 58.2, 5g.2p o s e r a n 5 i .43,

262.22porrei 43.8, i85.ai,

COND.

IMPER.

PART. PRES.

PART. PERF.

INF.

3

6

l

62

5

347-6porra 66.6, u 5. 1 42pornan 237.90p o r r i a 2 5 . 6 6 ,

41 1.126porrian 366.56pon 1 15.191, 127.54põede 48.32poendo 68.37p õ e n d o 114 .9 ,

209.45p O S t O 94. IO2,

175.60, J28.20,

364.23põer 8 . 3 3 , 9 . 7 2 ,

i 3. i 2, 24.36,25.65

Poi: Lê Puy en Velay (França): o Poi:127.2 f T), 262.1,7 eno Poy fez aquesto;341.1 Santa Mar ia do Poy; 341.41,47 ||el Poi: 172.28 fezeron romarias / aiPoi; 271.42 Santa M a r i a . . . dei Poi.CF. Põe.

poiar v. TR./I.: (fa^er) subir, elevar (-se),medrar: 38o.6o eixalçar / e po ia r /seus fc-i tos; 421.29 non f a l r r i a / nenmenguaria , / mas creçeria / e poiaria.Talvej seja de preferir a grafia pó j ar.

poi-la, poi-lo, poi-lle ETC. = pois Ia ETC.

pois PREP.: depois de: 2.60 Don Siagriofal ido / foi Arcebispo, poys isto;224.26 pois sã mort' en seu aver erdei-ro ficasse || ADV.: depois: 1.44 Outrarazon quero contar / que 11'ouve poiscontada / a Madalena; 5.io3, 6.25,8.19, 21.21 Log' o _|ue pediu lie foioutorgado, / e pois a seu tenp' aquelfilio nado || depois que: 2.47 Pois ll'estedon tan estrãyo / ouve dad' e tanfremoso, / disse; 3.25, 4.79, 5.g6 || poisque: depois que: 5.82, 9.43, 14.26 Pois^que San Pedr' esto disse a Deus, rés-'pos-11 ' el assi; 17.20, 21.25 o meny' apouco pois que naceu, / dúa forte fevermui cedo morreu || CONJ.: 5.117, 6.34dês oge mais vos consello que o pedi rleixedes, / pois vos dá Santa Mar iapor mi quan to vos queredes; i i .5G ssepartia / dal i tr iste, / pois v iya / odemo seer / ben rezóado; 14.43, 26.7}O pois que: 6.35 leixad' ela dispenda,pois que tan ben despende; 15.7, 27.55,61.16, io5.g3 Porquê me fust' enganar,/ Santa Maria, pois que en ti f iava?|| logo, portanto: 23g.3o Sol dc tCer /non me quero; pois andade / a juraende receber || nessecasof então: i$5,i$respondeu-lle: «Esto vos non fa re i eu.»/ «Pois j a júade .» || io3.36 Non é est' omeu mõosteiro. pois de mi que se fará|| 128.18 Ela respos-lle: «Farey-o semeu conssello filiardes.» / Diss' el:« Praz-me.» Respos-11' ela: « P o i squando vos comungardes, / a comoy-on ena boca têede. . . » CF. pôs.

polegar s. M.: 192 (M)polegar.

mordeu no

polo (26.32, 105.82), poios (45.9, 308.24),pola ( l5 .74 , iG . i5 ) , polas (162.5^): PREP.por + ART. DEF. / PRON. lo(s), la(s)1

Page 39: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

s

Ponçe, Ponço: Ponce de Minerva: Conde deToledo, contemporâneo de Afonso Vil:69.16 dei Cond' don Ponz (TTo; E:Conde don Ponce); 69.66 don Poncede Míerva (E; TTo: don Ponço duMinerva).

ponta s. F.: 242.3 teve-sse nas pontas dosdedos da mão.

ponte s. P.: 261.40, 337.26 dúa muit' altaponte foi o menynno caer; 356.1 ú aponte de madeira.

ponto s. M.: 235.00 Mas ante quis que ental / Ponto v&ess' a seu feito, que nonouvess' y joyz / que de vida o julgasseli en bon ponto: em boa hora: 63.64En bon ponto vos fui connocer; 203.5.363.3 || en mal ponto: em má hora:5.I2O en mal ponto vimos seu solaz ||214.31 volveu na mão os dados / elançou senas ai terce, que son depontos contados / dez e oito || non(nen) ponto: adv. de negação: 48.16en aquel mõesteiro ponto d'agua nonavia / se non quant' o cavaleiro dafonte lies dar queria; 88.27 comerverças de prado / sen sal nen pó n t'y deitar.

Ponz V. Ponço.

poo s. M.: pó: 75.161 agora a Deus prou-guesse que foss* en poo tornada;225.52 fez logo dela poos; 405.28.

poomba s. F.: pomba: 3o8.Í2, 3i3.68 buap<- jmba... branca.

por PREP.: com verbos de movimento: 111.29Sena, que por Paris ven; n5.145,217.39 foron en por toda Spanna;276.38 non pod' andar por chão;403.12 fugiu poios millares || tempo:55.57 ° non v'u Por Sran tempo; 72.10quis nascer dela por Natal; 110.16vivesse por sempr1; i86.i3 por sempre;199.19 pola festa de Março; 213.83 pormui gran tenpo || meio: 40.36 u por

239

teu Filio frangisti / a carcer escura;64.54 por força fez que fosse con elafalar; uS.aS que dos seus / Miragresmostre por ti; i33.7 nos conprou /polo seu sangue || causa: lí.ig e poraquest' eu / quero seer oy mais seutrobador; 4.20 por esto tal amor /con esses moços colha: 5.99 ey pesar

e co.ta por meu criado; 6.5z A coitadapor seu filio ya muito chorando; i5.47

por amor; 219.7 por dereit' e porrazon; a38.6i assi vingar-sse quis /Deus por ssi e por sã Madre || 55 68aos que ela ama por 11' errar nonabaldõa I24.3o E que será / Que porpedras que deitemos nono podemosmatar? 127.35 non poderon daquellogar o mover / que na cigreja entras-se, por ben que fossen puxar || por

esto, por quanto, por qna, por tantov. esto, quanto, que, Ianto || em fórmu-las de afirmação ou de súplica: 55 2gPor Deus Io santo; 96.44 Polo Salva-dor; i i5.igo pola Santa Reinna; 267.65Sennor, por merece non me desan-pares; 255.84 por piadade; 384.57 pOir

cousimento || enviar por, ir por (n4 23128.49) v. enviar, ir; víir por- 7V75.7o Santa Maria.. ven por mi' aím'l! estado, qualidade: 1.9 nos erdar /por seus de sã masnada / de vidaperlongada; S-a8 Esie meu irmâoreceb o, mais por «]|o m -por emenda; I0.,9 Esta dona que

tenno por Sennor;,3. 22 por servidor/ dela foi sempr' en sã vida; i577

terre.-me por d'outr' orne peyor; 4X4,

dou-vosvorConsselloquelog'aSa,HaMana / de Salas ambos vaamos; 88 92se deu por culpado; ,3g.48 scrito é

por malvaz; i95.,39 aquel que t'avia /por muit' enganosa-/mente; 204.,6jazend' assi por morto; 208.13 o davanpor perdudo; 267.90 oy por verdade-281.45 El andando por do demo; 292 68com' achei / por verdad' |[ em favorde: B.25 querrei-me leixarde trobar..por outra dona; ,4>, como SantaMana rogou a seu Filio pola almado monge; 16.78, 20.11, 33.6 un mira-gre que íez... Santa Maria por húa

Page 40: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

240

dona; 289.16 por onrra daquel santo ||em troca de: 23.'21 por díeiros nen poroutr ' avor quu por cl desse; 38.g5 porque dyeiros "pagados / ouvi muitos;45.5 aopeccador coi lepor fei to a voon-tade; 58.68 l e ixa rDeusporome terreal;

•65.2Í> el por aquesto non deu nemi-galla; 75.40 de quant' aqui nos derdesvos dará Deus por un çenio; 83.48prei te jado era por moravid is tal lados/ Que pagar avia cedo; 97.87 nuncapor eles deu ren; 132.6 Quen leixa-laGroriosa / por moller que seja nada;147.22 foi en demandar a lãa polavender por seu prez [\fím, objectivo:3.20 fora fazer . . . carta por gãar podercono / demo; 5.23 quando moveu deRoma por passar alen; 6.29 por leva--lo consigo conos outros barallava;9.129 que sigo tragla / por sã deli-vrança; 65,22 escomungou-o entonpor escarmento; 245.6 por nos seermos•salvos feze-a sobre los seus / coros•dos angeos reynna; 308.49 por nonchufar |) eu por mi: quanto a mim:i85.25 Eu por mi, u ai non á, / queroala yr contigo || polo mellor: da.melhor maneira: 292.31 ar fezo-11' assa morte que polo mellor morreu /rei que en seu logar fosse |] aver pormanna v. manna; braadar por v.braadar; catar por (149.30, 336.3) v.catar; chamar por seu nome 36.17;confiar por v. confiar; 285.56 quennunca por moller creeria; entrar pormaneira v. entrar; fiar por v. fiar;281.8 quanto por ben fazia en malxe 11' ya tornar; 287.4 que quer que liepor mal façan; jurar-se por v. jurar ;197.32 Meu yrmão prometera por enromaria yr; 2i6.z5 A ela foi-lle muigrave por de ssa casa sayr; 368.21non é por trebello / esto que te dize-mos; 126.23 de qual vos guarde Deus,se por ben vir. CF. par, per, polo.

porá (79.47, 100.27, 111.62, i5i.s5, 2ig. t3,253.24, 335.32) V. pcra.

-porco s. M.: 82.2 Como Santa Maria guardouun monge dos diaboos que o quiseran

ten ta r e se l ie mos t ra ron en f igu rasde porcos; 197/39.

poron, porondo CONJ.: por isso, portanto,desse modo: A.24, B.4 Porque trobaré cousa en que jaz / entendimento,poren queno faz / a-o d'aver e deruzon assaz; i . i3 , 2.41 Porque o aGroriosa / achou muy for t' e senmedo / en loar sã preciosa / virgí idad 'en Toledo, / deu-lle porend' húaalva; 5.160 Muitos gafos sãou a Empe-radriz en aquele mês; / mas de grand'algo que poren lie davan ela ren nonpres;6.i5 log' a Santa Maria o oftereuporende || (adversativo) mas, contudo,todavia: 175.76 poren non quis quemorresse / a Virgen Santa Maria, masguisou-mi que vivesse.

poridado s. F.: segredo 5.52 En poridadevos quer ' eu aquesto dizer; 175.23filiou un vaso de prata ala en ssaporidade; 253.29.

porreger v. TR.: estender (a mão): 4.48Santa Maria enton / a mão lie porre-gia, / e deu-lle tal comuyon.

porque (porquê, por que): PRON. INTERR. :9.91, 42.67 Ue mi porque te partistee fus te filiar mol le r? 74.12 Porquême Ices en desden, ou porque mefazes tan mal parecer / A quantos meveen? 95.70, 105.92 || CONJ. (causal):B.3 Porque trobar é cousa en que jaz/ entendimento, poren queno faz / á-od'aver; 2.14, 5.56, 6.2, 7.25 || (final,seguido de conjuntivo): 9.4, 21.38 SantaMar ia , que me fuste fazi.-r / en dar-m'este fiir e logo mio toller, / por quenon podesse con ele goyr? 25.70,26.38, 38.48. CF. por, que.

porta, s. i'.: g.i5G, 11.29, 27.46 mandouenton César as portas abrir; 42.15posérona na porta da praça, sso oportal; 5i.28; 2 Í > 2 . i 5 e come quenserra / Pur ta , assi enserrados forontodos; 317.68 t o l l e i t " e sen sen / viven

«««tL

Page 41: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

gran temp' e per portas pidia; 369.66pelas portas mendigasse.

portal s. M.: 1.26, 42.15 posêrona na portada praça, sso o portal; 58.63, 84.18de sã casa fezera un gran portal / benatro ena ygreja; 103.34.

portar v. i.: aportar: 33.16 Húa nav* yaper rnar, / cuidand' en Acre portar;367.92 a nave foss1 a aquela cidade /u portar avia.

porteira s, F.: 202.38 foi-lles enton a Virgenporteira.

porteiro s. M.: 51.43, 411.70 à porta dotemplo disseron-mi os porteiros.

porto s. M.: 6.62 Santa Maria, Sennor, tuque es porto / u arriban os coytados;25.98 no porto das aguas mui fondas/ de Besanç'; 33.a, 35.n6, 36.3? ||prender porto: 3i3-77 en salvo portoprendeu; 33g.53 foron logo porco pren-der En Alecant".

Porto; o Pç.to, Santa Maria do Porto:Puerio de Santa Maria (Cádiz): SantaMaria do Porto: 3s8.z Esta é comoSania Maria filiou un logar pêra sieno reino de Seviila e fez que Hechamassen Santa Maria do Porto;328.46 Santa Maria dei Porto; 368.32vay-t' a Santa Maria que jaz ontredous mares, / que chaman o granPorto; 389.26 comendó-o ao Portoque é de Santa Maria || o Porto: 356.6,357.7, 358.5, 35g.7,38; 367.54, 368.36,57;371.3,11,53; 372.7, 378.43,63; 38i.5,22;385.26,38; 389.26, 392.41, 3g3.i7,398.9,39 || o Gran Porto: 364.6, 366.52,368.32, 379.5, 382.5a, 3gi.5, 392.10,22;393.io|| Santa Maria do Porto: 356.1,357.1, 358.1, 35g.i, 364.1,366.1, 367.1,368.1, 371.1,37; 372.2, 375.1,28; 376.37,377.3,7,42; 378.4,28; 379.1, 38i.i;385.i,7,i8; 38g.i, Sgi.i, 392.1, 393.1 ||a Virgen do Porto: 382.12,67.

Portogal v. Portugal.

241

Portugal; 95.9, 222.2,16; 224.1 no reino dePortugal; 235.58, 237.1, 245.15, 267.15,271.26, 275.28 F, 3i6.5, 346.10 || Porto-gal: 267,1 EI, 271.26, 275.28.

pôs PREP. : após, no encalço de: 19.11pôs el derranjaron; 25.i54 a gentepôs eles ya; 31.70 pôs ele a muigran pressa vêera; 45.83 correndopôs eles; 206.11 o diabo írabállou/ per como o enganasse; e tantopôs el andou / que por mui gran fre-mosura de moller o enganou; 207.17o pres' entrou pôs ele || atrás de:5i.2 como a omage de Santa 'Mariaalçou o gSollo e recebeu o coíbeda saeta por guardar o que estavapôs ela || en pôs: 19 (M) Como trêscavaleiros deitaron en pôs un seuéemigo; 326.46 foi... en pôs.«files ||com valor temporal: 2.60 TTo pôsisto (E: poys isto). CP. pois, apôs.

posar v. i.: 44.2 como o cavaleiro, queperdera seu açor, foy-o pedir aSanta Maria de Salas; e estandona eigreja, posou-lle na mão. Noíndice: pousou. V. pousar.

posfaçar v. TR.: di^er mal, escarnecer:369.24 razoavam / daquela moller,dizendo que a tiinnan por louca, emuit' ende posfaçavan.

posfaço (64.42 TTo), posfaz s. M.: maledi-cência, afronta: 64.42 (E) vos podeben guardar de posfaz e de mal.

possente (?): 384.31 Onde foi úa vegadaque jazia mui 'doente / dúa gran d'enfermidade, de que era en possente(em cujo poder se achava?).

posta s. F.: i5g.i húa posta de carne; i5g.2omandarão nove postas meter... naola; 159.27.

posto f. f. l ADJ.: 328.20 este logar é postoontr' ambos e dous os mares, v- põcr.

Page 42: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

242

postremeiro ADJ.: último, derradeiro: 168.3hfla moller de Lerida que lie mor-reron seus fillos, e o postremeiroressucitou-llo Santa Mar i a ; 168.27,409.86.

postura s. F. : acordo, convénio, promessa:224.43 fizeron mal postura; 392.38 enque passou a postura.

pouco ADJ. / ADV.: 18.18 ouve pouca / seda;23,18, 5516 o demo, que sse pagapouco de virgíidade; 56.18 Este sabialeer / pouco; 65.176 tardou mui pouco/ que achou o preste || un pouco: B. uprovarei / a mostrar ende un poucoque sei; 67.89 un pouco vos calade;71.33, 75.116 || 103.18 Se verei doParayso... algun pouco de seu viço|| têer en pouco: ter em pouca, conta,ligar pouca, importância a: 316.12,318.53 dereit' ó que tal aja quena enpouco tever; 401.78 me guarde. . . dequen ten en pouco de seer desleal ||pouc' á: há pouco tempo: 45.6 avêopouc' á a un cavaleiro; 48.6, 119.39pouc' avia; 149.14 mui pouc' á; 185.5un miragre que avêo pouc' á y / enChincoya; 202.7, 274.5 || a pouco pois:pouco depois: 21.25 a pouco pois quenaceu || a pouca d'ora: 5.63 a poucad'ora vyu a Emperadriz a ssi vlir ;8,89 || a poucos dias: 25.78, 64.86 lidepôs aquest' a poucos dias recodiu/ seu marido dela || a poucos de dias:43.27 non ouv' y gran tardada / quelog' a poucos de dias ela se sent iuprennada || a pouca (de) sazon: 24.30Santa Maria en vison / se mostrou apouca sazon; ^7.52 || 5.33 A mui poucade sazon / catou seu irmão a ssamoller || per pouco: f aliava p ouço que:185.13,244.32 creceu-lle tant ' o ventre,que per pouco rebentou || per poucas:17.16 A dona mui bon marido perdeu,/ e con pesar dei per poucas morreu;21.27, 73-41, 317.46 || a poucas: 58.37con med' a poucas xe l ie par t iu / ocoracon; 64.51, 125.59, 168.29, 381.8 ||a per poucas: 53.16 Aque l fog' aomininno tan f e r a m e n t e coitou / que

a per poucas dos pees os dedos nonlie queimou; 343.31-

pousada s. F.: 69.76, 174.22, 195.57, 241.40,289.22 o levaron tolleito a ssa pousa-da || filiar pousada: 159.10, 175.15 poisentrou en Tolosa, foi logo f i l i a rpousada / cn casa dun grand' erege;350.40 Deus f i l iou en ti pousada || téerpousada: 75.101 como çed' a Paraysovaa u ten já pousada.

pousar v. IR.: assentar, colocar: 205.67posou-os en un prado / A VirgenSanta Maria || v. l.: íiospedar-se, sen-tar-se: 1.25 chegou canssada / aBelleem e foy pousar / no portalda entrada; 9.24, 157.1 Como úusromeus yan a Rocamador e pousaroifen úu burgo; 194.8 a casa dun cava-leiro foi pousar; 215.25 aas alberga-das u pousavan a levaron; 329.15 conquant' enton robaron foron ben alypousar / tod' en redor da e igreja ;361.41 as monjas arredor / do l e i t opousaron todas || 8.29 a candea entou/ ar pousou-lle na viola, CF. posar.

praça s. F.: 42.15, 144.31, 186.61, 195.100,341.37 en un gran fogo en meo daque lapraça / me meterei .

prado s. M.: 42.17 lin n q u e l t i praç ' a v i i i unprado mui verd' assaz, / en que asgentes da terra yan tEer seu sola/J88.26 comer verças de prado; 105.30,205.65.

Prado: 276.1 Santa M a r i a do Prado, que 6cabo Segovia; 276.7 un miragre quefez . . . en Prad' a Sennor prez. Exisicuni sitio perto de San Loren^o dclEscoriai chamado Prado de Ia V i r -gen.

pran s. M.: chão: 236.32 ben assi pelamão a levou ben sen afan / tan quedosobela agua assi come per un pran ||a pran, dií p ran : LOC. ADV.: segura-mente, por certo, sem dúvida, real-mente, efectivamente: 94.118, 162.41

Page 43: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

Quando o crerig' esto vyu, / cuidoua pran que o fezer' alguen; 255.65,423.33 || de pran: B-34 Poren dela nonme quer' eu partir, / ca sei de pranque, se a ben servir, / que non podereien seu ben falir; 5.133, 16.12 tal amorouv' a húa dona, que de pran / cuidoua morrer por ela; 17.61, 27.72 os catoude pran / que a non ousaron per rensol tanger; 66.52. CF. chão.

prata S.F.: 95.62 our' e prata; 131.26,152.22,175.23,182.18.

Prazcnça; Ptasencia: 144.1, 144.8 un granmiragr, foi mostrar / Santa Maria...en Prazença.

prazenteiro ADj.: 312.62 prazenteira / eramuii1 ende a donzela; 409.76 verda-deiros / lies son e prazenteiros.

prazer v. i.: 8.7 agradar, ter gosto em, apra-%er: per que entenda e sábia dizer/oque entend' e de dizer lie praz; 75.117est' a Dens non praz; 4.44 Quand' omoc' esta vison / vyu, tan muito lieprazia; 8.19 Ai, Groriosa, se vos pra-zen estes meus / cantares; 15.33Sabedor es, e muito rne praz; 16.67de mi e da outra dona, a que te maispraz / filia qual quiseres; 75.161 agoraa Deus prouguesse que foss' en pootornada || se te praz ETC.: 9.37 E maisvos rogamos / que, sse vos prazia, /húa semellança / que dalá vejamos;47.4 Virgen Santa Maria,/guarda-nos,se te praz, / da gran sabedoria / queeno demo jaz; 64.22 Sennor, pois vosides, fazede, se vos prouguer, / quem'encomendedes a alguen || quê vospraz?: 382.62 Vay e chama a Reimondode Rocaful, se non for / ydo. E el vêologo e diz: Quê vos praz, Sennor? |jprazer de: 6.40 Onde lie rogo, se elaquiser, / que He praza do que deladisser / en meus cantares; 42.19 joga-van à pelota, que é jogo de que praz/ inuit1 a omées mancebos; 43.15 Muit'en proug1 ao marido; 79.10 e de o oyrseer-vos-á saboroso, / e prazer-mi-á

243

en; 285.82 || prazer con: 35.51 Non mepraz / con estes que aqui vêen; 245,113dês que o ben connoceu, / prougue-llemuito con ele; 318.13 ena eigreja daMadre de Deus, a que muito praz /con nosso ben || praz-me: 128.18 Elarespos-lle: Farey-o se meu conssellofiliardes. / Diss' el: Praz-me. || 25.149Diss' o judeu: Desso me praz; 97.63Respos el Rei: Daquesto me praz ||36.38 ao porto chegaron cedo, quedesejado / avian; e se lies proug' en,sol dulca non prendadas. Formasverbais:

PRES. IND.

PRES. CONJ.IMPERF. 1ND.

IMPERF, CONJ. 3

PERF.

MAIS Q. PERF.

FUT. CONJ.

COND.

PART. PRES.

3 praz 6.7,5.117,15.33,16.67, 18.5

6 prazen 8.193 praza 8.40, 410.123 prazia 4.44?; 9.37,

57.105, 87.37,100.28

prouguesse 67.41,75.161, 132.144,22S-37, 265-128

3 prougue 36.38, 43.15,178.16, 204.35,223.16

3 prouguera 95.733 prouguer 64.22,86.6,

186.55, 271.24,287.5.

3 p r a z e r i a 299.37,325.22, 352.22

prazendo 241.22

prazer s. M.: 10.5 Fror d'alegria e de prazer;52.8 oyde-mio, se ouçades prazer;285.35 nunca dei pesar receberia, maisprazer || a meu prazer ETC.: 11.51 fezobras noit' e dia / senpr' a meu prazer;25.45 dar-ch-ei quanto / quiseres, tod*a teu prazer; 131.14 era ben casad',ea seu prazer || per prazer de: 42.59per prazer dos parentes logo con elacasou; 116.60 avêo per prazer daVirgen groriosa / que ouveron demorrer || por prazer de: 6.70, 19.13 enhúa eigreja o ensserraron / por prazerdo demo || aver prazer: 4.34, 8.22 Decom* o jograr cantava Santa Maria

^

Page 44: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

244

prazer / ouv'; 9.154, 345.51 disse-llesque grande prazer con eles avia ||fazer prazer: 93.23 por fazer prazer /aã viadre de Deus; 96.17, 144.24 todoseu sen / era como lie fezesse prazer|| jazer en prazer: 15.46 filla-o, se tejaz en prazer; 105.26 eu o farei , poisvos en prazer jaz || prender prazer:246.43 || seer prazer: 53.53 De SantaMaria e / pra/.er que esta i g r e j a faça-des mui ben obrar; 96.66 Amigos, sefor / Vosso prazer, rogo-vos queroguedes / a Deus por mi || seer enprazer: 15.12 estan sempr' apparella-dos / de fazer quanto l l 'en prazer for;279.11 se vos en prazer for; 327.33rogo-te que eu non moira assi, set'en prazer for || vlir a prazer; 382.6ele assi as cambya como lie ven aprazer, / ca segund' é Deus e omen eRey, pode-o fazer.

prazo s. M.: 17.47 se prazo ouver / en queeu possa seer conssellada; 25.57 porque ll'o seu fosse render / a seu prazo;27.45 pois que o prazo chegou; 79.48quando o prazo dos dias chegado /foi; 132.70 o prazo das vodas vco || PL.:105.44 quando os prazos forun chega-dos, / fezeron vodas.

prebenda s. F.: 66.37 O bispo que man /aqui, que sempre perfia / f i l i ou e affan/ por mi en esta prebenda.

proçado ADJ.: pregado, precioso: 1.42 vêe-ron sã ollerta d a r / e s t r a n n a e precada;57.12 un miragre preçadoj 78.11 ouveen Tolosa un conde mui preçado;88.74, 96.12, 140.12 sãs ver tudes preça-das; 205.20 Don Affonsso Telez, ric--ome preçado; 348.45 pedras mui ricase mui preçadas.

preçar v. TR. : apreciar, estimar, dar impor-tância: 16.18, 53.56 quant ' ai depoisv i i a sol nono preçava ren; 65.26 pre-cou sã escomoyon húa pa l i a ; 66.52,75-a3 non preçava deste mundo n imi-palia; i32.n3 Preçaste mais los seusbées / ca os meus || preçar-so: pre^ar--set gabar-se: 130.15 As ou i ras fazen

ome seer foi / e preçan-ss' ende;277.37 sse preçavan de fortes muii ' ed'ardidos; 399.17 Ela se preçava m u i t ode sã fremosura; 401.79.

precioso ADJ.: 2.3g sã preciosa / virgíidad";78.48 Santa Maria , a Virgen preciosa;107.52 Madre de Deus preciosa; 114.22Santa Maria de Salas preciosa; 219.19o seu Filio precioso [| a Preciosa: aVirgem: 106.15 a mu' Preciosa; 158.33a Preciosa; 195.11, 218.50.

precisson s. F.: 2.3o ena precisson andara ;128.49, 208.50 con grandes precissõesforon e dando loor / aã Virgen gror i -osa; 265.138 cantou ssa missa e fezgran precisson; 345.109,362.14,420.46d'angeos mui fremosos precisson ordl-ada. CP. procession, prooisson.

preço s. M.: fama, reputação: 255.33 mãopreço / a sogra avia / Con seu genrro.CP. prez.

precgador S.M.: 15.174 quero . . . recebervossa ley comprida / e serey delapreegador; 304.22 clérigos, monges efrades descalços, preegadores.

prcogar v. TR. / i.: pregar: 1.71 souberonpreegar; 204.10, 206.31 u soya yr /preegar e d izer missa; 219.14, 261.i5,426.20 Ide preegar / o meu Fvangeo.

pregairas s. F. PL.: súplicas, rogos, preces,pregalhas: 57.110 por eles orações /e p rega i ras feze ron . cr. progucira.

pregar v. TR.: rogar: 108.46 Poren tequero pregar / q u e . . . o que te roga-rey / queras agora mostrar.

pregar v. TR.: 145.05 foi ontr ' os ladrões /Ena cruz pregado; 422.41 u lie prega-ron as mãos.

pregoar v. TR.: 44.32 sempr' andare i / pre-goando teu nome.

pregou s. M.: pregão: 3i.72 fez c h a m a r apregon; 86.74 des te fe i to loron pelast e r r a s pregões.

Page 45: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

245

preguciras s. F. PI..: 151.13 que sempr' aVirgen santa oysse sãs pregoeiras.V. prcgaíra.

preguiçoso ADJ.S 37.39 non semellou log',andando per esse chão, / dos maispreguiçosos; 69.37, 171.49 Pois nonpreguiçosos fomos. CF. príguiçoso.

pregnntar v. TR. /1.: (com objecto indirecto):4.56 ele lie preguntou / que fezera»5.51 preguntou-lli que fora; 6.5s atodos preguntando; 67.73,84.28 || (comobjecto directo): 33.56 fórono pregun-tar; 79.38 preguntaron Musa; 74.79íillouss' a preguntar / os que conno-cia || 95.69 o almiral enton preguntouque om' era.

preitejar v. TR.: pleitear:83.47 e' preitejadoera / por moravidis tallados / Quepagar avia cedo.

preitesía s. F.: controvérsia jurídica, pleito:11.64 lies movia / ssa razon con prei-tesia; 25.73 nen mi o meu faça despen-der / con el andand' en preitesia ||acordo, ajusíe: 341.22 esposaron osmoços enton pelo congeito / dunclérigo mui santo, que juntou estepreito, / prazend' aos parentes muytoda preitesia.

preito s. M.: pleito, controvérsia jurídica,demanda judicial: 25.71 por que nondiga pois: Non ei / o meu, e en preitome traga; 27.41 || arranjo, acordo,pacto: a5.35 Fas un preito; 35.102 Unpreito vosco farey: dar-vos-ey a meya-dade; 58.18 pôs preit' atai / Con eleque sse foss' a como quer; 185.35disse-lle que saísse con el seu preitofirmar; 277,10 atai preito poseron /ontre ssi que correr fossen o Algarv'|| (com valores semânticos muito vagos)assunto, coisa, questão, negócio: 16,60u el estava en aqueste preit' atai, /mostrand' a Santa Maria ssa eoit* eseu mal; 57.92, 65.103 ya con granmedo / de non aver ali seu preit'

encimado; 77.33 a Santa Virgen nonalongou (^ alongou-o) preyto, / mastornou-ll' o corpo todo escorreyto;

' 166.13 Con esta enfermidade atangrande que avia / prometeu que, seguarisse, a Salas logo irya / e hfialivra de cera cad' ano 11'ofereria; / eatan toste foi são, que ncn ouv' youtros preitos; 3x5.36 cuidando queera de poçõy1 aquel feito / da coovr*ou d'aranna, ca sol seer tal preito;355.17 Este manceb' en Mansella, com'eu aprendi, morava, / e húa moça davila feramente o amava; el non queriaseu preito nen por ela non catava jjjuntar o preito: 241.21 esposaron osmoços enton pelo congeito / dunclérigo mui santo, que juntou estepreito || mover preito: pedir, sugerir,propor: 65.i86 o foi ao outço moveutal preico / que sse foss' |j non seeren preito: não ser possível; 273.36 Percousa que el fezessc nen dissesse nenrogasse / a todos, non foi en preitoque sol úu fio achasse; 385.3a anteçelorgiâos mostrou com' era mal-treito, / dizendo que o sãassen; maisesto non foi en preito / que consellolie posessen || per niun preito: de modonenhum:28.107 poren per niun preito/non quis conbater mandar; 341.63mais pavor per niun preito / non ouve.

prelado s. M.s 2.8 un seu prelado, / queprimado foi d'Espanna; 65.38.

premer v. TR.: 179.20 Esta tíia premudos /os talões e metudos / nas rées e apren-dudos / ben como pedra con cal.

prender V.TR.: A. 15 Beger, Medina prendeu;4.64 seu fill' enton prendia, / e u o forn'arder vyu / melé-o dentr'; i3.n omeiryo da terra ouve-o log' a prender;a8.a5 sse per força prender / a cidadepodia; 8g.y un judeu que prcnderanladrões || prender pela mão: 85.42,n5.328, 2362711163.24 a mia linguaseja presa que nunca queras solta-la ||prender por moller: 64.13 || prendermoller: 132.59 || prender coita: 168.28

Page 46: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

246

Do postremeiro que morreu / tan grancoita dele prendeu, / que a poucasensandeceu || 129.7 dúa gran saetadaque presera / en hua l ide || prender a(seguido de INF.^Í: começar: 361.45pres-lo a conjurar / que lie non fosseverdade negar || prondor-so: começar:94.91 a sinar / logo se prendia; 261.64pres-s' a chorar || prender acordo, a fan(46.46), caça, carne (221.6), comoyon,coníisson, conorto, consello (212.48),custa, dano, dulta, engano, enveja,espanto (193.40), jornada, juras, lezermal, medo (181.37), morte, ocajon(146.52), orden, pêedença, períia, porto,prazer, quebranto, sabor, torto, vagar,vergonna, vil tança, vingança v. acordoETC. II Formas verbais:

PART. PERF.

PRES. IND.

PRES. CONJ.

IMPERF. IND.

IMPERF. CONJ.

PERF.

MAIS Q. PERF.

FUT. IND.

COND.

IMPER.

3 prende 264.122 p r e n d a s 7 1 . 3 15 prendades 36.383 prendia4.Ó4, 119.19,

132.59, 192.25,195.106

i prendesse 175.753 p r e n d e s s e 175.88,

272.21presesse 182.57,

321.26i p ri s 57.56 (ETo)

p r i x 57.56 (T),124.36

3 prendeu A.15, 522,1717,50.31,146.52

pres 5.160, 15.177,42.82, 63.83, 85.42

6 prenderon 115.313,146.58, i56.2.I93-40

p r e s e r o n 95.77,102.77, 193.15

i prendera 193.503 presera 129.7,181.37»

2oi-45, 375.366 p r e s e r a n 85.9,

181.371 prenderei i85.224 prenderemos 245.512 prenderias 32.432 prende 274.62

INF. PESS.

preso 28.61, 85.1,124.18, i58.7,163.24

prender a8.25, 35.63,39-4, 46-46, 52.13

prenderen 379.18

prcnnaila ADJ.: prenhe, grávida: 17.18 malconorto dun filio prendeu. . . que afez prennada; 43.27 a poucos de diasela se sentiu prennada; 55.20, 184.17,347.26 con seu marido albergou, e foiprennada || ficar prennada: 1.19, 3io.2i,414.43 || s. F.: 3o6 3o fez que tevessecinta ben como prennada sol / cengir.

prennar-se (?): ficar prenhe: 3o6.2a (E) perque s'ouve de prennar / ela de SpiritoSanto. Ou: d'e[n]prennar.

prcnne ADJ.: 7.1 como Santa Maria l iv roua abadessa prenne; 17.20, 86.1, 184.10,201.20.

prennece s. F.: prenheç: 3o6.3i cinta bencomo prennada sol / cengir per cimado ventre quando ll'a prennece dol.

presa s. F.: 46 (M) Como sse tornou muyledo a ssa terra ccn muy gran presa;i65 (M) trouxe gran presa.

presencia s. F.: 167 (MJ en presencia desã madre.

presentar v. TR.: apresentar: 53.38, 290.22ant' o seu Filio o presentará; 417.4,420.16 o tenpro u fuste presentada.

presente ADJ.: 294.34 os angeos que eranant ' ela foron presentes / Por a ssaSsennor guardaren; 355.117 estandopresentes.

presente s. M.: dádiva: 95.28 por estodyeiros quer ia / dar ou algúus pre-sentes; 411.31 of fe r t as e presentes.

prcseve s. M.: presépio: i.3i, 180.43 a queseu Filio Deus ya deitar / no preseve;423.49.

i; i

Page 47: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

247

preso s. M.: io6.3, iSS.3, 176.3 Soltar podetnuit' agynna os presos e os liados;207.17, 227.4. CI7- prwder.

pressa s. F.: 31.70 pôs ele a mui granpressa véera.

prestar v. i.: ser útil, servir; 13.8 a elas'acomendava, e aquelo lie prestou;43.37 He nunca prestar pode física nenmeezya; 77.15, 89.31, 117.31 quandoviu que tod' esio ren non lie pres-tava [j v. TR.; emprestar: 212.24 un sar-tal me prestade.

preste s. M.: sacerdote: 24.31, 32.5o, 55.8un preste de coroa; 65.20, 69.51.

preste(s) ADJ./ADV.: 9.135 Prestes estamos.

presura s. F.: pressa: 383.3g foi tan grand'a presura / D' y entrar.

preto ADJ.: 305.35 esterlíis e torneses, btsr-galeses, pepiões, / E ynda daquestesnovos e dos pretos e da guerra.

preto ADV.: perto: 17.71 mui pret'é a vossafin II de preto: 215.37 muitas pedrastrouxeron / e tiraron-ile de preto |[preto de: 5.6g a un monte a levaronmui preto dali; 9.1 en Sardonay, pretode Domas; 14.12, 5i.56,95.1o || a preto:9.78 log' y a preto un leon... achou ||a preto de: perto de: 31.9 Vila-Sirga,/ que a preto cie Carron / é duasléguas; 69.87 viu a preto do altarseendo / a Virgen; 371.7 Barrameda,que este muit' a preto de Xerez.

prez s. M.: preço: 147.22 foi en demandar alãa pola vender por seu prez; 359.27eompró-o un mouro que deu por eleseu prez / de por quanto lio venderon ||valor, dignidade, brio, mérito, fama,reputação; 3.45 a que de prez / todasoutras donas vai; 5.128 deu-il' húaerva <!e tal prez, / con que podesse osgaffos todos guarecer; 15.154 a Virgenmui de prez; 27.61 a Sennor de prez;63.71 tanto fezestes por gãardes prez B

gran prez: 16.11; 35.11 a Virgen SantaMaria, que é Sennor de gran prez;42.54,76.42,165.17 sse filiasse Tortosa,gãaria y gran prez; 169.34 el Reid'Aragon, Don James de gran prez ||bon prez: 122.67 nas Olgas, logar debon prez; 123.12 entrara na orden e ymui bon prez / vivendo gãara; 183.47por lie toller seu bon prez / a aqueladona; 285.71 a Virgen santa do bonprez || mal prez: má fama: 255.3 amoller que fezera matar seu genrropolo mal prez que 11'apõyan con el.CF. preço.

prezes s. F. PL.: preces: fazer sãs prezes:246.2.;, 286.20 || estar en prezes; 202.27,274.71 || jazer en prezes: 280.16 ||meter-se en prezes: 212.42 || deitar-sea prezes: 2o8.53, 308.19, 332.68 |J jazera prezes: 18.41.

priguicoso (3o3.li) v. preguiçoso.

prijon s. F.: prisão: 5.37 en ^úa torre ometeu en muy gran prijon; 14.39,60,14Eva nos foi deitar / do dem' en sãprijon; 62.33, 83.5 Aos seus acomen-dados / a Virgen tost* a livrados / Demortes e de prijões; 95.1 Como SantaMaria livrou un seu hermitan de pri-jon dúus mouros; 291.22 deron con elno carcer u scffria muito mal / daprijon que era forte || M,.: ferros, gri-lhões: 85.24 l°g° H'as prijões / que-brantou; i58.i6 as prijões quebranta;319.29, 363.13 || presa; 44.12 de qualprijon açor filiar conven; 352.iõ Es t'açor filiava garças e ãades e becou-ros / e outras prijões muitas.

prima s. F.: hora canónica: 55.13, 54.25dizia prima, terça sesta / e noa evésperas.

primado s. M.:pritnaj: 2.9 un seu prelado, /que primado foi d'Espanna.

primeiro ADJ. / s.: 1.1 Esta é a primeiracantiga de loor de Santa Maria; 27.62,42.58 da amiga primeira outra vez sse

Page 48: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

248namorou; 67.38 en todos seus servi-ços a el achava p r i m e i r o ; y3.56 dapr imeira vez; r55.4 A Madre do quede terra primeir ' orne foi fazer || 270.14nossa primeira madre; 353.9 a moller/ primeira (= Eva) \. : 35,35 andouprimeiro França; 91.29 aquel m a l . . .que primeiro con f r i ú r a os f i l i a v a :96.41 Primeir ' os frades foron espan-tados / do que oyron; 149.16 creo queterredes por estrann' end' o feito /primeyr', e pois encima por iremos'aventura ; 187.9 sinagoga pr imei ro dejudeus / foi || de p r imei ro : 15.124 catarfoi logo de primeiro / u as sãs armasante leixou; 154.26 e el en tanto, assicomo de primeiro, / fillou-ss' a jogaros dados; 312.71 || da primeira: 21.56Quand' esto viu a moller, ouve pavor /da primeir', e pois tornou-sse-1' ensabor; 43.43, 196.22, 325.6g eles gran-des loores deron logo da pr imeira / aãVirgen g r o r i o s a || primeiramente:335.62 Já vos eu pnmeyra-/menie dixemia fazenda; 383.42 sobiu a f i l i a pri-meyra-/mente.

Prineopes: um dos exéfeitos celestiais:420.52 u ouvis te en sobind' encontrada/ Princepes, Podestades deles grand'az parada.

priola s. F.: prioresa: 94.86 AbaJess' ave-nios tal / e priol' e tesoureira. CF.priora, prioressa.

prior s. M.: 45.14 vergonna non avia doprior nen do abade; 57.62, 103.38,164.2 un prior da e i g r e j a ; 245.88,316.17 era daquela v i la dúa e igre japrior.

priora (94.86 To) v. priola.

prioressa s. F.: 222.37 f°i contar est' aasdonas dês i aã pr ioressa.

privado s. M. / ADJ.: favorito, valido: 65.48,78.1 un privado do Conde de Tolosa;97.1 un privado dun Rey; 348.31,406.46 || 316.20 mui pr ivad ' era dei

Rei / Don Sancho en aquel tenpo ||c a m a r á p r ivada v. camará [ j ADV.:depressa: 11.43 d'angeos conpannia /pola socorrer / vêo pr ivado; 69.61foi-ss' a casa do monge p r ivado ; 99.27,111.43, 182.65, 227.31 Quand' oyu estoseu dono, foy tua b rav ' e tan yrado /que logo a un seu mouro o fez açou-tar privado.

procession (420.1), procisson (24.40, 128.58,189.28, 324.37) v. precisson.

Proença: a Provenca (França): 121.5,241.11 en terra de Proença; 251.1.5;i 5 8.6.

profecia s. F.: 14.28 Non sabes Ia profeciaque diss' o bon rei Davi ; 180.13,35.

profeta s. M.: 25.43 ome santo / e profeta ;194.47, 270.41. CF. propheta.

profetar v. TR.: profetizar: 25.181 o queprofe tou Ysaya ; 180.14 a p rofec ia /que Sa lamon foi dela profeíar; 411.10,CF. prophetar, prophetizar.

proiisson s. F.: voto monástico: 14.44 com-pra ssa profissiou", 115.79 Por bri'ar

ssa profisson.

prol s. F.: proveito, interesse, vantagem,utilidade: 36.8 u ya gran companna /d'omees por sã prol buscar; 115.321en ssa prol / estando comedindo;262.6 por achegar nossa prol ; 335.2Tnon catou prol nen dano / que 11'endêporen vcesse || aver prol : i85.85 Nul laprol / ei de mais conbatermos; 3i6.52n ihúa prol non ouv' y aã mia coita ||IMPESS.: valer: 67.59 maçar lie prolnon a v i a ; 284.27 tan gran prol 11'aviafazer mal come ben; 32i .2 i nen prollies ouve quan ta f í s ica fezeron || fazerp ro l : valer: i3o.iô esta nos da sis' efaz-nos pro l ; 199.33 f is ica que fezessenu l la prol non lie f az i a || fazer sã prol:tirar proveito: 226.42 toda sã prol /fazer-l les f a z i a ; 265.112 faça sã prol /per u mais poder; 38C.2Í Prol sua

Page 49: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

249

nunca fezeron ornes como nos fare-mos; 404.102 entendeu qne fezera sãprol / en sse a Santa Maria deitar Hfazer de sã prol; tirar lucro, ganhar:25.131 Pois ouve feito de ssa prol, / omercador ali chegava; 339.18 d'as gen-tes muit' y de sã prol fazer || seer prol:ser proveitoso: 419.140 Tenno que seráprol / d'irmos provar aquesto |j seer aprol de alg.: 5.1 zi disse-lle que fezesseseu talan, e seria sã prol; 125.120poren mia prol / é que logo mongeseja || têer prol: dar resultado, ser útil:117.27 Muitas íisicas provaron en ela,que palia / non lie valveron nen prolteveron nemigalla; 153.21, 192.53 HIMPESS.: 256.33, 3o5-7 se y mentesparardes, / gran prol de vossa fazendavos terra; 3n.5.

prólogo s. M.: B.i Este é o Prólogo dasCantigas de Santa Maria; 6.45, 410.1.

promessa s. F.: 18.26 Pois que a promessafez; 42.42,43.20 a moller fez promessaque se ela fill ' ouvesse, / que con seupeso de cera a un ano lio trouxesse;115.93 britarsa promessa; 121.7,137.23,335.82 fezo-lles gran promessa.

prometer v. TR.: 9.46, i8.3, 3i.2 comoSanta Maria levou o boi do aldeãode Segovia que 11'avia prometudo;35.3, 42.38, 197.32 prometera por enromaria yr.

promisson s. F.: promessa: 145.38 de liecomprir ela sãs promissões.

propheta (270.31, 411.10,142) v. profeta,

prophetar (411.6) v. profetar.

prophetizador s. M.: 370.30 foi end' Ysayasseu prophetizador.

prophetizar v. TR.: 270.40 de seu Filio pro-pheúzou assy.

propõor v. TR.: propor: 238.22 o coraçonproposo e todos los sisos seus / enviltar Santa Maria.

prosa s. F.: cântico, hino: i56.a cantavamui ben as sãs prosas a ssa loor;zoj.i como un clérigo en Paris faziahúa prosa a Santa Maria e non podiaachar hfla rima; 202.6.

prova s. F.: 27.48, 413.25 desto vos mos-tro prova verdadeira.

provado ADJ.: confirmado: 12.17 com' émui grand' e provada a perfia dosjudeus; 38.10 son mui neicios prova-dos; 6 5.83 o que é foi provado; 102.8un gran miragre provado; nõ.iS omar... que grand' é provado; 214.15Dous ornes dados jogavan a gran per-fia provada || ben provado: 88.60 arezar / se filiarem ben provado; 237.31vestiu-sse ben provado. No contextocaberia melhor privado. Y. provar.

provar v. TR.: i.6a est' é cousa provada;17.32 disse que lio queria provar; 89.20verdad'é provaclaJ94.ua por lies todoprovar / quanto lies dizia; 99.46 estofoi ben provado || B.io provarei / amostrar ende un pouco que sei; 2.54per nulla maneira / est' alva vestirprovasse ; 25.21 a un judeu foi... pro-var se 11'alg'enprestaria; 64.83, 105.127,117.26 Muitas físicas provaron en ela;125.25 en toda-las maneiras provoude a vencer || 157.21 meteu un cuitelono feijoo por provar / a come lie sabe-ria || provar-se: dar provas: 16.17 non

leixava guerra nen lide nen bontornei, / u se non provasse tan ben,que conde nen rey / polo que fazia onon ouvess' a preçar. CF. provado.

proveito s. M.: 43.57 quisesses meu pro-veito; 77.18 a seu proveito / Parassementes; 213.53 faz 1ue meus êemigosen ai façan seu proveito; 228.32 mara-villa estranna con gran proveito;268.17 proveito f non 11'avian roma-rias; 411.47 non ll'ouve proveito.

proveitoso ADJ.: 195.99 mais proveitosa /lies seja; 222.13 psra as almas seer--vos-á proveitoso.

MSShu

Page 50: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

250

provezer v. TR. : prover, dar, outorgar 20.46provezendo / tas santas graãdeces.Ê provençalismo.

proviço s. M.: o diabo: 59.49 o proviço / afez que se namorou.

prumaz s. M.: pelica de plumas (?): 105.89metérona mais mor tn ca v i v a / naeigreja, vestida dun prumaz; 122.53de prumaz / Tragerei doo ou dunanadiu.

psalmo (419.77 E) V. salmo.

Pulla: Apúlia: i36.i en terra de Pulla;i36.g, 294-',7-

pungente: barva pungente v. barra.

punna s. F.: esforço: 156.42 ssa voontade /e ssa punna y meteu.

punnada s. F.: 56.5 deu-lle gran punnadano rosto.

punnar v. i.: esforçar-se, insistir: 64.62que a ajades quant' eu poder punnarei;241.70 ben podes fazelo, / ca de pun-nar y mui to non ás; 246.12 ao sábadosempr' ir / punnav ' a hua ygreja sua[|punnar de: 10.15 punna de nos guar-dar de f a l i r ; 22.37 e l punnou de ss'ir/a Rocamador; 47.7, 51.78, 65.ioo pun-nou de chegar mui cedo; 78.21 || pun-nar en; 36.8 por sã prol buscar, noque todos punnades; 58.41 semprepunnei en faze-los teus / mandamen-tos; iO2.i5 quant1 ele mais podia /punnava en sã loor; 125.10, 274.2 ||punna r por: 35o 8 ar punnas todavia /por encobrir nossas falias.

puno s. TM.: punho: 289.2 se lie çerraronos punos ambos.

purgamúo s. M.: pergaminho: 110.14 Sepurgamêo foss' o eco estrelado.

purgar v. TR.: 751.16 quero que ant' unpouco sejas já quanto purgada.

puro ADJ.: 149.7 quen du l t a que tornada /a Ostia sagrada / non é en carne pura :392.13 aquest' é verdade pura [| Virgenpura, pura Virgen: 39.13,40.10,83.27,198.18, 224.63 || 267.87 esto fez a davirgíidade pura.

purpura s. r.: 3.21.48 envol ta ena purpurasangu^a ; 374.30 úa purpura mui rica,feyia d'ouro, muy velida.

pus (69.35 ETo, IO2.58 T) v. pois, pôs.

puxar v. TR. / i.: 58.5o un diaboo a puxou /dentro no poç'; 125.33 puxando ocuidaron y meter / per força; 241.46.

Qquadrado ADJ.: 358.21 un canto. . . qua-

drado, ca non redondo. CF. quadrar.

quadrar v. TR.: dar forma quadrada:249.22 quadrava ben as pedras; 358.3icantos... grandes e mui ben qua-drados.

qual PRON. REL.: 4.103 morte qual / quisdar a seu l i l l ' ; 44.12 ren non achavaque non fi l iasse ben / de qual p r i jonaçor filiar conven; 69.67 non sei conqual erva / oe Pedr'; 72.59 achou seul i l l ' assi / como vos já retray, / benoystes qual || 49 19 enas mui grandescoitas... quaes avemos doitas; 148.8já vos en dix outros, ben oistes dequaes; 281.56 fezo catar de fora quaesestavan ala; 300.51 galardões / benquaes eles mcrecen || 238.68 qual sen-nor ele serviu, assi l io gualardõou ||de q u a l : assim como: 267.81 tornou omar mansso de qual ant' era || talq u a l : 228.29 viu-o par da e ig re ja , masnon tal qua l o le ixara || non tal nenqual: absolutamente nada: i65.i8 nonavia t a l nen q u a l : 324.45 Dous anosforon que nunca fa la ra el tal nenqual || 62.6 Santa Mar i a . . . A qua lacorreu já hua vegada / a húa dona;81.44 a V i rgen . . a qual / é dos coita-

Page 51: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

251

dos espital; 33o.8 || PRON. INTERR.:66.26 Quaes cantarán a missa...?97.51, 33o.2 Qual é a santivigada /ani' e depois que foi nada?

qualquer PRON. INDEF.: 208.8 maçar seja oseu Corpo en qualquer logar meiudo;294.23 dous angeos, e qualquer delesavia / senllas mãos enos peitos || qual-quer que: 6.a8 Este cantar o men$foatan ben o cantava, / que qualquerque o oya tan toste o filiava; 185.4en qual logar quer que sejan; 354.35Dade-tnia qual quer que seja || 2Õ3.i5qual de seus nenbros quer / perderaen tal maneira || qual xe quer: 123.3De Santa Maria sinal qual xe quer /valrrá muit'.

quamanno PRON. INDEF.! 36.5 desto mos-trou a Virgen maravilla quamanna /non pode mostrar outro santo; 294.18fez húa gran sandece, e oyd' ora qua-manna; 33ó.6i viveu depois sã vidaquamanna Deus quis e quanta; 386.48Santa Maria, u jaz merçee quamanna/ Non poderia contada seer.

quan ADV.: quanto, como, o muito que:9.147 Ora retrayamos / quan granartéria / fez per antollança; 75.124muito soo pagada de quan ben aquivêestes; 135.45 quen cousir / quanchangido espedir / foi o deles; 295.6Que por ai non devess' om' a SantaMaria servir, / deve-o fazer por quanben sabe serviço gracir.

quando CONJ.: 1.75 como foy coroada, /quando seu Filio a levar / quis; 4.61,5.a3, 6.54 Eu o vi ben quando / unjudeu o levou sigo; 9.54 || quandoquer: 98.16 Aquesto foi en Valverde,cabo Monpisler,/u faz a Virgen mira-gres grandes quando quer|| ata quando,dês quando, já quando v. ata, dês, já.

quantidade s. F.: 305.32 un canbiador quecanbiava d'aver mui gran quantidade;414.29 non catou grandeza nen quan-tidade de ssi a ela.

quanto PRON. INTERR.: i65.36 contaron-sequantos eran || PRON. REL.: B.aõ cuid'a cobrar / per esta quant ' enas outrasperdi; 3.23 per que sã loor tornada /foi en Espanna de quanta / a end'avian deytada / judeus e a eregia;4.19 d'aprender gran sabor / ouve dequanto oya; 14.5 muit' é gran razon /de poder Santa Maria mais de quan-tos Santos sou; mi Esta 6 de loorde Santa Maria, por quantas merecesnos faz; 65.251 quant' el viveu foisenpr' ali senlleiro; 95.18 a ssa muigran merçee nunca é falida / a quan-to-la ben serviren; i35.iió quant' húacol / do seu non filies; 214.17 o outronon avia nada / senon quant' húaeigreja; 220.17 por ela mostra mira-gres quantos / por outra non mos-trará; 237.19 mãefestes ta falia /quantaás feita contra Deus; 265.120 quant'húa noz / non dou pela chaga; 401.70lealdade non preçan quant' un pan ||assim como: 419.132 achar nonapodedes quant' o Breton Artur || tan-to... quanto v. tanto || todo quanto:6.53 ya muito chorando / e a quantosela vi i a, a todos preguntando; 46.18todo quanto robou / feze-o sigo levar;53-51 todo quanto demandas e queres,todo me praz; 121.53 pela terra oyu /todo quanto 11'escontaron; 131.31quantos dentr' eran todo-los matou;322.46 ante toda quanta gente / y esta-va || quanto pude ETC.: 97.44 vin quantopud'; 128.38 aã eigreja quanto / pod'yr se foi muit ' agya; 158.25 foi-ssequanto ss' ir pude; 178.17 penssou benda muleta quanto pude || quanto maispode ETC.: 5.6a quanto mais pod' aRoma começou de ss'ir; 26.91 rezõa-ron quanto mais poderon; 94.25, 97-19,102.14 quant' ele mais podia / punna-va en ssa loor; 200.27 sãs grandesnobrezas / quantas mais poder direi;277.26 da carne comerian / quantamais dela podessen || per quanto: peloque: 3.27 per quant1 end' eu aprendi;4.11, 5.14, 7.36, 8.15 un seu lais senpredizia, per quant' en nos aprende-mos; 18.82 per quant' apres' ei || per

2 5"

Page 52: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

252

quanto: na medida que: 245.52 mil sol-dos de leoneses vos darei per quant 'ouver, / ca mais r n soo atrevudo dedar || por quanto: pois que: 104.13 porquanto s'el casara, tan gran pesar ouv'enton; 125.101 Deus se vingará / de tipor quanto quisische do demo ssacompannia ; 192.111, 316.41 est' eu miofui merecer, / por quanto na ta her-mida mandei o fogo põer; 384.45 porquanto tu pintavas meu nome de trêspinturas [] quanto mais: 311.6 se enfazer serviço a un bon orne prol ten,/quanto mais na Virgen santa || 328.60quanto mais punnava e provava equer ia / de vedar aquele nome, agente mais Io diz ia [| quant' en si:34.26 pêro que o logar muito' enatioestava, / a omagen quant ' en si muibõo cheiro dava || quanto quer que:tudo quanto: 48.22 quanto quer queachasse || já quanto (71.30, 75.116) v.já || CF. enquanto.

quaraenta NUM. CARD.: 27.32 a quaraentadias; 307.30 E, 349.33 #1 || quaranta:417.11 [| quareenta: 349-33 E [| quarenta:307.30 F.

quarta s. F.: 65.i36 tomou dun pan d'orjoquant ' é húa quarta.

quartãa s. F.: febre quarta: 419.18 a filiouquartãa, que nunca en suou; 419.13.

quarto NUM. ORD. : C|6.32 a quar to dia; 118.17aã quarta vez; 403.34, 414.1, 418.22.

quatro NUM. CARD.: 33.6 tcdo-los quatr 'e lementos; 43.47, 02.25, 61.21, 111.56.

quatrocentos NUM. CARD.: 115.179 trezentas/mi l las . . . ou quatrocentas.

que PRON. REL.: A-9 Algarve, que gííou /de mouros; 6.17 Santa Maria, que óst'a mellor / cousa que el fez; 1.2 os vugoyos que ouve de seu Filio; 2.2deu-11' húa alva que trouxe de Parayso;3.18 Theophilo... que fora fazer . . .

carta || 4.57 l ie pregunto," / que fezera ;5.127 direi-vos que lie fé / ; 88.32 vusd i re i . . . Que fez esie mal fadado;426.43 os mortos fará / resurgir, quenon creen os far iseus || 4.27 un dia /de Páscoa, que foi entrar / na eygreja;233.20 Omees bõos do tempo que sseperdera a t e r r a j 237.34 aquel dia quesayr av ia || a(s) que, o(s) que, este que,aqueste que, aquel que ETC.: 85.33 eusoo a q u e t u e todos teus pa r en t e s / a ve-des mui gran desamor; 99.7 aã de queDeus foi nado; 10769 foi sempre bencreente / da que por nos rogará; 4.26•vos quero contar / o que 11'avéo undia; 69.1 fez oyr e falar o que erasordo e mudo; io3.3 o ben que avianos que eran en Paraíso; i85.63 sse ocastelo pedir / fosse aos que y leixara;30.2 non lie pode dizer de non do quelie rogar; 170.15 loada mui de cora-çon / deve seer dos que no mundoson; 21.5 Na que Deus seu Sant' Espe-rit ' enviou; 6.42 No que o moço can-tava o judeu meteu mentes; 149.39este que tenn' en braços; 125.113 estoque viu / diss' ao padre ; aquel(e) que,aquela que v. aque l ; 196.22 aquesteque vos dixi; 25.24 aquesto que tuqueres || quanto que: 181.16 quant 'achavan / que fosse fora dos muros |]precedido de PREP. 5.68 Dous montei-ros, a que esto mandou; 25.84 foi-ll 'o praz' escaecer / a que o el pagardevia; 31.74 gentes foron vyudas, / aque das cousas sermon / fez; 4.22esses moços.. . con que era leedor;84.46 un coitelo, con que ta l l avan opan; 5.12 Esta dona, de que vos dissejá; 17.43 lie foi dizer per quan to pas-sou, / de que foi cia mui m a r a v i l l a d a ;4.82 o forn ' . . . en que o moço j a z i a ;237.62 sã grade, / só que el mui tosmeter vai || per que: 35.g8 o bei / mira-gre marav i l loso , per que os fez gua-recer / a V i r g e n ; 117.9 j u r a d ' av i a /que non fezesse no sábado obrasabuda / per que a Santa Mariaouvesse sannuda || per que: pelo qual,ração essa por que: 3.io o pecadod'Adam / da maçãa que gostou, / per

Page 53: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

253

que soffreu muit' affan; 29.23 Porenas resprandecer / fez tan muit' e pare-cer, / per que devemos creer / que éSennor das naturas || por que: 28.122o por que esto fiz,/direi-vo-lo agmna;68.48 Venna-ch' or' acorrer / o porque me deitast'; 105.17 Non ás porque t'espantar; 257.11 As relicas...por que Deus fazia / miragres || porque: pelo qual, rafão essa por que;7.16 o demo enartar-/a foi, por queemprennar-/s' ouve; 105.54 tal xe ficoucomo xe vêera, / por que pois nonouv' a trager enfaz.

que PRON. INTERR.: 5.97 Ai, que farei? 21.36Santa Maria, que me fuste fazer; 27.23que ides dizer? 67.39 Que queredes,Sennor? 75.158 || 45.47 que razon ave-des / d'ave-la? 241.76 de que pousada/ me tirastes || exclam.: 6.75 Que benrecende! 84.49Ay Deus, que maa vijon!182.3 Deus, que mui ben barata / quenpola Virgen cata; 238.47.

que CONJ.: 5.35 disse-lle que a amavamui de coraçon; 8 43 entendeu quemuit' errara; 17.11 En Roma foi...que húa dona mui de coraçon / amoua Madre de Deus; 42.11 Foi en terrad'Alemanna que querian renovar /húas gentes ssa eigreja; 108.63 o praz'uviou chegar / que a judea pariu yde modo que, de maneira que: 5.148coz / cara' e pescado do meu averque te non cost' húa noz; 13.20Assi esteve três dias o ladron que nonmorreu; 43.53 dous dias á que cheira ||copal.: 35.62 tod' esto filia que nonleixes ren; 42.79 vai-te comigo logo,que non esperes a eras; 95.80 foronssa via que sol non se deteveron;104.28 rnai-la ostia na boca aquestamoller guardou, / que per nehúa ma-neira nona trociu nen passou || causal.-7.59 por salva poss' esta dar, / que nonsei que 11' aponna; 9.49 Movamos,...que gran demorança... boa non seria ||final: para que, afim de £ne;5.io8 poi--laderon a un maneiro de Surjque afezesse mui longe no mar somerger

7-3g vin aqui/ por esto, que ante mi/façades end' emenda; 21.48 da-miovivo, que aja que ti gracir || a que:8.20 hua candêa nos dade a que cee-mos || per que: 13.23 lie corregeu / olaço per que morresse; 18.75 outrafezeron / touca, per que fossen par ||por que: 67.92 Di-me toda ta fazenda,/porque aquesta companna todo teufeito aprenda; 3oin fezera por quea morrer devia || coízcess.: 53.28 quevos pés m' averedes eno col' a so-portar; 124.20 por pedras que dei-temos || compor.: 4.17 o mellor / leeuque leer podia; 5.2O a el amava maisque outra ren; 6.84 di-o logo mellorque nunca dissiste || consec. ."9.123 húatormenta vêo mantenente, / que doque tragian muit' en mar deitaron;13.28 me nas sãs mãos sofre que m* olaço non matou; 34.21 o demo o levouque nunc* apareçudo / foi || expiei.:B. 35 sei de pran que, se a ben servir, /que non poderei en seu ben falir; 6.38undia de festo, en que foron juntados/muitos judeus e crischflos e que jo-gavan dados; 9.39 E mais vos ro-gamos / que, sse vos prazia, / huasemellança / que dalá vejamos / daque sempre guia / os seus [| de que:porque, pelo facto de que: 6a.52 de que olevas, gran torto nos téesj 125.119 Foi/ soon de que casar quige || que... que:tanto... como: 132.72 que do seu, que doallêo || CF. ante que. assi que, ata que,atanto que, atées que cada que, de guisaque, demais que, depois que, dês que,en tal que, en tal guisa que, já que,logo que, maçar que, mentre que, perpoucas que, pêro que, pois que,segun(do) que, senon que, st que, solque, ta que, tal que, tan que, tan tosteque, tanto que, troes que.

que quer PRON. INDEF.: 46.55 se de quant' elmostrou/ íoss' a mi que quer mostrar;277.31 poren que quer comeremos quenon leixaremos nada; 258.4 Aquelaque a seu Filio viu cinque mil avondar/omees de cinque pães, que quer pod'acrescentar O que quer que: 75.43

Page 54: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

2.54

A moiler, a que pesava de que quer queel mandasse; 123.5 que quer que sejadaquesta Sennor / va l r r á mu i t ' ; 203.13,212.7 dava que quer / que vêess' a suamão aos pobres; 287.4.

quebrantar v. TR.: 85.25 logo 11' as prijóes jquebrantou; i58.i6 as prijões que-branta ; 196.54 quebrantou as oma-ges || 115.91 quen q u e b r a n t a . . . sã pro-messa || 57.16 quebran ta . . . aos sober-viosos; 267.76 o dem' e seus feitosquebranta; 336.63 ao demo quebranta;338.7, 4°9-93-

quebranto s. M.' ^1.30, 62.21 daquesto poispres mui gran quebranto j 115 i3i congran pesar/ e con mui gran queb ran to /começou log' a chorar ; 411.66 u reçeb1

quebranto.

quebrar v. i.: 156.30 quebrava-11'o coraçon227.28, 241.2 caeu de cima dúa muitalta pena en fondo, e quebrou per todoo corpo e morreu; 253.53 o bordongrosso quebrou pelo meo logo; 313.24a nav' era já quebrada || qucbrar-se:

131.28 a cova logo per meo quebrar-se / foi.

quedar v. i.: sossegar, acalmar: 9.134 otempo forte seria quedado; 36.35 foio vento quedado; 86.48 fé/, as ondasquedar; 172.18 fez quedar a to rmenta ;307.47 a tempestade quedou log 'e n t o n ; 336.27 quedava-11' aqjuelacoita || quedar de: cessar de: 35.65 asseis galeas non quedavan de víir ; 67.58dia nen noite non q u e d a v a de tenta--lo; i33.3o, 203.20, 33i.25.

quedo ADJ./ADV.: tranquilo, quieto; devagarde mansinho: 9.90 diss" aos seusquedo; 52.22 e s t avan y todas muiquedas en paz; 54.72 quedo, quedo jforon langer húa ssa canpanía; 65.161Vay ora mui quedo e non t'alvoroçes;83.52 viu as por tas a b r i r quedo / dacarcer.

queijo s. M.: 157.13 bon que i jo rczente.

queimador ADj.: que queima: 31,0.28 nosguarde de mal / e do fogo do i n f e r n omortal / queymador.

queimar v. TR.: 5.IOÕ flus d iz ian: Quéi-mena!; 6.89 eno fogo o queimaron;17.2, 28.45 ant' a Majestade / da Vir-gen fossen queimar / candeas; 39.2 ||v.i.: 91.31 queimavan peyor que fogo.CF. quemar.

queixada s. F.: 157.23 un cui te lo . . . lie pas-sou as queixadas.

queixadura s. F.: queixa: 224.38 eno queDeus quer fazer cobraron sã queixa-dura.

queixar-se: 5.55, 12.1, 27.16 Os judeus ouve-ron desto gran pesar, / e a Cesar'seforon ende que ixar ; 43.7, 105.67.

queixo s. M.: maxila, queixada: 38.94 a

pedra que me furados / os queixosouv'J 239.38 o queixo l i e derr ibou.

queixoso ADJ.: 159.23 foron todos poren jáq u a n t o q u e i x o s o s ; 195115, 171.51vaamos seer / a Salas desto queixosos;237.86 Non sejas queixosa; 319.32.

queixume s. M.: queixa: 49.46 que dos gra-ves pecados seus / perdess' ela quei-x u m e ; I i 6 3 t quen l i e fc/essc nojo /ond' ouvesse q u e i x u m e ; 338.18 nonlie fazia cousa de que ouvesse quei-xume; 355.8i Os parentes da mancebaaas jus t i ças fezeron queixume.

quemar (l86. l T) v. queimar.

quen PRON. iNTERR.: 5.76 dizede-m' oraquen sodes ou dond'; 9.70 e quenpoderia / a esta osmança põer?; 66.31,103.40,104.47 || PRON. REL.: 8.37 nuncay f a l i u / quen Ho soube con merçeepedir ; 2.6 sãs graças e seus does / d;ia quen por ela f i a ; 5.104, 6.C, 7.43come quen sonna; ig.38 como quenss 'e ixi l la || 314.47 dizendo: Quen meposesse ora en Jerussalen! || quen ouquen: um ou outro: 244.18 mui poucos

Page 55: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

255

l

e ficaron, senon foi ou quen ou quen ||quen quer: PRON. INDEF.: seja quemfor, qualquer pessoa: 168.6 En todoJogar d poder / a Virgen a quen quervaler; 232.7 guarece a quen quer detodo mal; 369,21 || quen quer que: 6.a3quen quer que o oya; 6i.a3, 153.4,167.3. CF. queno.

queno (B. 4, 104.53), quena (5.3, 103,4):quen -f- ART. DEF. ou PRON. PEss. lo,la.

quer coNj.: quer... quer: i83.8 o reino doAlgarve tíi' aquela sazon / a guisad* om' esforçado, quer en guerra, queren paz.

quer v. como quer, qnal quer, quando quer,que quer, quen quer, u quer.

querela s. F.: 27.22 Contra tal querela queor' ante mi / os judeus fezeron, queides dizer? 285.63 de que mui granquerela / sempr' aver devia; 36o.ndev' el a perder querela / de nos.

querelar v. TR.: 3g2.25 Que lie disse sseverdade era o que querelava / aquelamoller mesquinna |{ querelar-se: 109.30Querelando-sse ... os dernões daMadre do Rey / dos Ceos.

qucroloso ADj.: queixoso: 195.93 esta que-relosa.

querer v. TR.: B. 10 maçar eu estas duasnon ey / com1 eu querria; 1.3 Dês ogemais quer eu trobar; 4.25 Foren vosquero contar; 5.3 Quenas coitas destemundo ben quiser soffrer; 6.34 vos daSanta Maria por mi quanto vos que-redes || 64.88 a poucos dias recodiu /seu marido dela, e tan fremosa a viu/que a logo quis || querer ben: 4.71Rachel, sã madre, que ben / grand' aseu íillo queria; 5.17 soube SantaMaria mays d' ai ben querer; 56.19sabia ben querer / a Virgen; 104.21pois que He tal ben queria; 125.24 Hequis tal ben de coraçon; 135.50 tan

17

gran ben / se querian; 146.20 un fíll'avia que mayor / ben sabia ca ssiquerer || querer mal: 6.40 un judeu queHe quis gran mal; 27.71, 68.14 ComoSanta Maria avêo as duas conbooçasque se querian mal |f s. M.: vontade,desejo: 131.44 aquesto era todo seuquerer; 156.46 He foi conprir seu que-rer; 168.10 non He fal erad' o querer;261.26 descobriu-lí' enton todo seuquerer. Formas verbais:

PRES. IND.

PRES. CONJ.

JMPERF. HMD.

quero B. 14, 1.3,4.25,5-5» 10.20

queres 1676, 31.35,42-78, 53-51» 65.7i

quer 38. 96, 42.6,45.46, 51.39, 53-68

queremos 57.11,70.27, 82.22, 185.47

queredes 16.41,65.195, 67-29,75.79, I53.23

queren «2.19, 3i.6,3344, 35.78, 38.13

queiras 127.48,236.24, 237.56,291.33, 362.52

queras 25.146. 37.27,51.37* io8.5o,124.26

queira B. 20, i55.53,187.46, 229.34,

IMPERF. CONJ. 2

quera 20.15, 25i.83queiramos 390.10queramos 27.58,

211.7queirades 295.30,

37849querades 123.21,

251.63, 261.67que ir a n 91. 1 1, 1 88.6queria 4.72, 5.19,

7.26, g.i5, 11.27querian 12.32, 27.17,

28.28, 38.24, 42.12quisesses 43.55,

369.65quisesse 14.38,23.20,

25.20, 33.75, 42.4»

Page 56: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

256

PERF.

FUT. IND.

FUT. CONJ.

COND.

MAIS Q. PERF. i

quisessedes 143.29q u i s c s s e n 3 > 7 - 3 3 >

3-25.34, 359.44,379.16

quix 94.8, 124.37,i 3 1.62, 209.28,265.126

quige 125.119quesiste 40.f3qu i s i s t e 1-25.101 To,

2'7-34'35°-55quisische i25.ioiquis 1.5, 4.83, 5.6,

6 40, 8.28qui?e 29.28, 270.20,

313.79,343.41q u i s o 16.7, 52.7,

63.17, 84.52. 93.18q u i s e s t e s 24.34,

71.36, 261.66quise ron 19.21,24 25,

62.17, 65.36,119.38quisera 58.67, 79.22,

323.22, 411.68quisera 5.56, 9.154,

43-40, 54-42, 57.79quiseran 82.2, 95.43,

i56.14querre i B. 24, 171.66,

192 122querrá 103.32,142.47,

143.36,160.2,237.7quiser 237.50quiseres 14.68, 25.45,

105.22, 237.31,353-64

quise r H. 39,5.3,16.3,35-4, 53-12

q u i s e r d e s 45.61,

128.23quiseren 426.23querr ia B. 10, 97.47,

132.99', i45.58,2995

querria 32.4, 100.21,107.21, i 15.260,142.52

quer r ian 91.38quarede 67.2?, 249.9,402.28

INF.

INF. PESS.

q u e r e n d o 15. 31,35.117, 1 1 2 . 2 3 ,383.41

querer 5.17, 16.28,27.71, 56.10, 99.33

querer 253.68

qniy.i, quiçai ADV.: 64.64 e qu icny per estoa poderei engana r ; 185.46 e com' osmouros son falsos, quiçá t ravarán devos; 029.65 Quiçai aqueste r apaz / foifur ta r a oíierenda; 411.112.

quincutos ( l 15.180, 3ai.i8), quinicntos 134.1T), quinnentos NUM. CARD.: 358.1o Aliomêes lavravam cada dia ben qui-nnentos.

quinnon s. M.: quinhão: 4.45 por filiar seuquinnon; 31.5 quinnon / queren end*as bestias mudas; 85.2o ouvessenquinnões / Uo seu aver ; 145.18 doseu todos av ian quynnões; 265.63ouvessen mui gran par t ' e mui granquinnon; 353.47 que lie déss' en seuquyon; 371.17 por .?vercn quinnon.

quinta s. i'.: quinta parte: 1 1 5 1 1 4 nonquinta , / mais todo o menyo.

quintãa s. F.: quinta: 69.108 t a n t o s aã egre-ja võeron / que non cabian y ncnaquin tãa .

Qiiinlíinola d'0sonna: Quintanilla de Onso-ita (1 'a lencia) : 227.10 un escudeiro deQuin tane la d'Osonna, / que ya a Vi la --Sirgo cada ano.

quinto NUM. ORD.: 321.37 no dia qu in to ;403.42 o qu in to pesar; 415.1, 418.28.

quinze NUM. CARD.: 65.io5 quinze dias;185.58, 221.60, 314.20, 353.01.

quinzõo NUM. OKU.: decimo quinto: i 15.124Ao quinzéo (ano) .. o levarei .

Quirczc: San Quireze: S. Quirico, inetro-polita de Toledo que em 667, sucedeua S. Ildefoiiso: 289.2 en dia de San

^ J 1̂

Tf

Page 57: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

257

Quirez; 289.11reze; 28(j.l5

na festa de San Qui-

•quis PRON. INDEF.: cada um: 35.127 a ssa

Madre do nosso demos, quis do quetever / dará y de boa mente; 49.41orações/fezeron todos y sen ai,/quiscome sabia || quis cada un: 211.43mais creentes / quis cada un foi queante creya.

•quitamente v. quito.

quitar v. TR.: desempenhar, resgatar: 62.2Como Santa Maria deu o filio a hfiaboa dona que o deitara en pennor, ecreçera a usura que o non podiaquitar || quitar-se: libertar-se, apartar--se, despedir-se, separar-se: 32.42destas perfias / te quites; 57.116 sequitassen / daquela folia; 105.23 tequitares de toda maldade; 137.26 quenunca tornasse / en est' erro... e sedei quitasse; 200.45 que me quite depeleja || 103.43 Busco meu abade, queagor' aqui leixey, / e o prior e osfrades, de que mi agora quitey; 197.48seu irmão nunca sse dele quitou;175.18 Dest' albergue vos quitade;281.48, 298.66 daquela moller que sequitasse f«z || renunciar, abandonar:239.32 do ai vos quitade; 377.33 quekysasse / aquele outro a carta e quedela se quitasse || deixar de: 135.98quitade-vos já / d' irdes contra seumandado.

•quito ADJ.: livre, isento: 288.9 era de boavid' e quite de toda sandece; 312.48desta guisa seria quite de toda ran-cura || obrigado, dedicado:292.48 Deusnon quis que sse desfezessen, ca amboseran ben seus / quites CF. quito.

quito ADJ.: livre, isento, com contas liqui-dadas: 9.12 húa dona... mui fazedord'algu' e de todo mal quita; 15.119pois da vison foi quito; 62.37 dar-ch--ey quito / teu filio do usureiro mal-dito; 79.5 quito' é de folia; 115.335 esquito / do maldito / demo || 3S6.53 os

canales meus quo son mia rendaquita; 402.11 vos me fezcstes comoquen faz / sã cousa quita toda pêrassi || dedicado, leal: 207.8 un mui boncavaleiro e seu quito servidor || 411.35D'aqui entrar es' quito (não podesentrar) \: inteiramente, le-almente: 292.83 dela tiv' eu o reyno. . .e soo seu quitamente; 38o.3i nos quesomos seus / quitamente. . . dela CFt

quite.

R

R: letra do alfabeto: 410.29 R mostracomo reynou.

rãa s. F.: rã: 69.63 oya o galo e a rãa.

Rachel: uma judia: 4.70,77.

raçon s. F.: ração: 3r,58 por a ver ssa raçon;32. 5o deu ao preste ssa raçon dobrada;353.48 foi comer logo, e apartou daraçon / s u a a mayor partida || PL.:85.70 partiron mui de grado con el sãsrações; 145.13, 3o5.a3 atan muit" erapobre que pidia as rações.

Kadolfo v. Castro Radolfo.

raer y. TR.: arrasar: 99.23 Mouros foron . . .as omages toller / das paredes e raer /a quant' eles abranger / podian || ras-par, alimpar: 219.42 que o lavasse muiben e dês i que o raesse.

rafece s. F.: coisa fácil: 177.7cego rafece 11' é.

'um' ao

rafez ADJ.: vil, de baixa qualidade, reles:5.124 de coraçon rafez; 20.25 o dem'. . .nos vai tentando / con sabores rafeces;59.22 moller rafez; 127.9 siso rafez;147.14 miragre, que vos non foi muirafez; 238.ii dun jograr mão rafez;265.15 Est' orne de linnage foi nonrafez, / mais de grand' || s. M.; 16.76Se me por amiga queres avcr, maisrafez, / tanto que est' ano rezes pormi outra vez.

II

Page 58: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

258

raynna (267.10 Elt 3/8.64, 385-6, S8*-22,385.6) v. reinna.

raivoso (393.12 rraivoso) v. ravioso.

raiz s. F.: yo.iS, 4<)8.5 non vos obra conervas, nen con raízes nen frores; 41 1.7rayz de Jesse || de raiz: desde o prin-cipio: 135144 ben de raiz . . . ouverontodo contado; 145.114 de raiz / cre-ceron-11' as mãos enton.

rama s. F.: 255.112 viu a chama / queima-larama.

ramo s. M.: 9.80 un leon. . • correndo pêraele vúo / de só úus ramos; 70. 1 5,419 30 un ramo de palma.

ranço ADJ.: 9.170 saya / dela, mas nonrança, / grossain.

raneon s. F.: rincão, recanto: 14523 s'asconde dentro nos rancões; 232.43,305.53 que non morresse de fame ascusa poios rancões.

ranoura s. F.: pena, tristeza, queixume:149.26 que non morresse ende conarancura; 224.28 vco-11' outra rancura ;267.86 sol non sent iu coita nen ran-cura; 312.48, 403.64 || aver rancura :3o3.s6, 31531.

rumlon s. M.: impetuosidade: de r andon-arrebatadamente, depressa: 31.51 cor-rendo de randon; 84.54 correndo en-trou y de gran randon; 121.32 yan polomatar de randon ; 144.42, 146.88 aAlbeza foi de randon; 359.44 de granrandon; 424.45 de mui gran randon.

rapar v. TR.: 124.43 rapara sã barva .

rapariga s. F.: 317.43 rapar iga sandia .

rapaz s. M.: malandro, mariola, ratoneiro:47-35 mu' Peor que rapaz; 82.44 mui

peor que rapaz; 82.44 mui peor querapaz; io5.82 polo mal que fezer' aquelrapaz; 329.65 Quiçai aqueste rapaz /foi furtar a offerenda.

Rara: Chelles (Seine-et-Marne): 3o8-7 huavila que Rara soen chamar.

rascar v. TR.: arranhar: 355.73 meteu muifort' apelido e ouve o rostro rascado|| rascar-sc: 98 (M) como a dona serascava c fazia doo; 184 (M) ela sayurascando-sse.

rastrar v. TR.: arrastar.-5.69 rastrand' a numonte a levaron; i35.n8, i36.35 foiper seu mandado a moller filiada, /dês i per toda-las ruas da vila ras-trada.

rato s. M.: espaço de tempo: 123.3o a poucorato ouve de f iar 325.59 A pouco ra topois esto.

ravata s. F.: de ravata: de repente, depressa:95.64 mandou que os filiasse come deravata || sen ravata: sem pressa: 182.8un maravilloso / miragre mui fremoso/ vos direi, saboroso / e d'oyr sen ra-vata .

ravia s. F.: raiva: 38.83 con gran r a v i a ;223.2 coidava morrer de ravia; 275.12,319.19, 372.21, 393.3.

raviar y. i.: ter ataques de raiva: 223.17raviou mui fort ' ; 275.2, 372.1 huamoller de Nevra, que raviava.

ravioso ADJ.: 275.S, 3 l 9. i como SantaMar ia guariu eu Terena l iúa mancebaraviosa ; 3g3.2. c.F. raivoso.

rayar v. i.: 135 (Aí) dormeceu tro a enosol rayado.

Kaz: Arras: (França) (?): 122.63 ben ataen R az.

razoado, rczõado ADJ.: ben razoado: inteli-gente, bem-falante: 67.33 viu-o fre-moso, apost' e ben razoado (E; TTo:rezõa ,'o) || que tem boas raxôes, argu-mentos ejici^es: 11.58 viya / o demoseer / ben rezõado. CF. razoar.

razõador s. M . / F.; advogado, intercessor:80.17 u / nos f°r mester, razõador /

Page 59: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

259

9m

*í i

9í35f§

9

Sei por nos; 350.12 por nos dar alegria/ com Deus sempre te traballas, / catu es razõador / a el polo pecador. CF.rezõador.

razoar, rezõar v. TR. / i.: considerar, pon-derar: 46.37 fillava-ss' a dizer f ontressi e rezõar / que non podia creer /que Deus quisess' encarnar .. enmoller || preconizar: 3oo.5 Muito deve-ria / ome sempr' a loar / a SantaMaria / e seu ben rezõar || discorrersobra: 369.23 seus omees do alcayde,estand' ant' el, razoavam / daquelamoller, dizendo que a tinnan por lou-ca || razoar ben (mal): falar bem (mal)de alg.: 15.97 rezõava / mal a meuFill' e peyor a mi; 192.47 tevera /sempr' en descreer / Ena Groriosa, /e a r .zoar / mal e soberviosa-/ment';?oo.28 Razoa-la ben, sen falia, / deve-mos, ca nos razoa ben ante Deus \\daras suas rações: 26.84 pois nos e vosest' assi rezõamos, / ao joyzo vaamosda que non á par || interceder: 362.53u / teu Filio sever julgando, queyraspor mi razoar || declarar: 411.30 osrezõavan por malditos as gentes ||razõar-se: discutir, disputar: 108.8 Mer-lin / que ss'ouve de rezõar / con unjudeuj] escu$ar-se, pedir desculpa, ale-gar em sua defesa: 55.38 como quensse razoa / Con sennor, assi dizia. CF.razoado.

razon s. F.: matéria, tema, assunto, conteú-do, história: A.27 dos miragres seus /Fezo cantares e soes, / saborosos decantar, / todos de sennas razões; 1.43Outra razon quero contar/que 11'ouvepois contada / a Madalena; 13.5 un granmiragre vos direi desta razon; 65.141pois que acar ta ouve ben leuda / e ouv*a razon dela ben entenduda; ioS.i5O miragre foi en tal razon; 253.71contou a razon toda como o bordonlevava || motivo, causa, justificação,direito: 45.47 que razon avedes / d'ave-la? 401.56 quen busca razon pêrafalir || con razon: 24.60 Esto teveronpor gran don / da Virgen, e mui con

razon; i38.65 con mui gran razon;144.3, 342.3 || sen razon: y8.io'o fali-mento fora grand' e sen razon || perrazon: 29.18, 108.33 Non / podo Deusnunca entrar / en tal logar per razon;291.16 non / guarira se o collessen namão, e per razon || por razon: à 19.7 pordereit' e por razon || por razon de: porcausa de: 26.70 por razon de mi oenganastes; 308.28 começou a ynchar/ mui mais ca d' idropisia nen porrazon d' enprennar || por que razon:porquê: 50.1 mostra por que razonencarno Deus en ela || entrar en razon:pedir contas: 401.7 nen eno gran juyzioentre migu* en razon || téer a razon dealg.: defender a causa de alg.: 378.7pois ela avtgada é e nossa razon ten ||aver razon: ter rajão, proceder bem:109.3 Razon an os diabos cje fogir /ant' a Virgen || fazer razon: ter ra^ão,proceder bem: 359.19 de que gransabor / avia o ome bõo, e fazia granrazon || seer razon: ser bom, justo: 14.4mnit' é gran razon / de poder SantaMaria mais de quantos Santos son;26.6 Mui gran razon é que sábiadereito / quen Deus troux' en seucorp' || jui^Of siso: B.5 Porque trobaré cousa en que jaz / entendimento,poren queno faz á-o d'aver e de razonassaz; 15.6 de He seeren ben man-dados, / esto dereit' e razon aduz;72.30 f a l s' encreu / que de razon sal ||o que é razoável, justo: 137.8 tant' erachão / de luxuria, que passava razone maneira || arrazoado, exposição, dis-curso, opinião: 11.64 P°'s chegou, liesmovia / ssa razon con preitesia; 46.11Âdur pod* esta razon / toda o mour'encimar; 53.45 a Virgen diss' a Deusesta razon; i85.55 disse-H' esta razon;197.29 Oyde-m" hfla razon || argu-mento: 6474 mil / razões He disse;132.49 razões lie tnostravan / muitasque o outorgasse; 186.37 aã jostiçamostra ta razon, / e veerás que.de-reito che dará; 399.6 non lie "faliramrazões muy boas que diga.

real v. Vila Real.

Page 60: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

200

rebentar v. i.: 244.32 c receu- l le t imt ' oventre, q u e p e r p o u c o rebentou;3o8.3o.

rocatlar v. TR.: governar, dirigir: 7.18 orneque de recadar / avia e de guardar /seu feit' e sã besonna; 94.68 deu atodo recado / de quant ' ouv' a re-cadar; 125.48 O que nos mandas te smui ben o per recadei eu ]| prenderdeter: 164.22, 2t3.33 sen esio reca-dado / o ouvera o a lcayde ; 255.C3,291.18 disseron aã jostiça que o fosserecadar; 392.40 logo que fez o fur to ,tan toste foi recadado; 403.29.

recado s. M.: prudência, juí^o, ponderação:201.25 non soub' aver recado / departi-sse do feito; 411.17 q u a n t o nomundo ouveron p a r t i r o n per recado /que de quanto av ian non lies f icavanada [| mal recado: imprudência: 11.13monge que trager / con mal recado /a ssa fazenda sabia; 99.6 gentes demal recado ; 311.4 O que diz que servirome aã Virgen ren non é, / aquest ' ède mal recado e ome de maa fé ||informação: 196.38 a todo-los seustenpl os fo i en demanda i r ceado / se ta lomagen sabian d' a l g u n deus; 11,6.42pois que clesto recado non achou enospagãos || sen recado: inconsiderado,imprudente: 297.30 Mui to per tennoque é ome sen recado / o que creeque vertude á no made-ir' entalindo|| dar recado: dar conselho: 6^.8 de-mandand" a oatre que me dó recado;73.55 que lie desse recado / com1

ouvesse maenfes to || responder, infor-mar, explicar: 96.11 Dest' uu miragrevcs darei recado, / que a Virgen fez:152.27 preguntou-lle quen era. Diss'e la : Dar-ch-ei recado: / eu soo SantaMaria ; 355.63 Já vos eu pnmeyra--/mente dixe mia fazenda e vos deytodo recado || cuidar de: 94.67 en seulogar entrou / e deu a todo recado /de quant ' ouv' a recadar; 398.6 pastorera bõo e que seus giíados / connosciesi meesmo por dar a todos recado ||non p( der dar recado: não saber que

fa^cr: 231.42 sol dar y recado pern u l l a ren non pod i a J põer recado:tomar as ineJidiis nccessartjs, reme-diar: 3ot).57 ponnamos logo recado /como se ja a c i g r e j a f e i t a ; 3<ju.4<) tantoste nas tas coitas porrei eu recado.

recear v. TR.: iG3.r, descrceu na Vi rgen ,que sol non quis receá-la; 195.68 enquan t ' eu receava / cay corn' asirosafl recear-se: 75.74 Vedes de que mereçeo; 343.3j, 354.22 mui to se receava/ do gato.

receber v. TR.: 5.28 Este meu i rmão receb'oi mais por f i l i o meu; 24.26 Porquetal morte foi morrer, / nono quiseronreceber / no sagrad1 ; 95.3r ele osc o n v i d a v a e os r eceb ia ; 124.41 Deusssa a lma recebeu; 204.3 un bon arce-diago en ssa ordem recebeu; 420.2como as proçessiões do çeo reçebe-ron a Santa M a r i a || B.22 que q u e i r ameu trobar / receber; 84.02 O meuFilio recebeu / o rogo que me fezis tellõg.loo pois sãydade ouve reçebuda;2i5.i que non recebesse dano; 221.28dos seus í i l los e dos netos i n u i granpraze r recebia ; 277..|7 chaga non rece-beu || 4.100 o b a t i s m o recebia ; 15.173quero . . . receber vossa ley || pararum golpe: 28.73, 51.2 como a omagede San ta M a n a alçou o gêollo e rece-beu o coíbe da saeui por g u a r d a r oque es tava pôs ela; l36.5 || receber ajura : ajuramentar: 239.31 andade / ajura ende receber; 392.31 o a l caydemeesmo dei a j u r a recebia.

reçobir (401.i5 /',) v. receber.

recender v. i.: C.75 d i z i a n todos: Que benrecende.

Kecessiundo: Recesvinto, rei de Espanha(6:>3-(>~]?): 2.29 Rei Recess iundo.

rccodir, rccuilir V. l.: ir, chegar: 223.13quen y recude; 244.16 húa ba lêa sayu/ e per esse m n r a n d a n d o ao p o i t orecodiu; 317.3o Aos braados a gente

Jll

Page 61: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

201

rccodyu || acudir, socorrer, auxiliar:184.15 Santa Maria , que sobrelos seusrecude; 257.18 a Virgen preciosa aoseu recude; 349.7 de que quer que lieroguen enton con seu ben recude ||ir-se embora: 246.33 con gran medoque ouve, logo dali recodyu / e foi-ssepêra '. vila || regressar, voltar: 64.86depôs aquest' a poucos dias recodiu/seu marido dela || convergir (?): 399.9ben assi cada dia lie creçe vertude, /como creç' a Deus, seu Filio,... eporende o poder dela e u dei recude(o dei recuden?) / a creceren en bensempre || (a alg.): responder: 5.51 pre-guntou-lli que fora, e el lie recodyu;12.23, 14.34, 2 51.62.

reconnoeer v. TR.: reconhecer: 184.38 sem-pre reconnocesse a Virgen e a loasse.

recoste s. M.: ladeira, encosta: 57.64passouun recoste; 78.76 per un gran recoste/ se tornou ai conde; 182.42 per cimadun recoste... o levaron: 233.37eigreja, que era en un recoste; 237.94un cavaleiro ven per aquele recoste.

recova s. F.: caravana, grupo, bando:374.29 húa recova mui grande demouros. CF. requa.

reereer-so: reconhecer-se vencido: 63.69tantos matastes vos dos mouros seus/ dei rei Almançor, que ss1 ouverecreer. CF. rcercudo.

recreudo p. P./ADJ.: cobarde: 28.120 Mafo-mete... o falsso recreudo. CF. prov,recrezut.

recuáir v. rccodir.

rede s. F.: 183 M deytaron sãs redes esacaron tanto pescado que as nonpodian tirar.

rédea s. F.: rédea: 181.38 fogindo non avianiun redúa téuda.

redoma s. F.: 125.31 en liúa redoma toilosvos ensserraria.

redondo ADJ.: 102.43, 215.50, 358.21 qua-drado, ca non redondo.

'redor ADY. / PREP.: em redor, em volta:63.13 ali / u ele morava nen redordessi (=dea i; ou: redor de ssi? T:redor si); 399.29 buscando redor sipedra || a redor: 86.10 To, 326.41 detoda a terra a redor / era jostiça,."61.40 || 337.17 l°da rea que achasseenton a redor de ssy; CF. arredor || enredor: 154.32 quantos y estavan / enredor; 157.35 aqueste miragre pelaterra en redor / souberon; 255.108a casa dentro e en redor / chêa delenna foi; 307.8 fez / a terra e pôsos ceos en redor; 829.13 dá mourosmui gran gente véeron correr aly /tod' en redor pela terra || enredor:279.20, 386.13 || enrredor: 255.̂ ,08 To ||en redor de: 39.16 en redor da oma-gen: 161.37.

redrar v. TR.: arredar: 164.28 a omagentan toste redrou seu Filio de ssi.

retiro ADV.: a redro: para trás: 297.46 sãfazenda nunca irá adeante,/ ante tor-nará a redr'.

reemir (83 M, 425.11), reemudo (119.19 T)V. remiir.

rêes s. F. PL.: rins: 179.22 tíia premudos /os talões e metudos / nas rêes. .

referir v. TR.: rejeitar, recusar: 15.56 seí aqueste pan non refeiro || censurar,repreender: 206.32 referir-/Ho foronmuito as gentes.

referta s. F.: contenda, briga: 11.45 Granrefferta y crecia || sen referta: 195.148sen referta / vaa y goyosa.

refertor s. M.: refeitório: 226.3a neno ca-bidoo neno reíertor / nena cozynna.

regaço s. M.: 399.28 filiou eno braço / omenino e deitô-o enp seu regnço.

Page 62: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

202

regannar v. i.: arreganhar: 38G.28 mas-carade que contra todos reganna.

regina v. salve.

regi» s. F.: regra monástica: 58.n Estamonja . . tíia ben quani ' cn regia jaz.CF. regra.

regnar (418.41) v. reinar.

regno (418.46, 419.8 E, 419.112 E) v. reino.

regra (58.! l T) v. regia.

regueiro s. M.: 243.2 Como úus fa lcõe i ros . . .estavan en coita de morte en un re-gueiro; 243.21.

rei s. M.: A. 3 Don Affonso de Castela, /de Toledo, de Leon / Rey; 2.29 ReiRecessiundo; 6.3, 14,28 o bon rei Davi;15.136, 18.8o don Affons' el Rei, 35.iooMadre do muit ' a l to Rey; 215.60 a elRey... de Leon e de Castela || os iresReis, os (três) Reis Magos: 1.38, 424.1,424.10.

Rey v. Caldas de Rey.

reya v. reínna.

Reymon (382.66,) Roimondo do Koeaful(382.61): personalidade da corte deAfonso X.

Rcimundo, Reimondo: 5y.3g Reimund', uncavaleiro / roubador e guerreiro (E;TTo: Reimond).

reinado s. M.: reino: 135.22 do Ce' o rey-nado.

reinar v. l.: 200.12 quis q u e . . . reinass' efosse rei; 221.8, 401.46 pois Rey mefez, queira que reyn' a seu sabor.

reinna, reya s. F.: 12.7 a Re inna do Ceo;16.623 Reinna esper i ta l ; 21.10 aquestaReya / santa; 22.32, 39.20. CF. raynna.

reino s. M.: A.4 o reyno d'Aragon; 1.8,28.137, 30.34, 42.90 Parayso, o reinoce les t ia l . CF. rcgno.

roliça s. F.: relíquia: 35.18 ET, 257.1 ComoSanta Maria guardou sãs relicas quese non danassen ; 362.14 F- CF- rcliga,relíquia.

rcliga (35.6; 7", 362.14 Tb) v. reliea.

religion s. F.: ordem religiosa: 145.68 enospobres o seu enpregara / e en santosornes de religiões; 226.12 un mões-te i ro de re l ig ion || en t ra r en religion:265.23 || filiar religion: 84.74, 285-3 ||mete r en r e l i g ion : 25i.35 || 85.54 f°' aoutro grau monte levado / u viu seerJesus Cristo con religiões / d'angeos.Talveí lapso por legiões. CF. relijon.

religioso ADJ./s.: 67.67 Aquel bispo eraome sant ' e de mui boa vida, / e muimais religioso que sse morass' ene rmida ; 78.13 un ome. . . que faziavida come religiosa; 195.85 se con-noceu por fal ido, / pois religiosa /Era ben na mente; 3 i 5 _ 7 Tocha,logar religioso || 48.14 un mõesteirode monges religiosos; 56.15 un bonreligioso; 69.36 un ome .. vestidoben come religioso; n5.22) a her-mida sagrada / u morada / daquelreligioso. . era.

relijon (288.1 E) v. religion.

relíquia (35.12, 362.14) v. roliça.

reluzir v. i.: i S i . i y v i u . . . r e l u z i r as v idre i -ras; 187.52 rnci grau cousa d'ouro ..que reluzia.

rcmãcccr v. i.: ficar: 186.77 a dona dofogo reiniíeceu / salva.

rcmunor v. i,: ficar: $4.221 fazend' oraçonr e m a n i a / en húa capela ; 146.63 rema-nyn / aque l l i j a d o con mui gran /coita. CF. mãer.

Page 63: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

263

remar v. r.: 33.3g; 112.45 mu' toste rema-ron / e da nave s'alongaron.

rematar v. TR.: 182.68 seu mandado / daVirgen fez... que os mães remata.

remedador s. M.: aquele que arremeda:293.10 Esto foi en Lombardia dunjograr remedador.

remedar v. TR.: arremedar, imitar, contra-fa^er: 293.1 Como un jograr quisremedar como siia a omagen de SantaMaria; 293.11.

rcmedíHo s. M.: arremedo, imitação: 2g3.i8fez-Il' ata! / remediilo fazer.

rcmeudo V. remTír.

roniiidor, remiidor s. M.: Redentor: 245.123a Madre.. . do Remiidor {F: remli-dor); 298.52 nosso Remfidor.

renilir, rcmiir v. TR.: redimir: 19.37 porremíir seus pecados; 40.29 con el nosremíisti / da mui gran loucura / quefez Eva; 238.67 nos véo remíir || remiir:19.37 TTo, 143.21,249.36,423.23 || p. p.:remeudo: 119 19. CF. reemir.

rcmisson s. F.: resgate: 359.24 avêo quecativou, / c levárono a Ronda poraver dei remisson.

ren s. F, / PRON. INDEF.: coisa: húa ren:97.47 Húa ren querria de vos saber;132.98 di-m" húa ren || algúa ren: 8.14poderei / mostrar do que quero algúaren; ia5.i« J| nihfia ren: nada: 104.49nunca lies soube nihúa ren responder(j per nehúa ren: a despeito disso.283.40 se per ventura aven / que...per vosso mal sen / fordes y pernehúa ren, / escomungar-vos-ei poren|| nulla ren: nada: 55.48 eu soo muicovarda / de por nulla ren rogar-te;gi.58 a esses enfermos nul la ren / nonleixou do fogo; 312.41 o fogo sol nonqueimou nulla ren || per (por) nullaren que: 5.i8o Per nulla ren || que ll'oEmperador dissesse, nunca quis / a

dona tornar a el; 63.56 Por nul la renque lie dissess' aquel seu / escudeiro,ele nul la ren non deu || como reforçoda negação: per nulla ren: 17.67'odemo enton per nulla ren / nonaconnoceu; 67.57 neun poder non aviaper nulla ren de mata-lo; 91 36 soldormir nen comer / per nulla ren nonpodian || outra ren: outra coisa: 5.20ela outrossi a el amava mais queoutra ren; SS.zo mais amava d'outraren Santa Maria; 74.10 ao demo maisfeo d'outra ren; 75.21, 84.12 || u outraren non jaz: a não se dar um casoextraordinário: 5.119; CF. u ai nonjaz || sen outra ren: sem mais: 4.72cuidando sen outra ren /que lie nofogo ardia; 256.36 logo, sen outraren, / de todos aqueles mães guariu ||toda ren: tudo: 337.17 toda ren queachasse || ren: alguma coisa, qualquercoisa: 5.167 Voss' irmão guarrá; /mas ante que eu faça en el ren, seuspecados dirá; 100.24 Guiar ben nospod' o teu siso / mais ca ren pêraParayso; 114.12 un filio ouve queamava / mais ca ren || seer ren: serexacto, ser verdade: 32.21 enpregun-tado / foy, se era ren / o que oya dei ||de ren: reforça a ideia negativa: 187.24Logo o fezeron sen tardar de ren ||per ren: de qualquer maneira: 10.21 seeu per ren poss' aver seu amor, / douao demo os outros amores || per (por)ren: 65.147 nen vos espantedes porren que vejadesj 75.41 por ren que liedissesse, partir non s'ende queria;2Oi.3z foi ben desesperada / que perren que fezesse nunca já perdoada /de Deus nen de sã Madre seer nonpoderia || ai ren: outra coisa, nada:i3\5o se querian mais d'al ren; v. ai|| (acompanhado de negação) coisanenhuma, nada: 5.160 de grand' algoque poren He davan ela ren non pres;9.45 ren da Magestade / non lie vêoa mente; 35.62 tod' esto filia que nonleixes ren; 54.21 já ren non falavanen oya; 63.33, 93.17, 105.57 nunca elpode ren aduba; / cona donzela;118.26 desto non dulto ren || 404.7 nos

dSB

Page 64: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

264

fez de non ren || 03.19 non l11'15 a' ren

/ do muni l ' erg' un' cnnid ' ; 120.19n u n c a d e s e j a r ã o ai ren | | non dar renpor v. dar || non á ren que clie digaV. dizer || non tcer c n ren v. téer ||non mi á ren que faze r : não meimporta: 281.40 Pois negaste Deus,non mi à ren que fazer / de ssa .Madrenon negares || non (nunca) per ren,per réu non: rc 'irça a r.eg-jçjo: 15.21o demo no seu coraçon / metera ytan grand ' er ig ia , / que per ren nonpodia mayor ; 17.36 j á per ren non lioq u i s creer; 19.22 aquesto per ren fazernon p o d e r o n ; 27.73, 30.38, io5.52nunca per ren pod' a ela passar;124.46 ave nen besta dele non comiupor ren.

renda s. F.: 48.18 TTo, 386.5a os canalesmeus que son mia renda q u i t a .CP. rcnta,

render v. TR,: devolver, restituir: 25.56 ll'oseu fosse render ; 62.33, 25i.6'5 Rogo--vos que meu f i l i o me querades ren-der || 38.no a pedra ouv' ela pelaboca de render || expiar: 6 ro Quenfaz tal feito, desta guisa o rende ||dar: 31.47 bestias qu' en offereçon /sson aos Santos rendudas || rendergraças: 131.89, 224.57; r ender loores:269.53 || submeter: 28.48 que t r audo /o pohoo do lognr / non fosse, nenrendudo || rendcr-so: 20.40 nVacomendo/ a ti e rendo.

renegado ADJ. / S.: 89.59 « e r e j a » a chama-van / muit' e «renegada».

renegar v. TR. / l.: 238.48 de Deus e daVi rgen renegu'; 281.35 S a n t a Mar i arenegarás.

renenbramento s. M.: lembrança: 34.38 queficasse deste fe i to por r e n e n b r a m e n t o .

rencnbrança s. F.: lembrança: 9.6 Por quenos ajamos / ssnpre, noit ' e dia, /dela r enenbrança ; i36.6 Poi- las f i g u r a sfaz c n dos san tos r e n e n b r a n ç a .

renovar v. TR.: 42.13 Foi en t e r r a d ' A l e -m a n n a que q u e r i a n r e n o v a r / lulasgentes ssa e i g r e j a .

renta s. F.: 48.18 (!•'.) os monges l i e d a v a nsã ren ta da abadia. V. renda.

repentir v. l.: arrependf-se: 10.16 doserros nos faz r e p e n t i r ; 94.10 faz-nosrepen t i r ; 204.32 que fezesse as gentesque e r r avan repen t i r ; 390.11 que nosfaça r e p e n t i r / dos erros || 62.19 ondefoi pois mui r e p e n t u d a ; 117.33 foi tanr e p e n t u d a / que logo ouve saúde;3o>.2G Ata que ben r epen t i do foss' eben maenfes t ado J ] repentir-sc: 3.30repentiu-ss ' e foy perdon / p e d i r ;19.35, 59.66, 61,32, 63.46 ben se repen-tiu / de seus pecados. CF. rcpintir,arrcpintir-se.

repinlir (98.4 To) v. repentir.

reposte s. F.: despensa, guarda-roupa:78.77 dentr ' en sã reposte / contou-11'end' a e s to r i a ; 345.33 ssa tenda e co-zynna e reposte ; 348.17 nen er a c h a v adyeiros mu i to s ena sã reposte.

reprender v. TR.: repreender: 6.10 S L: n taM a r i a , con que j u d e u s an grun guer raporque naceu Jesu-Cristo dela que osreprende ; 285.101 mal a r e p r e n d i a .

rcqua s. F.: caravana, tropa, transporte:35929 env iou-o na r e q u a a A l j a z i r a .CF. recova.

Recjuena (Valência): 235.36.

requentar v. TR. : enriquecer, tornar tico:149.í.) q u i s o seer pobre por r e q u e n l a --los pobres / no seu remo do Coo.

requeza s. F.: i 1.1 5 pola gran requeza queeno l o g a r a v i a ; 75.2 requeza mal gãa-da : 1 2 5 , 7 1 l i e da r i a en a r r a s graurequ..-xa que a v i n ; 132.150, 195.48 fiTL.: 200.25 A LI i de g randes pobrezas/ sacou e dcu-me r -j que zás; 3o 2. i 3 porcrecr r cn sãs r i q u e z a s ; 312.7, 406.18.422 .11 ' .

Page 65: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

265

requiem s. M.: 133.26 fez cantar / missa derequiem pola soterrar; i33 (M).

rcsocitar v. ressocitar.

resorgir v. resurgir.

responder v. l.: 5.76,14.26, 17.46 de respon-der vos é mester; 25.3a O judeu lierespos assi; 26.76 Responderon osdemões || Formas verbais: PERF. 3:respos 5.76, 14.26, 25.32, 27.40, 32.23;repose: 314.35; respondeu: 155.23,197.112, 257.26, 238.47, 284.20.

resposta s. F.: 145.62 respostas lie foron endaJas; 185.66 atai resposta oyu; 196.25lie desse resposta; 355.71.

resprandecer v. i.: resplandecer: 4-38,29.21,49.59 un baston / que respranclecia.

resprandor s. M.: resplendor: 307.33 SantaMaria se mostrou / a flu bon ornecon gran resprandor.

rcssocilar, rcssucitar, rcsocitar, rcssoscitar,ressuscitar, resucitar, resuscitar v. TR.:6.1 como Santa Maria ressucitou aomenyo que o judeu matara; 11.79fez-lo erger / ressucitado; 43.76, 84.1Como Santa Maria resuscitou a mol-ler do cavaleiro; 111.511| v. i.: 11.2como Santa Maria tolleu a alma domonge que ss'affogara no rio ao demo,e feze-o ressocitar || resocitar: 11.2To, 43.76 To; ressocitar: 11.2, 21.2,84.1 T, 111.2 E, 197.1; ressoscitar:3n.r F; ressucitar: 6.1, 11.79, 43-76,in.5i, ióS.3; ressuscitar 313.62; resu-citar: 84.1 To, 118.1, 122.1 E; resus-citar: 84.1 E, 269.1, 311.1 E, 38i.3i.

resurgir, resorgir v. TR.: ressuscitar: 21.4Santa Mar ia pod' enfermos guarir.. .e mortos resorgir; 334.1 Como SantaMaria de Terena resorgiu úu orneque morrera de sandece e tornó-osão; 371.27 os mortos resurgia e osdoentes guarir / fazia ali a Virgen ||V. i.: 1.52 .It-su, que voes buscar, /

resurgiti madurgada; 70.24, 14X25,149.10, 168.4?, II resurgir: 1.52, 76.24,149.10, 168.42, 178.) || resorgir: 21.4,143.25, 204.17, 224.53, 226.21.

resucitar, resuscitar v. ressociíar.

retõer v. TR.: reter: 411.22 fezeron trêspartes de quant* aver ouveron; / ahúa pêra pobres, a outra reteveron /pêra ssi, a terçeyra ao templ' era dada.

reíraer v. TR.: contar, relatar: 9.146 Oraretrayamos / quan gran a r té r i a / fez;24.6 Dest' un miragre reíraer / quero;38.20, í 6.8, 72.58. Formas verbais:

PRES. CONJ.PERF.PART. PERF.

INF.

4 retrayamos 9.146x retray 72.69, 2 37.30

r e t r a u d o £37.97,

retreito 77.28, 149.14re t rae r 246, 38.ao,56.8, 99.9, i86.5

retribuo (lat.): 56.ii Rctrihue ser-/vo tuo.(Salmo 118.17).

revatoso ADJ.: inconsiderado, precipitado:195.163 eu sandia / e mui revatosa /seria sse y saísse / por ti.

revelar v. TR.: atraiçoar (f/f abandonar (1):180.60 nunca nos revela.

revender v. TR.: 6.55 um judeu o levousigo, que os panos revende.

rcvcrença s. F.: 167.38 sempre 9 ouv' engran reverença; 341.67 quis que ascousas duras lie fezessen reverença;344.4 Os que a Santa Maria sabenfazer reverença; 379.27 neúa reve-rença aã Virgen non avian.

revestir-se: 66.55 O_ bispo... as vestimen-tas pedia; ... E pois que se revestia;69.90 mandou ao preste revestido.

revoltoso ADJ.: 78.53 Deus de peleja / meguaru" e du mezcra maa e revoltos;) ;

Page 66: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

266

192.54 tal revoltosa / cous' e enbar-gosa / e cfoir nojosa || 195.101 non òrevoltosa (falando de umci menina).

revolver v. TR. / i.: revirar: 14943 Maspêro o revolves e tangues con tasmãos,/creendo que pan este || folhear:56.35 Quen ca tar e revolver / estessalmos || remexer, pôr em desordem:241.40 Ao demo non prougue dest', econ grand' enveja / revolveu a pou-sada o que mald i to seja || intrigar,tramar: 177.13 un falsso mezcrador /a tant ' andou revolvendo, que o foicon el mezcrar || usar de subterfúgios:67.82 Enton aquel ome bõo envioupor el correndo. Quand' esto soub' odiabo, andou mui to revolvendo, /mais pêro na c ima vêo ant' eles todotremendo |1 dar voltas: 36r.43 viron-lle mudar coor / ena face e dun ladoao outro revolver || revolvcr-so: vol-tar-se: 247.31 li t - • toste revolveu-ssemuit ' agya / pêra ir-sse da eigreja;247 (M).

reyal ADJ.: real: 291.84 na ssa e igreja deBurgos do mõesteiro reyal.

rezar v. TR.: i6.5i sãs Aves-Marias rezou",71.13 un gran livr' enteiro / rezavacada dia; 88.59, 93 29> 111-22 || s. M.:71.42 un rezar ordinnado / che mos-t rare i que faças.

rezcnte ADJ.: recente: 157.13 bon queijorezente.

rczõado v.razoado.

rczfnulor (80.17 •T» 2/9-I5) V. razõador.

rczõar v. razoar.

riba s. F.: beira, margem: 171.45 Mui to oper foron buscar / pelas ribas; i83.i3na r iba do mar", 245.83 na riba dorio Limia; 264.3, 287.18 |] en r iba de:224.16 en riba d 'Aguadiana á un logarmuii' onrrado; 245.11 en riba deLimia; 347.11 || r iba de: 254.13 anda-

ron riba tl 'un rio; 319.14 R i b a d'Odian';í húa ssa e igre ja .

Ribaclulla: 273.32 daqui ata Ribadul la . Hávários lugares do mesmo nome naGaliza.

ribaldo s. M.: vagabundo, malvado: 3828mui maas conpannas se foron tantost ' y meter, / r ibaldos e jogadoresde dados.

ribeira s. F.: beira, margem: 128.12 moravaen Frandes, preto do mar, na r ibeira;213.64 na ribeira / Dun r io ; 243.18,328.85, 371.50.

Ribela: 304.1, 304.8 un aldeã que nome áRibela. Há vários lugares do mesmonome na Galiza.

ricamente v. rico.

rico ADJ.: Q.i3 hfia dona. . . rica e muinobre; 34.6 en Costantinoble, na ricacidade; 45.43 mui ricos mercadores;65.207, 75 14 || 28.134 doas. . ricas eboas; 97.21 un rico pano; 212.16 unrico sar ta l ; 274.24 húa ga rnacha . . .de mui rico lavor || s. M.: 23.33 quenon achas?' y avond' o r iqu' e o mes-quyo; 75.29, 214.30 || ricamente: 295.34ricamente a vestiu.

ric-ome s. M.: rico-homemt nobre de cate-goria superior: 19.7 un ric-ome foi esobervioso; 135.43 un ric-ome mui t 'onrrado; 1586, 2o5.2O Don AffonsoTelez, ric-ome precado; 234.17 r'c"-ome era dei Rey | |pL. : 235.21 ricos--omes.

rigio (366 (7) v. rijo.

riir v. l.: 21.4% Ii5.3i8 chorand' e nonriindo; 14356, 219.37, 282.28.

rijo ADJ.: de rijo: fortemente, com violência:8.34 atou-a mui de rrig'; 25.134 muide r r i j o lie mandava / que lie déss' oque 11' acreer / íora ; 28.43, 47.28 a

Page 67: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

. 607

Santa Maria mui de rr i jo chamou;59.73 de r r i jo a foi ferir. CF. rigio.

rima s. F.: 202.2 como un clérigo en Parisfazia húa prosa a Santa Maria e nonpodia achar hua rima; 202.13.

rimar v. TR.: 307.43 começou seu cantar afazer / rimado.

rio s. M.: II.2, 38.84 no r'° affogados / foron;zii.2 morreu no rio que ven por Paris;134.60, 142.2.

riso s. M.: 75.119 goyo e rriso; 79.24 leixesris' e jogo; 115.170,139.21, 422.62.

risonno ADJ.: 7.33 vêo... leda e mui risonna.

roca s. F.: rocha: 113.2 a pena... quecaeu da roca.

Itocaful v. Reimondo de Rocaful.

Rocamador: Rocamadour (França): 8.1,8;22.38, 147-4,45; 153-2,15; «57-»»6,27;158.1,23,28; 159.2,7; 175.8, 21435,217.39, 267.27,102; 343-l:4*-

rocin s. M.: 171.36 a madre, que o trager /en un rocin y' ante ssi.

Rodan, Ródão: o Ródano: 35.i6 Leon / doRódão (Ródano); 255.19 en Leon doRodan morada / ouve.

Rodrigo: 234.16 Don Rodrigo... que tiinn'aquela terra (de Saldanha), ca ric-om'era dei Rey.

Roenas: Ródenas, perto de Albarrajin(Teruel): 191.1, 191.7 Roenas, que entermio d'Alvarrazin é poblado.

roer v. TH.: 38.83 sass carnes... con grahravia as começaron todas de roer.

rogador s. M.: 41.30 sempre a seu Fill1 érogador.

rogar v. TR.: 8.20 rogo-lle que me queirapor seu / Trobador; 3,i3 tant' a seu

Filio rogou, / que o foi end' el sacar;5.29 vos rogu' eu; 7.4, 9.33, 20.9senpr' estás rogando / tu Fill'.

rogido s. M.: rugido: 422.34 U verrá doçeo soo mui fort' e rogido.

rogir v. i.: rugir: 143.5o a gente filíou-ss'a rogir / e as molleres chrrar e carpir.

rogo s. M.: B.38 tal rogo sempr' ela benoyu; 3.40 per rogos teus; 53-43 por seurogo; 86.46 oyu-lle seu rog'; 89.46 ||fazer (un) rogo:: fa\er um pedido:81.22 húa moller que lie fez / rogo;83.45 Este ro§° "e fezera / muitasvezes; 84.63 O meu Filio recebeu /o rogo que me feziste || fazer un rogo:satisfazer um pedido: 5.7$; aquesterogo farei volonter; 14.46 U Deuspor Santa Maria este rogo foi fazer;53.52 que eu faça teu rogo, aquest' endereito jaz || filiar rogo: atender umpedida: 255.76 nen filiou rogo, / masao fogo / a levou.

Roma: 5.1,13,23,42,62,146,162; 17.2,8,10;65.46, 67.9, Ii5.3i,i37; 145.53, 206.6,265.56, 272. i, 11; 3o6. i, 11; 309.1,6,10,16,20.36.

Romania: nome da provinda do impériobizantino cuja capital era Adrianó-polis: 231.23 mármores de Romania.

romão ADJ.: romano: 69.43 consagrando /a hóstia a costume romãa.

Romão: Rey dos Romãos (titulo): Â.17dos Romãos Rey / é per dereit' ||192.124 querrei receber / A fé dosRomãos (a fé cristã) || habitante deRoma: 3og.65 o poboo dos Romãos.

romaria s. F.: 5.l6i andou en muitas roma-rias; 15.79 andando per muitas roma-rias; 26.17,43.i6 se guisaron / de fazersã romaria; ia.S? gran romaria deromeus / veeron polo miragre saberí57.2 yan en romaria. CF. romena.

Page 68: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

268

romeiro s. M.: 176.i3. 18924 pôs en ssavoontade de non fazer ai senon / yrlog' a Santa Mar i a romeiro con seubordon.

romoria (213.37, 248.12) v. romaria.

romou s. M.: romeiro: 5,22 foi romeu a Jhe-rusalen; 9.90, 22.38, 26.1, 33.1.

romya s. F.: romeira: 378.20 húa dona deFrança, cega, per quan t ' aprendi, /romya a Santiago foi.

romper v. TR.: 5.171 con pesar seus panosse f i l i o u a ronper; 21522 romperon aeigreja da Virgen Santa Maria; 09.18Mouros foron con poder / húa cidadeprender / de crischãos e romper / dela

. o logar sagrado; 172.11 o masto foibritado / e a vea toda rota.

Ronda: 359.24 levárano a Ronda.

rosa s. F.: io.3 Rosa das rosas e Fror dasfrores; 561, 70.17 Rosa do inundo;75-95 li'i°s n£n rosas; 121.2 || 384.20A terçeyra {coor) chamam rosa, por-que é coor vermella.

rosado ADJ.: agua rosada: 39.37, 128.55.

rosal s. M.: roseira: 56.57 na boca I I ' apa-receu / rosal.

rosto (5.65, 182.58, 189.21, 199.30, 293.42) v.rostro.

roslro s. M.: 54.35 o rostr' e a g a r g a n t a 11'e n c h a r a ; 61.37, 81.2, 101.31, 108.2. CF.rosto.

roto ADJ.: andrajoso: 65.112 un orne...mui magre e roto e de foi contenente.V. romper.

rouba s. F.: roubo: 106 18 Dous escudeiroscorrer / foron por rouba fazer. CF.prov. rauba. v. roubo.

roubndor s. M.: 57.40 un cavaleiro / rouba-e guerreiro; 96.29 o escabeçaron / por

m a n d a d o d a q u e l mão roubador;155.18, 245.16 robbadores que f a z i a nm u i t o ma l ; 379.4.

roubar v. TR.: 95.42 rouband' en mar quant 'achavan; 182.17 pães e vyos/ roubavados mesquyos; 323.26 robaron quant 'acharon; 326.7119.90 un ladron mal-d i to , / que romeus roubava; 45.17,46.13, 57.2 os ladrões que foran tollei-tos porque roubaran úa dona; 216.16roubavan os al tares, que sol rennon y l e i xavan ; 229.8 quando el Reil)on Alflbnso de Leon aduss' acá /mouros por roubar Castela.

roubo s. M.: 46.23 os roubos que ouv' avu-dos. CF. rouba.

rouco ADJ.: 65.177 non era rrouco decantar.

rua s. F.: 4.7$ ena rua saya; 18.66, 34.10,63.40, 13635, 335.67 non ficou na v i l arua, nen cal nen carreira, / que bus-cada non ajamos.

ruão s. M.: homem da cidade: 409.84 alde-ãos, / mesteraes, ruãos.

Kuben: 411.33 Ruben e Symeon. Segundoos Apócrifos, dois sacerdotes do tempodos pais da Virgem.

rubi s. M.: 235.g8 parecia mas crara queé rubi nen crestai; 36g.5i.

rudo ADJ.: rude: 237.52 Podes quanto qui-seres / fazer, mas ant1 eu morrerei,vilão, falsso, rudo.

sã PRON. POSS.: 1.9 e nos erdar / por seusde sã masnada; 2.5 sãs graças... dá;4.io3, 5.16, 6.20; 153.18 húa ssa moça.CF. sua.

sãador s. M.: aquele que sana: 279.25 agaladõador / de todo ben e do malsãador.

Page 69: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

269

. TR.: sanar, Cifrar .-69.3 Santa Mariaos enfermos síia; 77.1, 8i.iy, 83.37 IIV. l.: 53.23 atai amor colleu / daquellogar u saara; 91.24 cuidand' en todasguisas y a suar / pela Virgen; 93.4Nulla enfermidade / non é de sãar /grav' u a piedade / da Virgen chegar-

Ssba: 424.16 To das insoas de Saba (TVSabaa).

sábado s. M.: 117.1, 149.28, l5i.2 dun creri-go que onrrava as eigrejas de SantaMaria e guardava os sábados; 195.72,237.34.

sabcdeiro ADJ.: sabedor, conhecedor: i37.53Esto fez a Virgen santa... ca de sal-var os seus senpre é mui sabsdeira;3i2.5a alcayotas vellas e mui sabe-deiras / de fazer rnoller manceba sayrtoste de cordura.

sabedor s. M./ADJ.: conhecedor: 8.35 se alevardes, por sabedor vos terremos;i5.33 Sabedor es; 17.26 o demo...tornou-ss* en forma d'ome sabedor;64.72 moller mui vil / e d'alca)?otariasabedor e sotil; 87 10 Un crerig' ouv'i sabedor / de todo ben; 102.60 bensoo sabedor / De com' en non foiferido.

sabedoria s. F.: 47.5 guarJa-nos .. da gransabedoria / que eno demo jaz a3i.3Vertud' e sabedoria / de ben á SantaMaria.

sabença s. F.: jtti^o, sabedoria: 167.33 assa mui gran vertude passa per todasabença; 313.13 sabença do gran Rei,/seu Filio, de pran á ela por tal mira-gre fazer; Sig.so logo daly são vaipela sabença / desta Virgen santa.

saber v. TR. /1.: B.n provarei / a mostrarende un pouco que sei; 5.13 dei nomenon sei; 14.27 Non sabes Ia profeciaque diss' o bon Rei Davi; 25.171 tu,judeu maldito, / sabes que fuste rece-ber teu aver; 43.56 porque sabes miacoita || 4.79 souberon... o por que

ela carpia; 32.25 Poi-lo Ilispo soubeper e l a verdade; (]p.K>5, 105.130,iag.35, 132.99 di-m' húa ren... quede ti saber querria || H.ó per que en-tenda e sábia dizer / o que entend';1.71 souberon preegar; 4.8 fazer sabia/ vidro; 5.17 soube Santa Maria maisd'al ben querer; 8.13 mui ben cantarsabia; 17.30 ontr' o ai que soub' ade-vyar || saber de: entender de: 69.96 opreste sabia de tal preito || saber con-nocença: notar, perceber, tomar nota:344.29 tanto non braadaron / ques'oyssen nen se vissen nen soubessenconnocença || saber dereiio v. dereito|| saber m.indndo v. mandado || saberparte v. parle y ter sabor, agradar:88.3 Como Santa Maria fez a un físicoque se metera monje que comesse dasvidas que os outros monjes comian,que a el soyan mui mal saber; 157.21meteu un cuitelo no feijoo por provar/ a come lie saberia; 225.54 disse queile soubera a manjar mui saboroso.CF. sabudo. Formas verbais:

r RÉS. IND.

FRES. CONJ.

XMPERF .IND.

í sei B.II, 5.13, 4289,Só.?, 63.67

2 sabes 14.27, 25.171,43.56, 238.42,241.67

3 sabe 24.5,26.4, i55.6,179.3, 345.14

4 sabemos 45.57,57.13,71.43,376.10,427.8

5 sabedes45.48,187.41,208.32

6 saben 53.4, 447.38l sábia 8.7, 103.30,

401.40a sábias i5.343 sábia 26.6, 64.244 sábi amos 9.14,96.47,

332.64, 390.155 sabiades 53.67,67.86,

78.6, 145.5, !73.a36 sábian 401.41, 414.73 sabia 4.8, 8.13,11.14,

18.58, 3z.26 s á b i a n i I5.3o3,

25g.ii, 313.36

Page 70: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

270

IMPEKF. CONJ. l

PERF.

MAIS Q. PERF.

FUT. IND.

FUT. CONJ.

COND.

PART. PRES.

PART. PERF.

INF. PESS.

soubes se 247.22,292.9.)

soubesse ao.3, 67.43,n5.83, 139.30

soubessen 65.240,78.3o, 125 .65 ,344.29

soube 6.37, 5 . 1 7 ,I7.3o, 25.81, 32.25

souberon 1.71, 4.79,69.105, 105.130,129.35

s o u b e r a 2 2 5 . 5 4 ,375.37

saberás 41936saberá 326.26saberedes 65.196,237-l'5> 3'6.8,319.11

saberán 66.44souber B.43, 123.33,

206.3,314.3,318.28souberdes 237.10souberen 5.i36saberia 365.34s a b e]r i a 125 .41 ,

1 5 7 . 2 1 , 299.52,340.5

sabe 119.61sabede 45.9, I23.5o,

157.38sabendo 175.16sabudo 28.129, 46.4,

62.5, 117.8, 208.23s a b e r 5 . 6 6 , 7 . 2 3 ,

25.120, 53.2, 56.12s a b e r d e s 5 .174 ,

37r.8

saber s. M. : B.I2 Deus, ond' o saber ven;53.4, 108.12, 125.28 per seu saber / feza jun t a r os diabos; iC8.i5 mui longevai seu saber || PL.: 294.27 todo-lossaberes saben eles.

sabor S.M.: gosto, prazer, satisjação:8,7 un mirarre vos direi, de quesabor / averedes poy-1' oirdes; 10.12pode-11' os peccados perdoar, / que fazno mundo per mãos sabores: 14.17 dossabores do mundo mais ca da celes-

t i a l / vida gran sabor avia ; 20.26 odem'... que . . . nos vai tentando / consabores rafeces) 21.5'! Quand' esto viua moller, ouve pavor da primeir', epois tornou-sse-1'en sabor; ^2.60 sabordo outro mundo leixou polo terreal:68.ll un miragre. . . que fez a Madredo gran Re i . . . Pola moller dum mer-cador / que, porque seu marid ' amor /avia con outra, sabor / dele perdia esolaz || prender sabor: 299.12 un reyque servia / esta Sennor quant' elemais podia, / e en loa-la gran saborprendia || a gran sabor, con gran sabor:18.62 As gentes, con gran sabor, /quand' esto v i r o u , . . . sayron / aasruas; 35.45 pelo mar yan todos a muigran sabor; 217.14 cuidou entrar aly /na eigreja u os outros en t ravan a gransabor || sen sabor: 245.73 desta prijonven que jazes tan fort' e t an sen sabor ||desejo, vontade: 4.18 d' aprender gransabor / av ia ; 15.3 Todo-los Santosque son no ceo de serv i r mui to angran sabor / Santa Maria; 16.55 o ca-valeiro tant ' av ia gran sabor / de com-prir o ano; 20.42 farás esto que tedigo, / se sabor as de seer meu amigo ||con sabor de: com desejo de, com in-lenção de:261.16 con sabor de o veer /11' env iou mui to dizer e rogar; 203.15el con sabor daques to já mais nonfazia ai / senon remedar a todos || aseu sabor: a seu gosto: 102.30 íi l loupepióes / e deu-11' end' a seu sabor;401.46 pois Rey me fez, quei ra quereyn' a seu sabor.

saborosamente v. saboroso.

saboroso ADJ.: A. 26 Fezo cantares e soes,/saborosos de c a n t a r ; C.ig t u n ben can-tava, tan manss' e tan saboroso; 48.12a fonte / saborosa, grand' e crara;78.18 outra missa nunca el quer ia /oyr erg' a sua, nen 11' era saborosa;70.9 de o oyr seer-vos-a saboroso;85.58 saborosos cantos; 106.9 can~tiga saborosa || saborosamente: i58.22disse-lle saborosa-/ment ' ; 237.85 muisaborosa-/mente a cofortou.

Page 71: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

sabudo p. p./ADJ.: (serve sobretudo de re-forço): 31.10 Vila-Sirga, / que a pretode Carron / é duas léguas sabudas;117.8 húa moller que jurad' avia /quenon fezesse no sábado obra sabuda;nq.ig filiou dei pêedença dos errossabudos; 179,5 de seu Fill' á sabuda /física; 192.67 o mandou meter / enlogar sabudo / d' a l jub ' ascondudo;237.6 Se ben ena Virgen, fiar / opeccador sabudo.

sacar v. TR.: tirar: 3.14, 4.89 O moço dali /sacaron con alegria; 5.104 non v^'aqucn Ha das mãos sacasse de nenllur;15.24 Este Juyáo avia guerra / conperssiãos, e foi sacar / oste sobr' eles;23.27 que me saques daquesta ver»gonna sobeja; 60.12 Eva nos foi deitar/do dem' en sã prijon, / e Ave en sacar;64.79 filiou logo as çapatas... u quiscalça-la húa delas, já per ren / fazernono pode, nena do pee sacar; 83.42saca de catividades / muitos; 17418sacou seu cuitelo; 215.27 sãs espadassacaron;335.88 de duvida m'ensacade;345.32 mandou logo sacar seu pendon;348.i5 sacara mui grand' oste.

sacerdote s. M.: 196.23 sacerdote dos gen-tiis.

saco s. M.: 173.25» 287.33 meteu-a en unsaco; 371.41.

sacrifico s. M.: 73.26 vinno con que fezessensacrifiç' ali.

sacristan (66.56 TTo) v. sancristan.

sacudir-se: 257.23 o dano das sãs cousasmui ben se sacude.

saeta s. F.: seta: 35.8i fez tirar das galeassaetas mui mais de mil; 51.2 recebeuo coíbe da saeta; 51.67 feriu-lli a saeta;126.2, 129.10. ^F. seeta.

saciada s. F.: selada: 129.1 Como SantaMaria guareceu un ome dúa saetadaque lie deran pelo ollo; 154.22, 408.2.is

271

sage ADJ.: sábio, prudente: 3i.56 mos-trou-sse por bestia sage; 195.151 Amoça, que sage foi; 23146 Mai-la dagran piedade, / mui sag' e de granbondade || s. M.: sábio: 427.21 mellorque nunca sage en todo o mund' apren-deu. Galicismo. CF. sagen.

sagen ADJ.: i3g.79 Mais Ia Figurada Virgenmui sagen / diss' a seu Filio. v. sage.

sagra s. F.: consagração (parte da missa);i33.3i poi-lo prest' a sagra começou;2H.33 quando / o prest' a sagra dizerqueria; 234.27, 251.92.

sagrado ADJ.: 1.6 en que Deus quis carnefiliar / bêeyta e sagrada; 88.96, 89.75na pia sagrada; 110.5, H5-223 a her-mida sagrada || panos sagrados \,pano || logar sagrado: 99.18 Mourosforon con poder / húa cidade prender /de crischãos e romper / dela o logarsagrado / e o altar desfazer.

sagrado s. M.: lagar sagrado, adro da igreja:11.85 ao sagrado / foron; 24.26 Porquetal morte foi morrer, / nono quiseronreceber / no sagrad'; 164.3.

sagramento s. M.: sacramento: 149.: Comoun preste aleiman dultava do Sagra-mento de Deus.

sagrar v. TR.: consagrar: 149.29 sagrara aOstia; 149.40.

saída s. F.: 201.66 tan toste sayda / fez dalie pres orden; 374«i5 gâar ren nonpodian d' entrada nen de sayda.

saldado s. F.: saúde- 31.14 Ali van muitosenfermos, que receben sãydade; 67.74,69.100, 134.10, 33i.5-T, 414.41.

sair v. x.: 4.75 ena rua saya; 5.47 Quandoo irmão do Emperador de prijon sayu;11.36 u 11" a alma saya, / log' o demoa prendia; 12.21 sayu / da eigreja;15.84 per que saissen daquel pavor;

9

Page 72: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

272

i8.65 sayron / aas ruas; 59.17 da ordenquis sayr; 03.41 un dia que quis sayr /con el conde por na hoste ir ferir /dos mouros; 121.28 u o sol sal || 328.80Non saya dest' ano / se esto que voseu rogo o faço por n u l P engano ||31.50 quis ir vende-lo almallo; mas elsayu-lle de mão; 292.99 E gran mara-villn como do dedo lie sal (anel) ||4.63 de seu siso snyu; 72.30 de razonsal; 312.53 alcayotas ve l l as e muisabedeiras / de fazer moller mancebasayr toste de cordura || sair a alg.:ir ao encontro de: i5.i8 San Basill ' ..sayu a el por xe 11'omillar; 148.27seus êemigos lie sayron de cara / ederon-l!e mui grandes coíbes || sair aconcello: divulgar-se, tornar-sepúblico: 215.46 porque aqueste feitosol non saiss' a concello || resultar:304.27 non ousan seer ousados /ò'outr'oyo ali queimaren, ca saen por deno-dados / ende cada que o provan || saira mal: dar mau resultado: 281.11quanto fazia por ben saya-111 a mal ||non sair en vão: não ser em vão, não

ficar sem resultado: 157.18 non lie sayraen vão; 376.17 o ben que l l ' e l íezeranon lie sayra en vão || v. TR.: acome-ter> lançar-se sobre: 47.23 e dem' asair / en figura de touro o foi, poloferir / con seus cornos || sair-se: partir,ir-se embora: 19.21 da eigreija sayr-ssequiseron; 174.20 sse sayu d'ontr' agente; 176.21 daqui logo te sal; 179.43sayu-ss' ao portal; 204.39 sayu-/ssedali; 274.12 en coraçon / l i e meteu quesse saysse da orden; 298.25 sayu-ss'enton esta moller assi / e foi-ss' aSeíxon || sair-se depôs alg.: seguiralg.: 355.22 depôs el sse saya || decli-nar: 43.62 Poi-las vodas foron feitase o dia sse sayu, / deitou-ss' o novio.Formas verbais:

PRES. IND. 3 sal 63.53, 72.30,103.30, 121.28,17621

6 saen 304.27PRES. CONJ. i saya 103.19, 328.80

6 sáyan 40641

IMPERF. IND. 3 s a y a 4 .75 , 9-169,u.36, 189.22,367.49

6 sayan 2o5.i8, 221.46IMPÉRF. CONJ. i saysse 195.164

3 saísse 65.58, 119.73,181.18, r85.35,222.44

6 saissen 226.53PERF. 3 s a y u 4-63, 5.47,

12.21, 3i.5o 38.36 sairon iS.65, 57 5g,

112. a8, 148.27234.1

MAIS Q. PERF. 3 sayra 233.25, 376.17FUT. IND. 2 sairás 274.02

3 sayra 237.966 sayrán 120.12

FUT. CONJ. i sayr i6o.3oCOND. i salrr ia 274.66

3 sairya 340.47 «'IMPER. a sal 42.80, 75.155,

176.21, 3oi.2i,325.46

PART. PRES. sayndo 95.42PART. PERF. saydo 129.23,149.70,

2 l 3 . 2 I , 225.5l

INF. sa i r 19.21, 62.28,63.41,83.17,84.52

Saixon (91 22) V. Soixon

sal s. M.: 88.27 comer verças do prado /sen sal nen pont' y dei tar || desfazercomo (a) agua (o) sal: 42.55 assi liodesfez da mente como desfaz aguasal; 121,48 assi nos desfaria ben com'a agua o sal; it)7.55 desfez seu fei tocomo a agua o sal; 235.68 Deus des-fez o seu fei to , com' agua desfaz osal; 282.34 fora des fe i to . . . come sal.

Salamanca 116.2, I2.3g; 291.11 úu scolarliia en Salamanca.

Salamon v. Salomon.

Salas (Huesca:) 43.2,12; 44.2,21; 109. i T, 20;114.2, 7, 3a, 52; 118.1 T, 41; 129, 17,28, 37; iõi.2, 8, 40; i63.2, 18; 164.1,6;166.2,li, i5; 167.1,12,20,27,32; 168.1,44; 171.1,2,11,20,29,51; 172.1,13,21,

Page 73: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

273

a8; 173.1,17; "76-12! '77-4i3)[; i7179.2,26; 189.1,7,27; 247.2,6,19; 408.11,30.

Sald.inna: Saldana (falência): a3.].i5.

Salema: Salema: (Itália) 69.73 ben leu émaestre de Meçinna,/ou de Salema.

salgado ADJ.: gS.zo preto da salgada /agua do mar.

salir (47.23. T) v. sair.

salmo s. M.: 56.2, nr.38; 347.43 rezaronsobr' ele salmos; 419.77 To. CF. psalmo.

Salome: uma das mulher c t que seguiamJesus (Marc. 15.40, zô.i): 425.26.

Salomon: 337.79 el rei Salomon || Salaraon:180.14, 270.27, 382.4.

saltar v. i.: 33.3i; i5g.3i viron sã posta,dacá e dalá saltar; 189.21, 341.42 queroque saltedes / de cima daquela pena;354.i6.

saltear v. TH.: assaltar: 194 (M): Gomosaltearon en un monte ao jograr e llitolleron quanto tragia.

salteiro s, M.: saltério: ia3.35 Rez' ora quenrezar souber / O salteiro todo; 332.69rezando per seus salteiros quantopodian rezar.

salto S.M.: assalto: dar salto en: 9.98 quisen el dar salto,/dizendo: Matemo-loora || ataque (doença): 53.3o o fog' en elsalto deu || apanhar, agarrar: 351.72Quand' esto viu a madre, en ela saltodeu || dar salto a: 379.30 ali un saltoderon / a mouros... e a todos-lospreseron.

«atacada s F.: soluço: 3z3.33 chorando asaluçadas.

salva S.F.: justificação: fazer saíra: 341.36Já Deus non queira que eu en tal torto

jaca, / e non á no mundo salva queeu sobr' esto non faça.

, salvaçon s.F.: a6.36, i3i.4i Que a alma deiouvesse salvaçon; 337.3 Quen os pec-cadores guia e aduz a salvaçon; 238.5,241.65 un fill' ouviste / por salvaçondo mundo.

salvador s.M.: o Salvador: 14.41, '5.66 Madredo Salvador; 16.57, 44-3> 59.64. V. SanSalvador.

salvago ADJ.: fogo salvage: 53.8, 105.75,IJ4.I 7'. V. fogo.

salvamento s. M.: 34-33 por aver salvamento;154.44.

salvar v. TR.: 1.18, ií.3 como Jesu-Cristo,estand' ena cruz, salvou / un" ladron;i5.3o, 38.5, 46.53 pêra o mundo salvar;65.323 || justificar, livrar de acusaçãofalsa: 420.24 a culpa de que fust' acu-sada, /onde ficaste quita e santa esalvada || 40.3 Deus te salve, groriosa /Reya Maria; 94.125 Salve-te Strela doMar (fórmula de saudação) \:26.95. 210.20 per que nos salvemos.CF. salvo.

Salre Regina: 55.66, a53.74 cantava / log1

aly «Salve .-Regina»; 262.23, 3*3.67.

salvo p.p. / ADJ.: 45.1 como Santa Mariagãou de seu Filio que fosse salvo ocavaleiro malfeitor que cuidou defazer un mõesteiro e morreu ante queo fezesse; 186.78 a dona do fogoremãeceu / salva; 237.87 Non sejasqueixosa, / ca serás salva porque é jáo demo batudo || 379.16 sãs cartas liesmandava que vêessen / ali salvos eseguros || justificado, inocente: 7.58por salva poss' esta dar, / que nonsei que 11'aponna || puro, honrado,casto: 2.43 a Virgen santa e salvaa i 3.17 era casado con moller que elcuidava / que era boa e salva || ensalvo: a salvo: 33. i como Santa Marialevou en salvo o romeu que caera no

Page 74: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

274

mar; 35.93 cuydaron todos o seu ensalvo têer; 49.67, 57.10 en salvo osguia; 106.15, i7õ-27> 291.52.

Salze v. Pedra Salzo.

samorgullar v. TB..: submergir: 142 (Aí) [a]agua o samorgullou ben ires vezes.

Samuel: um judeu: 4.14.

San: San Clemente, Denis, Jame(s), v.Denif, ETC. || o San Sepulcro v. sepul-

San James v. Santiago.

San Miguel, San Miguel do Tomba: MontSaint Michel; 3g.6 San Miguel deTomba, / un mõesteiro que jaz sobrelomba / dua gran pena; 16.53 se foi . . .a San Miguel.

San Salvador: igreja em Jere^: 359.14 SanSalvador, ond' era chamada a colaçonII '&reja em Seiilha: 3/8.2 na colaçonde San Salvador de Sevilla.

San Salvador da Torro: (distr. de Viana doCastelo): 245.12 en riba de L imia . . .en San Salvador da Torre; 245.21.

San Vítor: igreja em Paris: 202.45.

gancha: uma romeira em Puerto de SantaAlaria: 357.11 Dona Sancha || um habi-tante de Jerej: 381.15 Sancha sãmadre chamavan || um habitante dePuerto de Santa Maria: 39^.29 DonaSancha.

Sanchez: Diago Sanchez: MHI habitante deSegovia: 282.i3 Diag' Sanchez, uncavaleiro que sey / que na cidademorava.

Sancho: D. Sancho H de Portugal (1200--1248): 23^.58 nunca assi foi vendudoRei Don Sanch' en Portugal || D. San-cho l (ii54-i-2íi) ou D. Sancho U:316.21.

sancreschãa, sancrestãa s. P.: sacristã:59.40sancr is tãa / e ra . . . do logar; 332.5i asancreschãa.

sancristan s. M.: sacristão: 66.56 (E), 325.82o sancr i s tãa t an toste a gran campãatangia. CF. sancristan.

sandeco s. F.: 19.3 Gran sandece faz quense por mal f i l i a / cona que de Deus éMadre e F i l i a ; 20.17 non quera, quan-do / sever ju lgando, / catar nossassandeces; 65.85, 71.3, 192.5, 334.2 úuome que morrera de sandece. CF.sandoz.

sandeu ADJ.: 5.91, 16.13 cuidou a mor r e rpor ela eu sandeu tornar ; 41.1 comoSanta Maria guareceu o que era san-deu; 47.44, 52.3o, 245.111 Ben louco ,fust' e sandeu || FEM. sandia: 76.34,79.29, 89,63, 125.106 louca, maa esandia; 136.23 Húa moller aleimãa,tafur e sandia.

sandez (94.55, 2g3.26) v. sandece.

sandia v. sandeu.

sangoento ADJ.: I5.i53,i5 (A/) a lança san-goenta; 154.31 (7") || sanguento: 154.31(E).

sangrar v. TR.: 222.38 nrandou-o sangrar ||sangrar-se: 222.2 (F).

sangue s. M.: 38.3 TTo, 73-33 como sesangue fresco fossen y dei tar ; 104.44sangue vermello; 133.7, '49-49- CI?-sanguinno.

sanguento v. sangoento.

sangui (38.3 E, iox.36, 104.3, 154.29, 222.34)v. sangue.

sanguinno ADJ.: sanguíneo: 321.48 envol taena p u r p u r a sanguya.

sanna s F.: 76.26 tan gran sanna lie creceu;213.94 perdõaron o outro da sanna

Page 75: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

omezieyra || con sanna: 28.24. começoua dizer, con sanna que avia; 75.5o oric' enton con sanna mui bravo lierespondia; 95.38 con mui gran sanna;115.2 como Santa Maria tolleu aodemo o minyo que He dera sã madrecon sanna de seu marido || sen sanna:23.9 bua dona mui sen sanna; 28.5iela mui sen sanna / o seu manto foiparar; 55.6 a Virgen Santa Maria,piadosa e sen sanna.

•sannoso ADJ.: 154.8 un tafur... que, por-que perdia muito, era contra Deussannoso; 195.205 de talante / brava esannosa; 219 49, 254 23 Diss" un delesmui sannoso.

sanntido ADJ.: 5.64 mui sannudo a elaleixou-s' ir / e deu-lle gran punnadano rosto; 28.19 vêo a vila cercar / muibrav' e mui sannudo; 3o. u quandosannudo for / contra nos; 32.34 concara sannuda; 42.65 o chamou muisannuda; 117.9 9,ue non íezesse nosábado obra sabuda / per que a SantaMaria ouvesse sannuda; 119.64 queos santos non He sejan sannudos.

Sansonna: Soissons: 7.46. O nome do lugarparece provocado pela rima. CF. Seixon.

•santa s. F.: 85.37 v'u de muitas maneirasy santas e santos; 3i3.33 santosmuitos e santas.

Santa Cruz: igreja em Cádif: 368.41 aã Seeque este de Santa Cruz chamada.

.Santa Maria: passim \a de SantaMana v. camisa.

•Santa Maria: nome de Faro: 183.17 SantaMari' a vila de Faaron nomear / poraquesta razoa foron.

Santa Maria a Vella: igreja em Sigiiença:383.13 cabo da grande' ygreja á unlogar apartado / que chaman SantaMarta a Vella.

275Santa Maria cTÁlmaçan v. Almaçan.

Santa Maria dei Viso v. Viso.

Santa Maria do Monte: uma ermida naGaliza: 317.11 Santa Maria a hermidanom* à l do Monte.

Santa Maria dos Mártires: igreja em Alcájarde San Juan: 246.2 húa eigreja quechaman Santa Maria dos Mártires.

Santa Maria do Porto v. Porto.

Santander: 263.13 muy preto de Santan-der... en Cudejo.

Sant* Andreu y. Andreu.

Santaren: 237.1 en Portugal na" vila deSan t a r en ; 237.14,95,119; 277.38,334.42, 369.1,13.

Esteran de Gormaz: San Esteban deGormaj (Soria): 63.2 TTo (E Gro-maz); Sant' Estevão de Gormaz:63.18 TTo (E; Sant' Estevan de Gro-maz); Sant' Estevan: 63.28.

Santi Spirito v. Espirito.

Santiago: o Apóstolo: 26.34,49,83; 3i3.3schamavan... San Pé d r' e Santiago;401.17 San Pedr* e Santiago || SanJame: 253.29 o altar de San Jame.

Santiago: Santiago de Compostela:26..,2i; 175-7,45; «84-9. a<8.2í,3i,3s;253«i,a4>8i; 268.21, 2784,20,40.44;367.17 Santiago de Compostela; 386. 17|| San Jamo: 26.17 II ^an Jamcs ^° Con-postcla: 26.64 ETo ( f : Jaymes).

santidade S. F.: 54.30 vivend' en aquestasantidade; 59.35 dun Crucifiss' , . quey de gran santidade / avia; 67.61 obon orne, que de santidade cbéo / era;82.24, Z34'4 A Virgen en que é todasantidade.

santivigado ADJ.: 89.43 a santivigada '/ ebenaventurada / Madre de Deus; 3 10.6

Page 76: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

1 'ri

276

sempre sant iv igada / foi dês que afez seu padre / eno corpo de sãmadre; 330.7 Qual é a sant ivigada /ant' e depois que foi nada; 414.36 ofez deçer na sã sanlivigada / carne.

santivigar v. TR.: benzer, santificar: 134-36a yr-sse filiou / perant ' os doentes /e os santivigou; 419.88 vco levar-11'a alma, que el já outra vez / liemetera no corpo u a santivigou; 420.6Bêeyta foi a ora en que tu gCerada /fuste e a ta alma de Deus san t iv igada .

santo ADJ.: A.2i Santa Maria ; 2.43 aVirgen santa; 15.41 O sant ' orne;19.36 dun santo bispo; 27.40 a muisanta Sennor || Espirito Santo, PadreSanto, Santos Padres v. espirito,padre || s. M.: 14.2, 15.3 Todo-losSantos que son no ceo; 27.7, 28.69,

3i-47-

Santo Domingo v. Domingo.

Santo Domingo de Silos (Burgos): 233.25Ele de Santo Domingo de Silos entonsayra|| Silos: 368.tS,26.

santuairo s. M.: santuário: 268.20 Ela assimui coitada per santuairos andando.

são ADJ.: 6.75 viv' e são; 31.15 ar van-ximuitos sãos; 37.36 sentiu-sse mui bensão; 55.55 a monja ficou sãa; 69.4Santa Maria os enfermos sãa / e ossãos tira de via vãa || de cabo são v.cabo.

Saragoça: 118.1,7.

Sardonay: santuário da Virgem perlo deDamasco: g.i en Sardonay, preto deDomas.

sarope s. M.: xarope: (E) 3zi.63 tal saúdeconprida ouve sen bever sarope nenaver banno de tya. CF. arrope.

sarrar (114.38, 245.86, 317.36, 322.23, 346 32,408.27) v. serrar.

sarlul s. M.: 112.1 Como hua boa donade Toledo enprestou un sartal a buamoller pobre; 212.26.

Satanás: 108.73 TTo, n5.88 To, i85.8atrês mouros . . . chus negros que Sata-nás; 251.87 II Sathanas: 108.73 E,ii5.88 ET.

saudaçion V. saudaçon.

saudaçon s. F.: i5z.i3 a saudaçon. . . quell'o Sani" Angeo disse; 349.4 as sau-dações de Don Gabriel ; 415.3 || sauda-çion: 410.24.

saudar v. TR.: 1.14 como foy saudada /de Gabrie l ; 13.2 como Santa Mariaguardou o ladron que non morressena forca, porque a saudava; 59.28 AVirgen Santa Maria , / a que mui decoraçon / saudava noi t ' e dia / cadaque sã oraçon / faz ia ; 68.36, 80.1.

saúde s. F.: 43.66 dá aos mortos v ida e aenfermos saúde; 54.3, 65. 192, 89.49,36i.28 fazia-lles saúdes de sãs dooresaver || salvação: 3o.3o por nossa saúde/ filiou dela carn' || saudação: 71.46 udizes Ia saúde que me foi enviada /pelo angeo santo; 349.33 quando11'era ementada / e s t a s a ú d e t a nnobre; 411. i36 con mui tas saúdes cmuiios abraçares / o acolleu.

.i a savãa do seusavãa s. F.: coberta: ijaltar.

Saxon v. Seixon.

sazon s. F.: tempo, ocasião, momento: 3.aSfoy do demo gran sazon; 256.21 d'averela seu f i l i o estava ena sazon; 281.45El andando por do demo passou úagran sazon |) 61.16 tan gran sazon 6passada; 411.143 mui gran sazon pas-sada || 212.11 En Toied' à un costumeque foi de longa sazon || á sazon: i5.i5A gran sazon; 17.10 En Roma foi, jáouve tal sazon, / que húa dona muide coraçon / amou a Madre de Deu?;

i

Page 77: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

i

104.11 non â mui gran sazon || a pouca(de) sazon: dai a pouco tempo: 5.33 Amui pouca de sazon / catou seu irmãoa ssa moller; 24.30 Santa Maria envison / se mostrou a pouca sazon / aun presi' || húa sazon: uma vej: 109.16cinco diabos húa sazon / ss' assúa-ron || outra sazon: antes: i38.45 logoveerán / teus ollos tan bcn come outrasazon ',' Viron || (en) aquela sazon:naquele tempo: 31 23 en aquela sazon;63.22 el conde don Garcia, que enton /tíya o logar en aquela sazon; 183.7 oreino do Algarve tíi* aquela sazon ||dês essa sazon: desde então: 189.19ficou cnpoçõado dela dês essa sazon ||é sazon: é tempo: 216.37 !'•• )a sazon /de nos irmos || en todas sazões: sem-pre: 85.34 avedes mui gran desamoren todas sazões.

Scala: 287.1 Santa Maria de Scala, que é apar de Jenua; 287.8 ena hermida deScala; 287.22.

scano, sclarecer, scodndas, scolar, scrito, scri-tnra, scrivcr, scuro, senso v. eseano ETC.

se PRON. REFX..: B. 8 assi s' á de fazer; 2.52quen ss' en esta ta cadeira, / se tunon es, s' assentasse; 3.2 u se tornouseu vassalo; 446, 5.22 CF. se.

se CONJ. COND.: seguido de IND.: 8.19 Ai,Groriosa, se vos prazen estes meuscantares; 15.50 ti digo que, sse con-queiro / terra de Perssia, quero vjir /per aqui; 214.5 se Deus deu aas gentesjogos pêra alegria / averen, todo otornan elas en tafuraria || 9.37 E maisvos rogamos que, sse vos prazia, / húasemeilança / que dalá vejamos || se-guido de CONJ.: 26.12 sobr' esto, sem' oissedes, diria; no.it língua dizertodos nonos poderia, / nen se fossede ferro || seguido de FUT. CONJ.: B. 34sei de pran que, se a ben servir, / quenon poderei en seu ben falir / de oaver; 5.120 se o non fezermos; 58.70Mais, se Deus quiser, esto non seráII seguido de COND.: 104.39 se já pode-

277

ria; 107.21 como pode ficar viva /quen daqui a caer á, / Senon se Deus

, xe querria || em locuções imprecativas,seguido de PRES. CONJ.: assim: 7.57 seDeus m' anpar; zg.i5 se Deus me per-don; 30.26 se Deus m* ajude; 69.32 seDeus me veja; 138.50 se el mi perdon;167.17 se Dein me de mal defenda. CF.asse, assi || se non V. senon; se quer V.sequer.

se CONJ. INTEGR.: 4.91 preguntaron-11' assi/se sse d* algun mal sentia; 6.54, 9,27Ouçamos / u têedes via, / se ides aFrança; 32.21,78.41 || como se v. como.

seca s. F.: 143.16 ouv' í tan gran seca, porque fugir / a gent' en todo queria.

secar-se: 54 (M) Como a fonte do cava-leiro se secou.

seco ADJ.: 77.37 come madeira mui secadê teito.

seda s. F.: 18.2 babous que crian a seda;95.63 panos de seda; 117.13, 159.37húa corda de seda.

sedar v. TR.: cortar, talhar: 385.3 tiinna atela sedada. CF. assedar.

sede s. F.: 50.16 fame nen sede nen frio;

48.33, «5-247-

see s. F.: sé: 127.37 os crerigos da see;169.35 a eigreja da See da gran -mez-quita fez; aoS.58, 324.26, 36z.i5 enaSee dê Leon. 368.41.

seelar y. TR.S selar: 3o5.2O Tod' esto Hepôs en carta, e dês í ar seelou-a.

Eeeleira s. F. s bolsa par a guardar documen-tos (?); 305.26 sempre sã carta levava/ dentr' en húa seeleira.

seelo s. M.: selo: 48 (M) a carta do herda-mento con seu seelo; 377.23 El Rey...mandou que sen tardada / a carta

Page 78: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

278

desta merçee aberta lie fosse dada; /mais o que t i i nna os seelos l ia ouvemui mal parada / ben preto de quinzedias.

seer v. l.: ser, estar, encontrar-se, existir:6.10 tan ben cantava. . . que venciaquantos eran en ssa terr'; 14.5 muit 'é gran razon / de poder Santa Mariamais de quantos Santos son; 33.5dar / foi de pees en xermentos / quey eran; 63.89 d'outra guisa non podiaseer; 75.21 mais que outra ren quefosse || haver, existir: ig.aS Non foiquen podesse arma nen escudo / teerniun deles; 23.21 non era end' enterra que podesse; 285.29 non era dia/ que ll'el muitas vegadas sã coitanon dizia || 5.5r preguntou-ll i quefora; 5.169 Ai Deus, que será? 16.37ss'apercebeu / que pelo dem' era;75.158 Que será de min? || 119.32varões, non seja, non seja; 237.46Por Deus te rogo / que non seja;271.24 Por Ueus seja, oyde, se vosprouguer; 285.72 Non seja / que tangrãn folia / faças contra meu Filio ||como quer que seja: 9.110 Como querque seja, / boa será esta; 78.51 Estamissa, a como quer que seja, / oyreieu toda || se non fosse por: 23.23,62.11 Se non fosse pola Virgen Maria/ que o acorreu, todo quauí ' avia /perdud' ouvera ||6.6i tu que es porto;10.20 quero seer trobador; 14.29 dema casa nunca será conpannon; 15.33Sabedor es; i8.z5 per que fossen par|| 4.50 deu-lle tal comuyon / que foimais doce ca mel; 5.i8i lie disse quefosse fis / que ao segre non ficarianunca; 10.6 Dona en mui piadosaseer; 11.̂ 7 viya o demo seer / benrezõado || seer en falia, en preito v.falia, preito || tornar-se: 22.23 enton /más bravo foi que Judas Macabeus;25.179 Quand' est' o judeu entendeu. . .en Santa Maria creeu / e en seu Fill', efoi crischão; 163.28 aquel foi boncrischão / e dês aqui adeante punnonsempre en loa-la; 175.38 a jostiça tanfera / foi de sanna, que tan toste diss'

[| seer de (procedência): 7.56 asdonas . . . que eran d'ordin d'Onna;35.i ii Os mais desses mercadores deFrandes e de Paris / eran; 83.21,191.6 húa moller que era dun casteloque chamado é Roenas; 278.13 demuitas terras eran os que víian aly |]pertencer; 27.11 na sinagoga que foidos judeus; 28.i5 pois que foi decrischãos / Costantinobre; 35.73 deSanta Maria somos; 48.73 a fon te . . .que era dun cavaleiro; Gi.n húaçapata / que foi da Virgen || 149.3 erade boa v i d a ; 153.13 era de mal sen;155.14 e de bon sen / quena ama;181.41 pêro que d'outra lei eran ||173.6 omées bõos e que eran de creer ||311.28 do corisc' assi é / Que en quenfer log' afoga ou tal la || vof passiva:.1.14 como foi saudada / de Gabriel; '2.23 saa loor tornada/ foi en Espanna;12.21 poi-la missa foi cantada; 15.10per ela Santos chamados / son; 17.3Sempre seja béeitae loada || perf.peri-frástico: 9.143 a nav' a Acre entonfoi tornada; 28.128 pois m'est' apare-çudo / foi; 61.43 ao mõesteiro logovíido / fuy; 11131 pêro non foi arri-bado; 117.33 ant ' o altar chorandofoi tan repentuda / que logo ouvesaúde; i35.i23 Outro dia ant ' a luz.. .no c a m y o foi e n t r a d o || seer -f-GERÚND.: 174.19 sã l ingua , con que aVirgen seveia mal dêostando || estar,ficar, achar-se, encontrar-se: 9.43Pois que foi o monge na santa cidade;í5.6i se daqui longe for ; 28.34 SanGerman dentr ' era y; 195.127 já é navida / santa; 336.ag como ome ques'obrida / e que non é en seu siso ||31.8 ssa eigreja que este en VilaSirga; 325.42 aã eigreja da Madre deDeus que é en Tudia; 362.24 o altar /U estas re l íquias eran; 371.7 Barra-meda, que este muit ' a preto de Xerez|| 18.21 a omagen. . . que no al tar siia;34.10 Húa omage pintada na rua siya/ en tavoa mui ben fei ta, de SantaMar i a ; 35.i3i relicas da Virgen quecon Deus sé; 53.6o quanto no Testa-mento Vedro e no Novo s6 / escr i to ;

Page 79: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

m

^M9|.- 80.21 pois tu sees u el sé \

fl|' sentado: 45.36 mentre siia comendo;— , -. 67.71 janiandosiiam; 75.98 siian assen- ,

— tadas en palia; 75.99 disse a Virgen9H Santa ao crerigo: Seede; 237.89 Sey~ aqui; 263.19 deste mal tan cuitado

=3» era que sol sse volver / non podiagn nen erge-sse eno leito nen seer;*~ ' _ 292.58 como conven / de seer rei en^fj cadeira i| acontecer, suceder: 17.10 En^ Roma foi, já ouve tal sazon. / que

— húa dona mui de coraçon / amou a9H Madre de Deus; 58.70 Mais, se Deus~ quiser, esto non será; 59.12 Esto foi

^f dúa donzela /que era en Fontebrar /•ft , monja; 61.18 esto non seria; 124.28~ ! E que será / Que por pedras que5̂1 , deitemos nono podemos matar?

B» ; 125.95 Esto non será dest' ano, per~ í boa fé. nen deste mês; 157.13 est1 eraSf «n verão; 174.9 foi assi que un diaP^ con out ro dados jogava ; aSo.aS^^ quando for que mia morte venna ||Hf com dativo ético: 1.82 ca x'é noss'— _ avogada; 7.14 era-xe sua essa; 165.4=S?t x'é tod' espiritai; 219.24 segundo x'ela^ é astroso; 253.13 ca x'é nossa avo-~ gada; 325.57 En terra de Tanjar me

™: soo; 336.48 est' erro per natura benMft dês Adan é-xe nosso; 358.25 empero

~" que x'era mouro || seer ben queSj| {'ti9-3°)j sefir (de) costume, non seer^ . a cura de alg., seer dereito, seer"̂ grave (greu) a alg., seer guisadoHJ (.177-6), non seer mal a alg. con algo,^^ seer malestança, seer m a r a v i l l a™' {169.7, 177.3), seer (a) mercee de alg.,•ft seer mester algo, non seer de negar,^^ seer ousadia, non seer pensado, seer™ prazer, seer prol, seer (a) prol def*. alg. (i35.ti5), seer razon, seer tempo,

seer torto, seer verdade (v.). FormatHj^ verbais:

Hf'~~3: PRES. IND. 1 5005.77,55.47,63.58,

St 73.71, 85.33soon 5.174, 71.32,

5p 115.141, 125.119,

•t 4»-85" . ' son 65.197" sejo i5s 33

H5"

*>

9

^Bfe**9$

2792 es 2.5a, 6.62, 1 5.33,

47.30, 65.167«rés 55.33 Tsees 80.21

3 é A. 12, B. i, 1.22,2.1, 3.1

este A. 22, B. 17,31.8, 46.47, 48.11

se e 150.19, 175.52sé 35.131, 53.60,

8o. 2t , 122.12,

125.94

4 somos 26.78, 30.23,35.73, 49.5o, 80.10

5 sodes 5.76, 8.25,65.183, 103.40,109.38

sedes 251.826 son 5.i34, 14.5, i5.3,

3i.4, 3i.i3seen 103.44

PRES. CONJ. i seja 37.28, 67.27,71.45, 301.22,

419.116a sejas 47.45, 75.116,

i88.3gr 35c-39,383.59

3 seja 5.30,6.64,9.110, ' ;17.3, 23.26

4 sejamos 9.171, 30.14,8o. ii, 155.14,421.12

5 sejades 53.65, 205.14,2i4.38, 321.33, j419.136 [

6 sejan 64.39, 83'8s i113.49, 171.13,1OO Cl*yy.y

IMPERF. IND. i era 67.1012 eras 55.33 ETo, l

125.893 era 2.10, 4.13, 5.15, i

6.i3, 7.14 jsiia 18.22, 34.10,

39.12, 115.315,327.25

seya 425.386 eranô.ao, 7.56, 22.33,

3i.6o, 33.71siian 67.71, 75.98seyan 57.35, 258. 16,

257.21

r , — OLi -;L_:~-'- í

í ^""""" í1 i '

;

;!í1

í!jíl

i

— '^r. L . ••-. — . ..--•.—-—-- .- - - - - . - - — v - - -- = — — - — — — - - - ' A ^ , ' — .

Page 80: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

280

IMPERF. CONJ. I fosse 43.58, 65.218,

75-I59, 355-431 fosses 122.40, 420.203 fosse 5.181, 17.13,

s3.23, 28.38, 50.6sevesse 375.32

4 fossemos 30.45 fossedes 63.66,355.436 fossen 18.75, 19.41,

38.87, 57.100,128.49

PERF. i fui 43-5', 65-2I3»7 5 - 9 ' , 3 ' 6 . 5 2 ,34736

2 fus t e 90.4, 333.33.338-30, 34°-10)35o.3g

fusti go.2seviste 75.169

3 foi 1.14, 2.9, 4.50,

943> "-69fui 61.43 E> 3O2.25 Eseve 199.27, 235.101,

312-4, 335-75355-103

4 fomos 17150,368.205 fostes 2i6.5o6 foron 6.37, 25.158,

27.50, 29.10, 30.41scveron 241.55,

245.58MAIS Q. PERF. 3 fo ra 39.37, 6i.32,

73.56, 88.17.164.11severa 174.19

4 fôramos 63.676 foran 28.61, 31.24,

57. iFUT. IND. X seerei 193 53, 298.62

serei 15.174, 27.42,37.28,42.34,65.226

2 seerás 125.74, 139-53serás 65.173, 75.115,79-28, 135.118,263.38

3 seerá 135.101, 160.9,

237-97, 345.4iserá 5.169, 9.111,

14.29, 15.38, 25.334 seeremos 386.26

s e r e m o s 6 4 . 2 8 ,

5 seeredes 349.13seredes 75.66

i 6 seran 409.77, 426.23FUT. CONJ. i for 170.25, 291.37,

401.432 forer 71.42, 131.63,

' 407.533 for 25.6r, 64.58,

73.48, 80.17, 92.39sever 20.16, 205.76,

262.525 fordes 384586 foren 411.95. 422.55

COND. i seria 143.42,195.164,241.72, 285 .75 ,3-10.67

3 seeria 274.26se r i a 2.50, 5.111,

9.51, 32.7, 39.36 seerian 313 34

serian 386.37, 398-5

IMPER. 2 Sei I.5O, 17.63, 5l.32,

7Í-33, 237-895 seede 5.29, 65.143,

75-99, 238.61,245.117

PART. PRES. seendo 12.18,65.210,69,10,75.86, 103.24

INF. seer B. 19, 10.6, 11.7,|5.I47, 1748

ser 110.6, 135.134,149.9, 161.9,322.25

INF. PESS. 4 seermos 245.65 s e e r d e s 2 0 2 . 4 4 ,

294.196 seeren i5.5, i5g.3,

171.7,218.3,366.36

sõestro ADJ.: sestro: 315.58 a espiga logolia sayr viron... pelo sêestro lado.

seeta (154.1 E) v. saeta.

segar v. TR.: 289.1 un lavrador que andavas e g a n d o en dia de San Qui rez ;289.21,15,25.

Scgobia (282.1) v. Segovia.

Segonça: Siffiienja: 383.n Na çibdade deScgonça que 6 mui rico bispado;383.48 lIScguonça: 383.1.

Page 81: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

28l

«r

• •K

!|» i* i• ;,f• .iiiillliiIi

ll

segondo (208.16) V. segundo.

Sogovia: 18.12, 31.1.21; 107.2,7; «1565,276.1, 282.12, 314.1,9. CF.Segobia.

segre s. M.: mundo, vida profana: 5.i8a aosegre noo ficaria nunca.

segreda s. F. : oração da missa que o sacer-dote reja em voj baixa: ia.u O Arce-bispo aquel dia a gran missa bencantou; e quand' entrou na segreda ea gente se caiou; 115.291.

Seguença v. Segonça.

seguir v. TR.: 424.4<» viron a estrela yr /ante ssi de mui gran randon, / eeomeçarona' seguyr || perseguir:Ii5,337 dês oy mais es quito / do mal-dito / demo que te seguia; 23g.55outra door Io ferir / foi .. E tanmuito o foi seguir / que já non pudemais mentir.

segun, segund v. segundo.

segundo ADJ.: 2.1 To Esta segunda (cantiga)e de como pareceu en Toledo SantaMaria ...; 403.18, 418.13, 434.1.

segundo PREP.: 3.29 segund' o^; 5.5 segund'a letra diz; 9.23 segund' eu aprendo;28.124 segundo vossa lei diz; iô.C8segundo teu semellar; 67.44 segundosã voontade; 254.12 affan e maneiro /que segund' ordin soffr ian; 2848 uncanto en fige segund' esta razon;307.45 segund1 as paravlas lie fez oson; 382.7 segund' é Deus e omen eRey, pode-o fazer || segund: 59.93segund Lucas e Matheus / e os outrosescrivir / foronj 76.9 T segund foioyr; 288.42 segund disse; 3/920segund lies deu escrito || segun: 70.23segun disso Ysaya; 295.24 segun dizSan Mateus; 345.109 segun devia seer;364.9 segun diz a escritura || segundocomo: 35.35 segundo com' aprendi;i i6.5i Segundo com' apres' ey; ag2.36segundo com' aqui diz || segun como:124.7 segun com' aprendi || segundo

que: 81.15, 229.9 segundo que aprendi;353.21 segundo que oy; 374.12 || segunque: 391,8 segun que oy dizer || segun-do quanto: 359.13 segundo quant'aprendi.

segur s. M.: segure, enxó, machado: 5.io6Moira con segur; 134.71 esi* outracon segur / perna ei tallada.

seguramente v. seguro.

segurar v. TR.: assegurar: s8.i35 foy-ossegurar / que non fosse cornido / oreino.

seguro ADJ.: 45.17 roubar os que yan segu-ros pelos camyos; 267.85 levou-osalvo a terra segura ; 345.21 oc mourosespreitarem quando el Rei ben seguro/ estava deles; 379.16 que vêessen /ali salvos e seguros; 283.19 || segura-mente: s56.23 Seguramente, desta nonescapará;371.4 Ben pode seguramentedemanda-lo que quiser / aã Virgentod' aquele que en ela ben crever.

seis NUM. CARD.: 43.77 a cabo de seis dias;75.93, 197.33, 214.41.

seita s. F.: 26.).32 por destroyr a seita /dos judeus e do demo; 360.27 que deMafomet a seita possa eu deitard'bispanna.

Seixon: 49.2,65; 53.1 TTo, 53.6,17,33,42,46;101.9, 106.25,32; 298.1,10,17,26 ||Seixons: 41.6, 61.6 || Saixon: 91.22 ||Saxon: 53.1 E. CF. Sosonna, Sansonna.

sela S.F.: cadeira: 49.^7, i53.3 húa sela enque sita; i3o.a5 Deus, que por elasalvar / deceu no mundo da sã altasela || sela de montar: 293.13 davan-llccon amor / panos e selas e íréos.

seznbrança s. F.: imagem, retraio: 9.63 daVirgen senbrança.

semeeleiro s. M.: senda, caminho, atalho:78.66 non teve via, mas per un seme-deiro / chegou ao forno; 191.17,243.4Carreiras e semedeiros.

Page 82: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

282

scmclla s. r.: sinal, marca: 59.77 do cravoa semella / teve sempre por sinal || asemella de: semelhante, parecido:69.56 un vermen a semella/ destes desirgo; 368.52 húa cohobra... a seme-lla / dúa anguia grossa || s. F. PL.:rosto, cara (?): 241.51 quebraron-11'osbraços, ollos e sobrencellas, e ouveferamente desfeita-las semellas.

semellança s. F.: 26.34 semellança filiou deSantiago; 34-36 d'oyo semellança /correu daquela omagen; 149.58 E pêrosemeUança an de pan e de vinno;422.46 du o mar grande perderá sãsemellança || a semellança de: ia.3 úaomagen de cera a semellança de seuFilio; 29.2 fez parecer nas pedras oma-gêes a ssa semellança; 345.63 a oma-gen fe i ta a ssa semellança; 423.3 fezo orne a sã seme' anca || en semellançade: 24.2 hfla fror... en semellançade lilio; 216.1 Gomo Santa Maria semostrou en semellança da moller docavaleiro; 312.26 Aquel maestr" aomagen fezo mui ben entallada / ensemellança da Virgen || por semel-lança: em sinal de: 294.28 as outrasmãos nos peitos tíian por semellança/ que en Deus sãs voontades téensempre mui ferventes || imagem: 9.38,44.22 de cera semellança levou / dassa av'; 352.40 de cera fez log' húasemellança / do açor.

semellante s. F.: imagem, reirato: 264.32ante que morresse a Virgen, fora feita/ a semellante dela || a scmellante de:semelhante, parecido: 384.16 A pri-meyra era ouro, coor rica e fremosa/ a semellante da Virgen nobre c muipreciosa.

semellar v. r.: parecer, ter o aspecto de,ser semelhante a: 5.85 vejo-a muifremosa, demais, seme!la-me sen mal;37.38 non semellou. . . dos mais pre-guiçosos» 39-36 semellava que muilavada fora; 54.62, 65.77 semellou-lleconsello muit' esquivo; 71.52 entonme semella que Deus Padr' e amigo /

e Fill' en nosso corpo outra vez bentoemos; 149.41 a ti semella que depan á fegura; 210.15 Quen viu nunc'amizade que esta semellasse; 345.81a el Rey semellava que lie dizia;384.21 cada úa destas coores mui bensemella / aã Virgen || 404.8 nos fez denon ren / e desfará quando lie seme-l l a r (quando lhe aprouver) || semellar--se: ter parecença mútua: 265.73 nuncamur con mur / se mais semellaron ensua faiçon.

semellar s, M.: aparência, aspecto: 162.3l,285.8 húa monja. . que. . . era demui bon semellar e de fremoso pare-cer e aposta minynna; 332.49 Por

vertud' espental / da Virgen, ond' aomagen avia o semellar || vontade,gosto: 16.68 de mi e da outra dona,a que te mais praz / filia qual quise-res, segundo teu semellar || impressão:94.70 segundo no semellar / de quena

sempre ADV.Í B.j8, 5.4, 8.15 un seu laissenpre dizia; 9.40, [3.7.

sen s. M.; bom senso, juijo, entendimento,siso: ao.5 quen te soubesse / loar comomereces, / e sen ouvesse / per quedissesse / quanto por nos padeces;53.57 o Espirito Santo pôs en atangran sen / que as Escrituras soube;76.21 como moller que era fora desen; 79.15 húa menynna.. . garride-linna / e de pouco sen; 178.33 Ben ássen / de menyo; 427.16 este Spiritofezo deçer / Deus sobre los seus dici-polos .. por que cada un gran sendei recebeu || perder o sen: 16.22, 73.41per poucas ouve de perder o sen;156.23 || bon sen: 5.21 com' ome debon sen; 27.25 || fazer bon sen: agirbem, com acerto: 208.47 ° bispo fezbon sen; 277.43 fczeran mellor sen;299.28 |j mal sen: loucura, maldade:94.63 enquant' ela andou / con malsen; 103.46 teve-o por de mal sen;i53.i3 era de mal sen; 240.6 peccanper seu mão sen; 329-36 || fazer mal

Page 83: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

sen s proceder mal, façer tolice: 64.77fez y mal sen; 190.8 Muito faremosmal sen / se o temermos de ren ||consciência: 59.83 come morta / jouvetolleita sen sen || intenção: 106.60atai era seu sen; 144.23 todo seu sen/ era como lie fezessse prazer; 207.9ena servir metia seu coraçon e seusen || a sen sen: à sua tontade: 351.26se daquele bõo vyo non bevessen aseu sen |j de sen: com ra^ão: 26.10 desen me sospeito / que a quis avondar|| per n iun sen: de modo algum:135.53 per niun sen / sol non lie foss'outorgado.

sen PREP.: 5.85 semella-me sen mal; 14.19morreu sen coníisson; 17 65, 23.6 húadona mui sen sanna; 25.33 II I.'1 sen

avermos pois a passar / per mort';9.52 sen aver pitança; 26.25 sen conela casar j| 32.26 mui sen piedade;100.17 a sen Par 'uz II sen a': contenda,demora, demorança, dulta, dultança,dultar, errança, falir, fa l ia , lezer,mentir, outra cousa, outra ren, par,perfia, tardada, tardança, tardar, vagarv. ai ETC. || além de: 11.18 Sen muitomal que fazia, / cada noyi' en dru-daria / a hua sã druda ya; 284.4 Senmuito ben que nos faze a Sennor espe-rital, / guarda-nos que non façamosquanto podemos de mal; 401.32 Outrosrogos sen estes te quer* eu ora fazer ||sen esto: 45.13, 71.16, 213.33 || sen tod1

esto: 83.22,2á5.i5 || sen aquesto: iz.Si,49.34,229.23 || sen tod' aquesto: 235.25,3i7-63 || sen que: 181 3ó, 286.5 sen quelies dá sã graça con que possan fazerben, / guarda-os nas grandes coitas;343.4?. CF. sena, seno.

sena V. seno.

Sena: taSeine: 111.29 Sena, que por Parisven; 134.1 T no rio de Sena.

Sena: Siena: 219.12 Ena terra de Toscanahúa gran cidad' á y / que Sena estechamada.

283

sena s. F.: scnas ai terce: quando cada umdos ires dados apresenta seis.pontos:214.31 volveu na melo os dados / elançou senas ai terce, que son depontos contados / dez e oiio.

sença v. sentir.

senlleiro ADJ.: só, sozinho, único: 43.38 granchanto fez Ia madre pois se viu delesenlleira;65.25i foi senpr'ali senlleiro;78.46 un' ermida que estava senlleira;90.2 Sola fusti, senlleira; 189.7 va en

romaria / a Salas soo senlleiro; 262.18a eygreja ficou d' omees senlleira;281.58 viron o cavaleiro soo senlleiroestar || 100.18 a sen par luz e verda-deira / que tu dar-nos podes senlleira;151.37 non duas vezes senlleiras.

senllos PRON. INDEF.: cada wn, um; um acada um: 294.24 dous aiipeos.. . equalquer deles avia / senllas mãosenos peitos; e enas outras téentes /Eran come senllos livros. CF. sennos.

senner s. M.: senhor: 25.43, 63.77, 245-5ri265.75 disse a un seu ome: Vai-te,senner; 2(,6.a8 || s. F.: senhora: 5.75disse-lle: Senner, / dizede-m" oraquensodes ou dond'. Provençalismo,

sennor s. M.: A. 18 dos Romãos Rey / é pordefeit ' e Sennor; 27.26 responderon:Sennor, nos fezemos ben; 35.5i osennor da nave; 61.41 Poi-lo vilão sesentiu ben guarido, / do sennor de queera foi espedido; 63.26 Este conde deCastela foi sennor; 64.32 disse-11' assisã moller: / Sennor, pois vos ides,fazede. . . ; 65.210 seend' assi sennorde muitas gentes || sennor natural v.natural U Deus: 15.4 Jeso-Cristo,Nostro Sennor: 50.2, 51.50 Madre doSennor do mund'; 257.26 Jhesu-Cristo,Sennor dos sennores || s. F.: senhora:16,56 cuidand' aver sã sennor; 64.?6Ide falar con mia sennor || SantaMaria: 1.4 Dês oge rnais quer' eutrobar / por Ia Sennor onrradaj 2.21,

Page 84: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

2846.6a, io.3 Sennor das sennores; 14.11Esta Sennor groriosa; 75.89 a Sennorde piadade.

sennoria s. F.: senhorio, domínio: 380.25deitar / foi da sennoria.

sennorio s. M.: 65.202 o sennorio / me ficouend' a mi, e foi rei alçado; 386.8 nosennorio d' Espanna.

sennos PRON. INDEF.: A. 27 Fezo cantarese soes, / saborosos de cantar , / todosde sennas razoes, v. senllos.

seno, sona = sen -f- PRON. PESS.: 128.19 acomoyon ena boca téede sena pas-sardes; 401. 58 quen dá juyzio senodepartir.

senon, se non: CONJ.: excepto, salvo, a nãoser: B.3o poi-lo gaannad' á, non liefal, / senon se é per sã grand' ocajon;3.40 se non per rogos teus, / nonposs' eu perdon gãar; 14.3 o non quisfazer senon por ela; 16.52 tod' ess'ano sãs Aves-Marias rezou, / senonpoucos dias que na cima en leixou;64.41 nunca os pecados meus / sejanperdoados, se vos a outr i vou dar /Senon a esta; 131.32 quantos dentr'eran todo-los matou / senon el sen-l le i ro que viv ' escapou; 228.39 adur oconnoscian, pêro o muito catavan, /senon pola coor dele; 244.18 muipoucos y ficaron, senon foi ou quenou quen; 255.82 u a levavan pelarua., senon da camisa, toda nua;362.22 porque ss' a v i l a que imara . . .e a ygreja toda senon o altar || 2.5amuit' eãyo / seria e orgulloso / quenss' en esta ta cadeira, se tu non es,s'assentasse; 236.18 non escapoubaron / nen moller dos que y eran,se aquela soa non; 286.11 Santa Maria,que nunca faz se ben non || senão:6.64 dá-me meu filio morto / ou viv'ou qual quer que seja; se non, farás-megran torto; 17.53 venna provar omaestr' este mal; / se non, a testa lieseja tallada; 25.136, 121.11, 122.53 de

certo sey / que me dará a Madre dobon Rei / mia f i l i a v iva; senon, deprumaz / Tragerei doo || senon que:embora; senão guando: 274.25 hfiagarnacha tragia / Que ademais erabela e de mui rico lavor, / senon queera mui curta; 315-57 non l ie sent iron/ senon que a espiga logo lia sayrviron.

sentar v. TU. 165.156 Os angeos Santa Mariaíillaron / e ena cima do altar a sen-taron || sentar-se: 205.42 entre duasamêas se foi sentar a mesquya || 75.86seend' aã cabeceira daquela vellasentada.

sentença s. F.: condenação: 3a 37 Muda / amui t ' a t revuda / sentença; 65.36 quiscomungar e filiar pêedença, / maisnon lia quiseron dar pola sentença /en que el j a z i a por sã descreença;65.166.

sentido S. M.: 194.37 os sentidos perderondos corpos en essa ora, / que sol fa larnon podcron; 2ii.6i ante de quinzedias foi esforçad' e guarido / lan benque nunca mais fora; demais deu-lcbon sentido; 411.101 esmorido / caeue jouv' en terra fora de seu sentido.

sentir v. TR. / i.: 5.y7 o sentiu morto; 6.77a seu filio preguntou que sentira; 16.26seu desamor sent iu; 30.21, 48.^6 osmonges, porque sentian a ssa casamui menguada || 208.42 sentiu / unodor tan saboroso || 259.54 tan bensáan as gentes de pran, / que non anpois daqucl mal a sentir || sontir-so:17.20 A dona, pois que prenne sesentiu; 3;.36 quando s' espertou, sen-tiu-sse mui ben são; 61.40 se sentiuben guarido; 282.29 fórono preguntar /se era já que ferido ou se sse ssentiamal 114.91 preguntou-11' assi / se ssed' algun mal sentia || ig.3i por cul-pados mui to se sentiron; 155.19 sen-tiu-sse por pecador || ter pena, arre-pender-se: 55.41 a ti venno comomoller que se sente / de grand' erro

T?"

Page 85: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

285

ms*

m*B*

que á fe i to; 174.15 fillou-ss' a chorarmuito, como orne que sse sente / Degrand' erro que á feito; 2^9.49,274 70 ||compadecer-se: 167 .23 velarei nae ig ie ju da mui benaventurada / SantaMaria, e tenno que de mia coita sesença. Formas verbais:

PRES. IND.

PRES. CONJ.IMPERF. IND.

IMPERF. CONJ.

PERF.

MAIS Q. PERF.

3 sente 3o.2i, 55.41,174.13, 260.12

3 sença 167.233 sentia 4.91, 282.296 sentian 48.263 sentisse 194.463 sentiu 5.97, 16 26,

17.20, 37.16. 61.40sintiu 65.33 To

6 sentiron 19.313 sentira 6.77

-sêo s. M.: 7.53 desnua-la mandou; / e poisHe vyu o sêo || sacar as l innas do sãov. l inna || 364.8 cabo do Mar Térreo /ésie e cabo do Grande, que ten aterra no sêo / e cerca todo o mundo (|077 foi-ss' enton sã via, omagen nosêo; 1541 O sant' orne tirou de seusêo / pan d' orjo; 54.56 tirou a ssateta do sco; 212.59 ° sarta'i S111-" eno

sGo ela fora ascender; 305.22.

sepelir v. TR.: sepultar: 238.65 Ff 292.53en ricos mõimentos os fez ambos sepe-lir. CP. sobolir.

sepoitura (15.142 Tb, 292.42, 3t2.33 F) v.sepultura.

septimo NUM. ORD.: 418.38 O septirno destesdoes.

sepulcro s. M.: 1.46 vyu a pedr' entornada /do sepulcr'; g.35 o San Sepulcro;65.252,143.26,288.17,383.i8 o Sepulcrode Jerusalém; 403.55.

sepultura s. F.: 15.142 ET, 419.93 enterraseu corpo... en atai sepultura com'ela {'ensinou. CF. sepoitura, sopoltura.

sequer ADV.: pelo menos: 75.39 dad* anossa ygrega sequer çen marcos

cTarento; 92.26, i6i.25 fillade-a poistoda ou sequer a meadade || atémesmo: 67.31, 228.6 Tant' é grand' asã mercee da Virgen e sã bondade, /que ssequer nas beschas mudas demos-tra sã piadade; 237.46, 253.34, 341.37,375.10 Sequer enas bestias mudas /nos mostra muitas ajudas || sequer...sequer: quer... quer: 354.35 Dade-

-mia qual quer que seja, sequer viva,sequer morta.

serão s. M.: tarde, noite: 198.27 dês quandocomeçara o serão.

Seraphin: 42O.53 Cherubin e Seraphin.

sorgenta s. F.: criada, serva: 349.28 Ser-genta / Soo do Sennor.

sergente s. M.: servente? criado, ajudante:54.12 un m i r agre., que fez a Virgenpor un seu sergente; 61.43, 67.37Sennor, querede que seja vosso ser-gente; 116.42, 174.25. CF. servente.

sermõar v. i.: pregar: 261.22 começoumui ben a sermõar || s. M.: 88.51ouve.. . o convent' abalado / con seumão sermõar (TTo; E: sermõar).

sermon s. M.: «4.61 fezeron en sermon;31.74 gentes foron vyudas, / a quedas cousas sermon / fez que 11'eranconteçudas; 84.9 porque sei, se ooyrdes, que vos valrrá un sermon;265.58, 3o5.i8.

serra s. F.: 15.27 a pé dúa serra; 95.45,321.21 passou a serra; 344.27 passouserras e chãos; 422.22.

serradora s. F.: fethadura, cadeado:411.i5o a porta ll'é serrada / Doinferno. Ca esta He pôs a serradura /e abriu parayso.

serrar v. TR.: cerrar, fechar: 95.44 nen liesporta serra; io5.66 quantos físicosouv* end' a / Pisa non lie poderon achaga serrar; 151.23 serra... as estras

Page 86: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

286

con portas e eon esteiras; 199.49,399.38 seend' as portas serradas ||262.20 As portas e as fêestras serra-ron-sse log' en par; 362.42 meus /ollos, que por meus pecados mui t ' ásse foron serrar. CF. cerrar, sarrar.

serrar v. TR.: 342.18 mármores. , mandoutrager de mui longe e per meo asserrar; 342.22.

serva s. F.: i8o.t>5 como serva se foi omil-dar; í56.25 Ia Reya, que serva erada que pod' e vai; 418.31.

serventa s. F.: 216.46 a mia serventa leal.

servente s. M.: 67.2 tragia o demo consigopor servente. CF. sorgente.

serviço s. M.: 5543 venna-ch' a mente /se che fiz algun serviço; 67.31 o meuserviço averedes en doado; i58,7,204.42, 221 53, 245.03 nenbre-te se t'euserviço fiz; 254.18 en serviço do democada un er' aguçoso.

servidor s. M.: 5.16 servidor de Deus; i3.3a,43.22, 44.28 aver-m-ds sempre por ser-vidor; 87.11 || s. F.: 298.62 seereisempre tua servidor.

servir v. TR. /1.: B. 34, 5.21 por servir Deus;10 14 Devemo-la muit' amar e servir;15.3, 26.99,42.83 serviu a Santa Maria;55.1 como Santa Maria serviu polamonja que se fora do mõesteyro ||2^1.27 non quis j an t a r o moço logoporque servia. Fornias verbais:

PRES. CONJ.

IMPERF. IND.

3 servia 296.44 s i r v a m o s 268.57,

270.5, 319.223 sirvia iii.i T

serviz s. F.: cervi^: 72.51, 404.62 non podiandele a serviz / eno rostro qual eraestremar.

serro s. M.: 3.l8, 6.70 por prazer da Gro-riosa, que seus servos defende,' i6.?3,42.34, 69.102. CF. retribuo.

sesaenta NUM. CARD.: sessenta: 349.18 Kt.

sesta s. F.: fiora sexta: 353.io3 a sesta,quan'd' en cruz / morreu por nos Jhesu--Christo; 419.85 a ora da sesta || a horade mais calor: i5.i8o cada dia pelagran sesta; i8.38 con mui gran sesta;211.21 u t c e n a mui gran sesta; 289.11segava Ima messe per gran sesta;345 67 jazia el Rey dormindo nu sesta ||hora canónica: 34.25 dizia prima, terçae sesta / e noa e vésperas; 55.i3.

sesto NUM. ORD.: se.río: 402,50, 418.33 Osesto don piadade é || sesta fe i ra v.feira.

scsudo (62.29 E) v. sisudo.

sotaenía NUM. CARD.: setenta: 112.21 dem i i l a s se taenta / correra; 349.18.

sete NUM. CARD.: 43.31 teve-o grandes set'anos; 197.23, 403 i. 418.1.

setembro s. M.: 333.5i dês Pasqua. . . atasetembro meado; 411.2.

setõo NUM. ORD.: sétimo: 403.5g o setéo /pesar.

seu PRON POSS.: A.24 dos miragres seus /Fezo cantares e soes; B.ig quero seeroy mais seu irobador; i 2, 2.5, 3.2,4.9. CF. SOU.

Sevilla: A.6, 124.17, 169.36, 227.13, 257.6,16;292.2,33,52; 323.2,10,12; 324.1,10;325.19, 328.1,12; 344.11, 345.8,33,66;347.10, 348.52, 366.6,15,26; 371 I2,3o;375.20, 376.11,15; 378.2,22,29; 379.41,45;382.29, 385.6,21; 386.2,5,15,42,62;389.10,15.

sevo s. M.: sebo: 385.43 levou y sãs candeas/ de cera, ca non de sevo.

si PRON. PESS.: 5.4 Santa Maria deve sempr'ante si põer; 9.158, 17.37, 21.34, 27.20.

si ADV.: sim." 30.20 non lie diz de non, masde si; 84.39 que dissesse si ou non.

Page 87: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

si ADV.: assim: 283.11 cToutra guisa nonquerria / ser Deus ome, nen si nen siII SSS^S era de todos nenbros con-treito / si que en carrei' andava ||365.22 ssi Deus me valia. CF. assi, se.

Siagrio: Siagrius (oa: Sisbertus), arcebispode Toledo: 2.69 Don Siagrio.

sigo PRON. PESS.: consigo: 6.55 Eu o viben quando / un judeu o levou sigo;9.128, 46.19, 65.24, 79-2> CF- consigo.

Sigrar (Sieglar, Alemanha) v. Pedro deSigrar.

siira s. F.: alento, ânimo, espirito vital:334.41 assy andou úu ano tolleit' efora de sen, / que siira non avia.

Silos v. Santo Domingo de Silos.

silvar s. M.: silvado: 138.30 caeu en un muigran silvar enton.

Silve: Silves: 325.52 preto de Silve.

sima s. F.: abisniOf garganta: 102.1 (T)como Santa Maria guardou un creri-zon que non morresse en húa situa u oavian deitado ladrões.

Smieon: Simeão: 138.75, 417.2 como SantaMaria levou seu Filio ao templo e ooffereçeu a San Symeon; 417.6,15.(Luc. s.vb) || Ruben e Simeon v.Ruben.

Simeon Podro v. Pedro.

Simon: Simon Magos (Act. Apóst., 8): a38.55como sse vingou / Do traedor SimonMagos, encantador que viltar / foiassi Santa Maria e seu Filio desdennar.

Simon: um conde de Gasconha: 363.2 elCon Simon; 363 6,20.

simplcmcníe v. simprcmente.

simprcmcníc AUV.: simplesmente: 151.40«Ave Maria» dizia mui simprememe /

19

287

aã Virgen; 159.8 úus romeus que forona Rocamador orar / como mui bôoscrischãos, simplement' e omildosos.

sina s. F.: senha, sinal, gesto: 69.21 nonfalava nen oya, / mais per sinastodo ben entendia / o que lie manda-van; 69.50 lie fezo sinas que sse che-gasse; 101.14 To, 269.21 per sinas liepreguntou; 324.41 per sinas enpre-guntou \\pendao: 181.2 como Aboyu-çaf foi desbaratado en Marrocos pelasina de Santa Maria; 181.21. CF. sinal.

sinaadameníe v. sinaado.

sinaado ADJ.: determinado: 88.56 un diasinaado; 309.56. aquel dia sinaado;322.5 en dia sinaado || singular, notá-vel: 195.12 fez míragre sinaado j«3i5.43mostraria miragre sinaado; 409.72fazer sinaadas /cousas || sinaadamento:particularmente: 322.10 sinaadamentenas grandes enfermidades... acorrecon piadades. CF. sinalado.

sinagoga s. F.: 27.1 como Santa Mariafiliou a sinagoga dos judeus e fezdela eigreja; 187.9.

sinal s. M.: 27.32, 42.35 daqui adeanteserei eu dos servos teus, / e est' aneltan íremoso ti dou porend" en sinal;58.8 d'amor He mostrou mui gran sinal;59.78, 164.38 esto foi gran sinal / quêo feito perdoara; 204.15 era tan coi-tado que non avia en ssy / nen sol unsinal de vida; 207.5 Se ome fezer degrado pola Virgen algun ben,/demos-trar-11* averá ela sinaes que lie prazen||dar sinal: 72.44, 109.47 cada undeles logo sinal deu quando ouverondo om' a sair; 195.175 dá-lie synaes ||senha, gesto: 101.14 E por sinaesfazer / con sãs mãos; 141.37 fez-llesinal que logo de chão / o seu altarbeijasse; 163^7 a cousa <lue queriaper sinaes amostrava; 281.63 fez sinalque ant' ela sol non m'ousasse parar|| vestígio, marca: 81.24 lie non ficousinal / Daquele fogo montes; gi.Co a

Page 88: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

288

esses enfermos nu l l a ren / non leixoudo fogo,ncn sol un sinal;99.48, 177.3^,382.38 en Toledo casara e leyxara ysinal / de fillos que lie naçeran || traçofisionómico, marca corporal: 31.40 avaca vSo logo... con ssas orellasmerjudas, / e fez filio sen l i j o n / consinaes pareçudas; 292.54 en ricosmóimentos os fez ambos sepelir, /obrados mui r icamente cada fiu aseu s inal || imagem, retraio: 123.45Sempre terra sigo a lguun s ina l / deSanta Maria; 161.9 un °m'- • <3ue

aã Virgen de Salas mui t ' ameud' alaya, / e por ser de mal guardado seusinal sigo tragia, / en que era f iguradamui ben a ssa Majestade. CF. sina.

sinalado (356.33 Outorgara d'acaba-la...a un tempo sinalado que lie poserael Rey) v. sinaado.

sinar-se: persignar-se, benjer-se: 33-55Começaron-ss'a sinar; 94.90 Quand'est' oyu, a sinar / logo se prendia;108.64, aSy. 101, 253.57.

singrar v. l.: 9,121 gran peça pelo marsingraron; 36.10.

siniíicança s. F.: significado: 294.26 livrosde mui gran siniíicança || por siniíi-cança: como advertência, aviso: i36.4io braço per n ihúa ren non lio tornava/ com' ant ' era, ca non quis Deus porsiniíicança.

sino s. M.: 11.28, 24.46 mandou os sinostanger; 66.57 San Pedr' o sino tangia;127.65 os sinos mandaron todos soar;128.48.

Syon: Monte Syon: 27.35, 1^7>I5 SantaMaria en aquela sazon / morava navila en Monte Syon.

Sirga v. Vila Sirga.

sirgo s. M.: bicho-da.-seda: 18.14 h"adona... que muito sirgo criar / enssa casa fazia || seda: 69.57 un vermena semella / destes de sirgo.

siso s. M.:jiiiio, entendimento, ponderação:4.63 q u u i u i ' cst ' oyu, / c r e c c u - l h ta!fe lonia , / que de seu siso sayu; l6.3icom' orne fora de seu siso; 36.12 rennon lies v a l i a siso nen cordura ; 41.3A Virgen.. . ben pode dar seu siso /ao sandeu ; 57.19, 366.6o nen per sisonen per a r te || sentido: 238.22 o cora-çon proposo e todos los sisos seus /en v i l t a r Santa M a r i a ; 329.42 cegotornou / e perdeu todo o siso, e tany r t o se parou / ben come madeiroduro || mal siso: maldade, loucura:41.29 a ssa merece é mui mayor / cao nosso mal siso; 75.120 aquel ricode mal siso; 256.38 será de mal sisoo que a non loará || sen siso: tonto:85.5 muit ' é ome sen siso quen lie dedar algu' é greu || meter seu siso:entregar-se a, dedicar-se a: 2.14 me-,terá seu siso / en a loar noyt ' e dia!

sisudo AU].: 28 109 fez come sisudo; 54.15era sisudo e leterado; 65.131, 67.12,g5.56 ome sisudo, cr. sosudo.

só PRÉ?.: sob, debaixo de: 4.59 A dona . . .(|ue vi só o chá p i te i ; 5.133, 13.18 foi-11'as mãos parar / só os pees; 34.15poi-ln levou sso ssa capa; 38.65 || de.só: <i.8o un leon.. . correndo pêra elev é o d e s o ú u s ramos; 212.58 t i rou - l l edesso sy / o sartal || per só: 33.2 o guyouper só u agua ; 225.49 l ie suyu per sóa unlla. CF. su.

soar v. TR./I.: 55.28 logo aã terça soa;127.65 os sinos mandaron todos soar;384.52 fez soar a c a m p a y n n a || 179.37os nervios 11'assi sõavan / como carr'en pedregal || 57.14 En Monsarratvertude / fez, que muy longe soa, / aVirgen; 95.83 Estas novas pela terratoron mui soadas; 4 1 1 . 1 1 3 vos daráDeus tal morte que será mui soada.

sobejo ADJ.: abundante, excessivo: 23.27que me saques daquesta vergonna tansobeja; 69.31 viu dentro claridadesobeja; 107.58 u mui sobeja / gentev i u ; 119.33 de diaboos conpanna

«f

Page 89: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

sobeja; 136.15 hua omage .. de muigran sobeja beldade || insolente: 155.18un mui malfe i tor / cavaleiro, muisobejo e mui brav* e roubador || ADV.:45.7 un cavaleiro/fuialg1 e rico sobejo;79.18 a mui Groriosa / pareçeu-lle ensonnos, sobejo fremosa.

sobelo (4.94), sobelos (io,3.3), sobela (15.176):PREP. sobre -J- ART. DEF. lo(s), Ia.

soberva (l83.2o E) v. sobervia.

sobervia s. F.: soberba: 35.8 gran soberviavay fazer; 48.28, 75.3 requeza malgãada con orgullo e con sobervia;i83.a3 (TJ, 270.10 ela a sobervia dodemo foi britar; a83.5. CF. soberva.

sobcrvio ADJ.: soberbo: 65.12 un seu feegressobervio e l&uçSo; 75.14 un usureiro/ mui riqu' e rnuit" orgullos e sobervi'e tortiçeiro; 152.8 (T), 36g.68. CF.sobervo.

sobervíosamente v. sobervioso.

soborvioso ADJ.: soberbo: 19.7 un ric-omefoi e sobervioso; 20.41 os soberviosos/d'a!to vás decendo; 45.8, 48.9,57.17|| sobervíosamente: 192.48 razoar / male soberviosa-/ment'.

sobervo (152.8 E soberv' e tortiçeiro) v.sobervio.

sobetanno AP j.: súbito, repentino: l82.38 (E)húa mort' agya / sobetanna. CF. sobi-tanno.

sobir y. i:, subir: 40.11, 45.62 eu sobirei aoceo; 146.69, 165.21 en un outeiro so-byu; 204.40 || v. TR.: fajer subir: 168.43eu un eirado o sobiu; 180.50 sigo asobia / ao ceo; 383.42 || sobir-se 205.40sobiu-sse con el encima. CF. subir.

sobitanno ([82.38 7) v. sobetanno.

sobolir (a38.65 E) v. sepelir.

289

sobrado s. M.: 282.3 caeu dun sobrado muialto, e non se feriu; 282.18.

sobre PREP.: 5.188 leixemo-Ia sobr' aquestapena; 35.86 o maste... sobr' el entoncaeu; 39.6 un mõesteiro que jaz sobrelomba / dúa gran pena; 127.55 ta mãotragerás / sobr' ele; 213.76 foi-sse ael chegando, sã azcõa sobre mão;33'-35 ° menynno soterraron, / e amadre come morta de sobr' ele a tira-ron || 11.92 liia sobr' ele a ledania;347.43 rezaron sobr' ele salmos || 7.7a ssa graça ponna / sobre DOS; 205.10abertamente / parece a ssa vertudesobre tod' orne coitado || 15.25 aviaguerra / con perssiãos, e foi sacar /oste sobr' eles; 51.75 ssa ost'... quesobr' a vila deitara; 165.26 viron atangran poder / de mouros víir • sobr'eles; 348.41 fez oste sobre Girãada |[25.26 aquesto... farei.. . sobre bonpennor; 305.37 Faze-lo quero sobrepennor || 144.5 sobre todas cousas ápoder; 224.11 un miragre... da Virgena que deu Deus poder sobr' enfermida-des/de as toller; 245.6 feze-a sobre losseus / coros dos angeos reynna || 104,7o que o fazer coida, creed'... queaquel escarno todo á de tornar sobresi; 175.4 sobr' el se torn' o dano dequen jura falssidade; 369.74 l°do seudespeyto... tornou sobre Ia mesquínna|| 158.10 sobr' el mentes non parava ||184.15 Santa Maria, que sobre los seusrecude || acerca de, a respeito de:118.11 Gon seu marido barallava mal/ muitas vezes sobr' este preito; 167.16Ias mouras sobr' aquesto lie davanmui gran contenda; a65.io6 aos seusconsello pidiu / sobr' aqueste feito ||65.47 disso-11' aquelo sobre que vêera;365.68 sobre atai entençon; 272.27 sobr'aquesto c u i d o u ; 3 4 1 . 3 6 non áno mundo salva que eu sobr' estonon faça; 403.46 sobre seus panossorte / deitaron || 15.17 ^ez un mira-gre. .. sobre Juyão; i36.io un miragreque a Groriosa fez... sobr1 un mal-feito; 183.22 un gran miragre sobr1

esto mostrou a Virgen; 219.32 sobr1

,

Page 90: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

290

esto miragre fez |) sobr' esto: então,em consequência, disto, a este respeito:6.32 Sobr' esto diss' o menyo; 26.13Sobr' esto, se nVoissedes, dir ia / dunjoyzo que deu Santa M a r i a ; 27.30Sobr' esto deu César joyz' atai; 78.25sobr' esto tanto con el conde fala-ron; 151.35 Sobr' esto foron jun tadosno logar mui tos abades porá sabereste feyto || sobr' aquesto: 42.22 ||além de: 23.10 Sobre toda-las bonda-des que ela avia, / era que muitofiava en Santa Maria || mais que:175.10 sobre toda-las cousas amavaSanta Mar ia ; 213.12 sobre tod' out racousa amava Santa Maria || sobremesura: sobremaneira, extremamen-te: 405.23 úa fegura da V i r g e n . . .fremosa sobre mesura || 149n tod'esto que é sobre natura; 242.7 vertudeque sobre natura é \\e tod' esto:além disso: 325.37 e demais, sobretod' esto, i_'scabeça-las f a r t a . CF.sobelo.

sobredito ADj.: 266 (M) Como un f radefazia sermon en esta ygreja sobredita.

sobrejoyz s. M.: ng.ii sobrejoyz era dúavila boa.

sobreneella s. F.: sobrancelha: 241.50 que-braron-11' os braços, ollos e sobren-cellas.

sobrinna s. F.: 303.45.

sobrinno s. M.: 281.24 Un sobrynn' est'abadessa avia.

socorrer v. TR.: 11.42 d'angeos conpannia /pola socorrer / vêo; 363.20 chamouSanta Mar i a que lie socorresse.

soer v. x.: ser costume, costumar: 3.32 foyperdon / pedir logo, ben aly / u peca-dor sol achar; 5.113, 11.32 || soer a:14.12 un rnõesteir' antigo, que soyapret' estar / da cidade de Colonna, usoyan a morar / monges; 275.10 noconvento soyan a seer / de Moura ||

4.55 en cass' seu padr' e n t r o u / como xefazer soya; 114.34 xe soe ela a fazerde taes ; 333.62 xe sol ela de taesfei tos fazer ameude; 414.16 licou vi r -geh como xe soya. formas verbais:

PRES. IND. 2 SOeS 245.72

3 sói 33.2, 5.113, 35.63,38.36, 125.119soe 114.34

6 soen 142.12, 199.15,261.82, 3o8.7

IMPERF. IND. 3 soya 4.55, 11-32,14.13, '«13. 63-14

6 s o y a n 14.14, 38.37,83.56, 88.2, 245.31

so-csquina LOC. .AUV.: (!) junto em posiçãoobliqua (?) : 364.22 j az ian cavando undia t r i i n t a obreiros / só esquina dúatorre. CF. espanli. sosquín, sosqiuVnado.

Soffia: 400.12 Santa Soffia, / que sã meal laoflreçer / íoy.

sofredor s. M.: aquele que sofre: 126.21sofredor / foi aque l ome de t an g randoor; 245.43 de cuyta o far ia soííre-dor; 298.57 sofiredor / Soon de grancoita.

sofrer v. TR.: 5.2 como Santa Maria a judoua l imperadriz de Roma a sofre- lasgrandes coitas; 3.10 soílVeu muit 'a l l a n ; 28.59 coyta sollrerou; 63.73cavale i ro nunca t a n t o fez / nen soílVeuen armas com' aques ta vez / s o f l r e rfostes vos poios mouros vencer; 179.25Con este mal que sofria || permitir,tolerar: 7.25 porque lies non sofrer /quer ia de mal fazer ; 8.40 Esto vosnon sofreremos; 17.13 solfreu quefosse do demo tentado; 113.14, 159.3Non sofre Santa Maria de seerc-n per-didosos / os que as sãs romar ias sonde lazer desejosos || sustentar, segu-rar: l3.a8 Santa M a r i a . . . que menas sãs mãos sof re que m'o laço nonmatou; 175.53, 175.62 o sofreu en sassmãos que non colgou da g a r g a n t a ! •sofrer-se: segurar-se: 74.41 fez-lle que

Page 91: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

eno pinzel se sofTreu / con que pintava;e poren non caeu [| dominar-se, terpaciência.-25.119 foi ssa mão tender /e fillou-a con alegria, / ca rion ssepodia sofFrer / de saber o que y jazia;169.56 que o alcayde rogasse / que sesoffresse un pouco atêen que a achasse.

soga s. F.: 164.34 con sogas enas gargan-tas; 319.69, 355-126.

sogeito s. M.: súbdito: rC6.a3 devemos todossempre seer seus sogeitos.

sogra s. F.: 186.16 ssa sogra lie queria tangran mal; 241.55, 255.33. v

«cidade s. F.: desejo: 48.38 avião da aguagran soidade; 67.79 Venna logo, cade ver-1' ei soydade; 379.11 el Rey deveer esto avia gran soidade.

sol s. M.: 54.48 Ourient' onde o sol vlia;85.24 er sonnos viu Santa Maria /mais fremosa que o sol; 89.39, 121.28,135.86 tro eno sol levado / Dormiu.

sol s. M.: solo: 22641 assi viian ala dentr 'o sol / como sobre terra.

sol ADV.: somente, apenas: 282.7 d'acorrersol por un vervo a quen en ela bencree || sequer: 61.33 repentindo-sede que for' atrevudo / en sol ousardizer atan gran folia; 339.17 Grantorpidade fezestes sol desto cuidar;343.27 e como sol falar ousas || (acom-panhado de negação): nem sequer, nemmesmo: 25.18, 3522 ides rogar outrossantos, e Santa Mar ia . . . sol nonaementades; 45.8 era .. sobervios' emal creente, que sol por Deus undíeiro / non dava; 75.i5 por Deus nenpor sã Madre non dava sol nen dinnei-»ro; 272.21 assi a adussera o demo acofojon, / que sol nunca a leixavaque prendesse confisson || de modonenhum: 65.188 Sol de m'ir non serápensado; 67.101, 71.3 i, 95.80 foron ssavia que sol non se detevcrnn; 102.25se vos esto fezerdes, / sol non ajades

291

pavor / Que vos mal façan ladrões;128.20, 138.10 se 11'algo pedir assiou demandar, / dar-llo-á, que solnon l i e d i r á de non || sol que(acompanhado de IND.): apenas, mal:237.111 sol que m'eles leyxaron / pormorta, vêo log' a mi K (acompanha-do de CONJ.) 263.34 Onde faz-ti levarlogo sol que vires a luz eras; 297.21,321.32 sol que ponnan sãs mãos so-bre tal door, saúde / an || desde que,contanto que: 104.18, 308.4 De todomal pod' a Virgen a quena ama sãar,/ sol que am' a Deus; 369.8 vos direyun gran miragre, sol que me ben ascoi-tedes. CF. solamente.

Belamente Ai>v.: solamente... non: nemsequer: 39.32 solament' os fios defuma-dos / non viron do veo; 245.107 sola-mente un rnur / ali entrar non podia.

Solarãa v. Pedro de Solarãa.

solaz s. M.-.prajer: 5.120, 12.34 tornou-xe--lles en doo seu solaz; 42.18 unprado... en que as gentes da terrayan téer seu solaz || prazer sexual:68.12, 105.47 depois jantar / íoron osnovios ambos enserrados / de ssuunpor averen seu solaz; 135.157 II ensolaz: por brincadeira: 353.67 dissocom' en solaz / ao menyo || de bonsolaz: de bom carácter, simpático:93.13 era mui fremoso e apost' assaz,/ e ar mui leterado e de bon solaz;404.17 leterado e de bon solaz || demal solaz: antipático, repugnante:47-3o muit' es de mal solaz.

soldada s. F.: soldo, recompensa: 1.7 pornos dar gran soldada / no seu reyno;17.28, 75.126 o capelan.. . que ficoucon aquel rico por levar dei gransoldada; 191.11 un pobr" escudeiro /que fora por ssa soldada; 420.74.

soldan s. M.: sultão: 28.5o aquel mouroSoldan; ló^.s, 165.7 un soldan pode-roso.

Page 92: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

\292

soldar v. TR.: 38.100 os ossos foron bensoldados.

soldo s. M.: moeda de pequeno valor:178.24 cinco soldos e mealla; 245.52mil soldos de leoneses; 245.121.

solo (90.2 sola) v. soo.

soltador s. M.: aquele que solta: 106.66 quelie fora solíador / dos presos.

soltar v. TR.: 5.44, 85.2 soltó-o da p r i j on ;101.3a fo i - l l ' a l íngua so l ta r ; 135.108,158.3 de muitas guisas los presossolta a mui groriosa / santa e VirgenMana; i63.2| se nunca os dados jogo,/ a mia língua seja presa que nuncaqueras solía-la || libertar de excomu-nhão: 65.1 Como .-anta Maria fezsoltar o orne que andara gran tempoescomungado; 65.173 || soltar-se: 324.42a l íngua se lie soltou || soltar-se enben: desistir, renunciar à sua ideia:337.12 maçar 11'yan dizer / que enben se soltaria, non lio queria creer.CF. solto.

solteiro ADJ.: 151.7 maas molleres, e casa-das e solteyras.

solto ADJ.: 106.64 Pois s'o primeiro sentiu/ solto, da prijon fogiu; 176.21 já essolto; 253.78 entenderon que o ornebõo era / solto de ssa pêedenca.

soltura s. F.: likerdade concedida a quemestava preso: 3o5-4J carta de soltura.

sombreiro s. M.: 289.12 un sombreir' en sãtes ta .

somerger v. TR.: submergir, afogar: 5.108que a tezesse mui longe no marsoincrger.

somir-so v. sumir-se.

son s. M.: 74-45 ao B r an son 4U(-" a n iude i r afez; 282.22 foi corrend' a aqucl son /

do menyo que caera || 82.48 a VirgenSanta mans' e en bon son / confo r touo frade || melodia: A.25 Fezo cantarese soes524.49 en mui bon son can tando ;64.6 íiz cobras e son; 85.55 can tan ant 'el doces soes; 307.45 segurid'as para-vlas lie fez o son. CF. soo.

sonnar v. TR./I.: 7.43 come quen sonna;85.27 pois que sonnou aquesto; 127.52sonnou que a omagen lie diss'; 292.102,309.55 Outro tal sonn' ei sonnado.

ijonno s. M. : 15.129 teve que era v e r d u d e y r o /seu sonn'; 285.114 A dona daquestesonno foi espantada; 292.103, 29933,309.55 || PL.: 42.64 en sonnos a SantaMaria vyu; 79.18 pareçeu-l le en son-nos; 85.23, z35.16 húa noite en sonnos á

lio outorgou; 259.16 lies vêo en son-nos.

sono s. M.: 6.79 ouvera lal sono quesempre depois dormira; 8^.57,132.87,176.17, 3oi.3i.

soo ADJ.: só, sozinho: 21.45 tu soa es a quemio podes dar; 115.216 Soo, sen con-p a n n i a , / O camynn ' enion c o l l u u / omoç'; 132.135 dês que soos f i c a r o n . . .logo ambos ss'abraçaron; 186.21,189.7 Va en romaria / a Salas soosenlleiro; 202.i3 húa prosa fazia queera feita mui ben, / se non fosse rrfiar ima soa que minguava en; a36.i8 nonescapou baron / nen moller dos que yeran, se aquela soa non; 281.58 v i rono cavaleiro soo senlleiro es tar ; 323.21Ai eu, meu filio, como lico de ti soo.

soo s. M.: som: i63.ig deu-11' a l íngua talsoo como fogo que estala; 422.34 Uv t i r a do çeo soo mui fort ' e rugido.CF. son.

Sopetran: abadia perto de Hita (Guadaia-jara) : 83,u,3o; 83.65 Sopetran, caboFita.

sopoltura (3 i 2 .32) v. sepultura.

Page 93: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

soportar v. TR.: carregar com, suportar:53.28 m'averedes eno col' a soportar.

sonio AO].:surdo; sorcio e mudo:69.1,101.1,234.2 un moço que era sordo c mudo;262.2, 269.1.

sorte s. F.: 184.79 morreu, tal foi sã sorte;195.124 Daquel ssa sorte / non ètemerosa, / Ca já é na vida / santa ||filiar, levar en sorte '.(falando do demó-nio) levar '"insigo: 45.43 os demões aalma íillaron dei en sã sorte; 325.25moura que o demo filiou pêra sy ensorte; 399.43 levaria o demo ta almaen sorte || de i ta r sorte(s): 194.31deitaron ontre ssi sortes quen primei-ro começasse; 403.46 sobre seus panossorte / deilaron.

sorteira s. v.: bruxa, mulher que deitasortes: !28.i3 foi pedir a consselloa húa vella sorteira.

sortclla s. [F.: anel: 42.68. 292.92, 36g.3,376.27 a sortella, en ouro engastõada.

Sosonna: Soissons (França): 3o8.q en ter rade Sosonna. CF. Seixon, Sansonna.

sospeita s. F.: 84.28 por aquestasospeita húavez lie preguntou; 132.97 Sen sospeyta/di-m' húa ren; 341.46 maa sospeitaper ren de mi non ajades; 344.37 sensospeita se viron.

sospeitar v. TR. /1.: 38.23 os ouv' el sospey-tados / que a franceses o queriandar; 84.27 de mal o sospeitou; i5i.36sospeytavan o monge || sospeitar enalg.: 2i3.28 no marido sospeitaron /que a matara || recear, temer: 315.38sempre sospeitava que morress' aílo-gado; 334.35 foi logo sospeitar / queno vinno mal avia |; sospeitar-so: supor:26.10 me sospeito / que a quis avon-dar.

sospeitoso ADJ.: suspeito: aver sospeitosoalg. (a/c.): suspeitar de, recear por:ioG.6'3 ouv' a Virgen sospeitosa;

293

195.117 ouve sospeytosa / Sá vida, eforte / temeu dei sã morte.

sospirar v. i.: 411.50 gemend' e sospiranclo;411.131. CF. suspirar.

sospiro s. M.: 133.18 con sospiros muitos;171.58 con sospiros amargosos.

sossacar v. TR.: solicita.'com cautela, tentar,seduzir: 20.23 o dem'... que, sossa-cando, / nos vai tentando; 117.12 asossacou o diabo.

sostõer v. TR.: suster, segurar: i3 (M)Como Santa Maria o sosíeve nas sãsmãos que non s'alogasse; 175 (M) ososteve nas mãos.

sota s. F.: porão: g5.58 fora metudo /ena sota da galea; g5 (M). CF.souía.

soteicza S. F.: astúcia: 369.36 buscou sote-leza per que lio logo furtasse.

soterrar v. TR.: enterrar, sepultar: 6.48soterró-o na adega; 43.40, 75.66 i33.2&fez cantar / missa de requiem polasoterrar; 198.26.

sotil ADJ.: fraco: 35.82 un vento non sot i l/ se levantou \\fino: 410..!21 a cinta. . .era mui ben fe i ta d'obra mui soiil ||astuto: 64.62 moller mui vil / e d'al-cayotaria sabedor e sotil; ii5.286mai-lo demo mui sotil Q sotilmente:J245.T22 húa dona lio levara tan sotil--/ment'.

sou PRON. POSS.: 314.61 outorgo-me porsou; 410.16 no nome sou. v. sen

souta (95 M) y. sota.

sp-, st- v. esp-, est-.

stela: 180.53 Ave maris stela (= LAT. stella),

si (57.78 E, 364.22) v. só.

li

Page 94: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

294

sua PRON. POSS.: 7.14 era-xe sua essa; 24.22per sua malandança; 132.33 pola vir-gíidade / dela a sua guardava; 161.45d'aver a sua mercee; 169.60 a suaeigreja; ao3.8 húa sua amiga; 212.13de suas doas. CF. sã.

subida s. F.: 141.24 u ss'agêol!ava cayadecendo / toste e non podia faze-Jasubida: não podia, levantar-se.

subir (285.85, 423.44) v. sobir.

suffre s. M.: enxrj're: 42231 U será o ayrede fog' e de suffr' aceso. CF. cixuffro.

suffrir (sufFrer; 75 Jl/ suflria) v. sofrer.

suggcçon s. F.: sujeição: 265.g3 por quevos toste de suggeçon / Poderedessair.

sumir-so, somir-se: afundar-se: 36.3o anave sse sume; 226.23 s'abriu / a terr'e o mõesteiro se somyu.

sur s. M.: sul: 35.90 vento de sur.

Sur: Síria; a cidade de Tiro (?): 5 107,i5.i6l, 28.i33 aquel Soldan de Sur;115.176. CF. Suria.

surgat: 45.92 cantando «Surgat Deus».

Suria: Síria:g.2g, 15.14 Cesaira a de Suria;ii5.i6i, 187.12. CF. Sur.

surro s. M.: surrâo, bolsa grande: 182 f M)roubava o ouro e a prata e o metiaen seu surro.

SUBO ADV.: para cima, acima: g i33 contrao ceo suso a alçasse; 149.71 dos angeoslevada foi suso na a l t u r a ; 154.24,241.46 dê-la cinta suso; 271.47 || desuso: 184.28 foi-sse-lle dei tar de suso;209.3 poseron-lle de suso o l ivro dasCantigas de Santa Maria; 214.46,•íí-.í, 276.2.

suspirar (71.21) v. sospirar.

suu: de súu: LOC. ADV.: junto, juntamente:56.28 de súu os põer; 65.231 non separt i ron / ambos, e de súu cada noitevi ron / a Santa Maria; 95.65 de ssfluos ata; 105.47 (To), 255.a8 |j 224.33 (E)de suurn ; 233.5o (E) dess huun. CF.(lessúu.

Suz: Sousse (?); (Tunísia): 329.77 bendaqui ata Suz. CF. Çuz.

T

ta PRON. POSS.: 1.20 ta cunnada / Elisa-heíh; a.5i, 5. i r5 Tol / ias mãos dela;15.45, <6.65, 115.267 a ta alma. CF.tua.

ta PREP.: até: A.4 dês Conpostela / t a 'breyno d'Aragon || ta que: 52.^3, 55.20Ambos assi esteveron ta que ela foip rennada ; 92.39, 109.26, 162.28. CF.aia, te.

taamo s. M.: tálamo: 125.94 con esta m'acriada cuidas casar... que já sséeno taamo, toda ben coberta d'al(Tres.

labal s. M.: litubale.- 165.68 f as tange-loiaba!.

Tablucia: aldeia perto de Sevilha: 366.40foi con eles a caça ao chão deTablada.

tafur s. M.: jogador: 5.103 peyor quetafur ; aj.y un c r e r i zon , / que eratafur e ladrou; 38.2, 72.1, i36.23 Húamoller a le imãa, tafur e sandia || vaga~t-undo (?): 245.105 [afur / cuidaronenton que era e en t r a ra per algur.

tafuraria s. v.i-casz de jogo: 1637 enata fu ra r i a / jogara muito os dados;174.14 E ('/'.• t a fu re re r ia ) || o vicio do

jogo: 214.6 se Deus deu aas gen te jjogos pêra alegria / averen, todo oíornan elas en t a f u r a r i a .

lafiireria v. tafuraria.

Page 95: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

295

1a! ADJ.: 2.ti cieu-lle húa tal vestidura /que trouxe de Parayso; 5.36 quandoIToyu dizer tal trayçon; 6.ço quenfaz tal feito, desta guisa o rende;9.118, 36.i5 Pois viron o perigo tal;232.47 Santa Mar ia que taes miragresfaz; 338.15 muitas vegadas dizia: Vaie adu-me / Tal ou tal coisa; 335.8ose podi* aver ontr' eles algúa taldeoessa / qus íill" en braço trouxesse|| tal tempo foi: antigamente, outrora:245.16 Entre Doir' e Mynn' av ia . . .tal tempo foi, roubadores || tal...que: tão grande-.. que: 6.28 o amordesta Sennor é ta l , / que queno ásempre per i mais vai; 4.23 tal amorcon esses moços co l l i a . . . que ya enseu tropel; 5.58, 28.59, 54-2° l1 PRON.INDEF.: pessoa assim: 3o.i6 Tal foiel meter entre nos e ssi; 336.?9 comoome que s'obrida... e de taes conno-cemos || non foi tal que: não foi nin-guém que: 277.38 non foi t#l quenon disse || coisa assim: 6.44 deu-lletal (=ía/ golpe) dfla acha, que benatro enos dentes / o fendeu; 53.5 E detal já end1 avéo un milagre; 114.34ca xe soe ela a fazer de taes (= coisas,milagres) || en tal que: para que, afim de que: 17.33 disse que lio queriaprovar, / en tal que fosse log1 elaqueimada; 59.65, 85.2o, i58.ro, 197.40|| tal e atai v. atai || tal qual v. qual ||tal como v. como || en tal guisaque, en tal maneira que v. guisa,maneira || outro tal v. outro. CF.atai.

talan s. M.: vontade, desejo: 5.111 disse-lleque fezesse seu ta lan || a seu talan:à sua vontade: 285.96 A ssi ambosesteverou viçosos a seu talan || carác-ter: bon ta lan: bondade, clemência:35.31 ome bóo, manss' e de mui bontalan; 235.12 rogando seu bon talan ||a do (mui) bon ta lan : Santa Maria:3.12,13.82, 27.71, 66.16 || o do mui bontalan: Cristo: 419.51 II de bon talan:de boa vontade: 64.66 Esto farei debon talan || mal talan: mau génio:251.57 de mal talan sodes; 36g.i8 Un

alcayd' era na vila, de ma! ta lan esannudo. CF. talante.

talante s. M.: Sg.Sz punnou / de seu talantecomprir; 195.204 abadessa de talante/ brava e sannosa fl 115.22 a do muibon talante. v. talan.

talla s. F.: 95.67 un vidro de mui bela talla.

tallar v. TR.: cortar: 2.33, 17.53 a testa lieseja ta l lada ; 26.5o, 37.1, 117.13 lie fezcamisas / tallar e coser || entalhar:219.16 fez y víyr maestres sabedoresde tal lar / e eno marmor mui brancomandou-les y fegurar / omagen daVirgen Santa || aplicar o imposto detalha: 386.12 quando / tornou da osteda Veyga de Grãada, e tallando-/aandou enredor toda, o chão e a mon-tanna || concertar, convir: 83.48 prei-tejado ora / por moravidis tallados /Que pagar avia.

talun s. M.: talão, calcanhar: 179.21 tliapremudos / os talões.

tamanno ADJ.: tão grande: 69.12, 89.38,131.4 En tamanna coita non podeseer / om' a que a Virgen non poss'acorrer; 201.42, 267.37.

tan ADV.: tão: 2.48 Pois 11'este don tanestráyo / ouve dad' e tan fremoso;33.8 Os peccados meus / son tan mui-tos... que... non poss' eu perdongãar; 4.44 tan muito lie prazia, /que...; 6.19 tan ben cantava... quevencia quantos eran en ssa terr' ealende; 9.109, 53.16 tan feramentecoitou / que a per poucas dos pees osdedos non lie queimou; 327.29 ll'en-traron tan de rijo que os non pod'en t irar || 235.57 Sennor, tan bon diavosco: muito bom dia.

tanger v. TR.: tocar, atingir: 11.69 Ousadia/ foi d'irdes tanger/ meu comendado;*5-54> 27-73, 35-23 estas (relicas) nontangeu o fogo, mai-lo ai foi tod'arder; 38.U, 72.8 non pode dela dizer/ mal, en que a Deus tanger / non aja

Page 96: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

296

|| 11.28 os sinos t a n g i a ; 51.73 forontanger bua ssa canpan íu ; 59.43 acampãa / se f i l i a v a a tanger; i65.68fas tange-lo tabal ; i85.88 mandoutanger as tronbas.

T a n j a r : Tânger: 325.14 Na t e r r ad ' A f f r i c a . . . en Tan ja r ; 325.57.

tanto AUJ. / AIJV. : 3. 1 3 l a n t' a seu F i l i orogou, que o foi end' el sacar; 5 . i5a dona tant ' era íremosa, que foi dasbelas flor; i6.55 tan t ' avia gran sabor/ da comprir o ano . . . q u e . . . ; 2860coyta soflreron tal / os de den t r ' ctanta , / que presos foran sen a i ; 3i.3Tanto. . . son da Virgen connoçudas /sãs mercees, que qu innon / querenend' as best ias mudas ; 44.17 Ai, Sen-nor, t an tos son os teus / bens quefazes a quen ás amor; 115.35 disse-11"enton t a n t o ; 117.18 tant' era atre-vuda; i35.n8 quan t ' húa col / do seunon filies, ca sol / por tanto serásrastrado; 292.88 foi logo aã e igre ja ,e fez tanto que 11'abriu / o tesoureiroas portas || 14668 que t an to d 'afan /fillassen; 152.4 Tantas nos mostra aVirgen de mercees e d'amores; 227.32lie deu d'açoutes t an tos que nonficou no costado / neno corpo coirosão; 371.3 Tantos vay Santa Mariaeno seu Porto fazer / de miragres Otan to .. como: 9.150 tan to lie v a l r r i a/ com' húa garvança; i32.i6 tantocome nua pal ia ; 3a3.i6 un í i l ynno . . .que tant ' amava com' a v i d a quevivia || tanto . . quanto: 331.19 faaga-va-o tanto quanto faagar podia || doustanto: duas ye^es mais, do dobro:411.26 Deus toda-las sãs cousas doustant ' acreçentava || t an lo que: logoque: 35.56, 75.u8, 93.42 Tanto quefoi guarido, começou-ss' a ir; 97.43t an to que vossa car ta vi, v in q u a n t opud'; i63.n || en tanto (58.26. 154.26)v. entanto j| entre tanto (75.46) v.entre. CF. atanto.

tapede s. M.: tapete: 75.98 siian assentadasen pal ia , non en tapede,

lapon s. M.: batoque: 351.37 Vaamos ca i a ra cuba e t i r emo- l l ' o tapon.

tardada s. F.: demora: 43.27 non ouv' ygran t a rdada / que log' a poucos ded ia s ela se s e n t i u prennada; 376.26el Rey logo non quis mais fazer tar-d a d a || seu t a r d a d a : 1.27, 9.66, i3.i2.i5.i3i, 75.St j! 1^8.40 logo, sen uutrat a r d a d a .

tardamento s. M.: demora: 33.58 que a ver-dade cnssmar / lies fosse sen tarda-men tos ; 41 1.1 10 id' a vossa casa loyosen t a rdamen to .

tardança s. F.: sen t a r d a n ç a : 9.30, 24.17,.154.39, 289.33, 29722 || 267.101 senlonga t a r d a n ç a / a Rocamador se foi .

tardar v. I.: l3.l6 a Virgen Santa Marianon vos quis en ton t a rda r ; 65.176t a r d o u mui pouco / que achou opreste; 130.31 esta non quer con seuben t a rda r ; 166.15 foi sse logo aSalas, que sol non tardou n ien te ;404.92 Porque ta rde i / venno- t i agoragrand' emenda dar || sen tardar : 7.41a dona sen t a r d a r / a Madre de Deusrogar / f o i ; 21.47, 26.60, 28.38, 33.40.

tarde s. F.: 246.17 aã tarde ll 'en mente vco.

Tarssis: o Thars i s do Velho Testamento(III Re g umf 10, 22^:424.67 || Tarsso:424.17 Ben das insoas de Sabá / e deTaisso.

Tarsso v. Tarssis.

laudo (184.35 /'.) v. atando.

taulía (tavlia) s. F.: 54-38 o rostr ' e ag a r g a n t a 11'enchara / e o coiro fende-ra-ss' e b r i t a r a , / de maneira que a t a ise p a r a r a / que non podia t rocir atau l ía . Espécia de bolacha (?) CF.espanh. t a b l i l l a . t ab le ta . Ou: à t nu l í a= à tábua (no sentido de ̂ mesa ondese come" (?).

Page 97: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

taverna s. F.: 72.17 ena taverna beveu;244.27,30.

tavloiro s. M.: tabuleiro de fogo: 214.41 os

dados fil!ô-os / na mão e... enotavleiro lançó-os || tavoleiro: 154.28,31|| tavooiro: 154 (M).

tavoa s. F.: tatua: 9.2 ssa omagen, queera pintada en húa tavoa; 34.11,264.26, 342.20 mármores . . . mandoutraer de mui longe e per meo as serrar/ Por fazer t avoas grandes porá põeren redor / do a l t a r da Virgen.

tavoeiro, tavoleiro v. íavleiro.

te PRON. PESS.: DAT.: 5.1 12, 9.56 asse Deuste va l i a ; 15.46, 26.41 || AÇUS.: 5.115farey-te perecer; 6.Si, 2t.i8, 24.5,25.162. CF. ti, che.

te PREP.: até: te en, tée: G5.n6 tee-ianoit ' escura (E; T: téena; 'Io: teena);379.21 dês Jenua te en Chartes || téesque: 94.33 To têes que a foi fazer CF.ata, ate, ta.

te (LAT.): 56.40 Ad te.

tea s. F.-.teia, tecido: 148 (M) Como ponenos ornes sãs teas de lenço sobelaarca; 148.12 || membrana, mcninge:385.23 br i tada / 11'ouveron. toda afronte e a tea assedada; (385.2: tela).

tea s. F.: tocha, archote: 11647, 333.36candeas / que faz ian chama crara senfumo, non come teas; 385.43.

tèaças (126 M) v. tõacos.

têaces s. F. PL.: tenazes: 126.15 con téacesa yan tillar.

tecer v. TR. : 46.32 panos d'ouro teçudos;372.17 o pan'. . era mui ben teçudo.

tecníe PART. PRES. / ADJ.: que tem: 294.24dous angeos... e qua lquer deles avia/ senllas mãos enos peitos; e enas

297

ou t r a s íéentes / Eran come senilosl i v r o s (F. teentes) || sólido, resistente:3Ô4.i3 íazian fondamentos fondos, perque ma i s iéente / foss' a obra e maislirme.

tccr v. TR.: ter: 10.19 Esta dona tenno porSennor || i5.()5 q u a n t ' eu ei tenn'encomendado / da Virgen; '.28.30 otesour'.,. que líian ascondudo; 85.17o t eve ron . . . atad' en húa grau casav c l l a || 4.40 enos braços lêer / seuFilio || conservar, manter: 294.28 asoutras mãos nos pei tos l í i an || rédeatéuda v. rédea || reter, conservar:120.19 a comoyon ena boca téedesena passardes || téer sigo: trazerconsigo: 123.45 sempre terra sigoalgun s inal / de Santa Mar ip P téerseu gasal lado, seu solaz v. gasa l lado ,solaz || téer en pennos, en poder v.pennos, poder || téer en p r i j o n : deter:14.39 que a a lma do seu f rade tevess"o dem' en pri jon || governar, reinar:63.22 el conde don Garcia, que enton/ tlya o logar en aquela sazon; 183.7Aben Mafon, que o reino do Algarvetí i ' aque la sazon / a guisa d'om' esfor-çado || defender: 345.52 que aquelecastelo per ren téer non podia ||mamer: téer en j u s t i ç a : 401.30, quepossa m i a s gentes en jus t iça téer ||celebrar: téer fes ta : 426.11 en Jerus-salen / teve sã gran festa, comoSennor t en , / con sã conpanna \\seguir:téer caminno: i38.28 fórono meter /eno camynno que dev ia téer || icr v i a :ir, dirigir-se: 9.26 Ouçamos / u téedesvia, / se ides a França || seguir; 78.66non teve via, mas per un semedeiro /chegou ao forno |[ téer a car re i ra aalg., téer ciada v. ca r re i ra , c iada || téernoveas, nove dias, vigia(s) v. noveas,nove, vigia || téer o coraçon en: 8.27na Virgen t í ia seu coruçon; 273 46 enaVirgen gronosa ben têed' os corações;287.3 O que en Santa Alaria todo seucoraçon teu; 294.8 |{ téer a voontadeen: 125.20 ten / sempr' en mi a voon-tade || téer nas mentes, téer mentes v.mente || téer ol lo: reparar, prestar

Page 98: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

298

atenção; v. ollo || têer dano a alg.(149.51) v. dano || téer prol v. prol ||têer verdade v. verdade || têer com-panna a alg., têer torto a alg. v. com-panna, torto |] téer f ron te i ra v. fron-teira || téer a razon de alg. v. razon ||têer con alg.: ser a favor da alg.:123.53 salvo será sempr' o con quetever || guardar, observar: 58. i 1 Estamonja fremosa foi assaz / e tí ia benquan t ' en regia jaz; 117.11 || têer cas-t idade (137.42, 414.13) v. cas t idade ,têer sã orden (44.22) v. orden || têercaro, téer en car ter em grande estima:v. car, caro || têer en desden v. desden;téeren pouco v. pouco |] no n têer en ré n:ter em pouca conta: 153.11 sol non tyaen ren / d' ir en romar ia ; 378.9 estorvodo demo nono toemos en ren |] têer envil v. vil || téer por: considerar, achar:8.35 por sabedor vos terremos; 37.28serei oi mais téudo / por dos maisnojosos; 4^.73 se o vos por ben tever-des; 63.3g non ouv' y lide nen mui bontorney / u se non fezesse por bõo téer;65.220 por razon t ive que en esta t e r ra /dos meus que soffresse desonrra eguerra; 113.3 Por razon tenno d' obe-decer / as pedras à Madre do Rei;14960 te r r i a por crua cousa comermin^o; 280.24 lie rogo que por bentenna / que ... a mia a lma non sedetenna / d' ir a logar u a senpre veja;423.23 u a terra fez, mostrou ben qual /poder avia; mas quen comidir, / pormais terra u por nos remiir / andouen ela || têer por dereito, têer porrnarav i l l a v. dereito. marav i l l a || têerque: crer, achar, sei de opinião que:B. 13 per ele tenno que poderei /mostrar do que quero algúa ren; 75-to3maçar teve que l i e d iz ia derei to / aVirgen; 118.27, I25-40, M8.3o, 419.140Tenno que seríi prol / d1 i rmos provaraquesto || seer téudo de: ser obrigadoa: 65.54 ES 'O fez a Virgen que j áoutros bêes / fez e senpre faz, ca dest'é têuda; 117.39 desto mui t ' end' ètêuda; 285.76 eu non seria / téuda derogar-lle por ti; 358.3 || passar (tempo),permanecer: 322.38 têendo-o por morto

ant ' o al tar o deitaron. / E tev' yaquela noite H teer-se: manter-se agar-rado, segurar-se: 2.12.3 un pedreiroque ouvera de caer de cima da obra,e esteve pendorado e teve-sse naspontas dos dedos da mão || téer-se conalg.: dar-se bem: 265.61 sempre lieconsse l lava que con Deus / se tovessemuit' || aguardar, esperar: 309.26 liesdisse que sse tevessen / de faze-la ataquando de Deus tal s inal ouvessen /tio logar u a f a r i a n || téer-se viçoso:levar vida agradável: 314.15 Ela seumarid ' av i a cavale i r ' e caçador, / e desse teor viçoso av ia mui gran sabor [|téer-se por: considerar-se, julgar-se:28.104 Teve-sse por pecador; 65.78teve-ss' enton já por desasperado;165.47 teve-sse por de mal sen. Formasverbais:PRES. IND. i t e n n o B.i3, 5.86,

10.19, '5-65, 16.662 t ées 62.52, 71.41,

74.12, 132 .111 ,146.36

3 ten 15.145, 30.34,32.45,51.88,75.101

tene 115.114 1061110371.53,300.21,

378.9, 409.95 têedes 9.26, 386.566 tcen i85.58, 221.7,

294.28, 401.30PRES. CONJ. 3 tenna io8.5g

5 t e n n a d e s 145.7,2 8 7 . 2 3 , 294.8 ,3i6.i2

IMPERF. IND. 3 t í ia 6.48, 8.27. 16.3o,23.18, 35.67

tia 49:58, 153.116 t í i a n 28.3o, 47.28,

159,18, 169.11,176.7

IMPERF. CONJ. 3 tevesse 14.31), 121.52;Kj8.3 i , 203.15,239-'3

tovesse 265. i (E)PERF. i t ive 65.22O, 292.82

2 teves te 201.613 teve i5.u8, 19.15,

28.104,35.80,43.31

Page 99: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

B*S»

H»MAIS Q. PERF. 3

FUT. IND.

m

•§

FUT. CONJ.

COND.

IMPliR.

JPART. PRES.

PART. PERF.

INF.

te es v. te.

tevo 368.37revestes 45.53, 75.125teveron 5.70, 24.59,

85 .17 , U 7 - 2 7 )184.53

levera 137.36, 192.43,323.26, 358.26

terrei 15.57, 76.29,

3 terra 12345, 256.33,3o5-7, 3 a 5 . i i ,423.23

4 terremos 8.355 t e r r e d e s 149.15,

I97-30, 224.31,254-8, 352-7

õ terran 149.51, 198.9,

tever 33.128, 123.53,2o3."4, 276.4. 3i8.5'j

tover 271.29teverdes 45.73terria 285. 109terna 149.60, 180.48,

285.34, 393.27ten 17.63, 32.37,

125.20têecle 115.248, u8.ig,

273.46t 5 e n d o 196. 3 5,

213.42, 293.23,32237 E

t e e n d o 2 8 9 . 1 2 ,322.37 Ft 414.13

t ê u d o 37.28 TT(>f62.54 , ' < 5 - 7 ° >117.39, 181,38

t õ e r 4.40, 1 1. 21,i5.8i, 19.26, 273.3

teevras s. F. PL.: trevas: 219.16 como têe-vras e luz depar t ic los son.

têevroso ADJ.: tenebroso: 106.57 carcermui têevrosa; i58.y, 227.35, 254.33,3i2.i2 in fe rno tcevroso.

íeito s. M.: tecto: 17.73. 77.37, 273.17 percima da eigreja era o teito coberto.

299Tejo: :6g.6g deçeu-sse para o Tejo; ?6g.88.

teia v. tca.

Telex: Aflbnso Telex: 2o5.2o Dou AflbiisoTclez, r ic-ome preçado; 2o5.5o.

temer v. TR./I.: 24.5 quen loar te sab' etemer ; 23.108 fus te temer / o mar;37.7, 63.24 aos mouros se faz ia temer;67.68 por aquesto o demo tanto temeusã v í i d a || temudo: 28.21, 119.74angeos... nobres e temudos; 376.13|| temcr-se: 3i.2g o aldeão desto muitose temia; 216.4.

temeroso ADJ.: 107.73 eno dia temeroso /quando julgar-nos verrá; 194.4 o nomeda Virgen.. . é contra os mãos muifort' e mui temeroso; 195.125, 254-3 ||346.17 o braço 11'inchou tanto, de quefoi mui temerosa j da o perder.

temon s. M.: temão, barra de leme, lançade carruagem: 112.26 o masto foibr i tado / e o temon pecejado; 245.45En un temon o alcayde mui fort'estira-lo fez.

temor s. M.: 2^8.33 ouveron todos en muigran temor; 307.48, 418.38.

temperar v. TR.: misturar: 334.22 vynnotenperou / con ervas.

tempestade s. i'.: 36.4 coitas nos toli' etempestades; 161.6 Poder a SantaMar ia . . . de defender toda terra demal e de tempestade; 307.1 ComoSanta Maria tol leu úa gran tempes-tade de fogo en terra de Cecília ||desgraça, mal: 134.17 do fogo tanmal / eran tormentados, deste de SanMarca i . . . que os nenbros todos detal tempestade / a v i a n de perder;414.45 nos guarde de ioda tempestade/que nos nuza.

templo s. M.: 196.38, 411.23, 417.1 comoSanta Maria levou seu Fil io ao tem-plo; 4ig.25. CF. tcmpro.

Page 100: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

300ícrnpo s. M.: 65.t o orne que a n d a r a gran

tempo escomung;jdo; 121.i5 Aquestofez un g r a n tenpo; 321.6 por aversaúde / o enferm' en grandes tempos;35a.3i no tenpo quand ' os vias /v e n d i m i a n ; 3g().32 mui pouco mepresta / de perder por ti meu tenpo [|1723 Kn aquel tenpo; 11520 notempo d'ante; 187.19 un tenpo foi queouveran d ' e rmar . . . aquel santo logar;245.16 Entre Doir' e Mynn' a v i a . . .tal tempo foi, roubadores || 38.17avéo, / tempos sson passados / gran-des;78.io avêo.gran temp'á j á passado|| y5.i55 já tenpo é e ora; 2t6-38 Temp'é d'andar; a5i.loJ me quero yr con el,ca temp' é || 21.21 f o i . . . a seu tenp'aque! filio, nado; 43.28 a seu ternp'ouve íillo fremoso; 356.32 Outorgarad'acaba-la... a un tempo s ina ladoque lie posera el Rey || 55.11 en todotempo sempre sãs oras d iz ia |] 187.43depois a tempo lies avco mal || 315.48sãar podes meu íillo sen tempo alon-gado || temporal, tempestade: 367.37maçar l'o tenpo fez mui gran guerra|| mal tempo: 311.23 começou logomal tempo; 379.37 || tempo forte: 9.134o tempo fone seria quedado.

tonpro (420.16) v. templo.

temporal ADJ.: 235.103 pêra nos sempr'aduz / a ssa mercê' e ssa graça noperigo temporal; 410.40 desta vidatemporal.

tençon s. F.: tenção (composição poética):3oo.55 meus cantares e meus soes / erazões / e tenções / que por ela voufiliar.

tenda s. F.: 181.3i, 314.26 fez ferir / ssatenda cabo da fonte; 345.33.

tendcira s. F.: 36g.l3 úa moller tendeyra,que sã cevada vendia.

tender v. TR.: estender, estirar: 25.117 f°'ssa mão tender; 38.1 como a omagende Santa Maria tendeu o braço e

tomou o de seu F i l io ; 144.53 o tourolog' en terra caeu / e todo-los quatropees tendeu || tender-se: prostrar-se:56.48, nsm, 314.4560 terra se tendeu ||íendudo: 28.100 viu log' a Madre deDeus . . . sobela v i l a estar / con seumanto tendudo; 6i.3o deitou-se ten-dudo / ant' o a l ta r en terra ; 79.43jouve t e n d u d a ; 265.131 Toda a noiteben a têena luz / jouv' esto dizendo etendud' en c ruz / ant ' o a l t a r || extenso:3i.52 correndo de randon / foi a jor-nadas tendudas, come sse con aguillono levassen.

tentaçon s. F.: 47.15 da t en taçon do demo;85.6o, 145.73 é noss' escudo / contrao diabo e sãs tentações; 199.50, 206.7.

tentar v. TR.: 5.io do demo que, por tentar ,a cuydou vencer; 17.i3 soffreu quefosse do derno t en tada ; 20.24, 67.58,82.2.

tento s. M.: a tento: 34.13 Húa omage.. .de Santa Mar ia . . . que fur tar foi unjudeu a ten to / De noit ' .

Thcophilo: 3.1 como Santa Mar ia fez cobrara Theophilo a carta que fezera conodemo; 3.17,25,43.

torça s. F.: hora terceira: 427.28. A terçacomeçou mui t ' a tremer / a terra Hwna das horas canónicas: 54.25 diziaprima, terça e sesta / e noa e vésperas;55.13,28. CF. terço.

terce s. M.: 214.31 lançou senas ai terce(ou: terc' e ?), que son de pontoscontados / dez e oito. CF. terço. v. sena.

terceiro NUM. ORD.: terceira: 71.57 duaspartes leixa e di ben a t e rce i ra / dequan t ' ante dizias; 192.87, 308.51,384.20, 411.23 || tcrcer: 215.42 Ananias/ e Misael o menyno e o tercer,Azar ias || tercer dia: 111.2 a tercerdia ressocitó-o; 14337, '93-26 a cabode tercer dia; 239.73, 323.17.

tercer v. terceiro.

l

Page 101: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

tcryo s. M.: 35.33 non quis en mais doterço, que fezo logo co l le r ; 45.5gesta a lma fez obras por que a averdevemos / toda ben enteiramente, senterç' e sen meadade. CF. terça, torce.

•Terena (concelho de Alandroal, Alentejo):197 .1 ,33 ,47 ; 198.3,6; 199.4,35;2x3.1,7,37,63; 2i3.i2, 224.1,17,47,48,61;228.7, 275-',5,2o,33,5i; 283.1,16,31;319.1, 319.16 Riba d'Odian á húa ssaeigreja / desta Virgen... que chaman

Te ré n ' ; 3 19.4 1,4 5; 333'í,i*>27;334.1.5,42,46.

terger v. TR.: enxugar, limpar: 54.55Tergeu-11' as chagas ond' el era chêo.

terinio s. M.: termo, área, distrito: 1917Roenas, que en termio d'Alvarrazin époblado || termino: 379.7 termino liedava / grande || terrainno: 379.18 encujo terminno era.

termino, terminno v. íermio.

terra s. F.: 1.36 paz en terra; 5o.2o dosceos quis en terra decer; 172.3 ceos,terras e mares / fez || 33.4g ssa veaforon alçar, / e terra foron filiar;65.60 andou per terras e per mares;371.25 per mar e per terra; 267.83levou-o salvo a terra segura || 5.41t e r r a de Jerussalen; 6.20 venciaquantos eran en ssa terr ' e alende;l3.ll o mc i ryo ila t e r r a ; i5.5i t e r r ado Perssia; 53.50 fa re i y as gentesvlir ben d'alend' o mar / E de mui ta soutras terras || 5.59 se leixou.. . enterra caer; 8.44 en terra se deitou;68.37 poend' en terra sã faz; 91 45 aterra tremeu; 331.31 oy mais jarás sóterra ben como jaz teu avoo || 131.77Dentro ena cova gran gente meteu /e tirou a terr' e a pena fendeu; i56-4A Madre cio que de terra primeir'orne foi fazer.

terroa! ADJ.: 42.60 sabor do outro mundoleixou polo te r rea l ; 58/8 le ixar Deuspor ome ter rea l ; 115.203 v iandas . . .terrêacs.

301

leiToiro AUJ. : que inspira temor, furo f: 45 17un cavale i ro / lidalg' e r ico sobejo,mas era b rav ' e terreiro.

terreiro s. M.: 195.20 viu mui fremosa /menya en un terreiro.

Térreo. Mar Térreo v. mar.

terronteiro s. M.: montão de terra, poucofirme: 364.23 a torre, que estava postasobre terronteiros.

tesoureira s. F.: 94.86 Abadess' avemos tal /e priol' e teso.' reira.

tesoureiro s. M.: 8.24 monge tesoureiro;ii.11 en húa abadia / un tesoureiroavia; 73.12, 187.55, 292.1.

tesouraria s. F.: 94.27 He foran dar / atesoureria.

tesouro s. M.: 28.29 o tesour'... que tíianascondudo; 145.47, 187.57, 305.66»348.2 gran tesouro d'ouro e de prata|| 358.26 entendeu que ben guardadastevera com* en tesouro a Virgen aque-las pedras; 406.34 roguemos a que nostesouros / de Jeso-Cristo é.

testa s. F.: cabeça: 15.176, 17.53 a testa lieseja tal lada; 54.27 baixada n testa;Gi.aíi os ollos fora da testa deitava;72.51.

testamento s. M.: 75.38 vos consello quefaçades testamento || a Escritura Sa-grada: 53.2 o Testamento das Scri-t.uras; 5Í.6o quan to no TestamentoVeilro e no Novo sé.

Éestimõya s. F.: 227.53 a meadade dosferros... a Vila-Sirga ... os aduss'en testimõya.

tostimonio s. M.: testemunho.' 25.1 como aymagen de Santa Maria falou en tf sti-monio ontr1 o crischáo e o judeu.

Page 102: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

/s"302teta s. F.: 38.65, 46.2 deitou le i te das tetas;

51.56, 54.56 tirou a ssa teta do sco;93.37 a teta descobriu.

teu PRON. POSS. : 3.40 per rogos teus; Í>.n3,6.65,9.57, 15.39, i8i.83 os teus / servos;178.13 este clon teu.

ti PRON. PESS. (forma álona e tónica): 2.35per ti viv' a Sennor mya; 5-ior, 9.138A ti graças damos || 15 47 Den-ti dofêo; 2Í.38 que aja que ti gracir |j 15.35mui mais sei eu ca ti assaz. CF. to, chn.

tia s. F.: 303.16 hua moça fazia ... traves-suras que pesavan a ssa tia.

lya s. F.: tina: 321.63 sen bever sarope nenaver banno de íya.

tiçon s. M.: tição: 85.49 as fazian arder assícomo tições; 316.32 mandou log' untiçon / fi l iar e póer-lle fogo.

tigo PRON. PESS.: contigo: 9.57 e como nonlevas ... a omagen tigo; 26.43, 139.42,167.28, 353.57.

tingir v. TR.: 73. i Gomo Santa Maria tornoua casula branca que t i ng iu o vinnovermello.

tinta s. F.: 110.15 Se purgamúo foss' o ceoestrelado / e o mar todo t inta; i i5.H3o mui mais ca pez / negro nen que atinta.

tiníor s. M.: tintureiro: 73.36 niun timor /vermello non poderia fazer nicl lor

tio (= ti + PRON. o); 1:3.64 Deus tiodemande; 66.69 TTo. CF. to.

tirnr v. TR.: 7 44 Santa Maria t i r a r - / l l e fez ofill'e criar-/lo mandou en S:mssonna;15.41 o sant ' orne t i rou de seu sco /pan d'orjo; 31.64 non ouv' y boi nenalmallo / que tan ben t i ra r podesse ocarr'; 69.4 os Sííos tira de via vãa; 69.85o tirou contra ssi; 73.38 aquel vinn'era de vermella coor . . e u caya nono

podiam t i r a r ; 75.165 o tirou pelodedo; 138.2 t i raron- l l ' os ollos || 9.161Deus tiraria-/nos desta balança; 184Por nos de du l ta t i rar ; 23.12 a t i roude vergonna || atirar, disparar: 28.54fez . . . os arqueiros t irar; 35.81 fezt i ra r . . . saetas; 213.37 muitas pedrast rouxercn / e t iraron-lle de preto ||tirar-so: precipitar-se, escapar-nc:194.36 tiraron-sse log' afora.

toalla s. F.: 54.53 con húa toalla... Tergeu-11' as chagas; 95.'Í2 lies parava mesaen branca toalla.

Tocha: Atocha: 280.1, 289.6 cabo Madride...na eigreja de Tocha; 289.26, 315.7,42.

toeon s. M.: coto: a65.l33 trouxe a mão eeno tocon / Lia pôs, e foi são.

todavia ADV.: de toda a maneira, sempre:11.9, 20.19 k ar todavia / sempr' estaslidando / por nos; 49.50 teus / somostodavia; 61.43 dali sergent' é poistodavia; 66.19.

Todia (325.42 E, 344.12) v. Tudia.

todo ADJ. / PRON. INDEF.: 5.41 tod' a terrade Jerussalem; 117.36 toda aquelaterra; 144.23 lodo seu sen; i55.07 tod'este p ichei ; 232.2Í tod' aquel d ia ;258.27 deu-lles a massa toda quantapêra ssi de pran / i f y a ; 245.8^ dirásest' aos frades todos; 3o5«4i Tod'essa noit ' ; 357.8 o rosíro todo torto /mui t ' a v i a || 122.16 tod' K s p a n n a ;217.39 toda .Spanna || 309.20 en todoRoma |j 9.12 húa dona. . de todomal quita; 10.10 de todo mal o podug u a r d a r ; 111.4 ''-11 todo tempo fazben; 1345 poder á de tol ler tod'e n f e r m i d a d e ; i65 . i5 toda vez ; 2i3.5de toda cousa o guarda que lie pon-nan m e u t i r e i r a ; '.232.14 toda ave queaçor dev' a prender; 292.53 sobre tod'outra cousa... amava Santa Alaria ||212.4 Tod' aquel que pola Virgenquiser do seu ben fazer; a35.3o eu odesfarei todo o que eles van ordir j]

Page 103: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

tod' orne (107.64,180.20) v. ome ||3.46 a que de prez / todas outrasdonas vai; 127.20 en todas maneirass'ouve de maenfestar || 8.14 en toda--las eiprejas da Virgen; 23.10 Sobretoda-las bondades que ela avia; 53.42por todo-los da terra de Seixon;n5.38 amado / de todo-los da terra;lôt.sQ en toda-las outras v innas ;175.10 sobre toda-las cousas amavaSanta Maria; 211.40 toda-las gentes |)256.36 todos aqueles mães J 294.44todas aquelas gentes [| 262.11 tod'aquestes miragres; 422.58 (To) tod'estes grandes pavores || 8.4 A VirgenSanta Maria / todos a loar deve-mos; 12 .26 todos mui correndocomeçaron logo d'ir / dereit ' aã juda-ria; 104.58 deron poren loor / todos aSanta Maria || todos quantos: 6.53 yamuito chorando / e a quantos elaviia, a todos preguntando; 228.37foron vee-lo todos quantos y estavan;242.36 Todos quantos esto viron J286.4011104.27 contou-lles o fe i to . . .todo como iPavêera; 180.18 enca rna r /quis Deus en ela, que todo caudela ||todo quanto (i6.5o, 181.16) v. quanto|| tod' aquesto; 8.37 por tod' aquestonon deu ren; i5.io3, 16.20, 35.22 ||tod' esto v. este || ADV.: 67.83 vêo...todo tremendo; IO2.38 todo o debul-laron; 123.17 todo se torceu; 135.110Aqué / m'estou tod' aprestidaclo / Uelog' ir; 215.27 tal consello tíllaron /que toda a desfezessen; 3o3.6 direi--vo-lo tod' enteiro; 386.5i vos mandoque vaades tod' a fita / logo catar oscanales; 398.36 tod' en derredor || detodo: totalmente: 101.7 díía vez o foide todo sãar; 176.31 do cep' e dascadéas de todo se livr' achou || detod' en todo: 355.83 pois viu queseria de tod' en tod' enforcado; 365.i6en verdade / Tiinna de tod' en todoaquesto que assi era.

tolcdiío AUJ.: toledano: 69.8 na cidade tole-dãa.

Toledo: A. 2, 2.1,40; 12.1,7; 65.101 Alexan-dria, que come Toledo / é grand';

20

303

69.2, Il6.54, T22.6, 312.1.6,11,32; 29'J.7<>

3i8.i2, 382.38, 380.16.

tuHoito ADJ.: tolhido,paralisado: 57.1, 59.83come morta / jouve t o l l e i t a sen sen;77.7 húa moller que avia tolleito / omais de seu corp'; 117.2 foi logo tol-leita das mãos; i63.ii foi de seu corpoto l le i to ; 166.i. CF. tollido.

toJler v. rn.: prender, tomar, tirar, largar:5.114 Tol / tas mãos dela; A. 13 tolleu /a mouros Nevl' e Xerez; 8.24 foi-ilada mão tol ler; 10.7 toller coitas edoores; 11.1, 185.28 che mandarei acabeça d' antr' os teus ombros toller;407.27 o poder do corpo si 11' ar tolleu,/e con mui gran coita en terra caeu /que se non pod' end' erger || 142.31 enel (rio) sse meteu / con sãs osas, quesol nonas tolleu \\paralisar: 216.48 tetollo que non possas já mais fazer--lle pesar || tollcr-so: afastar-se, desa-parecer.- 47.40 Tol-t', astroso, e logote desfaz; 82.54 tolleu-xe-lle d' ant' afaz; 138.53 a Virgen d' ant ' ele setolieu; 149.30 tolleu-xe-lle de vista;419.125 Tol-t' alíi. Formas verbais.'

PRES. IND.IMPER.

tol 33i.6tolle 16 64tol 3.114, 63.59,

i35.n3, 213.54,265.no

toliido (166 AI) v. tolleito.

Toiosa: Toulouse: 78. 1 ,1 i ,58; i 58.23,6,8o; 195.91, 208.1,10; 253.13.

tomador s. M.: aquele que toma: 298.67 dêsali non foi dela tomador.

tomar v. TK. : 26.58 chegaron / a almatomar / demões; 35.2, 38.2 como aomagen de Santa Alaria tendeu Jobraço e tomou o de seu Filio; 46 .40tomar/ carn' en moller; 5r.ig, 84..(6tomou log' un coitelo || 345.56 ataiacordo tomaron; 399.4 disse-lle] quetomasse pcedenca.

Page 104: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

304

Tomas: 4IQ.63 Santo Thomas (E; To:Tomas); 419.105,110,130,152; 419.115San Tomas.

Tomba v. San Miguel do Tomba.

tombar v. l.: 33.35 tonbar / no mar foi.

Tomo: ai3.ii Un om' en Eivas moravaque Don Tome nom' avia.

tonel s. M.: 23,1 como Santa Maria acre-centou o vyo no tonel.

tonelcyo s. M.: tonel pequeno, barril: 23.18de bon vyo. . . era mui menguada,/ ca non tíia senon pouco en untonelcyo.

topar y. i.: dar contra, embater: 249.28 dacabeça sobelos cantos topou || encon-trar: topar con: 68.40, 121 a3, 146.3topou con seus éemigos na carreira ||topar en: 213.68 topou en seuséemigos.

topete s. M.: 369.6^ cavalgou en seu ca-valo / e deçeu-sse pêra Tejo, pordar-lle a bever no rio / e o topetelava-lo.

torcer v. TR.: 238.6o o demo vêo travar /eno jograr .. e assi o apertou / Queo torceo enton todo; 33i.a5 braadavamui forte, depenando seus cabelos, /dês y os dedos das mãos non quedavade torce-los; 3^7.4 Como torç' o dem'os nenbros do ome || v. i.: desviar docaminho: i3i.2g fórono meter / enocamynno que devia tõer; / e poi-loleixaron, foi log' el torcer / e caeuen un mui gran silvar [| torcor-so: 113.2Como Santa Maria guardou un fradeíinéor dos diaboos na ora que quismorrer, e torcia-sse todo con medodeles; 284.2?, 393.23 tan forte se torciacome quen coita a morte || 42.27 congran medo de xe l" o anel torcer / quan-do feriss' a pelota O (boca): 61.1, i83.2sãou un clérigo da boca que se lietorcera mui feramente; 293.2. CF. torto.

torcillon s. M.: torção.- 85.10 un judeu queprenderan ladrões, / a que chagasgrarçdes deran e pois torçillões.

tormenta s. i7.: 9.122, 33.17 tormenta levan-tar / se foi; 3fi.ii, 112.20, 17.1.4,267.37levantou-s' o mar con tormenta; 313.3quedou log' a tormenta || sofrimento,pena: 349.13 do inferno seeredes qut-tos e de; ssa tormenta. CF. tormento.

tormentar v. TR.: atormentar: 58.36, 134.14do fogo tan mal / eran tormentados,/ deste de San Marca); 267.73 EI andotormentado; 392.7 dentro no infernoo tormente. CF. atormentar.

tormento s. M.: 215.2 muitos tormentosque lie faz ian os mouros || tormenta:33.5r queno fora t i r a r / do mar e dos 'seus tormentos. CF. tormenta.

tornada s F.: regresso, volta: 175.46 depoisaã tornada non lie foi escaeçudo /d'ir u seu fi l io leixau morto; 213.57depois aã tornada / topou en seuséemigos; 278.23 depois aã tornada,quando chegou a Carron || dar tor-nada: 335.70 a ssa casa deu tornada Qfazer tornada: 43.25 ambos fezerontornada / a Darouca u moravan;411.43.

tornar v. TR.: 61.37, 73-' Como SantaMaria tornou a casula branca; 77.33tornou-11' o corpo todo escorreyto;136.40 o braço per nihúa ren non liotornava / com' ant' era || mudar,alterar: 214.6 se Deus deu aas gentesjogos pêra alegria averen, todo o tor-nan elas en t a fu ra r i a H repor: 45.92aquela alma íillaron, /e. . . eno corpoa tornaron; 119.2 Como Santa Mariatolieu un joiz aos diaboos que o leva-van e tornó-o a ssa casa; 162.43,329.67 || restituir, devolver:51.73,177.25começou-111 a rogar / Que lie seusollos tornasse; 3o5.45, 379.42 tornaro que filiaram || i85.5o por tod' estosoí cabeça non tornou || 85.40 en mine en meu Filio vossas entenções /

Page 105: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

tornerlcs [| v. i.: regressar, volíar:S.itíi nunca q u i s / a dona tornar a el;g.'33 lie rogava que per y tornasse;15.1/14 tornemos y log'a cordura; 21.51o menyo tornou en vida; 26.2 || recairem: 137.25 que nunca tornasse / enest' erro prometia || tornar a redro:retrogradar, decair: 297.46 dês oymais sã fazenda nunca irá adeante, /ante t ornar á a redr' || recair sobre: 104.7aquei escarno todo á de tornar so-bre si || i6.i3 cuidou a morrer por elaou sandeu tornar ; 38.71,46.75 os seuscrischâos tornar / fez; 75-161 a Deusprouguesse que foss' en poo tornada;84.44 A dona tornou por esto maisnegra que un carvon; 241.42 fez oprazer en doo tornar || tornar-se: vol-tar-se: 214.46 tornou-ss' o as de ssuso;Sá/.i se lie tornaran as pernas atrás|| dirigir-se a: 77.16 Pois viu que lienon prestava nulla meezinna, / tor-nou-ss' a Santa Maria; 297.37 contraun frade. . . se tornava / dizendo ||converter-set trjns formar-se: 3.2 setornou seu vassalo; 12.34 tornou-xe--lles en doo seu solaz; 17.26 o demomayor / tornou-ss' en forma d'omesabedor; 28.117 me quer' eu crischão...tornar ; 46.20 mui ledo sse tornou ||regressar, voltar: 5.42 pêra Roma setornou; 45-81, 55.22 ela tornou-sselogo; 61.27, 64.44 || recair: 175.4 sobr'el se torn' o dano de quen jura falssi-dade.

torneamento s. M.: torneio: 195.2 o cava-leiro que morreu no torneamento;195.105.

tornei s. M.: torneio: 16.16 non leixavaguerra nen lide nen bon tornei; 63.38lide nen rnui bon torney; 195.18.

.íorneyo (63.53 To), íorneo s. M.: 03.53 (T)Quen en tal torneo non sal (E:tornéo). CF. tornei.

tornes s. M.: moeda de prata, de origemfrancesa: 306.33 esterlíis e torneses,burgaleses, pepiões.

torpe ADJ.: ignorante, estúpido, parvo:a38.47 Crerigo, que torp' estás; 401.68que me guardes d'ome torp' a lva rdan ;406.51 torp' alvardão.

torpidade s. F. : ignorância, esfupidej, par-voíce: 224.8 quen aquesto non cree,faz torpidad' e loucura; 239.16 Grantorp idade / fezestes sol desto cuidar ;365.5 maa torpidade.

torro s. F.: 5.37 en húa torre o meteu enmuy gran pri jon; 165.45, 205.2, 266.14,358.33. CF. San Salvador da Torre.

íortieeiro ADJ.: que comete injustiças: 75 14un usureiro.. . sobervi' e tortiçeiro;i5z,8 soberv' e tortiçeiro; 213.19 era--lle mui torticeyra.

torto p. P./ADJ.: 228.9 ambo-los pees...atras tortos tragia; 283.47 torto ficou;333-'5 t iynna os braços tortos atras;352.37,3^7.2 avia aboca torta;391.10.

torto s. M.: injustiça, erro, pecado. 39.3,75.85 Madre do que se non paga detorto nen de peleja; 127-17, i55.8enmendar tortos seus; 280.9 P°r e'asse corregen os tortos || a torto: 175.2úu msncebo que enforcaron a muigran torto; 213.2 o querian matar atorto; 255.35 || fazer torto: cometerinjustiça: 5.175, 6.64 farás-me grantorto; 35.132, 68.45, 173-8 II jazer entorto: não estar no seu direito: 209.5 ||prender torto: sofrer injustiça: 264.12quand' aigun torto prende || túer tortoa alg.: ser injusto para com: 6a.5a deque o levas, gran torto nos têes;iSa.iu en todo torto me tées.

tortor s. F.; rola: 417.13 duas tortoresmansas e de paonbas un par.

Tortosa: Tarlus (Síria): l65.l Tortosad'Ultramar; 165.17,25.

torvar v. TB..: perturbar, revoltar: 88,48Dizend' aquesto, torvado / ouve tod"aquel logar || transtornar: 157.17 odemo a torvou || turvar: 357.9 avia.. .

2.

Page 106: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

^

306

os ollos mal torvados || agitar: 358.12o mar foi mui torvado un tenpo pergrandes ventos || estorvar, transtornar:378.12 nos torva na saúde fazendo-nosenfermar || Y.I.: agitar-se: 33.25 torvar/ o mar viu || torvar-se: mudar asfeições: 123.40 me torvei todo quandomorri.

torvou s. M.: trovão: 74.33 quando faz /mui grandes torvões e que querchover ; 161.18 nuveado... muit'e scu ro e con torvon mesturado;262.16 torvões e coriscos; 3n.26 fezovemos mui grandes e começou de cho-ver / e alampos con torvões dês i co-riscos caer.

Toscaria: 219.11 Ena terra de Toscana.

tosse s. F.: 322.40 filló-o tosse tan forte.

tossir v. i.: 199.43, 822.45 en tossindo lieíez dei tar . . . aquel osso pela boca.

toste AD7.: cedo, depressa: 8.30 tolleu-llaoutra vegada mais toste ca vos dize-mos; 15.107 toste chegou; aS.ioo polaprender / un judeu mui toste cor-r ia ; 28.57, 51.64 || ( a ) t a n toste:imediatamente: 5.57 o fezera porendetan tosi1 en un carcer dei tar ; 6.28qualquer que o oya tan toste o f i l i ava ;13.12 tan toste sen ta rdada fez-lo naforca póer; i6.36 atan toste ss'aper-cebeu / que pelo dem' era; 27.52 1|(a)ian toste que: logo que, assim que,mal: 14.21 tan tosie que loi morto, odem' a alma f . i o u ; 45.81 a tan tosteque v i ron / os diabos a cogula ; 103.22,I l 5 . Õ 2 .

touca s. F.: 18.2, 104.3, 104.33 odeu / aostia ena touca; 180.45 aver non

podia / un pano en que o e n v u r u l l a r/ senon sã touca.

touro s. M.: 47.24, 144.2, 325.56, 406.33vacas e touros.

Touro: Toro: 291.1,13,17; 352.35.

toutiço s. M.: 129 12 a saeta... ben ale enotoutiço entrara || veer pelo toutiço:ser doido (i): 297.43 Muii' é a t revudo/ e sandeu aqueste frade... ca nonvee ben dos ollos, mas pelo tout içovee (F: toutuço).

toutuço v. toutiço.

tra PREP.: até: tra u: 366.61 falcon, tra use far te / da caça que á f i l iada || traen que: 94.33 (E) lie non dava lezer, /tra en que a foi fazer / que sayu domóe-steiro. CF. tro.

traballar v. i.: forcejar, esfOrçar-se, lidar:178.9 a Virgen que senpre por nost rabal la ; 206.10 o diabo traballou /per como o enganasse; 281.76 pregun-tou-lle se já quando t rabal lara ense rv i r / a Virgen Santa Maria; 328.67a Virgen, que t rabal la / por nos ||lutar: 267.52 mai-lo demo, que senprenosco t rabal la || v. TR.: torturar, inco-modar: 140.26 na batal la / do mundoque nos t rabal la || traballar-se: esfor-çar-se, empenliar-se: 45.11 Aquestede fazer dano sempre ss'ende t rabal la-va; 95.4, 205.48, 3o5.47, 35o.n, 378.10.

traballo s. M.: 31.64 non ouv' y boi neniilmallo / que tan ben t i rar podessc oo c a r r ' e s o f f r e r traballo; 65.61soffrendo t raba l los mui tos e pesares;217.32 sen traball ' e sen affan.

tracilor s. M.: traidor: 4 ("18, 5.157 aque'gaífo t raedor ; 15.75 nos guarde da-quel iraedor; 41.20, 102.35, 213.71 Doutraedor, morreredes; 245.48 Don vi lãotraedor. Ocorre muitas ve^es comoinsulto, sem significação precisa.

traor v. TR.: trair: 5.45 o seu irmão muylalsso, que a loy t raer || traudo: 28.46,175-47» 403.23.

tragar v. TR.: 337.46 da boca de Rei Hero-des que l io queria tragar.

trager v. TR.: trajer, levar, conduzir: 2.2liõa a lva que trouxe de Parayso; 3.49.

U. j

S--J>. *m

~ +

r̂ I

Page 107: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

cio fog' infernal / a carta trager-llefez; 5.i5o muitos gafos fezeron-ss' ytrager; 8.50 un grand ' c s t ada l / l i et rouxe a ssa eigreja; 17.37 fez a donaante ssi trager || 14.7 o troux' en seucorpo; g4.36 chaves, que tragia / nacinta; 104.2 o tragia na touca; 345.82este minyo que trag' en braços || 42.24t rag ia seu anel ; 82.29 pêro que tragefrocaz; 148.2 hfla camisa ... que tra-gia vest ida (| 109.43 do bat ismo os ina l / tragen || 37.33 per aquel pé amão yndo e víindo / trouxe muitasvezes; 6i.36 l ie t rouxe a çapa ta . . .pelo rostro; 127.54 ta mão tragarás /sobr' ele; 138.58, 201.56 polo corpotodo foi-Ile t ragend' a mão || andar,vir.- 2i6.23 treides oge mig' a un logar;278.24 Treides... albergar mais adean-te a húas choças; 325.47 trei migo ||trager mal: tratar mal; 38.46 come-çou-a mal a trager / dizendo; 58.46foi-111 aparecer / Sanía Mar i a e muimal trager / dizendo-lle; 63.52 otrouxe mal / dizendo; 64.68 a troxepeor que a un can; 162.10 || t razeralg.: levar alg. a fajer a/c.: 58.17 atroux1 a que ss' ouve de pagar / duncavaleiro; i32.s3 tanto o trouxeron /per faagu' e per engano / que outor-gar-lle fezeron / que casass' || admi-nistrar, dirigir, gerir: 11.12 mongeque trager / con mal recado / a ssafazenda sabia || trazer en preito: pro-cessar: 25.71 en pre i to me traga ||manter: 65.18 assi o tragia o dem1

enganado. Formas verbais:

PRES. IND. i trago 26.36, 3i.3o,82.28, loS.ioa,345.82

2 traces 26.43, 35-76,299.25, 343.3o

3 tra^ 18.82, 82.29,170.20

6 t r ayen 109.43, 148.16PRES. CONJ. 2 tragas 299.23

3 traga 25.71, 142.265 tragades 369.29

IMPERF. IND. 3 tragia 9.128, 42.24,65.18, 94.36, 104.2

IMPERF. CONJ. 3

PERF.

MAIS Q. PERF. 3

6

IMPER.

PART. PHES.

PART. PERF.

INF.

6 tragian 9.123, 38.29,57.41, 157.2 243.14

t r o u x e s s e 43.21,324.33, 355.81

trouxessen 19.43,128.50, 215.60,231.22

trouxe 116.45trouxist i 40.27trouxe 2.2, 8.50, 14.7,

26.7, 37.33troxe 63.52, 64.68,

75.54, 4i5.5 (K)t r o u x e r o n 26.g/,

57.108, 102.79,116.52, 117.29

trouxera 125.2, i58.3o,194.40, 215.57

t rouxe ran 57.101,i8i.3s •-

trei 325.47tragede 216.16treides 216.23, 26824tragando 236.21treito 57.97, 78.61trager 3.49, 5 . i5o ,u.12, 1737, 25.164

traiçon s. l'.: traição, maldade: 3.20 fezaquesta trayçon; 5.36 quando 11' oyudizer tal trayçon; 26.71 gran traiçony penssastes; i38.2o sacaron-111 osollos a gran traiçon; 265.98, 284.43me guarda do diabo chco de traiçon-

íraladar v. TR.: trasladar: 284.7 per com'escrit' achei / en un livr', e d' ontr'outros traladar-o mandei.

trameter-se: ocupar-se, entremeter-se: 5.90de o criar muit ' aposi' e mui benmuito sse trameteu; 16.37 se trameteu/ de buscar carreira pêra o ende t i rar ;25.8i ben se soub' en trameter / dest".

transir v. l.: morrer: iSg.Sg Esto com-prido / foi, e transsido / o moç' e ydo/ a Deus viaz; 33i.37 a ssa casa alevaron / come a moller transskíaque n iun nenbro non mecc ; 378 47eu mia moller t i i nna que já queriatransir .

Page 108: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

308

traspREP.: atrás de: 83.23 trás cadeados/Jazia || pees de trás: patas traseiras:178.31 A muleta já avia ambo-lospees de trás / esfolados.

trasgeito s. M.: embuste: 77.42 viron quemiragre foi e non trasgeito.

traspassar v. TR.: engolir: 199.28 seve mui-tos dias que deita-la / per nul la rennon podia nen outrossi traspassa-la(agulha},

trasquiar (147.2 E) v. trosquiar.

trastornar v. TR.: revolver: a55.58 tant'andando / foi t rastornando / e pre-guntando, / que achou a via / Perque soub' a verdade do preito.

travar v. i.: pegar, agarrar: travar de:26.65, 185.46, 237.54 El con grandespeito travou dela; 275.15, 317.25travando dela cuidou-a forçar || tra-var en: 53.3i, 154.16 foi travar muicorrendo / logo en húa baesta; 238.57,245.7^, 337, 13 || censurar, repreender,faqer troça, pôr defeito, di^er mal de:72.24 a Deus dêostou / e sã Madrenon leixou, / e en seus nenbros tra-vou; 2o6.33 refer i r- / l lo foron muitoas gentes e porend' en ei t r a v a r ;297.26 hfla omagen mui bela da Vir-gen Santa M a r i a . . . en que foi travarun falsso frade que en Deus non cree.

trave s. F.: 266.2 Como Santa Maria deCastroxerez guardou a gente que siiana ygreja . . . dúa trave que caeu decima da ygreja sobr' eles; 267.46.

travessar-se: atravessar-se: 199.2 travessou--sse-lle a agul la na garganta .

travessura s. F.: 303.11 as menyas. . . gran-des travessuras fazen algflas vegadas;3oi.i6, 3i2.88 quuou sse de b a r a t a /maa e de mão siso e de toda tra-vessura.

trebellar v. i.: io5.io apareceu a húairK-nya / en un orto u fora t r ebe l l a r ;

282.17, 353.34, 354.16, 3?g.38 trebelloulogo conos o u t r o s moçelinnos ||(eufem.) fornicar: 68 (M) Como omercador marido da boa don-a tre-bellava con ssa barragãa.

trebello s. M.: fogo, brincadeira: 65.8oAquesto semella-me trebello; 115.144o moç' en trebello / nono tev'; 215.47come en trebelio;273.23 é gran dêosto/ d'o feito da Virgen santa seermetud' a trebello; 355.66 non vo-lodigo en trebello; 36821 non é portrebello / esto que te dizemos.

trebolacon s. F.: tribulação: 3o5.a8 sofrendo-frio e fame e muitas trebolações.

troçentos (103.27 Tb) v. trezentos.

trégua s. F.: 344.38 tréguas se pediron;344.41 Pois que a trégua ouveron.

treinta: (8g.65 depo-los treinta dias) v.trinta.

tremer v. l.: 58.6i tremendo-11' o coroçon;67.83, 94.96 con gran pavor / tremen-do; 104.5'!, 115.279, 247 18 chorandoe tremendo || 91.4^ a terra t remeu;164.2, 262.15, 307.22, 425.17.

tremor s. M.: 15.120 pois da vison foi quito,/ ficou en con med' e con tremor.

três NUM. CARD.: 1.38 aos três Re is enUl t ramar ; 5. i6i , 13.20, 15.77, '(J-1-

treu s. M.: certo tipo de vela: (15.48 bonvento . . Con que movian de rr i joaos treus alçados.

Trevynno: 7revinno (Burgos): i3i.i i.

treze NUM. CARD.: 424.9 a treze dias.

trezentos NUM. CARD.: 33.10,103.1 trezentosanos; 115.177.

trczSo NUM. ORD.: décimo terceiro: 12.1 ToEsta t rezúa è como. . .

Page 109: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

Triana: 3i6.i F Santa Maria de Triana,húa e igreja d 'Alanquer.

trieharia s. F.: engano: sen t r ichar ia :23.73, 125.76 mui grand' algo queeu tenno, que gaanney sen t r i cha r i a ;132.67 ambos v i v i r i a n / sen coita esen mazela /e sen toda t r i cha r i a . Pro-vençalismo.

trielinium (LAT.): 202.29 Nobile Tr ic l in ium.

trigar-se: apressar-se: 399.50 come mollernon faças maa que se t r iga / A f f aze rmal ssa f azenda .

trigo (112.1 To, 112.12, 187.2 E) v. tríigo.

trigoso ADJ.: pronto, rápido: 195.133 ida /faça mui trigosa; 319.42 poren irigosa/ Foi desto sã madr'.

trildade s. F.: trindade: 37.94 Jesu-Cristo,que é Deus en Tríidade; 164.81, 175.13.202.23, 330.14.

triigo s. M.: 112.1, 187.41, 315.2 húa espigade triigo; 335.71. CF. trigo.

íriinta (364.21, 398.24) v. trinta.

trillar v. TR.: 19.23 Deus os trillou, o queos mãos t r i l l a j 169.51 os que Mar iamedesama, mal os t r i l l a ; 189.6, 343.16,354.42 o cavalo, que con se,u pé tanmal í r i l l a ; 367.28. - fV v_ •• > v \* •>

v x • . í vtrinta NUM. CARD.: t r in ta dias: 32.42, 5367,

79.27. CF. triinta, treinta.

triste ADJ.: 11.36 sse p a r t i a / dali t r is te ;14-3', 57-50, 65.53, 75 68.

tristeza s. F.: 406.20 que nos de tristezas/ guard' e de coitas.

tristura s. F.: tristeza: 40.35, 201.22, 224.23,312.78 caeu en mui gran t r i s tura ;352.28 pesar e t r i s t u r a ; 403.60.

tro PREP./CONJ.: até, até que: 94.77 nuncacomeu nen dormyu, / tro o mõesteyro

3°9

viu || tro en: 19.28 da cabeça tro enav e r i l l a ; 44.13 d'ave pequena tro enamayor; i35.86 Ben tro eno sol levado

' / Dormiu; 2i3.83 dos pees tro enamoleira || tro a en: 135. (M) dormecculogo iro a eno sol rayado || tro enque: 94.33 (T) He non dava lezer, /tro en que a foi fazer / que sayu domõesteiro || troes: 417.23 Deus, queviver-me leixou / troes aqui || 84 ETjouve t o l l e i t a sen sen, / troes o con-vém' a por ta / b r i tou || troes u: 3.45/','/' chorou t an t ' e non fez ai, / troesu a que de prez / todas outrns donasvai , / ao demo... a carta trager-llefez || troes que: 59.84 To, 64.74 TTo(E: troes que), 67.62 viveu mui grantempo, troes que un bisp1 y vêo;76.29, 77.26, 101.24. CF. tra.

trobador s. M.: B 19 qnero seer oy maisseu trobador; 10.21,260.2,279.5,316.15,363.5.

írobar v. l.: B.2 as cousas que á mestereno trobar; 1.3 Dês oge mais quer'eu trobar / pola Sennor on r r ada ;260.5, 295.20, 3x6.52.

trocir v. TR.: engolir: 54-38, 104.28, 199.24,357.14 comer já non podia nen só!trocir três bocados.

írões v. tro.

tromba s. F.: trombeta: i85.88 mandoutanger as tronbas e fez ssa oste

mover. CF. trompa.

trompa s. F.: 422.28 U dirán as tronpas:Mortos, levade-vos logo. CF. tromba.

Tronos: um dos exércitos celestiais: 420.49bêeyta a oste que Tronos é chamada.

troo s. M.: trono: 175.52 a Virgen Santa,que con Deus see no troo.

tropel s. M.: grupo, bando: 4.23, 35.0542.22 un gran tropel / de mancebos;115.308, 419.102.

Page 110: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

'«uri

310

trosguiar v. TR.: tosquiar, rapar o cabelo:65.73 un foi trosquiado; 147.2 T aotrosquiar das ovellasj 147.21. CF.trasquiar.

truan s. M.: íruâo: 3o5-48 el non amavatruães nen arlotões.

íu PRON. PESS.: 2.5a, 6.62 Sennor, tu quees porto; 15.39, 16.71, 17.61.

tua PRON. POSS.: 17.58 Sennor, acorre atua coitada; 214.52 Sennor, seja tua;247.24, 274.41, 298.62 seerei tua ser-vidor.

Tudia: santuário na Serra de Tudia, na.parte ocidental da Serra Morena:335.1,21,42^/9,76,90; 326.1,12; 3ag.ii;344.1,9,18; 347.1.5,16,28,36,40. CF.Todia.

Tni: Túy: (Pontevedra): 386.38 dês Tuiata Ocanna.

Tunez: 193.7 quando Rei Lois de Françaa Tunez passou.

tuo (LAT.): 56.42 Reir ibue ser-/vo tuo.

U

u ADV. INTERR.: onde: 84.^9 lie preguntou:U ides assi, marido, de noite comeladron? 67.73 preguntou-l les o bonome n era || ADV. REL.: A.7 Murça, ugran ben / lie fez Deus; 4.28 foienirar / na eygreja, u viia o abad'ant' o altar; 107.23 Reya Maria. / ucrischãydade fia; 125.103 Foi-ss' entona Virgen Santa aã donzela, ali u /dormia; i55.5 Ah u a púirdença dopecador vai minguar / acorre SantaMaria || CONJ.: quando: 1.15 comofoy saudada / d u Gabriel, u lie cha-mar / foy: Ben aven tu rada / Virgen;3.2 a carta que fezera cono demo,u se tornou seu vassalo; 16.60 u elestava en aqueste preit' aial ; 119.73

u quis Deus que ll'a alma do corposaysse, / os angeos a levaron; 157.10II '3-25 U cuidavan que mort' era, oladron lies diss' assi; 43.35 Ca u quistGe-lo íillo e a cera que tíia, / deufever ao menyo e mató-o muii ' agia;a35.85 u cuidavan que morto era,foi-sse dessa vez / dereit' a Valedo-lide || u = u o: 32.45 ala yrias / udem' os seus ten; 2i5.55 a levaronu Rey de Grãada era || cada u: sempreque: 3i8.i3 acorre-nos cada u è mes-ter || u xe quer: onde quer que seja:3i8.8 tal miragre com' este de contari': u xe quer |[ u quer que: Ii6.25 ataiv ida usou / per u quer que andava;128.6 u quer que a el achen, ela conel é achada; 130.27 Deu-lo confonda,per u quer que for; 285.19, 3o5.25 [grupos fraseológicos: u ai non averáj-u ai non jaz v. ai; 5.119 u outra rennon jaz. CF. du.

ua, húa NUM. CARD., ART., PRON. INDEF.:unia: 2.2 deu-ll ' húa alva; 5.37, 6.12,9.68 comprou end' úa || 35.12 por9'húas sãs

ipiou eiiu ua \ porrelíquias; 42.i3 húas gentes.

acha. s. F.: arca: 212.28 da ucha tirou /o sanai.

Ucros: Uclcs (Cucnca): 20).19 d'Ucres ede Calatrava.

Iiufania s. F.: 347.18 con mui grand1 omil-dade e non mostrand ' hufanias .

Ultramar: região além do mar, especial-mente a Terra Santa: 1.38 aos trêsHeis en U l t r a m a r ; 5.43, 34.27 speciasd 'Ul t r amar ; 46.10, 155.22 a Ul t ramarromeu / fosse; l65.i,5; aOi bl, 337.7,401.29 os mouros, que terra d'Ultramar / tíen.

humanidade s. P.: 41421 como Deus bus-i.ou carne sagrada / en que nosmostrasse h u m a n i d a d e / comprida detodo ben.

humão ADJ. : humano: 69.33 esta claridadenon è humãa.

l

Page 111: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

9 \o (45.74 T), humildado (375.5) V.

omilílado.

umor s. M.: humor (em sentido fisiológico):279.26 Tolleu-11' o fever e aquel umor/ mão e lai.

•an v. uu.

«ndo (285. T, 32.17 ET, 228.48 E, 309.28)v. onde.

ungir (204.27 F, 204.29, 404.96, 424.59) V.ongir.

unguento (34.27) V. onguenío.

unidade s. F.: 414.17 forun três cn unidade.

unlla s. F.: 225.49 lie sayu per só a unllaaquel poçon ian lixoso; 242.26,29 ||unna: 3i.66 bestias. . . que an asunnas fendudas; aa5.3.

iinnn v. unlla.

uno: i35.3 que casassen ambos en unoEspanholisino. v. uu.

untar v. TR.: 206.42 unlou- l le ben a chaga.

usage s. M.: costume: 195.153 com' é usage.Provcnçalisino.

usança s. P.: i36.2i com' é ssa usança.

usar v. TR.: 59.48 mui gran tenp' aquest'usou; 65.i33 chorando muito com'avia usado; 115.203 vestiduras blandas/ nen viandas / non usa terrêaes; 116.24atai vida usou / per u quer que andava;125.23 usou esta oraçon; 119 17 nonusava muit ' andar camíos / pêraprender os ladrões; 106.34 non quisusar en vão / ssa vida; 399.5 Quenusar na de Deus Madre falar; 420.37béeyta foi a vida que pois con elusada / ouviste.

uso s. M.: 56.53 Est' uso foi mantêer /mentre no mundo viveu; io2.5'i como

311

6. . . uso; 352.57 á-o por uso; 369.15collera-o por uso.

usura s. F.: 62.2 o deitara en pennor, ecreçera a usura que o non podiaq u i t a r ; 3i2.8 mais arna l impidóe queavarento requezas,/ e piadad ' e merceeca judeu dar a usura.

usuroiro s. M.: usurário: 02.38, 75.13 unusureiro / mui riqu'; 175.87.

5u, húu, Un, hun: NUM.CARD., ART., PRON.

INDEF.: um: B.ri un pouco; 5.106 úusdizian; 15.181 un e dous e três; i8.7iUn e un, e dous e dous / log' y véeron;35-6t os úus davan y panos, os outrosour' ou argen; 63.8 hun cavaleiro;85.2 h ú u s l a d r õ e s ; 87.34 façamesleer... Por bisp' un que Jeronfm' á/ nome; 106.24 fiu deles sse nembrar/ foi.

uviar, huviar, oviar v. i.: chegar (em auxi-lio): 4689 Varões, oviad' , avinde;228.30 Uviade / E veredes maravillae s t r a n n a ; 239.58 Por Deus, uviade;345.81 Uviade / e, por Deus, esteminyo que trag' en braços íillade [|65.138 (seguidode INF.): chegar a, tertempo de, conseguir; an te que huviassecomer nen bocado; 148.26 c'a armarnon s 'uviara ; 419.63 non vco ali /Samo Thomas con eles, ca chegarnon oviou || dever: 108/2 o praz'uvion chegar / que judea par iu; 393.13en tal que chegass' i ante que uviasseprender morte || v. TR.: avigorar, ro-bustecer: 420.34 béeyta a ta lei te ondefoi governada / a carne de teu Filioe creçud' e uviada.

vagar s. M.: sen vagar: sem demora: 7.32véo sen vagar; 28.56; 172.18 fez quedara tormenta logo, sen outros vagares|| de vagar: 159.17 pois est' ouverou

vaca s. F.: 31.22, 325.66, 351.20, 406.33.

Page 112: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

312

feito, tornaron non de vagar / u seujantar tíian; 24634 foi-sse pêra a vila,mas non de mui gran vagar || darvagar: permitir: 404.58 os beiçosdesfez e mordeu, / e comera se liedessen vagar || prender vagar: demo-rar-se; i8,3o con vagar / grande quey prendia; 261.35 o fez sen vagar yprender.

vagaroso ADJ.: lento, demorado: 37.24,158.17 en lias britar mui toste nonvos foi y vagarosa; 159.28 d'ir alamui correndo non vos foron vaga-rosos; 172.17, 194.18.

vaidade s. F.: 67.104 o demo... esvaeceuant' eles, como x'era vãydade || 239.37da eigreja ir-se cuydou;/mas esto ffoivãydade; 335.i3 a cabeça ten chõa devaidade.

vai S. M.: vale: 121.23 en meogo dun granvai; 131.23, 135.73, 235.63 Deus Ioalçou na cima e eles baixou no vai;275.33 || Vai de Josaphas v. Josafas.CF. vale.

vale s. M.: 52.20 a eigreja qu' en un valejaz; 85.44, 191.16 en un vale juso a pédesse monte; 398.25 vales e outeyros;422.40 montes e vales e chãos. CF. vai.

Valedolide: Valladolid: 235.2,87.

Yalença: 189.6 un ome de Valença que yaen romaria / a Salas.

valer v. TR. /1.: 8.28 o amor desta Sennorétal, / que queno d sempre per i maisvai; 3.46 a que de prez todas outrasdonas vai; 5.84 Aquesta moller pêracriar nosso filio muito vai ; 2x108 Solduas nozes / non vales; 160.31 nonvaleu húa billa; 321.42 o que me con-sellades sol non vai un mui mal ligo ||que pod' e vai: ií>.64 Deus . . que pod'e va l j 64.43 a ela rog' eu, que pod' evai; n6.35 da Virgen que pod' e vai;179.3 a que pod' e vai || valer a alg.:Iq.i5 teve que lie valrria / aquela

eigreja de Santa Maria; 36.12 nonlies valia siso nen cordura; 65.21mõestamento / non lie valia ren; 74.53aos seiis quer na gran coita valer;91.25 aos coitados vai [( em fraseolo-gia* como: asse (assi) Deus me (te)v a l i a 9.56, 101.74; 95.39 oy mais DeusHe valia || v. TR.: auxiliar, socorrer:90.35 sen companneyra / en valerquen te chama; 111.62 porá vale-lomenguado / d' ajud.i; 243.26 a Reynna /chamavan de Vila-Sirga que os va-less*. formas \erbais:

PRES. IND.

PRES, CONJ.

vales 22.28, 25.108.350.24

vai 3.46, 5.84, 15.64,64.43, 8i.3

valias 90.26, 350.5vallag.Sfi, 95.5, 105.74,

140.24, 178.29valia 36.12, 65.21;

192.30, 333.21valian 319.30valesse 233.8,243.26,

289.32valvesse 36.28, 121.31,

191.25, 204.20,207.14

valiste 124.23valeu 95.46, 121. 3i,

I47-I3vá l v e r o n i i 7.27,

IMPERF. IND. 3

IMPERF. CONJ. 3

PERF. 23

MAIS Q. PERF. 3 valvera 30.3, 75.i5gFUT. IND. 3 valrrá 84.9, 123.4,

2(.6.43, 404.11FUT. CONJ. 3 valer 190.24CONO. 3 valrr ia 9.15o, 19.15,

148.18, 243.28IMPER. 2 Vai 9 7 . 5 3 , 103.35,

IO7.20, 124.23,

35o.i5"5 valede 115.281

INF. valer 25.11, 33.69,97.5, 101.16, 107.5

valia s. F.: 36g.6i atcen que a val ia dasortel la l ie dobrasse; 37651 va l i a dunfigo; 377.44 maraved is duzentos liedesse, ou a valia.

Page 113: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

valor s. F.: 3.14 foi de Roma sennor / e...de mui gran valor ; 41.26 de poder, debondad' e de valor; 202.10 só bondad'e ssa mesura e seu prez e ssa valor;402.4 catad' a vossa valor || 323.38non perdeu o ome bõo valor de trêsdyeiradas.

Valverde: Vauvert (Gard): 98.1, 98.15 enValverde, cabo Monpisler.

vão s. M.: vau: a voo: 245.95 meteu-ss'enton a vão en aquel rio.

vão ADJ.: 26.77 'ez feitos vãos; 5556cuidou achar seu filio, mais eo seucuidar foi vãa; 69.4 Santa Maria osenfermos sãa / e os sãos tira de viavãa; 137.47 se ° metess' o demo encuidados vãos / de pecado; 192.102 ||en vão: 157.18 non lie sayu en vão;196.54 non quis usar en vão / ssa vida;213.78 sayu-lP tod' en vão; 376.17 oben que II ' el fezera non lie sayra envão; 393.37 en vão / non faz ia seuserviço.

vara s. F.: 82.38 con l iúa vara mal amea-çou / aquela companna; 232.44 viuseu açor na vara u xe soya põer ||(medida) 327.16 Pouco m$is ca húavara o pan" era.

vargallon s. M.: períneo: 227.33 "e deu açou-tes tantos que non ficou no costado/ neno corpo coiro são ata eno var-pallon.

varõa s. F.: mulher: 55.73 leixade-m' yr,varóa.

varon s. M.: varão: 2.3, 45.89 Varõesoviad' oviade; 83.6, 134.45, 199.20. CF.baron.

varrer v. TR.: 27.51 ant1 o altar varreu;203.25 Con mia mão varri já / a arca;247.39 varrendo sempr' a eigreja.

vaso s. M. 88.72 un vaso dourado; 175.23un vaso de prata; 241.36.

313vassalo s. M.: 3.2, 67.56, 125,90, 216.13,

281.27 Por vassalo meu t'otorga.

vea s. F.: vela de navio: 5.146 baixarona vea; 33.48 ssa vea foron alçar; 95 79,172.11, 271.46.

vea s. F.: veia: 325.36 nen nervos nenvêas.

vedar v. TR.: 3a8.53, 411.33 vedaron-U' aentrada; 420.76 a poria do çeo nonlie seja vedada.

vedro ADJ.: velho: 53.6o quanto no Testa-mento Vedro e no Novo sé; 6í.ia5húa egreja vedra.

veer v. TR.: 1.46, 3.36, 4.28, 5.5o, 6.53 |['.ves,vedes (para chamar a atenção): 5.i63a chamou e disso-lle: Vês? / Guari-m'esi' irmão gaff; 42.77 Mão, falsso,desleal, / Vês? E porquê me leixaste;75.74 ao capelan disse: Vedes de queme reçeo; 152.31 Ca vês, esta escu-deia mostra-ti que es fremoso; 237.94,245.97 l! 58-27 adormeceu / e viu envijon || 69.32 Se Deus me veja (fór-mula de juramento) || procurar: 185.33o mouro o alcaide de Chincoya foiveer || 192.92 come lumêeyra / sse liefez veer || veer meos: dar pela falta:55.25 abadessa, que a nunca méosvira / ben dês que do mõesteiro senssa lecença sayra || se (o) por ben virETC.: se achar bem, se lhe aprouver:126.23 de qual vos guarde Deus, sepor ben vir ; 401.53 se o Deus porben vir; 401.95 sey ca o fará / se o t LIpor ben vires. Formas verbais:

PRES. IND. i v e j o 5-85, 67.29,

2 v e e s 75.58, 79.29,146.93

v ê s 5. i 63, 42.77,II5-332, 152-31-186.33

3 vee 150.23, 240.16,297-3,354.13,375.13

Page 114: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

l314

PRES. CONJ. I

veemos 121.46, 335.11v e e d e s 237.116,

261.60, 284.46,426.40

vedes 38-94, 75.74,103 .11 , i 6 5 . 5 7 .284.38

vee" 74.15, "3-33,3 0 7 . ' i , 340.53,405.46

veja 75.114, 149.68,200.46, 280.27,401.97

vejas 38.48v e j a 21.43, 69.32,

56

IMPERF. CONJ.

2

3

vejamos 9.39, 139.17,228.35, 3688

vejades 64.58vejan 340.14

IMPERF. IND. 3 viia 4.28, 6.53, 11.56,25.19, 92.12

via 24.156 vi ian i54.33, 158.21,

218.25, 226.41,251.40

visse 309.51visses 186.2í, 3?3.22visse 6i.23, 65.216,

70.18, 71.67, 119.71vissen 84.72, 117.21,

I75-58, 295.37,3x852

vi 4.59, 6.54, 15.143,28.126, 84.32

2 viste 75.168, 241.66,419.127

3 viu 1.46, 3.36, 4.44,5-50, 7-53

vio 178.42, 363.25 E4 vimos 5.120, 363.3,

415.18, 424-355 vistes 97-57, 186.66,

2 2 2 . 4 2 , 256.17,355-i3i

6 v i r o n 1.58, 11.87,16.72, i8.63, 1930

MAISQ. PERF. 3 v i r a 55.26, 58.63,65.237» 79-33, 82.72

4 v i r a m o s 5o.6, 92.7,340-9

PERF.

FUT. IND..

FUT. CONJ.

COND.

IMPER.

PART. PRES.

PART. PERF.

INF.

INF. PESS.

i v i r a n 6.54, 33.53,117.36, 426.16

veerei 362.41verei 103.18, 146.99,

170 .27 , i85.26,20832

veerás 384.45, 419.37veras 72.49, 105.19,

263-36, 359-33,384.47

veera 58.71verá 141.8, 176.25,

365.36veremos i85.8oveeredesgó.fiS, 314.22,

386.47, 425.46veredesao2.44,224.13,

228.32,352.8,414.19.veeran 138.44vir 76.29, 256.30vires 263.3i, 401.95vir 35.108. 126.23,

143.34, *87-56,195-'45

virmos 3og.57v ire n 309.37veeria 292.24veeriam 359.44vês (CF. PUES. IND. 2)vey 35S-92

veede 48.3i, 3o6.33vede 255.126veendo 48.34, 77.41,

151.41, 154.32veudo 28.102, 32.33,

196.35,208.3,333.42viudo 62.49, l:t7-34>

128 .42 , 181 .28 ,ig5.c8

v i s t o 70.22, 8i.Ó2,110.7,139.52,225.56

veer 18.8,24 46, 25.47,35-53. 3fl-72

ver 67.79 E, 340.67,409.9

veeren 164.47

vegada s. r.: ve%: 1.2 sen avermos pois apassar / per rnort ' outra vegada; 14.8mui tas vegadas; 42.22 h ú u vegadachegou y un gran t rope l / de mance-

"N"

Page 115: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

315

bos; 80.26 Deus por ti quer perdoar /mil vedadas; 89.76 dessa vegada;145.61 muitas de vegadas; 154.21Daquesta vegada; 167.20 desta -vagada267.31 essa vegada; 322.43 daquelavegada; 303.10 algflas vegadas || avegadas: 157.3, 3f6-35-

regia (221.48, 2Õ6.i3, 269.19, 319.76, 333.55)V. vigia.

veiga s. F.: 386.12 quando / tornou da osteda Veyga de Gráada.

veiro ADJ.: de cor vária, pintalgado: 213 89égua veira.

vel CONJ.: ou: 172.13 que romeu en Salasvel a santos seus altares / Húa noiteofferenda déss' \\pelo menos, ao menos153.25 E pois non queredes yr / ennulla maneira, / vel leixade-me con-prir / aquesta carreyra; 174.23 jouv'assi vei três dias; 292.102 estanoit' ei sonnado vel duas vezes outrês; 424.66 sonnaron vel cinc'ou seis/ vezes || também: pois ta mercês nonfal / A quantos que a demandan, vela nos que somos teus, / guarda-nos|| (em frase exclamativa) então, aomenos: Oiss' enton a moller boa: Velda farya ...e dade.

velar v. i.: 167.22 velarei na eigreja da muibenaventurada / Santa Maria; 180.11por nos vela.

velido ADJ.: belo, formoso: 149.68 a ta facevelida; 874.30 úa purpura muy rica,feyta d'ouro, muy velida; 403.35 u seuFilio vellido / viu levar a pesada /cruz.

vellece s. F,: 65.127 flúa egreja vedra...con vellece já cuberta d'edra; i4i.3g,155.2 quando véo a vellece, repentiu-sse; 288.39 en mui boa vellece /Mor-reu. CF. vellice.

vellice (65.127 T) v. vellece.

vclio ADJ.: 85.18 húa gran casa vel ln;I28.i3 húa vella sortdra; 189.17 seuespadarron vello; 255.101, 3i2.52 ||'Vella Lei v. lei || Santa Maria a Vellav. Santa Maria || s. M.: 155.32 Quand'o vello . aquest' oyu; 389.4 II ° Vell'e Menío: Cristo: Madre do Vell' eMenío: 23.23,213.47 || s. F.: 38.46,64.71aquela vella, com' era moller muivil; 75-3o, 147.2 || 180.2 Vella e Minya(= Maria).

velloçinna s.F.: velhinha: 75.18 húa vello-çinna / mui cat iva c mui pobre,

velocyo s. M.: dimin. de velo: 147.44 quantomais pod' andou, / a costas seu velo-cyo (E: vellocyo). tCX/^^. v *•-•!• "• '

velosa ADJ.: 47.33, 69.58, 225.44 O cofpomui veloso / Avia esta a ranna .

venabro s. M.: venábulo: 124.32 mandou-llefer ir e dar / mui grande con uuvenabre.

vencedor s. M.: 27.4 a Madre do Vencedor.

veneello s. M.: prisão: 253.8 legou fortevencello / o demo.

no

vencer v. TR.: 5.io, 6.20 tan ben cantava...que vencia quantos eran en ssa terr'e alende; 27.4, 28.12 non quis queperdudo / foss' o poboo que guardar/ avia, nen vençudo; 40.31 vencisti /o que nos vencia; 244.28 en aquestoben tenno que os vencerei de sen ||ganhar: 214.38 Venced'o jogo; 214.52.

venda s. F.: 27.18 o aver. .. que pola vendaforan en receber; 66.53 nen a compranen a venda.

vendeiía s. F.: vindicta, vingança, castigo:91.17 deu enton / Deus en eles porvendeita cofojon / deste fogo quechaman de San Marcai.

vender v. TR.: 9.67 u as omages vendian;31.50, 38.29, 48.3, 147.22, 235.58 nunca

Page 116: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

3i6

foi assi vendudo R y Don Sanch' enPortugal.

vendimiar v. TR.: vindimar: 352.32 quand'as vias / vendimian.

Vonoxi: Venocia (f), Venasque ( Vaucluse fCF. Coiutat Venaissiri): 353.23611 terrade Venexi.

vengador (15.102 To) v. vingador.

vengança (15.110 TTo, 15.135, 115.15 E To,238.10 £') v. vingança.

vengar (125.100 To, 177.18, 379.1) v. vingar.

vento s. M.: 25.96 o vento moveu asondas; 33.4, 34.8 quen contra elavay, palia é contra vento; 35.82, 36.35foi o vento quedado; 3n.a5 fezoventos mui grandes.

ventre s. M.: 72.27, 184.2 úu menynno quej a z i a no ventre da madre; 222.6, 244.32creceu-lle, tant ' o ventre, que perpouco rebentou; 3o6.28.

ventura s. F.: sorte, destino: 36.io u sin-gravan pelo mar, atai foi ssa ventura/ que sse levou mui gran tormenta;383.24 atai foi sã ventura / Que pas-sou o mar en salvo || perigo: 83.26Jazia. .. en gran ventura / de morrer;364.4 Quem por serviço da Virgenmete seu corp' en ventura, / de tod!

ocajon o guarda |j boa ventura: 303.27por sã ventura / boa; 312,28 Yd' aboa ventura |] maa ventura: 273.30maa ventura venn' a quen altar assidesbulla; 315.32 cuidou que era mor-to per ssa ventura/ maa; 34068 seria/ q u i t o de maa ventura; 341.33 maaventura venna a quantos en estojazen |[ per ventura: 283.37 se Per

ventura aven; 35i.38 tiremo-lP o ta-pon / mais de ffond', e per venturapod* y algun pouc' aver; 352.23 [| pelaventura: 15.140; 65.115 se aquest' éfoi, pela ventura.

vco s. M.: véu: 28.98 viu log' a Madre deDeus, / coberta de seu veo; 39.21,«5-237, 332 3) 405-38-

veramen, veramente v. vero.

verão s. M.: 157.13, 366.22 seus falcõesque mudara no verão; 406,48.

verça s. F.: hortaliça, legumes: 88.26 comerverças de prado.

verdade s. F.: 5.66 mandou-a matar sen averdade saber ; 32.25 Poi-lo Bisposoube per el a verdade; 33.57 que averdad' enssinar / lies fosse || dizerverdade: 25.161 rogo-te que digas ver-dade; 104.36 Se lie disseran verdade|| estar con verdade: estar na verdade:419.153 Húa noz / non daria por esto,pois con verdad' estou || saber ver-dade: 96.47 per vos desto verdadesabíamos || seer verdade: 34.5 direiun miragre, que foi gran verdade ||têer verdade: ser inocente: 213.42 oguardaria de non prender mal a torto,/ e que, têend' el verdade, non fossepreso nen morto || de verdade: real-mente, de facto: 26.21 ya a Santiagode verdade; 119.28 cuidando que erapeleja de verdade || en verdade: comoverdadeiro, autêntico: 2.18 com' acha-mos en verdade; 45.9 esto sabed" enverdade; 134.56 com' ei / en verdad'apreso.

verdadeiramente v. verdadeiro.

verdadeiro ADJ.: iS.iaS teve que era verda-deyro / seu sonn'; 43.3 Porque é SantaMaria leal e mui verdadeira; 65.25aDeus verdadeiro; 100.17 a sen parluz e verdadeira; 116.7 mi rag re ver-dadeiro; 119.43 a Virgen Santa verda-deyra ; i58.6 un cavaleiro / bõod'armas e de mannas e en servir unric-ome cug' era, mui verdadeiro;175.86 ome bõo leal e verdadeiro;213.4 Santa Maria, a Sennor muiverdadeira; 222.6 ela troux1 en seuventre vida e luz verdadeira || verda-deiramente: 96.63 confessou-sse verda-

Page 117: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

deyrarnent i 1 ; 173.22 pedra .. tan grandeque verdadoi ra - /ment ' era come cas-tanna; 335.66 disseron: Verdadeira-/-mente non ficou na vila rua . . . quebuscada non ajamos.

verde ADJ.: 42 17 un prado mui verd' assaz;279 21 me fez mais verde mia coor /que dun canbrai,

verga (20 M) v. virga.

vergeu s. M.: vergel, horto: io3.3o com'está / Mong' algfia vez no ano, quandosal ao vergeu.

vergíidaclo (2.20 To) v. virgTida.de.

vergonna s. F.: 94.3 De vergonna nos guar-dar / puiT JL. .. a Virgen Mar ia || senvergonna: 7.8 errar / non nos faça,nen peccar, / o demo sen vergonna;48.8 que no dia do joyzo possamos irsen vergonna / ant ' el || 153 10 húadona ouv" y / de pouca vergonna ||aver vergonna: 42.77 E porquê meleixasie e sol vergonna non as? 45.14 ||caer en vergonna: 25.138,55.45 || dei taren vergonna: 10874 || prender ver-gonna: 63.g hun cavaleiro a que foiguardar / de mui gran vergonna quecuidou prender || sacar d= vergonna:63.1 || t i r a r de vergonna: 23.12 || íoS.6lvergonna mu ia/ / De o dizer.

vergonnosameníe v. vergonnoso.

vcrgonnoso ADJ.: 55.22 tornou-sse iogo ver-gonnosa e coitada; 78.3 prender mortevergonnosa; 175.81 vúo con ssa saravergonnosa; ao3.16muitos pobres ver-gonnosos pedir võeron a l i ; 355.47,411.83 [| vorgonnosamonto: 195.51 muivergonnosa-/mente lia deu.

verilla s. F.: virilha: 19.28 da cabeça tro enaverilla; 224.32 ontr ' o corp' e a verilla.CF. virilia.

vermello ADJ.: 73.2,104.44 sangue vermello;115.147, 135.141, 273.18 vynno branqu'e vermello.

vormen s. M.: verme: 69.56 un vennen asemel la / destes de sirgo; 221.46 ver-mêes dei sayan muitos e grandes (E;

'F: vermees).

vernes s M.: sexta-feira: 69.75 vernesmadurgada; 367.56 chegou vernes.

verniz s. M.: 251.81 pintad ' e con verniz.

vero ADJ.: 5.174 par Deus de vera cruz;346.6 a Madre do gran Deus vero ||veramente: 39.27 sói niente / non tan-geu sã omage veramente; 149.39 esteque tenn' en braços é essa veramente /a Ostia que sagras || veramen: 299.58alegria / ouve côa ela grande veramen.

verter v. TR. :fajer saltar fora : 35.87 deu-lletan gran ferida, que os ollos lie verí.éu /logo fora da cabeça,

vertude s. F. : poder sobrenatural, poder defa^er milagres, milagre: 9.109, 21.8,3o.28 seu Fill' ond' á vertude; 43.65Santa Maria, a Sennor de granver tude ; 54.8 sã vertuJe nos acorr'agya; 57,23 En Monsarrat vertude /fez'; 65.igi P°'s que m' a Virgen mos-trou tal vertude; 73.5a acorréu-lle log'a Madre de Deus/e fez tal vertude,per que muitos romeus vêeron de muiiong' a casul' aorar.

vertudeiro ADJ.: prodigioso, milagroso:137,43 fez-lle téer castidade / pormaneira mu i t ' estranna e mui vertu-deira.

vertuoso ADJ.: que tem poder sobrenatural:193.197 maravi l losa / vertude fez enmostra-lo / a mui vertuosa (= SantaMaria),

vervo s. M.: palavra, dito: 282.7 d'acorrersol por un vervo.

véspera s. F.: 274.59 En véspera daquel dia|| PL.: 54.26, 55.60 u vésperas dizendo/ cstavan todas no coro; 152.11,156.38cantavan vésperas.

Page 118: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

318

vessadre s. M.: tira de couro com que seprendia o falcão à alcandora; prisão:90.23 len o dem' en vessadre.

vosso s. M.: verso, versículo: 284.32 uuvesso rezar / da Virgen; 288.26 canta-van un vesso.

vestidura s. F.: 2.1 1 deu-11' húa t a l ves t idu ra/que trouxe de Farayso; 39.23, i i5.2oivestiduras blandas; 335. 3 1 con muipobre ves t idura; 383. 44 na agua caeucon sã vestidura.

vestimenta s. F.: 66.2 Como Santa Mariafez a un bispo cantar missa e deu-llevesiimenta con que a dissesse; 60.49as vest imentas pedia.

vestir v. TR. : 2.42 húa alva, / que nas sãsfestas vestisse; 5.183 nen ar vestiriapano de seda; a3.28 nunca ves t i re i jámais lãa nen lyo; 38.37 u soyan vesti--los sagrados / panos os mongesquando yan sãs missas dizer; 94.104,132.27 célico por camisa / sempreacaron vestia; 161.14 av'a h"a v}'n-na. . . e. . . daquesta se governava / essa moller e seus fil los e vestia ecalçava || vestir-se: 2.62 foi a trevudo /en se vestir aquel pano; 5.48 mal sevestiu; 237.31, 365.28 vestiu-sse log' ecalçou-sse || p. p.: 69.36 vestido bencome religioso; 75.94 nuas seys don-zelas / vestidas de panos brancos;105.89, 145.30 esses panos ond' eravestido; 148.2.

vez s. F.: A.iõ d'outra vez; 3.43 d«ssa vez;5.41 muitas vezes; 8.39 ou t ra vez;i5.t5o essa vez; 16.46 duzentas vezes;35.12 húa vez; 58.30 aquela vez; 65.21non lie valia ren húa vez nen cento;63.73 aquesta vez; 64.48 daquela vez;81.17 algúa vez; 95.24 algúas vezes;101.6 dúa vez; 118.17 aã qua r t a vez;127.49 tantas vezes; 154. 5 a vezes;141.40 per mui tas vezes; i65.i5 todavez; 185.17 desta vez; 240.26 cada vezque; 255 .128 nul la vez; 262.25 aprimeira vez; 307.18 aas vezes; 36[.i2pr imeira vez.

vezindade s. r.: vizinhança: 32.27 CU*-' ;l

vezindade l leixass ' da cidade.

vczinna s. F.: 104.17 sãs vezías; 241.14Outra don" a par desta morava, sãvezynna; 315.51. CF. vizinna.

vczinno s. M.: 23.8, 45.12 a todos seusvezyos le r ia e dêosiava; 323.53, 38g.i3do seu parayso nos queyra fazer vezi-nnos; 392.17 vezinnos e parentes;411 67, Cl', vizinno.

via s. F.: 9.26 Ouçamos / u têedes via, / seides a França; i5.83 que desse vias /per que saissen daquel pavor; 40.6lume dos Sanios fremosa / e dos ceosvia ; 49.32 perderon via; 65.ioó percarreiras e per vias; 69.4 os sãos tirade via vãa; 78.43 Esia via non te sejanojosa; 96.8 maneyra busca e via /que non caia orne dua err' en peyor;151.3 a Virgen.. . busca vias e car-re i r a s / per que os seus t i r a r possade mal; 55.186 meteu-sse na via;23''53 se" • as pedras alçar queres, /porrei-t' end' eu ena via || ir sã via v.ir || INTERJ. (par j. intimar ai g. a iralgures): 18.67 sayrou / aas ruasbraadar, / dizendo: Via, via / o granmiragre catar.

via v. vinna.

viago s. M.: viagem: 195.152 aquel viage /fez.

vianda s. F.: n5.2O2, 277.18, 420.12 a san tav ianda de que fust ' avondada .

viaz ADV.: depressa, sem demora: 97.67,io5.i3i logo souberon / este feito pelaterra v iaz ; 122.58, i35.i)2 tost' e v i az ;1J9.ÓI. Provençalisina,

viço s. M.: vício: 93.14 aquele viço que àcama praz / fazia || prazer, go^o,deleite, vida folgada: 241.89 Ambosiíllaren ordin teveron por gran viço;253.88, 307.13 aver avondo e vic' esabor; 357.7 a que é chamada orto /dos viços do parayso; 366.a3 caçar,

Page 119: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

que é dos viços tio mundo un dosmayores; 422.1,1.

viçoso ADJ. : delicioso, agradável: 45.39logar. . . mui t ' apost' e mui viçoso;78.23 cuidavan / aver con el conde sãvida mais viçosa; 158.28 non.. . percarreira r"dragosa... mas per chãae viçosa; 167.7, 195-H> averia / noi temui v i çosa , / s e con ela albergasse ||contente, satisfeito, deleitado: 48.44,119.12 sobrejoyz era dua vila boa /en que viçosa tíia muito ssa pessoa;241.77 de que pousada/me tirastes...u viçoso vivia.

vida s. F.: i.io de vida perlongada; i3.33por servidor dela foi senpr' en sãvida; 14.18 da celestial / vida gransabor avia; 2i.5t o menyo tornou envida; 219.8 a hua nos dá vida; 260.8A Sennor que da vida; 411.83 maisme vai que viva / en logar apartado,que vida mui cativa / fazer entremias gentes || 9.11 hua dona de muisanta vida; 15.172 quero santa vida /fazer vosqu'; 55.7 hua monja, quefora filiar vida d'avol manna; Ci.65un orne mui de santa vida; 67.66 eraome sant' e de mui boa v ida ; 77.25ela ali jazendo fez mui boa vida;93.27 en atai vida três anos durou;116.24 a ía* v'^a usou / Per u ÇU61"que andava [| o Livro da Vida: 384.47eno Livro da Vida escrit' ontr' asescrituras / serás ontr' os que nonmorren || hagiografia: Vidas dos San-tos Padres: 384.11 mui bon clérigoera e mui de grado liia / nas vidasdos Santos Padrões || comida: 88.2Como Santa Maria fez a un físicoque se metera monje que comessedas vidas que os outros monjescomian; 152.23 hua branqu' escudelade prata. . . chca dun manjar muijalne, non de vida saborosa, masamarga.

vidreira s. F,: vitral: i34.3i per hua vidreiracon craridade / entrou na eigreja ade grau bondade; 151.17, 413.26.

21

319

vidro s. M.: 4.9 Mn Beorges un judeu /ouve que fazer sabia / vidro; 95.67un vidro de mui bela talla; 413.30.

viga s. p.: 399.25 se o colgasse... dúa

vigia s. r.: têer vigia(s): 15.81 de noi te liesfez icer vigias / na eigreja da do bont a l a n ; 02.20 Tod' essa noi te vigia tev';234.2, 244.38 teveron y sã vigia; 278.3 ||vigília, véspera de festa religiosa:116.20 ja júava tan ben / cada que ssavigia / dela foi; 124.2 ja júava as vigiasdas sãs fustas; 144.21, 151.11, 182.25ssas vigias / guardava dos seus dias;193.45. CF. vegia, vigília.

vigiar v. i.: 419-71 vos rogarei / que vigie-des migo.

vigília s. F.: 419 i (E) v ig í l ia de SantaMaria d' Agosto. CF. vigia.

víída s. F.: vinda: 67.68 temeu sã vlida;129.38 fazer log' a ela ssa víida.

viinte NUM. CARD.: a53.27 v i in t ' e quatro.CF. vinte.

v í i r v. i.: B. 12 Deus, ond' o saber ven;1.41 vêeron sã offerta dar; 4.76, 5.104,6.6o, 9.156 non viu end' a porta nenper u véera; 111.29 Sena, que por Parisven; 125.98 farei ao bispo que vcnnapor ti log' acá; 127.33 a gente a veer-/ovêeron || descender: 200.10 a mi de boagente / fez víir dereitamente; 214.42 aVirgen, que de Reis ven de todo-losavoos || víir contra: lutar contra: i85 g3os seus mui ben guarda e aos outrosaffan / dá que contra ela vêen || ir evíir: yndo e víindo, vay e ven, non vainen ven (299.33 Aquest' é sono quenon vai nen ven 'não /jf sentido') v.ir || ben-víir: 269.33 Mia Sennora, benvennadesj 269.41 eu respondi que ben/ fosse víud'; 406.2 Ben vennas, Mayo;420.64 Ben vennades, Sennor mui dese-jada || víir de caminno, a coraçon

•̂ ••i

T

Page 120: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

320

(202.27), a emenda, emente, a mente,a prazer v. caminno J;TC. l''ormasverbais:

PRES. IND. I

46

PRES. CONJ. 2

3

56

IMPERF. IND. 3

IMPERF.CONJ. 3

6

PERF. I

a3

56

MAIS Q. PERF. 3

6

FUT. IND. I

3

FUT. CONJ. 3

venno 21.46, 92.25,43.5o, 4425, 55.41

vêes i.5i, 6.6o, 62.51,132.109, 422.56

ven B. 12, 4.76, 17.66,32.47, 54-4

vene 115.9vêemos 415.4vêen 35.52, 162.58,

Í85.93, S26 l6

vennas 406.2venna 17.52, 55.42,

58.47, 67 79vennades 420.f>4vennan 379.55víi a 5 104,35.70, 54.48,

242.18vi inna 243.24, 384.32,

411.i3vinna 419.21 Evíian 52.28, 95.30,

121.25, 278.18vyan i5.i8iviinnan 371.15, 379-21vêesse 26.38, 28.92,

51 46, 74.38, 144.16vcessen 18.57, 35-58>

36.18, 65.241,379.15vi n 7.38, 54.65, 97.44,

105.24, 127 47víisti 40.40vêo 5.114, 7.33, 9.46,

I5-45. !7-38

vêestes 75.124, 424.32vêeron 1.41, 18.73,

2690, 37.41, 52.39vêe rã 6.73,9.156, 23.13,3I-70, 55-72vêeran 75.131, 95.37,

134.11, 233.45verrei 269.36, 274.46verrá 1.61, 14.29, 50.8,

75.65, 79.53verná 53.27 Everrân 422.17vêer 271.34vir 295 40

COSI).

IMPER.

PART. PRES.

PART. PERF.

INF.

verr ia 25.147, 143.32,180.64, 274.57,411.123

ven 62.47,73.43,75.138,79-45, l8íi-23

víide 107.61vímdo 37-32víido 61.42, 141.34víudo 31.73, 69.i5,

403.25véudo 269 42 F, 359.43víir 5.63, i5.5i, 21.33

25-83, 36.65

vijon s. F.: visão: 53.37 viu en vijon aMadre de Deus; 58.27, 68.26, 84.49 AyDeus, que maa vijon; 138.55, 265.103.CF. vision, vison.

vil ADJ.: 5.154 seu pecado, que fez comevil; 64.71 era moller mui vil / e d'al-cayotar ia sabedor e sotil; 186.47 fezfeito mão, vil e tan rafez; 193.181,245.120; 419.120 A cinta que cingia,que vos non foi don vil ; 423.48 u enovil presev' ontr ' elas jouv' || téer envil: despregar, menosprezar: 17.63mêos que can / o ten en vil ; 35.80Quant' o crerigo dizia o a l rn i rn l tev'en vil.

vila s. F.: cidade: 28.18 vêo a vila cercar;51.43,62.44,65.105,67.17.

Vila-Iloal: Ciudad Real: 377.19.

Vila-Sirga: Villalcá^ar de Sirga (Falência):3i.8 Vila-Sirga, / que a preto deCarron / é duas léguas sabudas; 31.71,217.2,12; 218.1,5,38,62; 227.11,17,52;229.1,9; a32.3,3i; 234.1,21; 243.3,10,26,33; 253.2,38,4!; 268.1,8.22,3i,37;278.1,4,91 M,4",46,5o; 301.1,6,32;313.2,17,41,47,61,82; 355.1,21,48,56,86,110,121.

vilão s. M./ADJ.: rústico, homem de baixaextracção (também como insulto): 5.;5poi-la l ivrou dos vilãos; 31.43 a ssamoller diss' o vilão: Irey eras a mer-cado; 57.72, 61.12 un vilão de gran

Page 121: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

321

barata; 65.17, 192.103 vilão / Mafo-mete; 237.52 v i lão , falsso, rudo; 245.48Don vi lão traedor; 406.50 que nosdefenda d' ome mui vilão.

vileza s. F.: 195.52, 302.4 non soffre que ensã casa façan furtos nen vilezas; 401.65dan / pouco por gran vileza.

viltança s. F.: desprego, vergonha, injúria:24 37 por v i l tança ; 57.56 dá-me vin-gança, / ca pris vi l tança; 13611 pren-deu poren morte a muy gran viltança.

viltar v. TR. : aviltar, ofender, desonrar:162.10 sol non devemos provar / de astrager mal nen v i l ta r ; 192.119, 238.3O que vi l tar quer a Virgen; 411.84vida mui ca t iva . . . vergonnos' e vil-tada.

vinco s. M.: aro: 369.59 a sortella, / de queo vinqu' era d' ouro, mui ben feito effremoso.

vingador s. M.: 15.102 sei de nos ambosvingador. CF. vengador.

vingança s. F.: 326.38 a Santa Maria pedir /loron vingança deste feito || dar vin-gança: 57.55, 136.36 desta guisa a sãMadre quis Deus dar v ingança; 409.34da-nos dei vingança || f i l ia r vingança:i5.no, 19.1 como Santa Maria filiouvingança dos três cavaleiros que mata-ron seu êemigo ant' o seu al tar ; 117.21,154.14, 235.72 filiasse gran vingançadaqueles que eran seus / êemigos ||prender vingança: 9.107 Deus pren-deria / de vos gran vingança; 289.3.CF. vengança.

vingar v. TR.: 5.100 Eu o vingarey / de ti;35.117 querendo vingar sã Madre;65.183 sodes v ingado; 72.14, 215.73(1vingar-se: 2.55 Deus dei se vingar ia ;15.93, 125.100, 238.1. CF. vengar.

vinna, via s. F.: 132.40 vinnas e ortos; 161.3,226.36, 321.53, 325.60, 352.31 quand' asvias / vendimian.

vinno, vío s. M.: 4.32, 23.4 acrecentou ovinno; 38.29 t r a g i a n y vyo a vender;

'47.20, 66.60 bcezia / o vinn' e o pan.

vinte NUM. CARO.: 79.42 vint ' e seis; 141.42vint ' anos. CF. viinte.

v7o v. vinno.

viola s. F.: 8.2 como Santa Maria fez enRocamador decender húa candea naviola do jograr.

violar v. i.: locar viola: 8.13 Un jograr . .que mui ben cantar sabia e mui mellorviolar ; 8.37.

violeta s. F.: 128.55 liros nen violetas.j.t •

virga (Yirga de Jesse.) v. Jesse. CF. verga.

virgen s. F.: A. 21 a loor / Da Virgen SantaMaria ; 2.43, 4.83 a Virgen; 6.9, 8.3,27.28 eigreja da que virgen foi conce-ber; 32.29 Espello das Virgées; 280.20das virgées ar é padrõa; 410.30 rey-nou / ontr' as virgées.

virgíidade s. F.: 2.20, 55. 16 o demo, quesse paga pouco de virgíidade: 90.12,105.21, 132.32. CF. vorgíidade.

virgo (LAT.): 6.2 cantava «Gaude VirgoMaria».

virilia (19.28 TTo) v. verilla.

visco s. M.: 338.23 cegou d' ambo-los ollos,e foron-sse-11' apertando / como sefossen apresos con visco ou con be-tume.

vision (79.33, 85.6, 292.1, agS.i, 299.1) v.vijon.

Viso: Santa Maria Viso, perto de Redon-dela (Pontevedra): 352.1 Santa Mariadei Viso; 352.33 a ssa eigreja do Viso.

vison (4.43, 15.114, 24.29, 131.67, 285.116)v. vijon.

2r

Page 122: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

322

vista s. F.: icg.ai quand' a vis ta do logarchegou; 149.30 tolleu-xe-lle de vista;407.26 Ia vista dos ollos perdeu.

Vítor v. San Vítor.

viuva s. F.: 241.12 húa dona viuva; 241.15.

viver v. i.: 2.35, n.t,6, 15.44, 45-33. 56-54mentre no mundo viveu || 323.16 uníilynno avia / pequeno, que tanl ' amavacom' a vida que viv ia ; 336.61 viveudepois sã vida quamanna Deus quis equanta, / mui boa.

vivo ADJ.: 6.64 dú-me meu filio morto / ouviv'; 13.22, 21.48, 43.52.4^.23 mui maismorta ca v iva; 46.65 viu duas tetas. . .de viva carn'; 65.76 mais morto cavivo; 76.31 são e vivo; 142.57 vivo esão; 225.2 húa a ranna . . . andava-l leonír' o coiro e a carne v iva .

vizía (104.17 To) v. vezinna.

vizinno (359.13)) vizío (23.8 To) v. vezinno.

voar v. i.: 211.31 viron un eixame voando /d' abellas; 232.16, 366.30, 36^.71 quisDeus que II ' escorregasse / aquel seuanel do dedo e ena agua voasse; 423.42.

vocaçon s. F.: denominação: 14.14 mon-ges... que de San Pedro avian a vo-caçon.

voda s. F.: boda: 125.2 o crerigo e a don-zela que faz ian voda; 212.26 un sartalme prestade por I a mia í i l la trager /En ssa voda || PL.: 42.62, 105.45 fezeronvodas; 132.70 o prazo das vodas véo;13*1.153, 14.1.28, 212.14.

vogada (268.51 dos peccadores vogada;333-56, 355-96, 360.25) v. avogada.

volcar-se: rolar, dar voltas: 314.46 en terrasse tendeu / volcando-ss' e braadando.

volonter ADV.: de boa vontade: 5.78 aquesterogo farei volonter ; 35.125, ^S-11 fiava

a )ãa mui volonter 115.44 servindoDeus voloníer; 246.47. 256.15, 332.62.Provençalismo. CP. volunter.

volta s. r.: rebulicio, borborinlio: 224.55A volta foi no logar grand' || contro-vérsia, briga: 3z8.66 temendo que noncrecesse sobr' esto vol t ' ou bara l la /ontre mouros e crischãos.

volto v. volver.

volume s. M.: 11667 cujos miragres / noncaben en volume; 338.33 grau vertudesobeja / mostra de sãar enfermos,ond' an feit ' un gran volume.

volunter (35.125 To) v. volonter.

volver v. TR. / i.: revolver: 25.128 poi-losfoi contar e volver (díeiros) \\fatfervirar: 35-83 un vento. . . as galeasvolver / Fez || agitar: 214.30 volveuna mão os dados / e lançou senas aiterce || malquistar, mexericar: 78.22outros p r ivados que con el condeandavan / avian-11' enveja, e porendepunnavan / de con el volve-lo; 198.4Mui ta s vezes volv ' o demo as gen-tes por seus pecados || volver-se: darvoltas, rolar: 113.20 desviou a pena. . .e fez-la tan passo decer / que poisnon se pude volver; 138.33 caeu enun mui gran s i lvar enton. / El alijazendo espinnado mal,/ volvendo-ssedentro con coi ta mortal; 2Ó3.IÍ5 destemal tan cu i t ado era que sol ssevolver / non podia nen erge-sse enoleito nen seer; 3i3.27 o mar a cre-cer / Começou tan feramente e en-grossar cada vez, / e. volvendo-s'as arcas; 36i.2 úa sã omapen que sevolveu na cama u a de i í a ron || volver-se contra: voltar-se na direcção de:177.31 logu' e n t o n / e l sse volveu con t rãSalas || p. p. volto: misturado: 112.32viron a nave chca / d'agua volta conárea; 307.26 choveu tan muho comeno maior / Inve rno do mundo chove,com' cy, / vol ta con gran pedra ||envolto, embrulhado: 148.13 aquelacamisa que jaz vol t ' en cendaes.

Page 123: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

323

voontado s. F.: 36.3 Muit' amar devemosen nossas voontades / a Sennor; 36.26enton todos dun coraçon e dúa voon-tade / chamaron a Virgen santa; 45.5A Virgen Santa Maria tant ' é de granpiedade, / que ao peccador colle porfeito a vooníade; 65.3a lie fez canbiaraquela voontade; 67.44 segundo sãvoontade; 78.72 ás comprid' a / voon-tade dei conde? 125.21 ten / sempr'enmi a voontade; 221.57 l'e ^eu saúdeconprida e de dormir voontade; 294.29en Deus sãs voontades téen sempremui ferventes || 312.1 Como o cava-leiro non pude conprir ssa voontadecon sã amiga na casa en que lavrarana omagen de Santa Maria || aver voon-tade: 145.6 sempre voontad' ajades /de fazer por ela ben; 352.21 aviavoontade d'ante seu sennor trage-lo ||entrar a alg. en (na) voontade: 2i3.36enírou-lle na voontade / que en rome-na fosse a Teren'; 312.45 entrou-11'en voontade que aquelo non fezesse|| con boa voontade: 26.20 Este romeucon boa voontade / ya a Santiago || devoontade: 132.143 pêro a gran beldade/ dela fez que a quisesse / o noviode voontade; 138.7 o que a de voon-tade rogar / e mui de coraçon enela fiar.

vos PRON. PESS.: 4.25 vos quero contar; 5.29vos rogu' eu; 8.45 Santa Maria, en quenos e vos creemos; 9.107 Deus pren-deria / de vos gran vingança; 16,41 ||Formas assimiladas: vo-lo: 28.123;vo-la: 8.25; vo-los: 65.151; vo-lle:135.69. CF. vus.

vosco LOC. PRON.: convosco: 5.142 Leva-de-me vosc', ay, amigos meus; 15.172quero santa vida / fazer vosqu'; 35.102,135.68 aquel que foi esposado / vosco;235-57 Sennor, tan bon dia vosco. CF.vusco, convosco.

vossa v. vosso.

vosso PRON. POSS.: 5.77 de vosso ben eimester; 7.37 mui mal vossa fazenda /

fezestes; 11.47, 83-7 os vossos cora-ções; 283.32 dar do voss' e oflerir.

í

voz s. F.: 5.114 vco voz de ceo, que liedisse; 12. i3 oyron voz de dona; 58.35mais de mil vozes oyu / d'omes ||55.65 en mui boa voz e crara / come-çou «Salve Regina» Q dar húa voz,dar vozes: grilar, bradar, berrar:4.74 deu grandes vozes poren; 57.60os frades sayron/ aas vozes que dava;142.23 el Rey deu vozes; lôf.ió aomagen da Virgen foi daquesto tanyrada, / Que deu hfia voz tan grande,que quantos estavan / o oyron || metervozes: 25.105 metendo mui grandesvozes; 345.69 oya ena capela de Xerezvozes meter; 355.75 meteu mui gran-des vozes || a gran(des) voz(es)í 35.72lies diss' a mui grandes vozes; 43.5odizend' a grandes vozes; 69.101 diss'a gran voz; 194.33 diss' a grandesvozes || en voz alta: 6.68 começoulogo en voz alta e clara / a cantar ||nova t notícia: 5.149 a Emperadrizguaryu un gal', e a voz / foy end', emuitos gafos fezeron-ss' y trager || têervoz: falar em favor de alg., ser advo-gado de: 178.39 a que ten / voz anteDeus dos culpados; 422.59 fas com'avogada, ten voz de nos pecadores.

vozoira s. F.: advogada, intercessora: 43-63seu Filio... a quen polas nossas coi-tas roga senpr' e é vozeira.

vus (88.3o E, 378.27) v. vos.

vusco (355.66) v. vosco.

X Y Z

xá (342.23,

xará s. F.: mata, bosque: 148.25 Un diacavalgava per cabo dúa xará.

xás (404.23) = xo as.

xe PUON, REFL.: se: 5.55 íillou-s' a chorar...e muito xe lie queixar; 12.34 tornou-

'-f

Page 124: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

324

-xe-lles en doo seu solaz; i5.28 sayua el por xe 11' omillar; 23.20 dobrava--xe-11' a coita; 125.85 obridou-xe-lle anoa; 149.30 tolleu-xe-lle de vista ||expletivo (dativo ético): 455 comoxe fazer soya; 7.14 era-xe sua essa;21.4 quando xe quiser; 107.21 se Deusxe querria; 114.34 ca xe soe ela afazer de taes u xe quer; 3i8.8. CF. xi.

Xerez: Jerej de Ia Frontera (Cadiz): A.14,124.16, 143.1, 143.14 Xerez, pretod'Aguadalquivir; 328.12,41; 345.3,9,17,43,69,102,107; 359.8, 371.7, 374.3,9;378-C3, 381.2,7; 382-12, 391.7, 398.10.

Xerez de Badallouco: Jereç de Ios Caballe-ros ( B a d a j o z ) : 197.13 (Xerez deBadallouço), 199.15 (Xerez de Ba-dallouce); 319.24 (A alen Badallouzen Xerez).

xcrmcnto s. M.: corda, cabo (?): 33.34 unsaltar / deles quis e se lançar / cuidouno batel; mas dar / foi de pees enxermentos / que y eran, e tonbar / nomar foi || sarmento: 161.32 xermen-tos que passavan / daquela vya nasoutras.

xi PRON. REFL.: 3i.5i Ali van muitos enfer-mos. .. c ar van-xi (ou: van-x'i) mui-tos sãos; 134.62 T O mal xi IPaprendeu/ ena outra perna. v. xe.

xo (169.26, 194.17, 235.62, 413.33) = xe o.

y: As palavras que começam com y procu-rem-se em i.

zarclio s. M.: certo tecido (CF. galegocerello 'farrapo'): 273.28 malparadovejo jazer aqueste zarello. CF. azarcllo.

Page 125: Glossário das Cantigas de Santa Maria por Walter Mettmann - parte 2

E R R A T A

(Ver também as erratas no fim dos volumes i a 3)

5.89 Pois5.119 j az,5.120 solaz.5.175 com'9.77 vi', a / omagen

18.21 per'25.111 leu26.38 caias27.48 veer32-45 u>44.12 'açor45.8 malcreente45.11 sempre ss'53.22 foi-sse65 191 cá^9'37 preg[u]içoso77.32 alongou7

77.43 afeito8r.i6 fal85.5° queimando-lle-las87.48 sempre94.117 convcnt'o95.87 víian96.9 caia96.48 Respos98.37 aquel'

101.14 sinas; var.: ET sin&es104.42 apres'134-73 'ajuntade139.59 transsido / o moç"147.22 lãa148.8 dix'155.28 aquelo que167.4 valer-11-d174.22 e foiI75.i5 logo176.28 u compras189.23 vo[o]ntade194.12 aquel208.15 maçar220,10 senpr'222.18 á y un224.42 outorgaron / de231.15 Costantin

238.47 torp' estás241.46 dê-la245.113 departidor / De246.18 ai[r]epenti[u]-sse246.47 Respos-11' ela247.7 moça254-33 connosco255.45 as[s]entaron-ss'; var.: E

270.39 Na Vella273.30 venn' a278.21 dessa ida; var.: E de sã281.56 'stá293.3 muit ' é299.33 son[n]o; var.: E sono303.33 caia313.27 fez,

asenta-[ronss

í

319.62 merceosa; var.: E merccosa322.26 gorgomeP324.18 amyud' i333.18 dari'. A341.2 apóya; var.: apoyn342.18 asserrar355-r°3 as[sl'355.110 as[s]i366.40 Chão366.42 Exarafc3'J9.m ll'o374.25 ende sã382.62 Quê384.6 ordin[n]ado386.7 o[u]tra386.12 tallando / a386.17 d'alen405.36 u n'409.9 d'aver-o409.83 aldeãos422.32 di-H'

Glossário :

ango, anjo (329.27) v. angeo.

cspatloa s. F.: espádua: 72 (M) Como odemo abriu aquel ta fur pelasdoas.

espa-