INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no...

16
TIMOR-LESTE, FEVEREIRO 2017 INDISE PRESU KONSUMEDOR Ministerio das Finanças INTRODUSAUN IPK SERI 2 Data publikasaun: Publikasaun tuir mai: 23 Marco 2017 18 April 2017

Transcript of INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no...

Page 1: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

I

TIMOR-LESTE, FEVEREIRO 2017

INDISE PRESU KONSUMEDOR

Ministerio das Finanças

INTRODUSAUN IPK SERI 2

Data publikasaun: Publikasaun tuir mai:

23 Marco 2017 18 April 2017

Page 2: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

II

Titlo

Indise Presu Konsumedor Timor-Leste,

Fevereiro 2017

Editor

Josh Allen

Eduardo M. Ximenes

Antonia Jesus de Carvalho

Silvino Lopes

Direcção Geral de Estatística

Rua de Caicoli, PO Box 10

Dili, Timor-Leste

Director Geral de Estatistĺca General Directorate of Statistics

Elias dos Santos Ferreira, L.Ec., MM.

Disenho e Composição

Direcção Geral de Estatística

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 3: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

III

Cristino Gusmão Director Nacional Economia Estatistica No. Telf: + 670 77230127 Direcção Geral de Estatística Rua de Caicoli, Dili, PO Box 10 Telefone: +670 3311348 email: [email protected]

www.statistics.gov.tl

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 4: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

IV

NOTA

1. Cristino Gusmã o, Director dã DNEES Emãil: cgusmã[email protected], No Telf: 77230127 2. Eduãrdo Mãrtinho Ximenes, Heãd of Depãrt. Sociãl ãnd Economic Emãil: [email protected], No Telf. 77339216 3. Botãvio J. Alves Emãil bjã[email protected] No Telf. 75743383 Emãil: ãlvesbotãvio@yãhoo.com No Telf. 77774333 4. Avelino Mãriã de Jesus Mãrcãl Emãil: ãmjmãrcã[email protected], No Telf. 77608779 5. Josh Allen Emãil:joshuãjãllen@hotmãil.co.uk No Telf 77504254

EDISAUN TUIR MAI TUIR MAI DATA REALISA

Marco 2017 18 April 2017

April 2017 16 Maio 2017

INFORMASAUN Atu Hatene informasaun kona ba informasaun

ne’ebe iha Relasaun ho IPK, kontaktu:

MUDANSA IHA EDISAUN INTRUDUSAUN

IPK SERI 2

Laiha

Elias dos Santos Ferreira, L.Ec., MM. Director Gerãl de Stãtisticã

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 5: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

1

Konteudu

1. Kontiudu…......................................................................................................................................................1

2. Nemuru Importãnte Fevereiro 2017 …………..…….........................................................................2

3. Pontus Importãnte Fevereiro 2017………..…....................................................................................3

4. Sãidã Mãkã Mudãnsã Importãnte…………………………………………………………………………..5

5. Diskusãun no Anãlizã……………………………………………………………………………………………6

6. Tãbelã 1 : Anãlitiku Indise Timor-Leste Fulãn Fevereiro 2017……………………..…...........7

7. Tãbelã 2 : Anãlitiku Indise Rejiãun Dili Fulãn Fevereiro 2017………….................................8

8. Tãbelã 3 : Anãlitiku Indise Ex-Dili Fulãn Fevereiro 2017………...............................................9

9. Notã Esplikãsãun .....................................................................................................................................10

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 6: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

2

INDISE PRESU KONSUMEDOR

TIMOR - LESTE, FEVEREIRO 2017

INTRODUSAUN IPK SERI 2

IPK Timor-Leste edisaun seri 2 ne’e sei publika kada fulan hahu husi edisaun fulan Janeiro

2013. Sei publika mos analiza mensal husi indise Dili nian no Ex- Dili.

Publikasaun hotu-hotu husi Indise Janeiro 2013 refere fali ba Desembru 2012=100.0

(hanesan fulan/tinan base ba IPK seri 2). Tempu seri data nian detailu konaba todan IPK

foun, no informasaun seluk relasiona ba movimentu IPK Timor-Leste, bele hare iha DNE

website www.statistics.gov.tl

Numerus Save Fevereiro 2017

(a) For March, June, and September 2013, annual percentage changes are calculated on a quarterly basis. For December 2013 on-

wards ãnnuãl chãnges will be cãlculãted on movements between corresponding months of consecutive yeãrs.

Indise Presu Konsumedor Timor-Leste

Mensal Anual (a)

Jan - 2017 to

Fev - 2017

Fev - 2016 to

Fev - 2017

Mudansa % Mudansa %

Grupu hotu IPK -0.1% 0.2%

Grupu hotu la konta uma -0.1% 0.5%

1. Hahan no bebidas -0.1% 1.1%

2. Alkohol ho tabaku -1.0% -2.2%

3. Hatais ho sapatu 0.0% 0.0%

4. Uma 0.2% -2.1%

5. Manutensaun rutina ba equipamentu no mobiliariu uma kain 0.0% -4.8%

6. Saude 0.0% 1.9%

7. Transportasaun -0.6% -1.3%

8. Komunikasaun -0.6% -1.1%

9. Rekreasaun no kultura 0.0% 0.2%

10. Edukasaun 0.0% 0.0%

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 7: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Save Importante Fevereiro 2017

IPK grupu hotu tun (-0.1%) iha fulan Fevereiro 2017, kompara ba IPK tun (-0.1%) iha fulan Janeiro 2017.

Redusaun iha grupu Alkohol no Tabaku, Hahan no Bebidas laos Alkoholika, no Transporte fo kontribuisaun ba redusaun nivel IPK mensal

Valorizasaun iha grupu Uma sai hanesan mudansa kontrariu ba IPK grupu hotu

Deskripsaun Badak ba Inflasaun Presu Konsumedor

Inflasaun Presu Konsumedor hanesan sasukat ida ba nivel presu ba produto no servisus sira nebe kompra no konsume husi uma kain, ne’ebe bele mos sa’e ou tun. inflasaun Presu Konsumedor sukat uza indise presu konsumedor. Komprensaun ba indise presu konsumedor maka presu ba produto no servisus nebe ita determi-na sai hanesan ita nia raga kompra nebe uma kain konsume maioria, indise presu sukat mudansa kustu ou presu ba raga kompra ida ne’e. Indise presu bele utiliza ba sukat inflasaun. En-jeral liu maka hare ba mudansa indise presu kada tinan nebe halo komparasaun entre fulan ida agora (fulan A tinan agora) ba fulan nebe hanesan iha tinan kotuk (fulan A tinan kotuk). Ida ne’e bolu hanesan nivel inflasaun 12-fulan (tinan). Buletin ida ne’e sukat inflasaun ba fulan Fevereiro 2017, ho ida ne’e nivel inflasaun 12-fulan nia maka kompara indise presu fulan Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017.

Numeru Ikus no Tendesia Longu-Prazu

Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe ho $100.00 iha Fevereiro 2016 sa’e ba $100.20 iha Fevereiro 2017.

IPK grupu hotu iha sa’e (+0.2%) iha tinan ida ne’e ho kalendariu fulan Fevereiro 2017, kompara ba IPK tinan ho kelendariu fulan Janeiro 2017 ne’ebe hatudu mudansa negativu (-0.3%). Contributor bot liu ba mudansa positivu ida ne’e maka primeiro grupu Hahan no Bebidas laos Alkoholika (+0.2%), ne’ebe afeta husi subgrupu Masin Midar, Marmalade, Bani Ben no Confectionary (Hahan Midar) (+10.3%), Na’an (+3.2%) Vejetais (+1.7%), no Produto Hahan n.e.c (+3.8%). Presu sa’e ba subgrupu subgrupu Masin Midar, Marmalade, Bani Ben no Confectionary (Hahan Midar) hetan impaktu husi presu masin midar ne’ebe sa’e maka’as tanba ho fornesementu ne’ebe ki’ik maibe nesesidade a’as nafatin. Situasaun ida ne’e tuir re-dusaun indise presu masin midar iha International Monetary Fund (IMF) 19% (uza presu importa USA) iha tinan ho kalendariu Fevereiro 2017. Mudansa kontrariu a’as liu ba inflasaun anual maka grupu Sasan, Ekipamentu no Manutensaun Rutina Uma Kain tun (-4.8%), maioria afeta husi subgrupu Sasan no servisu Rutina ba Manutensaun Uma Kain (-5.2%), hanesan produto pepsoden no shampoo. Grupu Alkohol no Tabaku (-2.2%) Uma (-2.1%) mos tun iha tinan kalendariu Janeiro 2017, ne’ebe afeta husi subgrupu Taba-ku (-4.0%) no Manutensaun Uma (hela fatin) (-4.3%) tutuir malu. Grupu Transportsaun (-1.3%) mos hetan redusaun iha tinan Kalendariu Fevereiro 2017, ne’ebe afeta husi Operasaun no Ekipamentu Trasnporte pesoal (-3.1%), hanesan gasolina no diesel/solar. Grupu Transporte seidauk hetan afeta direita husi presu mina ne’ebe agora dadaun komesa sa’e fali ona iha tinan ida ne’e. Mudanasa presu sa’e iha nivel anual ba grupu Hahan no Bebidas laos Alkoholika tuir mudansa positivu ba grupu hahan no Bebidas husi IMF 11% iha tinan ho kalendariu 2017.

Page 8: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

4 IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Figura A: Kontribuisaun ba nivel IPK anual, Fevereiro 2017

Fonte: Diresaun Geral Estatistika

Notas: Kontribuisaun individu (kada item) lahatudu ba iha total tanba arredondar (rounding).

Figura B: Tendensia inflasaun anual ba periode Fevereiro 2015 to’o Fevereiro 2017

*Core CPI mak hanesan IPK grupu hotu menus hahan no bebibas laos alkoholika no transporte

Page 9: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

5 IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Indise Presu Konsumedor (IPK): saida maka mudansa importante?

Kontribuisaun importante ba mudansa inflasaun mensal husi fulan Janeiro 2017 to’o Fevereiro 2017 (-0.1%), mai

husi:

Alkohol no Tabaku (-1.0%): Grupu ALkohol no Tabaku mos hatudu redusaun iha fulan ida ne’e, afeta

husi Tabaku (-0.7%) no Alkohol (-0.3%). Redusaun iha presu Tabaku tanba fornesimentu iha merkadu

aumenta baseia ba tempu produsaun.

Hahan no Bebidas laos Alkoholika (-0.1%): redusaun signifikante husi subgrupu Vejetais (-0.3%), Susu

Ben, Keju no Manutolun (-2.1%) no Produto Hahan n.e.c. (-0.4%). Redusaun signifikante iha presu sub-

grupu Vejetais hetan impaktu husi fornesementu no tempu produsaun. Redusaun iha subgrupu Susu

Ben, Keju no Manutolun afeta bo’ot liu husi presu manutolun iha supermerkadu iha Dili. Fos (+0.3%)

hatudu mudansa kontrariu iha fulan Fevereiro 2017, ne’ebe maioria hetan impaktu husi presu fos im-

porta.

Transporte (-0.6%): grupu Transporte hetan redusaun ne’ebe afeta husi subgrupu Ekipamentu no

Operasional ba Transporte Pesoal (-1.3%), hanesan gazoel no gazolina.

Mudansa kontribuisaun positivo ba fulan ida ne’e, maka hanesan:

Uma (+0.2%): grupu Uma sa’e, hetan impaktu husi subgrupu Manutensaun no Hadia Uma (+0.8%),

hanesan material konstrusaun. Valorizasaun akontese depoisde iha redusaun enjereal iha periode

ne’ebe kleur iha tinan 2016, hanesan rezultadu husi redusaun ba presu konstrusaun no material kon-

strusaun.

Figura C: Kontribuisaun ba mudansa nivel IPK mensal, Janeiro 2017 to’o Fevereiro 2017

Fontes: Diresaun Geral Estatistika, Ministerio Finansas

Notas: Kontribuisaun individu (kada item) lahatudu ba iha total tanba arredondar (rounding).

Page 10: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

6

Diskusaun no Analiza

Iha referensia figura B, hatudu nivel inflasaun tinan rua ikus, Fevereiro 2015 to’o Fevereiro 2017. Hatudu klaru iha

figura ida ne’e, inflasaun nafatin iha nivel ki’ik tuir nivel historiku; mesmo nune’e nivel inflasaun hahu hatudu fali

ona tendensia positivu hamutuk ho grupu Hahan no Bebidas laos Alkoholika no Transporte. Inflasaun anual ho

kalendariu Fevereiro 2017 komesa hetan positivu (>0) kompara ba durante ne’e hahu husi Outobro 2015. Nivel

inflasaun iha posibiladae hetan impaktu husi fator sira hanesan tuir mai ne’e:

Valor osan US$ kompara osan iha nasaun parseiru importante Timor Leste nian (indise NEER).

Presu mercadoria (commodity) internasional, hanesan produto hahan ou fos.

Presu mina internasional.

Governu iha alvu inflasaun entre 4%-6% iha Planu Stratejia Dezenvolvimentu (SDP); agora dadaun Timor Leste iha

inflasaun ne’ebe ki’ik liu alvu ne’e.

Figura D: Indise Fator Internasional Fo Presaun ba Presu iha Timor Leste (lag-effect)

Referensia ba figura D, iha mudansa oituan iha indise NEER iha tinan ida ikus ne’e tuir valor apresiasaun ne’ebe

a’as iha 2015. Produto Merkadoria hotu IMF, Hahan no Bebidas no indise presu crude oil hatudu tendensia posi-

tivu, ne’ebe bele afeta ba presu iha Timor Leste liu husi produto importasaun.

Fator domestiko mos babain fo afeta ba presu iha merkadu Timor leste, ne’ebe inklui hanesan tuir mai ne’e:

Produsaun domestico no fornesimentu produto, hanesan aifuan no vejetais tuir tempu produsaun

Asesu transportasaun no distribuisaun

Kompetisaun merkadu lokal

Legislasaun governu, politika taxa

1.The crude oil (petroleum) price index is a simple average of three spot prices; Dated Brent, West Texas Intermediate, and the Dubai Fateh.

2. Nominal Effective Exchange Rate (NEER) is a measure of the value of a currency against the a weighted average of several foreign currencies

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 11: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

7 Periode referencia husi indise: Dezembru 2012 = 100.0

TABELA 1. TIMOR-LESTE IPK Numeru Indise

Mudansa

Persentajen

Pontu

Kontribuisaun

Mudansa

Pontu

Fevereiro 2017 Fev Jan Fev Jan-17 Fev-16 Jan Fev Jan-17

2016 2017 2017 to to 2017 2017 to

Grupu Gastu Fev-17 Fev-17 Fev-17

a GRUPU HOTU 103.3 103.6 103.5 -0.1% 0.2% 103.6 103.5 -0.10

b GRUPU HOTU LA KONTA UMA 103.4 104.0 103.9 -0.1% 0.5%

1 HAHAN NO BEBIDAS 103.2 104.4 104.3 -0.1% 1.1% 67.00 66.96 -0.04

1.1 Pao ho hahan husi Fós 117.5 119.5 119.5 0.0% 1.7% 5.32 5.32 0.00

1.2 Fós 102.0 101.4 101.7 0.3% -0.3% 17.44 17.49 0.05

1.3 Naan 105.3 108.7 108.7 0.0% 3.2% 8.70 8.70 0.00

1.4 Ikan ho hahan tasi 90.6 90.5 90.4 -0.1% -0.2% 2.42 2.42 0.00

1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 111.8 117.9 115.4 -2.1% 3.2% 1.87 1.83 -0.04

1.6 Bokurho mina 111.6 105.9 105.8 -0.1% -5.2% 3.45 3.45 0.00

1.7 Frutas 109.4 109.2 109.2 0.0% -0.2% 2.48 2.48 0.00

1.8 Vejetais 101.4 103.4 103.1 -0.3% 1.7% 15.99 15.94 -0.05

1.9

Masin midar, marmelada, bani ben,

chocolate 86.6 95.0 95.5 0.5% 10.3% 3.04 3.06 0.02

1.10 Produtu Aihan 100.0 104.2 103.8 -0.4% 3.8% 3.09 3.08 -0.01

1.11 Café, xá, no cacao 101.6 99.2 99.2 0.0% -2.4% 2.06 2.06 0.00

1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 99.9 94.2 95.6 1.5% -4.3% 0.63 0.64 0.01

1.13 Hahan preparadu 92.4 93.1 93.1 0.0% 0.8% 0.50 0.50 0.00

2 ALKOHOL HO TABAKU 115.8 114.3 113.2 -1.0% -2.2% 5.57 5.52 -0.05

2.1 Alkohol 147.1 148.5 148.1 -0.3% 0.7% 2.01 2.00 -0.01

2.2 Tabaku 104.1 101.2 99.9 -1.3% -4.0% 3.57 3.52 -0.05

3 HATAIS HO SAPATU 108.7 108.7 108.7 0.0% 0.0% 6.34 6.34 0.00

3.1 Ropaba mane 108.2 109.4 109.4 0.0% 1.1% 1.31 1.31 0.00

3.2 Ropaba feto 103.9 103.9 103.9 0.0% 0.0% 0.92 0.92 0.00

3.3 Ropaba labarik ho bebe 112.5 111.8 111.8 0.0% -0.6% 2.19 2.19 0.00

3.4 Sapatu ho rikusoin rasik 106.4 106.2 106.2 0.0% -0.2% 1.94 1.94 0.00

4 UMA 103.3 100.9 101.1 0.2% -2.1% 5.73 5.74 0.01

4.1 Aluga uma 97.9 94.1 94.1 0.0% -3.9% 0.65 0.65 0.00

4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 98.1 93.2 93.9 0.8% -4.3% 1.31 1.32 0.01

4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 106.5 105.2 105.2 0.0% -1.2% 3.77 3.77 0.00

5

MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA

LARAN 100.9 96.1 96.1 0.0% -4.8% 3.99 3.99 0.00

5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 106.3 103.7 103.7 0.0% -2.4% 0.33 0.33 0.00

5.2 Manutensaun uma laran 108.7 106.9 105.5 -1.3% -2.9% 0.39 0.38 -0.01

5.3

Sasan no kolen ba equipamento uma

laran 99.9 94.6 94.7 0.1% -5.2% 3.27 3.28 0.01

6 SAUDE 104.6 106.6 106.6 0.0% 1.9% 0.79 0.79 0.00

6.1 Produtu medicamentos no material 107.1 107.1 107.1 0.0% 0.0% 0.51 0.51 0.00

6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 105.5 105.5 0.0% 5.5% 0.28 0.28 0.00

7 TRANSPORTASAUN 89.6 88.9 88.4 -0.6% -1.3% 5.71 5.68 -0.03

7.1 Sosa kareta 98.5 99.6 99.6 0.0% 1.1% 0.58 0.58 0.00

7.2

Utiliza equipamento transportasaun

pessoal 76.7 75.3 74.3 -1.3% -3.1% 2.31 2.28 -0.03

7.3 Hadia transportasaun 102.0 102.0 102.0 0.0% 0.0% 2.81 2.81 0.00

8 KOMUNIKASAUN 82.2 81.8 81.3 -0.6% -1.1% 1.89 1.88 -0.01

8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 82.2 81.8 81.3 -0.6% -1.1% 1.89 1.88 -0.01

9 REKREASAUN NO KULTURA 110.0 110.2 110.2 0.0% 0.2% 3.66 3.66 0.00

9.1

Equipamentos audio visual, fotografian

no produs informasauN 99.2 99.5 101.1 1.6% 1.9% 0.02 0.02 0.00

9.2 Sasan rekreasaun no kultura 108.1 108.4 108.4 0.0% 0.3% 2.32 2.32 0.00

9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 113.7 113.7 113.7 0.0% 0.0% 1.32 1.32 0.00

10 EDUKASAUN 127.2 127.2 127.2 0.0% 0.0% 2.97 2.97 0.00

10.1 Edukasaun 127.2 127.2 127.2 0.0% 0.0% 2.97 2.97 0.00

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 12: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

8 Periode referencia husi indise: Dezembru 2012 = 100.0

TABELA 2. DILI - analytical index Numeru Indise

Mudansa

Persentajen

Pontu

Kontribuisaun

Mudansa

Pontu

Fevereiro 2017 Fev Jan Fev Jan-17 Fev-16 Jan Fev Jan-17

2016 2017 2017 to to 2017 2017 to

Grupu Gastu Fev-17 Fev-17 Fev-17

a GRUPU HOTU 102.7 103.2 103.1 -0.1% 0.4% 103.2 103.1 -0.10

b GRUPU HOTU LA KONTA UMA 103.1 103.8 103.6 -0.2% 0.5%

1 HAHAN NO BEBIDAS 103.0 104.7 104.6 -0.1% 1.6% 64.53 64.49 -0.04

1.1 Pao ho hahan husi Fós 117.5 120.1 120.1 0.0% 2.2% 5.16 5.16 0.00

1.2 Fós 105.2 104.3 104.7 0.4% -0.5% 15.71 15.77 0.06

1.3 Naan 105.3 108.9 108.9 0.0% 3.4% 9.08 9.08 0.00

1.4 Ikan ho hahan tasi 89.9 89.6 89.4 -0.2% -0.6% 2.69 2.69 0.00

1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 111.3 118.3 115.6 -2.3% 3.9% 2.11 2.06 -0.05

1.6 Bokurho mina 113.3 106.2 106.2 0.0% -6.3% 3.24 3.24 0.00

1.7 Frutas 110.9 110.7 110.7 0.0% -0.2% 2.67 2.67 0.00

1.8 Vejetais 100.7 103.7 103.3 -0.4% 2.6% 15.28 15.22 -0.06

1.9

Masin midar, marmelada, bani ben, choco-

late 79.8 89.7 90.3 0.7% 13.2% 2.79 2.81 0.02

1.10 Produtu Aihan 92.4 97.9 97.3 -0.6% 5.3% 2.70 2.68 -0.02

1.11 Café, xá, no cacao 97.4 94.2 94.2 0.0% -3.3% 1.78 1.78 0.00

1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 100.1 94.1 95.6 1.6% -4.5% 0.71 0.73 0.02

1.13 Hahan preparadu 92.3 92.9 92.9 0.0% 0.7% 0.60 0.60 0.00

2 ALKOHOL HO TABAKU 119.7 118.6 117.2 -1.2% -2.1% 5.27 5.21 -0.06

2.1 Alkohol 153.7 155.6 155.1 -0.3% 0.9% 2.02 2.01 -0.01

2.2 Tabaku 105.8 103.5 101.7 -1.7% -3.9% 3.25 3.19 -0.06

3 HATAIS HO SAPATU 107.5 107.6 107.6 0.0% 0.1% 6.81 6.81 0.00

3.1 Ropaba mane 107.2 108.6 108.6 0.0% 1.3% 1.37 1.37 0.00

3.2 Ropaba feto 100.8 100.8 100.8 0.0% 0.0% 0.94 0.94 0.00

3.3 Ropaba labarik ho bebe 111.7 111.0 111.0 0.0% -0.6% 2.35 2.35 0.00

3.4 Sapatu ho rikusoin rasik 106.6 106.5 106.5 0.0% -0.1% 2.15 2.15 0.00

4 UMA 102.8 100.4 100.6 0.2% -2.1% 6.42 6.43 0.01

4.1 Aluga uma 97.9 94.1 94.1 0.0% -3.9% 0.79 0.79 0.00

4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 97.6 92.6 93.4 0.9% -4.3% 1.44 1.46 0.02

4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 105.9 104.8 104.8 0.0% -1.0% 4.19 4.19 0.00

5

MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA

LARAN 98.9 93.3 93.3 0.0% -5.7% 4.16 4.16 0.00

5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 106.2 103.6 103.6 0.0% -2.4% 0.38 0.38 0.00

5.2 Manutensaun uma laran 106.8 104.2 102.7 -1.4% -3.8% 0.42 0.41 -0.01

5.3

Sasan no kolen ba equipamento uma

laran 97.3 91.1 91.2 0.1% -6.3% 3.37 3.37 0.00

6 SAUDE 103.1 105.3 105.3 0.0% 2.1% 0.88 0.88 0.00

6.1 Produtu medicamentos no material equi- 104.9 104.9 104.9 0.0% 0.0% 0.55 0.55 0.00

6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 105.7 105.7 0.0% 5.7% 0.33 0.33 0.00

7 TRANSPORTASAUN 88.3 87.8 87.3 -0.6% -1.1% 6.21 6.17 -0.04

7.1 Sosa kareta 99.1 100.0 100.0 0.0% 0.9% 0.65 0.65 0.00

7.2

Utiliza equipamento transportasaun

pessoal 76.1 74.3 73.2 -1.5% -3.8% 2.56 2.52 -0.04

7.3 Hadia transportasaun 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 3.00 3.00 0.00

8 KOMUNIKASAUN 80.6 79.5 79.0 -0.6% -2.0% 1.99 1.98 -0.01

8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 80.6 79.5 79.0 -0.6% -2.0% 1.99 1.98 -0.01

9 REKREASAUN NO KULTURA 110.5 110.5 110.5 0.0% 0.0% 3.75 3.75 0.00

9.1

Equipamentos audio visual, fotografian no

produs informasauN 98.8 99.0 100.6 1.6% 1.8% 0.02 0.02 0.00

9.2 Sasan rekreasaun no kultura 108.4 108.4 108.4 0.0% 0.0% 2.30 2.30 0.00

9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 114.3 114.3 114.3 0.0% 0.0% 1.42 1.42 0.00

10 EDUKASAUN 125.5 125.5 125.5 0.0% 0.0% 3.33 3.33 0.00 10 Edukasaun 125.5 125.5 125.5 0.0% 0.0% 3.33 3.33 0.00

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 13: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

9 Periode referencia husi indise: Dezembru 2012 = 100.0

TABELA 3. EX-DILI - analytical index Numeru Indise

Mudansa

Persentajen

Pontu

Kontribuisaun

Mudansa

Pontu

Fevereiro 2017 Fev Jan Fev Jan-17 Fev-16 Jan Fev Jan-17

2016 2017 2017 to to 2017 2017 to

Grupu Gastu Fev-17 Fev-17 Fev-17

a GRUPU HOTU 105.3 105.2 105.2 0.0% -0.1% 105.2 105.2 0.0

b GRUPU HOTU LA KONTA UMA 105.1 105.1 105.1 0.0% 0.0%

1 HAHAN NO BEBIDAS 104.0 104.1 104.1 0.0% 0.1% 78.31 78.28 -0.03

1.1 Pao ho hahan husi Fós 116.3 116.3 116.3 0.0% 0.0% 6.07 6.07 0.00

1.2 Fós 94.4 94.8 94.8 0.0% 0.4% 25.38 25.38 0.00

1.3 Naan 106.0 109.4 109.4 0.0% 3.2% 6.94 6.94 0.00

1.4 Ikan ho hahan tasi 99.8 100.9 100.9 0.0% 1.1% 1.16 1.16 0.00

1.5 Susu ben, keju ho manu tolun 118.7 115.3 115.3 0.0% -2.9% 0.80 0.80 0.00

1.6 Bokurho mina 106.4 104.6 103.9 -0.7% -2.3% 4.44 4.41 -0.03

1.7 Frutas 100.3 99.7 99.7 0.0% -0.6% 1.61 1.61 0.00

1.8 Vejetais 104.1 103.1 103.1 0.0% -1.0% 19.24 19.24 0.00

1.9

Masin midar, marmelada, bani ben,

chocolate 114.6 116.6 116.6 0.0% 1.7% 4.19 4.19 0.00

1.10 Produtu Aihan 125.3 125.3 125.3 0.0% 0.0% 4.88 4.88 0.00

1.11 Café, xá, no cacao 114.8 114.8 114.8 0.0% 0.0% 3.30 3.30 0.00

1.12 Be, Bebidas, jus ai fuan no modo tahan 97.7 95.8 95.8 0.0% -1.9% 0.22 0.22 0.00

1.13 Hahan preparadu 91.5 95.3 95.3 0.0% 4.2% 0.08 0.08 0.00

2 ALKOHOL HO TABAKU 104.5 101.2 101.2 0.0% -3.2% 6.97 6.97 0.00

2.1 Alkohol 121.5 121.4 121.4 0.0% -0.1% 1.95 1.95 0.00

2.2 Tabaku 99.6 95.3 95.3 0.0% -4.3% 5.02 5.02 0.00

3 HATAIS HO SAPATU 114.6 114.3 114.3 0.0% -0.3% 4.20 4.20 0.00

3.1 Ropaba mane 113.0 113.0 113.0 0.0% 0.0% 1.00 1.00 0.00

3.2 Ropaba feto 125.4 125.4 125.4 0.0% 0.0% 0.78 0.78 0.00

3.3 Ropaba labarik ho bebe 119.7 119.7 119.7 0.0% 0.0% 1.44 1.44 0.00

3.4 Sapatu ho rikusoin rasik 102.9 101.8 101.8 0.0% -1.1% 0.97 0.97 0.00

4 UMA 108.6 105.6 105.6 0.0% -2.8% 2.59 2.59 0.00

4.1 Aluga uma 97.9 94.1 94.1 0.0% -3.9% 0.00 0.00 0.00

4.2 Manutensaun no hadiak hela fatin 103.2 101.3 101.3 0.0% -1.8% 0.70 0.70 0.00

4.3 Be, eletrisidade, gas no sira seluk 110.7 107.3 107.3 0.0% -3.1% 1.89 1.89 0.00

5

MANUTENSAUN RUTINA BA EQUI-PAMENTO NO MOBILARIO UMA

LARAN 117.8 120.3 120.3 0.0% 2.1% 3.19 3.19 0.00

5.1 Mobiliario no tekstil uma laran 110.0 108.7 108.7 0.0% -1.2% 0.08 0.08 0.00

5.2 Manutensaun uma laran 125.0 131.4 131.4 0.0% 5.1% 0.26 0.26 0.00

5.3

Sasan no kolen ba equipamento uma

laran 117.8 120.0 120.0 0.0% 1.9% 2.85 2.85 0.00

6 SAUDE 122.0 122.0 122.0 0.0% 0.0% 0.40 0.40 0.00

6.1

Produtu medicamentos no material equi-

pamentos 126.5 126.5 126.5 0.0% 0.0% 0.34 0.34 0.00

6.2 Doutor no atendimento husi hospital 100.0 100.0 100.0 0.0% 0.0% 0.06 0.06 0.00

7 TRANSPORTASAUN 101.8 102.1 102.1 0.0% 0.3% 3.42 3.42 0.00

7.1 Sosa kareta 91.7 93.3 93.3 0.0% 1.7% 0.28 0.28 0.00

7.2

Utiliza equipamento transportasaun

pessoal 83.6 84.2 84.3 0.1% 0.8% 1.18 1.18 0.00

7.3 Hadia transportasaun 118.8 118.8 118.8 0.0% 0.0% 1.96 1.96 0.00

8 KOMUNIKASAUN 95.7 101.2 101.2 0.0% 5.7% 1.41 1.41 0.00

8.1 Hadia equipamento telekomunikasaun 95.7 101.2 101.2 0.0% 5.7% 1.41 1.41 0.00

9 REKREASAUN NO KULTURA 107.7 108.8 108.8 0.0% 1.0% 3.24 3.24 0.00

9.1

Equipamentos audio visual, fotografian no

produs informasauN 109.2 109.2 109.2 0.0% 0.0% 0.00 0.00 0.00

9.2 Sasan rekreasaun no kultura 107.1 108.5 108.5 0.0% 1.3% 2.41 2.41 0.00

9.3 Jornal, livru no equipamento hakerek 109.4 109.4 109.4 0.0% 0.0% 0.83 0.83 0.00

10 EDUKASAUN 152.7 152.7 152.7 0.0% 0.0% 1.34 1.34 0.00 10 Edukasaun 152.7 152.7 152.7 0.0% 0.0% 1.34 1.34 0.00

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 14: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

10

NOTAS ESPLIKASAUN

NOTAS BA USA NAIN SIRA Timor-Leste IPK Seri 2 hãmutuk ho resultãdu husi revisãun bot ho niã todãn (weight) husi IPK Timor-Leste. Weight foun bãseiã bã weight resultãdu pesquizã konãbã rendimentu no despesãs/gãstus umãkãin 2011. Ihã pãpel informãsãun ruã konãbã revisãun: Primeiru revisãun IPK Timor-Leste 2012. Isu bã konsiderãsãun publikã onã ihã Novembru 2012 hodi bukã visãun husi usãnãin konãbã espãsu bã isu konsiderãsãun ihã revisãun no exercisiu trokã todãn (Weight). Segundu Introdusãun konãbã seri 2 IPK Timor-Leste nebe publikã onã ihã 17 de Mãio 2013 hãto’o onã resultãdu bã usãnãin sirã ihã fãse konsultãsãun hodi foti desisãun finãl konã bã IPK foun, hãmutuk ho informãsãun ihã trokã weight tuir polã no klãsifikãsãun foun nebe introdus ihã IPK seri 2. Pãpel informãsãun ruã ne’e bele hetãn ihã website DNE ihã www.stãtistics.gov.tl. ESPLIKASAUN KONA BA IPK Indise Presu Konsumidor (IPK) sukãt movimentu presu tuir tempu ihã grupu sãsãn ho servisu tuir proporsionãl presu ãs husi despesãs/gãstus bã umãkãin privãdu tuir sirã niã helã fãtin. Grupu ne’e ãkumulã sãsãn ho servisu, mãk hãnesãn grupu sãnulu ihã krãik. Hãhãn no lãos bebidãs ãlkohol; 2. Alkohol ho tãbãku; 3. Hãtãis ho sãpãtu; 4. Umã; 5. Mobiliãriu, Equi-pãmentus umã kãin no mãnutensãun rutinã umã kãin; 6. Sãude; 7. Trãnsportãsãun; 8. Komunikãsãun; 9. Rekreãsãun no kulturã; 10, Edukãsãun. Informãsãun kompletu bã IPK Timor-Leste esplikã ihã liãtudun IPK Timor-Leste no mos bele down-loãd husi DNE website ihã www.stãtistics.gov.tl INDISE PUBLIKASAUN Numerus IPK ne’e produs husi Direcçã o Gerãl de Estãtistikã DGE publikã kãdã fulãn ãntes loron ikus bã fulãn refere. Primeiru Indise publikã husi DGE mãkã IPK Timor - Leste. Dãtã husi Indise Nãsionãl idã ne’e hãtudu ihã numeru sãve no tãbelã 1 husi publikãsun idã ne’e. DGE mos publikã Indise ruã hãnesãn segundu Indise bã ãnãlitiku Indise – Idã representã movimentu presu ihã Dili no idã seluk representã movimentu presu distritus ihã Timor-Leste (Ex-Dili). Anãlitiku seri sirã ne’e kompilã husi subset husi grupu IPK no hãtudu ihã tãbelã 2 ho 3 ihã publikãsãun idã ne’e. KOLEKTA PRESU BA IPK Atu kolektã presu hãhu uluk husi treinãmentu bã pesoãl stãf kolektor ihã bãse nebe hãlã’o husi DGE ihã Dili. Kolektã presus ihã distritus hãlão husi stãf DGE Agenciã, mãibe ihã presu bãlu kolektã husi survey speciãl. MODELU TODAN (weighting)

Ihã Despesã/gãstus 35 (hãnesãn kãtegoriã, husi Item) ihã IPK seri 2 no kãdã klãse bã despesãs/gãstus ihã niniã todãn(weight), ãtu sukãt niniã importãnciã relãtive. Ihã kãlkulã Indise, trokã presu bã vãr-iedãde klãse despesãs/gãstus ihã kombinãsãun hodi usã todãn (weight). IPK seri 2 modelu todãn (weighting) hãnesãn mos ihã DNE website www.stãtistics.gov.tl.

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 15: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

11

ANALISA BA MOVIMENTU IPK

Movimentu ihã Indise husi periode Idã bã periode seluk bele expresã husi trokã ihã pontu Indise kã trokã presentãgen. Trokã persentãgen hãnesãn kãlkulãsãun ãtu hãtudu/ilustrã diferenciã ruã husi movimentãsãun ihã numeru indise.

Movimentãsãun entre korespondenti fulãn husi tinãn tutuir mãlu (consecutive). Movimentãsãun entre fulãn tutuir mãlu (consecutive).

Exemplu tuir mãi hãtudu/ilustrã methode ãtu kãlkulã trokã ihã pontu indise no persentãgen trokã entre periode Ruã.

Grupu IPK hotu: Numeru Indise Dili Jãneiru 2013 101.4 Antes Jãneiru 2012 90.7 Trokã ihã Pontus Indise 10.7 Persentãgen trokã 10.7/90.7x100 = 11.8% Tãbelã idãk-idãk ihã publikãsãun idã ne’e prepãrã ãnãlisã detãilu husi movimentu ihã IPK husi peri-ode ãntes, inklui informãsãun ihã movimentu bã grupu ho klãse despesãs/gãstus. Idã ne’e hãtudu mos kontribuisãun ho idãk-idãk niãn bã totãl IPK. Hãnesãn klãse despesãs/gãstus fos 2013 Timor-Leste fo kontribuisãun 17.85 pontus indise bã totãl grupu hotu ho numeru 101.3 bã Jãneiru 2013. Bã kolunã finãl hãtudu kontribuisãun ãtu trokã ihã grupu hotu Pontus Indise bã grupu idãk-idãk ho Klãse despesãs/gãstus. ROUNDING (PEMBULATAN) Publikãsãun numeru indise ho decimãl idã, (no trokã percentãgen mos ho decimãl idã) ne’e kãlkulã husi pembulãtãn numeru indise. Ihã kãzu bãlu, idã ne’e bele resultãdu ihã trokã persentãgen bã level totãl grupu indise bele sãi husi rãnge trokã persentãgen bã level komponente indise. KONABA REVISAUN IPK indise originãl hãlã’o deit revisãun bãinhirã ihã exceptionãl circumstãnciã, konãbã sãlã nebe signifikãnte. Hãnesãn ihã kãzu ho presu indise hotu-hotu, ihã reference periode indise, (exemplu ihã periode nebe indise ihã set iguãl 100.0) sei trokã ihã periodikãmente. DADUS NIA FATIN Diãk tebes, Estãtí stikã inklui ihã Publikãsãun idã ne’e, ihã ne’e dãdus detãilu liu (ihã formãtu tuir tempu seri) husi indise idãk-idãk bele downloãd husi website DGE.

IPK Seri 2, Fevereiro 2017

Page 16: INTRODUSAUN IPK SERI 2 - Statistics Timor-Leste · Nivel IPK anual entre Fevereiro 2016 no Fevereiro 2017 hetan +0.2%. Signifika katak kustu ba raga produto no servisus sira ne’ebe

12

Direcção Geral de EstatÍstica

Rua de Caicoli, Po Box 10

Dili, Timor-Leste

www.statistics.gov.tl