Destana - Institutkurde.org · 2010. 11. 13. · bamin. Ez êdi h walateki Aza û Demoqrat de...
Transcript of Destana - Institutkurde.org · 2010. 11. 13. · bamin. Ez êdi h walateki Aza û Demoqrat de...
,W Êm m wH
Destana DirokaKurd û Kurdistan
,W Êm m wH
Destana DirokaKurd û Kurdistan
Riza Çolpan
Destana DirokaKurd û Kurdistan
AGADARl
Xwendevanê Berêz,
Berê ku tu bikevi nav rûpelên ev pirtûkê, ez dixwaam lite bidim zanin, ku min h şûna tipa î a bi kuhl ev: i, hşûna tipa bêt kuhk ji ev, tip :i , ango ev bikar ani. Jibona ev ji divê tu min biborine.
Riza Çolpan
Destana DirokaKurd û Kurdistan
AGADARl
Xwendevanê Berêz,
Berê ku tu bikevi nav rûpelên ev pirtûkê, ez dixwaam lite bidim zanin, ku min h şûna tipa î a bi kuhl ev: i, hşûna tipa bêt kuhk ji ev, tip :i , ango ev bikar ani. Jibona ev ji divê tu min biborine.
Wesanen Dersim
Çapa Yekemin Dirok 1992
Printed by Art OffsetMelboume Australia 1992
All rights reserved.
Wenê ê h ser pirtûkê û ên krûpelên pirtukê de Hasan Bagdaş
Navnişana Xwestinê33 Villiers St, MerrylandsNSW 2160 Australia
Wesanen Dersim
Çapa Yekemin Dirok 1992
Printed by Art OffsetMelboume Australia 1992
All rights reserved.
Wenê ê h ser pirtûkê û ên krûpelên pirtukê de Hasan Bagdaş
Navnişana Xwestinê33 Villiers St, MerrylandsNSW 2160 Australia
NAVEROK
Babetên ku li hindirê ev pirtûkêdane
Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd, EwênHeri Kevn, Kurdo û werdê
Pêxwamberê Kurd "Zerdest" û 01' a "Zerdest"
Kurê Kurd Rustem ' ê Zal
Çiroka Memê Alan û Zinê
Ferhat û Sirin
Derkettna Hukma Asûr, Tevgera "Kawa" êHesinkar û gelê Ari - 600 sal BJZ.
Derkettna Qiralê Yewnan, Iskendere Mezin - 331 sal B.Z.
Derketina Ol'a Islam, Rewsa Gelê Kurd ûPejirandina Ol'a Islam - 612 sal P.Z.
Dewleta Hewnewi û Sadadi - 941-951 sal P.Z.
Dewleta Kurd a Merwani - 984 sal P.Z
Derketina Tirkan - 1071 sal P.Z.
Dewleta Eyûbi - 1174 sal P.Z.
Derkettna Dewleta Osmanli - 1300 sal P.Z.
Çend Wêjevanên Diroki Li Pi$u Qurna 12' an
SerêKela "Dimdim"
NAVEROK
Babetên ku li hindirê ev pirtûkêdane
Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd, EwênHeri Kevn, Kurdo û werdê
Pêxwamberê Kurd "Zerdest" û 01' a "Zerdest"
Kurê Kurd Rustem ' ê Zal
Çiroka Memê Alan û Zinê
Ferhat û Sirin
Derkettna Hukma Asûr, Tevgera "Kawa" êHesinkar û gelê Ari - 600 sal BJZ.
Derkettna Qiralê Yewnan, Iskendere Mezin - 331 sal B.Z.
Derketina Ol'a Islam, Rewsa Gelê Kurd ûPejirandina Ol'a Islam - 612 sal P.Z.
Dewleta Hewnewi û Sadadi - 941-951 sal P.Z.
Dewleta Kurd a Merwani - 984 sal P.Z
Derketina Tirkan - 1071 sal P.Z.
Dewleta Eyûbi - 1174 sal P.Z.
Derkettna Dewleta Osmanli - 1300 sal P.Z.
Çend Wêjevanên Diroki Li Pi$u Qurna 12' an
SerêKela "Dimdim"
Serihildana Sêx Ubedullah - 1800 sal P.Z.
Serê Cihan' ê Yekemin - 1914 sal P.Z.
Derketina Mistefa Kemal - 1919 sal P.Z.
Serihildana Sêx Mamût Berzanci - 1919 sal P.Z.
Peymana Sewrê - 1920 sal P.Z.
Komelên Kurd, Serihildan û Tevkusttna"Qoçkiriyê" - 1920 sal P.Z.
Li Qurna Bistan De, Çend Tevgerên Kurdistan' aIran û Iraq' ê - 1920-1922 sal P.Z.
Peymana Lozanê - 1923 sal P.Z.
Pirsa Kurd Li Rojev ' a Meclisa Tirk de - 1923 sal P.Z.
Serihildana Sêx Said - 1925 sal P.Z.
Serihildana Çiya ê Agirê - 1926-1929 sal P.Z.
Tevkustina Dêrsim- 1937-1938 sal P.Z.
Si û Sê Guleyên Dijmin - 1943 sal P.Z.
Komara Mehabatê û Xurandina Komarê -1946-1947 sal P.Z.
Bûyera Çil Nehan (49) - 1959 sal P.Z.
Pisti Salên 1950' an Kurdistan' a Iran û Iraq
Gotin û Peyvên
Serihildana Sêx Ubedullah - 1800 sal P.Z.
Serê Cihan' ê Yekemin - 1914 sal P.Z.
Derketina Mistefa Kemal - 1919 sal P.Z.
Serihildana Sêx Mamût Berzanci - 1919 sal P.Z.
Peymana Sewrê - 1920 sal P.Z.
Komelên Kurd, Serihildan û Tevkusttna"Qoçkiriyê" - 1920 sal P.Z.
Li Qurna Bistan De, Çend Tevgerên Kurdistan' aIran û Iraq' ê - 1920-1922 sal P.Z.
Peymana Lozanê - 1923 sal P.Z.
Pirsa Kurd Li Rojev ' a Meclisa Tirk de - 1923 sal P.Z.
Serihildana Sêx Said - 1925 sal P.Z.
Serihildana Çiya ê Agirê - 1926-1929 sal P.Z.
Tevkustina Dêrsim- 1937-1938 sal P.Z.
Si û Sê Guleyên Dijmin - 1943 sal P.Z.
Komara Mehabatê û Xurandina Komarê -1946-1947 sal P.Z.
Bûyera Çil Nehan (49) - 1959 sal P.Z.
Pisti Salên 1950' an Kurdistan' a Iran û Iraq
Gotin û Peyvên
PESGOTÎNA NÎVISKAR
Xwendavanêhêja,
Beri hemû tist ez dixwazim hina ku tu ne ketiyi nav xwendinarûpelên vê "Destana Diroka Kurd û Kurdistan " xwe h te bidimnaskirin.
Belê, bêt pesn û bêt derew, ez ne miroveki ku h Dibistanên bilind dexwendiye û Zaningehên mezin kuta kiriye bûye xudan Burunti-angoDiploma-ew kes ninim. Min wexta ku çavên xwe h Cihanê vakir, ezli Cihanê nêhêriyam, min dit ku ez kureki Kurd, layê miroveki hejar,belangaz, kedkar û zametkêsim. Bavê min h herêma Dêrsim, qezaMêzgir, hwa Moxmdi, h gundê Kûpikê de ji seyidan ra colegti dikir.Malbata me, malbatek h esira Izol'ane. Bapirê min k zarokatiya xwede sêwi maye, ew h qeza Depê, h gundê Xelanê Gazê de rabûyehatiye h gundê Kûpikê hgel seyidan de ciwar bûye. Bavê min jiyanexwe û dokw'a xwe a malbati bi colegti berdewam dikir.
Li sala 1946'an de-ku ez h wê heyamê de 9-10 sahni bûm-Cendermeyên Romê hatm gundê me, ji bavê minra gotin "tu yan layêxwe disini Dibistanê û yan ji 150 Pangmot drav ceza didi". Bavêrmnê hejar û reben, nedikanbû ku ew 150 Panginot drav ceza bidehukma Romê, min nesine Dibistana dijmin. Lê bavê minê dilovanbêt havil ma û wi ez sandim dibistana dijrmn bêt Pirtûk û Pênûs.
Mm Dibistana ewlin, a dijrmn heya dawiyê, bi gelek zamet ûdijwariva xwend. Lê h dawiya rojên kutabûnê de, ji bona Nifûsderxistinê. Wêne ê ji bona Burunti'yê bavê rmn 50 gunş'ê wi zemaninedit ku bide min, ez Burunti a Dibistana'a ewhn bistinim. Ji bonasebeba xizaniya aboriyê min Burunti nestand. Eve ew bû sebebanexwendina min.
Pisti wê rojê de ez bûm terki welat û ketim kûçeyên bajarên dewletaTirk. Lê ez h wan bajarên dijmin de vala nesekiniyam û min çi prrtûkditin û çi Pirtûk ketin destên rmn, min ew hemû bi zewq û kêf bêtwestan xwendin.
PESGOTÎNA NÎVISKAR
Xwendavanêhêja,
Beri hemû tist ez dixwazim hina ku tu ne ketiyi nav xwendinarûpelên vê "Destana Diroka Kurd û Kurdistan " xwe h te bidimnaskirin.
Belê, bêt pesn û bêt derew, ez ne miroveki ku h Dibistanên bilind dexwendiye û Zaningehên mezin kuta kiriye bûye xudan Burunti-angoDiploma-ew kes ninim. Min wexta ku çavên xwe h Cihanê vakir, ezli Cihanê nêhêriyam, min dit ku ez kureki Kurd, layê miroveki hejar,belangaz, kedkar û zametkêsim. Bavê min h herêma Dêrsim, qezaMêzgir, hwa Moxmdi, h gundê Kûpikê de ji seyidan ra colegti dikir.Malbata me, malbatek h esira Izol'ane. Bapirê min k zarokatiya xwede sêwi maye, ew h qeza Depê, h gundê Xelanê Gazê de rabûyehatiye h gundê Kûpikê hgel seyidan de ciwar bûye. Bavê min jiyanexwe û dokw'a xwe a malbati bi colegti berdewam dikir.
Li sala 1946'an de-ku ez h wê heyamê de 9-10 sahni bûm-Cendermeyên Romê hatm gundê me, ji bavê minra gotin "tu yan layêxwe disini Dibistanê û yan ji 150 Pangmot drav ceza didi". Bavêrmnê hejar û reben, nedikanbû ku ew 150 Panginot drav ceza bidehukma Romê, min nesine Dibistana dijmin. Lê bavê minê dilovanbêt havil ma û wi ez sandim dibistana dijrmn bêt Pirtûk û Pênûs.
Mm Dibistana ewlin, a dijrmn heya dawiyê, bi gelek zamet ûdijwariva xwend. Lê h dawiya rojên kutabûnê de, ji bona Nifûsderxistinê. Wêne ê ji bona Burunti'yê bavê rmn 50 gunş'ê wi zemaninedit ku bide min, ez Burunti a Dibistana'a ewhn bistinim. Ji bonasebeba xizaniya aboriyê min Burunti nestand. Eve ew bû sebebanexwendina min.
Pisti wê rojê de ez bûm terki welat û ketim kûçeyên bajarên dewletaTirk. Lê ez h wan bajarên dijmin de vala nesekiniyam û min çi prrtûkditin û çi Pirtûk ketin destên rmn, min ew hemû bi zewq û kêf bêtwestan xwendin.
Ez h zarotiya xwe de bengiyê xwendinê bûm, heya roja iro ji ewbengiya min berdewame. Çi dixwazim bêjim, ango min perwerde ûzanyariya xwe, h Dibistan'an de, h ba Mamosta'en nav û deng denedit. Lê min perwerde û zanyariya xwe h nav gel û kesên zana dedit û ev her du faktor bûn Mamoste'ên min.
Çawa ku têt zanin, h Tirkiyê de hebûna gelê Kurd qedexe bû.. Minh hemû jiyana xwe a Tirkiyê de, qet xetek nivisa zimanê Kurdineditibû û rmn qe: ji nedizanibû ku, Dirok, Çand, Zargotin û Wêje agelê Kurd ji heye, ev gela ji xudan henûnên xwe'ên Dirokiye.
Belê, min heya sala 1962' yan de, qet h derheqa Dirok, Çand,Zargonn û Wêje a gelê xwe de çu ustek nedizambû. Pisti wan salande ez hêdi-hêdi siyar dibûm; lê disa ji, min ji xwera riek herê qenc,dirist û rast nedidit, ez îi ser Diroka gciê xwe de nezanbûm.
Li sala 1966'an de, ez çûm Almanya, bajarê Hambûrg'e. Cara yekemmin h Hambûrg'ê pirtûka Diroka Kurd, bi zimanê Almani dit. Lêsed mixabe ku, min zimanê Almani nedizambû, ez iro ji nizanim.Bêt guman û bêt derew, çekûçê yekem h wê salê de h serê min ket.Ez h Almanya de nêzika sêçar mehan mam û dûra dageriyamTirkiyê.
Li sala 1970, meha Çile ê Pasm de, min sê zarokên xwe û xêzanaxwe, ango bermaliye xwe, suva histin û ez hatim h Awistûralya deciwar bûm. Pisti heft mehan de karbidesta Awistûralya zarokên minji anin ba min. Ez êdi h walateki Aza û Demoqrat de dijiyam, ji bonaxwendin û nifisandinê, ji bona mabest û ramanên mirov ji, qetqedexeek ji tunebû û tune ji. Ev ji, ji bona rmn navçeek baş û herêgiring bû.
Belê, lê ez vala nesekiniyam. Li Awistûralya de, h ser lêgerandm ûlêkolandina Diroka gelê Kurd de, bêur bergehên min fereh bûn. Minêdi xebata xwe a Netewi ji kir nav xebatên çinayeti û brzavi destpêkakar kir. Ez bûm ew kesê yekem ku h Awitûralya de, karkerên Tirk ûKurd h ser rêça çinayetiyê de rêzkir.
Ez h zarotiya xwe de bengiyê xwendinê bûm, heya roja iro ji ewbengiya min berdewame. Çi dixwazim bêjim, ango min perwerde ûzanyariya xwe, h Dibistan'an de, h ba Mamosta'en nav û deng denedit. Lê min perwerde û zanyariya xwe h nav gel û kesên zana dedit û ev her du faktor bûn Mamoste'ên min.
Çawa ku têt zanin, h Tirkiyê de hebûna gelê Kurd qedexe bû.. Minh hemû jiyana xwe a Tirkiyê de, qet xetek nivisa zimanê Kurdineditibû û rmn qe: ji nedizanibû ku, Dirok, Çand, Zargotin û Wêje agelê Kurd ji heye, ev gela ji xudan henûnên xwe'ên Dirokiye.
Belê, min heya sala 1962' yan de, qet h derheqa Dirok, Çand,Zargonn û Wêje a gelê xwe de çu ustek nedizambû. Pisti wan salande ez hêdi-hêdi siyar dibûm; lê disa ji, min ji xwera riek herê qenc,dirist û rast nedidit, ez îi ser Diroka gciê xwe de nezanbûm.
Li sala 1966'an de, ez çûm Almanya, bajarê Hambûrg'e. Cara yekemmin h Hambûrg'ê pirtûka Diroka Kurd, bi zimanê Almani dit. Lêsed mixabe ku, min zimanê Almani nedizambû, ez iro ji nizanim.Bêt guman û bêt derew, çekûçê yekem h wê salê de h serê min ket.Ez h Almanya de nêzika sêçar mehan mam û dûra dageriyamTirkiyê.
Li sala 1970, meha Çile ê Pasm de, min sê zarokên xwe û xêzanaxwe, ango bermaliye xwe, suva histin û ez hatim h Awistûralya deciwar bûm. Pisti heft mehan de karbidesta Awistûralya zarokên minji anin ba min. Ez êdi h walateki Aza û Demoqrat de dijiyam, ji bonaxwendin û nifisandinê, ji bona mabest û ramanên mirov ji, qetqedexeek ji tunebû û tune ji. Ev ji, ji bona rmn navçeek baş û herêgiring bû.
Belê, lê ez vala nesekiniyam. Li Awistûralya de, h ser lêgerandm ûlêkolandina Diroka gelê Kurd de, bêur bergehên min fereh bûn. Minêdi xebata xwe a Netewi ji kir nav xebatên çinayeti û brzavi destpêkakar kir. Ez bûm ew kesê yekem ku h Awitûralya de, karkerên Tirk ûKurd h ser rêça çinayetiyê de rêzkir.
Lê divê rmrov bi dinsti rast bibêje, bera ku em xwe nasbikin, bibinKurd, rewsa gelê xwe û doza gelê xwe bizamn, em bûn Sosyalist ûKominist. Li beri Azadbûna Kurdistan'ê , h beri sikandma olqên-zincir-bmdestiyê û Rizgariya welat, me kar û berên tekosina soresa"Proleterya" dikir. Me kar û xebata felatbûna bindestiyê, xebataRizgariya Kurdistan, Kurdistan'ek Azad û Demoqrat, ji xwebirakinbû û me ji bona welatê xwe karnediktr, em h doza welatgeleki dûrva mabûn. Wexta ku em ûsteki h xwe hesiyan ji, mexebata Rizgariya walêt krr bernama rojev'a duwemin.
Herwaha, pisti sala 1977' an de, ez bênr hatim guharnn û bûm hevalêhêzên Kurdistan; ew hêzên ku h Ewrûpa hanbûn demazirandin - iroji disa gelek hêzên welatparêz h Ewrûpa' ne - ji bona doza welêtkardikuin, iro ji karên wanên hêja berdewame.
Pisti gelek hewl dayinê de, min dit ku h Awistûralya de, sores a"Proleterya" xem û xeyale, ji bona Tirkiyê ji, her usa wergeye. Li wêsalê de rmn kar û berên h tev Tirkan hêdi-hêdi berda û ez êdi ketimnav civaka Kurdên Sydney, rmn destpêka xebata rêzkinna gelê xwektr. Ji bona ev kar û xebatên min ji, gelek bûyer h serê rmn qewimin;Tirkên Faşist û nijadperest, ji rmnra ducar kustinzwazi çêlonn,Karbidesta Awistûralya h ev tist hesiya û gelek tesqele çebûn, ezkettm bin parasttna polêsên Awistûralya.
Bele, roj hat gihişt sala 1979^'an. 29-1-1979'an de, rmn "KomelaKurdên Awistûralya" tev gelek Kurdperwerên Kurdistan sazkir.Pisti demazirandina komelê, me seri h Karbidesta Awistûralya xist ûDewleta Awistûralya civaka Kurdên ku h welatê wan de dijin, ew jimina hemû etnikên din, etnikek pejrrand û Çanda gelê me Kurdan jikete nav pirr çandiya Awistûralya.
Pisti wê rojê de, peywendiyên rmn bi bênr h hêzên Kurdistan va hategirêdan û ez bûm hevalê hêzên Kurdistan. Li Almanya, wek"Federasyona Komelên Karkerên Kurdistan, KOMKAR", KovaraFederasyonê "Dengê KOMKAR", Kovara rêkxiraba "Mala GelêKurd", "Gazina Welat", "Roja Nû", "Rizgariya Kurdistan" hermeheji minra dihatin.
Cara yekem bû ku rmn mvisa zimanê Kurdi h evan Kovaran de dit û
Lê divê rmrov bi dinsti rast bibêje, bera ku em xwe nasbikin, bibinKurd, rewsa gelê xwe û doza gelê xwe bizamn, em bûn Sosyalist ûKominist. Li beri Azadbûna Kurdistan'ê , h beri sikandma olqên-zincir-bmdestiyê û Rizgariya welat, me kar û berên tekosina soresa"Proleterya" dikir. Me kar û xebata felatbûna bindestiyê, xebataRizgariya Kurdistan, Kurdistan'ek Azad û Demoqrat, ji xwebirakinbû û me ji bona welatê xwe karnediktr, em h doza welatgeleki dûrva mabûn. Wexta ku em ûsteki h xwe hesiyan ji, mexebata Rizgariya walêt krr bernama rojev'a duwemin.
Herwaha, pisti sala 1977' an de, ez bênr hatim guharnn û bûm hevalêhêzên Kurdistan; ew hêzên ku h Ewrûpa hanbûn demazirandin - iroji disa gelek hêzên welatparêz h Ewrûpa' ne - ji bona doza welêtkardikuin, iro ji karên wanên hêja berdewame.
Pisti gelek hewl dayinê de, min dit ku h Awistûralya de, sores a"Proleterya" xem û xeyale, ji bona Tirkiyê ji, her usa wergeye. Li wêsalê de rmn kar û berên h tev Tirkan hêdi-hêdi berda û ez êdi ketimnav civaka Kurdên Sydney, rmn destpêka xebata rêzkinna gelê xwektr. Ji bona ev kar û xebatên min ji, gelek bûyer h serê rmn qewimin;Tirkên Faşist û nijadperest, ji rmnra ducar kustinzwazi çêlonn,Karbidesta Awistûralya h ev tist hesiya û gelek tesqele çebûn, ezkettm bin parasttna polêsên Awistûralya.
Bele, roj hat gihişt sala 1979^'an. 29-1-1979'an de, rmn "KomelaKurdên Awistûralya" tev gelek Kurdperwerên Kurdistan sazkir.Pisti demazirandina komelê, me seri h Karbidesta Awistûralya xist ûDewleta Awistûralya civaka Kurdên ku h welatê wan de dijin, ew jimina hemû etnikên din, etnikek pejrrand û Çanda gelê me Kurdan jikete nav pirr çandiya Awistûralya.
Pisti wê rojê de, peywendiyên rmn bi bênr h hêzên Kurdistan va hategirêdan û ez bûm hevalê hêzên Kurdistan. Li Almanya, wek"Federasyona Komelên Karkerên Kurdistan, KOMKAR", KovaraFederasyonê "Dengê KOMKAR", Kovara rêkxiraba "Mala GelêKurd", "Gazina Welat", "Roja Nû", "Rizgariya Kurdistan" hermeheji minra dihatin.
Cara yekem bû ku rmn mvisa zimanê Kurdi h evan Kovaran de dit û
rmn hewl da ku, rojeki bi zû ez xwendin û nivisandina gelê xwefêrbim, zimanê xwe serast bikim û roj bi roj pêsva bibim. Lê ez bêtpesn û bêt derew bêjim, min ew kara kir û zimanê dayika xwe ustekibêûr hinlor û ez fêre xwendin û mvisandina zimanê dayikê bûm.Dûra êdi çiqas ku pirtûkên zimanê Kurdi gihisun destê mm, min ewhemu bêt westan, dubar-dubar xwendm, h ber çav derbaz kinn.
Çi pirtûken ku bi zamanê Kurdi û Tirki h ser diroka gelê Kurd ûKurdistan hatine nivisin û min ew ditine, ew ji xwendin û ez li serDirok, Wêje, Çand, Zargoûn û hemû kevnesopiyên gelê xwe,serwext û agadar bûm. Ez rukanbim bejim " zimanê min pirr base,an ji ez miroveki zimanzamm. " Na, lê ez dikanbim bêjrni "XwedêSikir iro ez li duhu bênr zimanê dayika xwe dizanim, bûme nasêDiroka gelê xwe, bi zimanê dayika xwe dixwinim û dinivisimm. "Helbest mvisandina min ji, h zarokatiya min da destpêdike. Li navgelê xwe de ez helbestvaneki piçûkim.
Xwendevanê hêja,
Ev prrtûka ku li destê tedaye, a " Destana Diroka Kurd û Kurdistan "xebatek mma dûr û drrêje. Gelek zeman bû ku, h mêjo ê min dexebatek usa hebû. Min digot "gelo ez çawa bikim ku, helbesta"Diroka Kurd û Kurdistan " bimvisimm". Li dawiyê de, rmn biryarstand ku, ez qasa zanina xwe, qasa ku rmn diroka "Kurd ûKurdistan" xwendiye, qasa ku ew serihildan û bûyerên ku h welatêrmn de qewimiyane dizamm, qasa ku ez Hozan û Helbestvanên gelêxwe-ewên kevn û kilasik- nasdikim, h derheqa ewana û hemû ûstande, yek û yek binivisinim. Mm werge ji kir û despêka mvisandinaev " Karpêk" a xwe kir.
Ji bona ev xebata rmn ji, ez bawenm kesekmkanbe ku bibêje" welleh ev xebat û 'Karpêk' bêt qisûr û bêt kêmasiye" . Na, ez bixwe ji uşteki usa nabejun. Çawa ku min h jor de ji got, " ez bi xweKedkarek û Hozaneki Kurd' ê piçûkim. Min ev "Karpêk" angoafenn'dma xwe, qasa zanin û perwerde a xwe amadekiriye ûmvisandiye. Hêviya min ewe ku, h pêserojan de, Kurdistan' ekAza, Demoqrat, Serbixwe û Sareza ' de , newiyê me Kurdên bindest,Uli h ser ev kêmasi û qisûrê me yên nivisi din. Evana serast û nûjenbikin.
8
rmn hewl da ku, rojeki bi zû ez xwendin û nivisandina gelê xwefêrbim, zimanê xwe serast bikim û roj bi roj pêsva bibim. Lê ez bêtpesn û bêt derew bêjim, min ew kara kir û zimanê dayika xwe ustekibêûr hinlor û ez fêre xwendin û mvisandina zimanê dayikê bûm.Dûra êdi çiqas ku pirtûkên zimanê Kurdi gihisun destê mm, min ewhemu bêt westan, dubar-dubar xwendm, h ber çav derbaz kinn.
Çi pirtûken ku bi zamanê Kurdi û Tirki h ser diroka gelê Kurd ûKurdistan hatine nivisin û min ew ditine, ew ji xwendin û ez li serDirok, Wêje, Çand, Zargoûn û hemû kevnesopiyên gelê xwe,serwext û agadar bûm. Ez rukanbim bejim " zimanê min pirr base,an ji ez miroveki zimanzamm. " Na, lê ez dikanbim bêjrni "XwedêSikir iro ez li duhu bênr zimanê dayika xwe dizanim, bûme nasêDiroka gelê xwe, bi zimanê dayika xwe dixwinim û dinivisimm. "Helbest mvisandina min ji, h zarokatiya min da destpêdike. Li navgelê xwe de ez helbestvaneki piçûkim.
Xwendevanê hêja,
Ev prrtûka ku li destê tedaye, a " Destana Diroka Kurd û Kurdistan "xebatek mma dûr û drrêje. Gelek zeman bû ku, h mêjo ê min dexebatek usa hebû. Min digot "gelo ez çawa bikim ku, helbesta"Diroka Kurd û Kurdistan " bimvisimm". Li dawiyê de, rmn biryarstand ku, ez qasa zanina xwe, qasa ku rmn diroka "Kurd ûKurdistan" xwendiye, qasa ku ew serihildan û bûyerên ku h welatêrmn de qewimiyane dizamm, qasa ku ez Hozan û Helbestvanên gelêxwe-ewên kevn û kilasik- nasdikim, h derheqa ewana û hemû ûstande, yek û yek binivisinim. Mm werge ji kir û despêka mvisandinaev " Karpêk" a xwe kir.
Ji bona ev xebata rmn ji, ez bawenm kesekmkanbe ku bibêje" welleh ev xebat û 'Karpêk' bêt qisûr û bêt kêmasiye" . Na, ez bixwe ji uşteki usa nabejun. Çawa ku min h jor de ji got, " ez bi xweKedkarek û Hozaneki Kurd' ê piçûkim. Min ev "Karpêk" angoafenn'dma xwe, qasa zanin û perwerde a xwe amadekiriye ûmvisandiye. Hêviya min ewe ku, h pêserojan de, Kurdistan' ekAza, Demoqrat, Serbixwe û Sareza ' de , newiyê me Kurdên bindest,Uli h ser ev kêmasi û qisûrê me yên nivisi din. Evana serast û nûjenbikin.
8
Min h dilda pirr dixwast ku, ez bi xwe ji wê rojê bibimm; lê çi kêreku jina mirov h nav jina ev " Xweza" de prrr kine û jina mirov qettêra ditma gelek tiştan nake. Li gor rews û wextek roja iroyin de, ezdifikuim û dtbinim ji, ku jina mm, ji bona ev hêviyê û diunê, werqasdirêj nine. Ji lewra dijminê me geleki xurt û bi hezin. Ew ji bonapirsa Kurd û Kurdistan ji, her tim ji hewra hevpann.Hêzên gelê Kurdji, perçe-perçe ne û her yek ji, ji bona birûbaweri û rêzaniya xwexebat dikin, guh nadm hevûdu, ji bona rawestên mqteên -hevpar denayên ba hev û yekitiyek xurt, yekitiyek brrati, yekitiyek rêk û pêk,pêk naymn. Helbet ev hêzên "Netewa Kurd" her tim usa nasektmn,wê rews ji usa nemese; wê roj bê hemû serok û rêberên Kurdistan jixwe biguhêrinin, guhdare hevûdu bikin, serê wan ji h darên urbênwankeve û ew ji, ji bona maf û berjewendiya gelê xwe bêne ba hev ûwê yekitiya xem û xeyalên gelê Kurd, wê yekitya birati pêk binin ûKurdistan ' a bindest Azad, dilê gel ji sah bikin.
Li aliya dm de, rêzkinna babetan û rêzktnna qewimandm û bûyerênDiroki de disa bibe ku kêmasiên min hebm. Lê divê ew ji, hpêperojan de, bi zimaneki zil û zelal va bêne serastkinn.
Çawa ku hûn ji dizamn, Diroka Kurd û Kurdistan, Dirokek herêkevne, koka Diroka gelê Kurd ji digêhêje çend hezar salên bihuri. Lêsed rmxabm ku, h derkeuna ol a Islam, êrisên barbar artêsên-ordiyên-Islam de, derketma Cengizxan' e Moxol, biraê Moxol Tirk' ên har ûhov de, hemû hebûna gelê me, hemû hêjai yên me hatin şewitandin ûhatin sêlandm, hatin pelçiqandin. Wana welatê me talan, Diroka mebetal, pergala me belav kirin. Çi ku gelê Kurd û Diroka gelê Kurddida naskinn, dida temasekinn û diani ber çavan, wana ew hemûsewitandin, wenda kinn, sikandin, kuin rewsek herê xrrab ûnenaskrri. Ji bona ev ji mrrov nikanbe sedi-sed bibêje " ev raste, evderewe." Lê tistê ku sedi-sed raste, ew ji iro hebûna gelê Kurde;hejmara nifûsa gelê Kurd ji, gihistiye si (30) milyoni. Ev ji rewsekobjektif û berbi çave; ev milyonana ji, dibên "em ne Fans, ne Ereb ûne ji Tirk' în." Lê bila Tirk' ên nijadperest çiqas dibêjin, çiqas diqinn,bila biginn û bibêjin ku " Kurd, Tirk' en çiyamn û binkoka Çand ûzimanê Kurd ji, h bm koka ziman û çanda Tirk' va tê." Ereb bêjin"eslê gelê Kurd, h eslê Ereb tê". Fans ji bibêjin "gelê Kurd h esirekFans ' da peyda bûye " filan-bêvan. Bi van gounan Kûçik û refênRovi' yan bile dikenm û qet guhdare wan nijadperestan nakin.
Min h dilda pirr dixwast ku, ez bi xwe ji wê rojê bibimm; lê çi kêreku jina mirov h nav jina ev " Xweza" de prrr kine û jina mirov qettêra ditma gelek tiştan nake. Li gor rews û wextek roja iroyin de, ezdifikuim û dtbinim ji, ku jina mm, ji bona ev hêviyê û diunê, werqasdirêj nine. Ji lewra dijminê me geleki xurt û bi hezin. Ew ji bonapirsa Kurd û Kurdistan ji, her tim ji hewra hevpann.Hêzên gelê Kurdji, perçe-perçe ne û her yek ji, ji bona birûbaweri û rêzaniya xwexebat dikin, guh nadm hevûdu, ji bona rawestên mqteên -hevpar denayên ba hev û yekitiyek xurt, yekitiyek brrati, yekitiyek rêk û pêk,pêk naymn. Helbet ev hêzên "Netewa Kurd" her tim usa nasektmn,wê rews ji usa nemese; wê roj bê hemû serok û rêberên Kurdistan jixwe biguhêrinin, guhdare hevûdu bikin, serê wan ji h darên urbênwankeve û ew ji, ji bona maf û berjewendiya gelê xwe bêne ba hev ûwê yekitiya xem û xeyalên gelê Kurd, wê yekitya birati pêk binin ûKurdistan ' a bindest Azad, dilê gel ji sah bikin.
Li aliya dm de, rêzkinna babetan û rêzktnna qewimandm û bûyerênDiroki de disa bibe ku kêmasiên min hebm. Lê divê ew ji, hpêperojan de, bi zimaneki zil û zelal va bêne serastkinn.
Çawa ku hûn ji dizamn, Diroka Kurd û Kurdistan, Dirokek herêkevne, koka Diroka gelê Kurd ji digêhêje çend hezar salên bihuri. Lêsed rmxabm ku, h derkeuna ol a Islam, êrisên barbar artêsên-ordiyên-Islam de, derketma Cengizxan' e Moxol, biraê Moxol Tirk' ên har ûhov de, hemû hebûna gelê me, hemû hêjai yên me hatin şewitandin ûhatin sêlandm, hatin pelçiqandin. Wana welatê me talan, Diroka mebetal, pergala me belav kirin. Çi ku gelê Kurd û Diroka gelê Kurddida naskinn, dida temasekinn û diani ber çavan, wana ew hemûsewitandin, wenda kinn, sikandin, kuin rewsek herê xrrab ûnenaskrri. Ji bona ev ji mrrov nikanbe sedi-sed bibêje " ev raste, evderewe." Lê tistê ku sedi-sed raste, ew ji iro hebûna gelê Kurde;hejmara nifûsa gelê Kurd ji, gihistiye si (30) milyoni. Ev ji rewsekobjektif û berbi çave; ev milyonana ji, dibên "em ne Fans, ne Ereb ûne ji Tirk' în." Lê bila Tirk' ên nijadperest çiqas dibêjin, çiqas diqinn,bila biginn û bibêjin ku " Kurd, Tirk' en çiyamn û binkoka Çand ûzimanê Kurd ji, h bm koka ziman û çanda Tirk' va tê." Ereb bêjin"eslê gelê Kurd, h eslê Ereb tê". Fans ji bibêjin "gelê Kurd h esirekFans ' da peyda bûye " filan-bêvan. Bi van gounan Kûçik û refênRovi' yan bile dikenm û qet guhdare wan nijadperestan nakin.
Dirokzanên Cihan, ji bona Diroka gelê Kurd, du (2) dittn û ramananine ber çavan. Diun û ramana yekemin ewe. Yek: Li gorDirokzanan, Kurd h bakûra Ewrûê, h nav esirên Cermenan-Alman-haliya welatên Iskandinavya de derkeûne-hattne aliya Qafqasya û hwê ji hatine Rojhilata Navin, h ser erdê Mezopotamya, h navberaçemê Dicle û Firat de ciwar bûne.Raman û dittna duwemin: Disa mnDirokzan dibêjm ku "Kurd dimatiyên erdê Mezopotamyane, qet hciyeki dm de derneketine, nehattne ser erdê Kurdistan' a iroin. Evgel mina resikên Awistûralya "Aborigine" çerm sorên Emriki,dimatiyên wi erdine, filan û bêvan. Ango ditm û ramanên herê grringevin. Pisti hemû ev raman û dittnan de, bi rasti rmrov nikanbe kubibeje "sedi-sed, ev raste, ew ne raste, derewe." Lê ttstê ku raste,ew ji-çawa ku rmn h jorda ji got iro hebûna gelê Kurde, hebûnaNetewek si (30) milyone; eva, eve rasti.
Li gor birûbaweriyên rmn ji, gelê Kurd dimatiyê erdê Mezopotomya'yê ye; beri Ereb, Sumer, Akad, Hitit, Asûr û gelek gel û Netewêndin de, h ser wi erdi jiyaye, bi Nijad û binkoka xwe va Ariye,newiyê Med' e.
Li aliya din de, h nav gel de têt gotm ku, navê bav û dayika gelêKurd-ewên pêsm- Kurdo û Werdê' ye, ji zarokên wan' ra ji gotine"keç û kurên Kurdo û Werdê "Ji bona ev ji, ji gelê Kurd' ra gotmeKurd ." Ji bona ev baweriyê ye ku, rmn h destpêka ev "Karpêk",ango afenn ' ek a xwe de, Kurdo û Werdê ktre rêz û babetayekemin. Li gor gottnên bav û kalan, ew h ser erdê Botan' ê dewehdine û h ser wi erdi de hevûdu diune, h wê zewiciyane ûnewiyên wan em ji, hattne gihiştme ev roja iroin û dawiya qumabistan.
Li bili ev, Diroka Cihan ' ê qenc dide zanin û xuyakinn ku, hdestpêka derketma Çin û çinayetiyan de, serdest û bindestiyan de,mirov ji xwera gelek ji, Xwedê afrrandiye. Çi ku h xwe hêzttr,xurttir ditiye, ew ji xwera krriye Xwedê; an ji Ziyaretgeh. Angormrov bi sedan ji xwe ra Xwedê afrrandiye. Pisti sedhezar salênbihuri de, mirovatiya Cihan h ser yek Xwedê ' yeki de brryarstandiye û gotiye "Xwedê yeke" û yek Xwedê afirandiye. Mrrov hCihan, Gerdûn û Xweza nihêriye, dûra gotiye "gelo ev Esman, evCihan, Gerdûn, Erd û Behr' en Cihan, Çem, Kani, Deşt û hemûhebûnen danngi-maddi-kê aftrandiye?
10
Dirokzanên Cihan, ji bona Diroka gelê Kurd, du (2) dittn û ramananine ber çavan. Diun û ramana yekemin ewe. Yek: Li gorDirokzanan, Kurd h bakûra Ewrûê, h nav esirên Cermenan-Alman-haliya welatên Iskandinavya de derkeûne-hattne aliya Qafqasya û hwê ji hatine Rojhilata Navin, h ser erdê Mezopotamya, h navberaçemê Dicle û Firat de ciwar bûne.Raman û dittna duwemin: Disa mnDirokzan dibêjm ku "Kurd dimatiyên erdê Mezopotamyane, qet hciyeki dm de derneketine, nehattne ser erdê Kurdistan' a iroin. Evgel mina resikên Awistûralya "Aborigine" çerm sorên Emriki,dimatiyên wi erdine, filan û bêvan. Ango ditm û ramanên herê grringevin. Pisti hemû ev raman û dittnan de, bi rasti rmrov nikanbe kubibeje "sedi-sed, ev raste, ew ne raste, derewe." Lê ttstê ku raste,ew ji-çawa ku rmn h jorda ji got iro hebûna gelê Kurde, hebûnaNetewek si (30) milyone; eva, eve rasti.
Li gor birûbaweriyên rmn ji, gelê Kurd dimatiyê erdê Mezopotomya'yê ye; beri Ereb, Sumer, Akad, Hitit, Asûr û gelek gel û Netewêndin de, h ser wi erdi jiyaye, bi Nijad û binkoka xwe va Ariye,newiyê Med' e.
Li aliya din de, h nav gel de têt gotm ku, navê bav û dayika gelêKurd-ewên pêsm- Kurdo û Werdê' ye, ji zarokên wan' ra ji gotine"keç û kurên Kurdo û Werdê "Ji bona ev ji, ji gelê Kurd' ra gotmeKurd ." Ji bona ev baweriyê ye ku, rmn h destpêka ev "Karpêk",ango afenn ' ek a xwe de, Kurdo û Werdê ktre rêz û babetayekemin. Li gor gottnên bav û kalan, ew h ser erdê Botan' ê dewehdine û h ser wi erdi de hevûdu diune, h wê zewiciyane ûnewiyên wan em ji, hattne gihiştme ev roja iroin û dawiya qumabistan.
Li bili ev, Diroka Cihan ' ê qenc dide zanin û xuyakinn ku, hdestpêka derketma Çin û çinayetiyan de, serdest û bindestiyan de,mirov ji xwera gelek ji, Xwedê afrrandiye. Çi ku h xwe hêzttr,xurttir ditiye, ew ji xwera krriye Xwedê; an ji Ziyaretgeh. Angormrov bi sedan ji xwe ra Xwedê afrrandiye. Pisti sedhezar salênbihuri de, mirovatiya Cihan h ser yek Xwedê ' yeki de brryarstandiye û gotiye "Xwedê yeke" û yek Xwedê afirandiye. Mrrov hCihan, Gerdûn û Xweza nihêriye, dûra gotiye "gelo ev Esman, evCihan, Gerdûn, Erd û Behr' en Cihan, Çem, Kani, Deşt û hemûhebûnen danngi-maddi-kê aftrandiye?
10
Pişti ev pirs, ditin û hisaninên ev ttstana, aqlê rmrov negihiştiyeafrrandm û hebûnê ev ttstên berbi çav. Pisti sedhezaran sal gotiye"Xwedê ev ttstana afirandine, Xwedê yeke, ne duduye." Dûra, jibona ev raman û baweriyan, hm kes derkettne û xwe krnne dilqebalyozê Xwedê, xwe Pêxamber asikar kinne, xwe h gel û civakanwerge dane naskrnn. Wana birûbaweri ' yên xwe ji, ji bona civakaxwe û Cihanê rêzkinne û bi zora Sûr, Mertal û kuşttnê danepejirandm. Ew roj, ev roj, 01 h destên serdestan de, bûye Sûr h serstuyê hejar û belengazan de û gelên bindest de maye. Li nav hemûol' ên Cihan ' de, 01' ek ji 01' a "ZERDEST" e. Zerdest bi xwe ji,rmroveki Kurde. Wi hemû baweri' yên xwe ' ên 01' i ji-gor ku têtegottn-h ser Danzdeh hezar (12 000) çermên heywanan de nivisiye, hgelê xwe û hin gelek-gelên Rojhilata Navin, daye pejirandin. Lê sedrmxabm ku, h destpêka derkettna Ol'a Xaçparêz ' an û êrisên wan de,h derketma 01' a Islam û êrisên wanên barbari de, h derkettna qiralêMoxol Cengizxan, kok mjadên Moxol Trrk' ên har û hov de, 01' aZERDEST, pirtûka Zerdest ' ZEND AVESTE" hemû hattnsewitandin û gelê Kurd ji bi zora Sûr krnn Islam, kinn Xaçparêz,krnn Yahûd hwd. Lê h dawiyê de, gor Erdnigara-Coxrafya- gelêKurd, piraniya gelê Kurd bêt havil man û bûn Islam. Pisti ev ji, gelêKurd 01' a xwe a kevn, a bav û kalan, birkir, serda ji bû dijminê Ol'axwe, Pêxamber ' ê xwe ZERDES û YEZDDIXAN. Ev herdu jinewiyê Kurdo û Werdê bûn.
Rêza sêyem de, min bi kurtasi mêrxwas û Lehengê gelê Kurd, ewêDiroki Rustem' ê ZAL daye naskrnn. Rustem' ê ZAL pelewan ûlehengeki Kurde. Lê sed mixabin ku, Roma Res, ango Trrk' ên har ûhov, h wi ji xwedi derkeine û ew newiyê Kurdo, Trrk dane naskrnn,gottne "Rustem' ê ZAL Pelewaneki Trrk' ê." Li ser mêrxwasiya wiLehengê gelê Kurd, prrtûk ji mvisandine, Rustem kinne Tirk. Lê birasti çu peywendiyê Rustem h mjada Trrk' ra tune, ew kureki Kurde.
Babeta çaran: rmn çiroka "Memê ALAN û Zinê " aniye ber çavan;bi kurtasi h ser evina wan sekiniyame, ew evina wan aniye ziman,nrvisandiye. Ez bawenm gelê Kurd wê evina "Mem û Zinê" basdizane. Ew herdu bêtrmrazên Kurd, h nav gelê xwe de, bûne nermr ûçiroka evina wan ji, ji bona gelê Kurd bûye Destanek Diroki ûialasik.
11
Pişti ev pirs, ditin û hisaninên ev ttstana, aqlê rmrov negihiştiyeafrrandm û hebûnê ev ttstên berbi çav. Pisti sedhezaran sal gotiye"Xwedê ev ttstana afirandine, Xwedê yeke, ne duduye." Dûra, jibona ev raman û baweriyan, hm kes derkettne û xwe krnne dilqebalyozê Xwedê, xwe Pêxamber asikar kinne, xwe h gel û civakanwerge dane naskrnn. Wana birûbaweri ' yên xwe ji, ji bona civakaxwe û Cihanê rêzkinne û bi zora Sûr, Mertal û kuşttnê danepejirandm. Ew roj, ev roj, 01 h destên serdestan de, bûye Sûr h serstuyê hejar û belengazan de û gelên bindest de maye. Li nav hemûol' ên Cihan ' de, 01' ek ji 01' a "ZERDEST" e. Zerdest bi xwe ji,rmroveki Kurde. Wi hemû baweri' yên xwe ' ên 01' i ji-gor ku têtegottn-h ser Danzdeh hezar (12 000) çermên heywanan de nivisiye, hgelê xwe û hin gelek-gelên Rojhilata Navin, daye pejirandin. Lê sedrmxabm ku, h destpêka derkettna Ol'a Xaçparêz ' an û êrisên wan de,h derketma 01' a Islam û êrisên wanên barbari de, h derkettna qiralêMoxol Cengizxan, kok mjadên Moxol Trrk' ên har û hov de, 01' aZERDEST, pirtûka Zerdest ' ZEND AVESTE" hemû hattnsewitandin û gelê Kurd ji bi zora Sûr krnn Islam, kinn Xaçparêz,krnn Yahûd hwd. Lê h dawiyê de, gor Erdnigara-Coxrafya- gelêKurd, piraniya gelê Kurd bêt havil man û bûn Islam. Pisti ev ji, gelêKurd 01' a xwe a kevn, a bav û kalan, birkir, serda ji bû dijminê Ol'axwe, Pêxamber ' ê xwe ZERDES û YEZDDIXAN. Ev herdu jinewiyê Kurdo û Werdê bûn.
Rêza sêyem de, min bi kurtasi mêrxwas û Lehengê gelê Kurd, ewêDiroki Rustem' ê ZAL daye naskrnn. Rustem' ê ZAL pelewan ûlehengeki Kurde. Lê sed mixabin ku, Roma Res, ango Trrk' ên har ûhov, h wi ji xwedi derkeine û ew newiyê Kurdo, Trrk dane naskrnn,gottne "Rustem' ê ZAL Pelewaneki Trrk' ê." Li ser mêrxwasiya wiLehengê gelê Kurd, prrtûk ji mvisandine, Rustem kinne Tirk. Lê birasti çu peywendiyê Rustem h mjada Trrk' ra tune, ew kureki Kurde.
Babeta çaran: rmn çiroka "Memê ALAN û Zinê " aniye ber çavan;bi kurtasi h ser evina wan sekiniyame, ew evina wan aniye ziman,nrvisandiye. Ez bawenm gelê Kurd wê evina "Mem û Zinê" basdizane. Ew herdu bêtrmrazên Kurd, h nav gelê xwe de, bûne nermr ûçiroka evina wan ji, ji bona gelê Kurd bûye Destanek Diroki ûialasik.
11
PiSti ciroka " Mem û Zinê" min çend xet ji, ji bona evina " Ferhat ûSirin" mvisandiye ew dane naskrnn. Lê disa sed rmxabin ku, Tirk'ên har û bêt fedi h wan ji xwedi derketine, gottna " Ferhat û Sirin"ew keç kurê Tirk'in.
Li pey evana, rmn derketina hukma Asur û qiralê Asur Dehaq'êxwinrmj, Sêr û merxwasê gelê Kurd "KAWA" ê hesinkar, Tevger ûmêrxasiya wi krriye babeta xwe, h ser wê mitelojiya dirokisakmiyame. Pisti ev, ez dageryame derkettna qiralê Yewnan, ewênav û deng Iskender' ê mezin û êrisên Fans' ên bêbext, xurandmaDewleta Kurd, imparatora "MED" û h holê rakrnna Dewlata MED.Dûra ez dageriyame ser derkettna 01 'a islam û barbariyên Ol'a islam;islam'i bi çi tehri û bi çi sekli h gelê Kurd dane pejrrandin û gelêKurd çawa bûye islam. Ez hêvi dikim xwendevanên ev prrtûka min hwan bêbextiyan bawer bikin. Ji ber ku ew barbariyana hemû hattneserê gelê Kurd û Kurd bi wi sekli va bûne islam. Li pey pejrrandinaOl'a islam ji, hemû islam'ên dorbera Erdnigariya gelê Kurd, hemûbûne dijminê gelê Kurd, nehisttne ku gelê Kurd ji serê xwe rake ûwelatê xwe Azad ke, h bin destan de felat bibe, heqê xwe ê çarenûsibistine, Dewleta xwe saz bike.
Li pey ev babetana, min bi kurtasi qal û behsa Dewleta Kurd, a"MERWANj" h dû ev derkettn Tirkan, Dewleta Kurd, "Zengi ûEyûbi", Dewleta Kurd, "Hesnewi û Sadadi " kiriye. Disa h peyevana, rmn qal û behsa derkettna Dewleta Osmanli krriye, li serDewleta Osmanli sekiniyame û min ew daye naskrrin, qasa zaninaxwe.
Pisti evana rmn çend xet ji, ji bona Wêjewanên Kurd, ewên Diroki ûkilasik mvisandiye û ew hêja'ên gelê Kurd danenaskrnn; ne bi dirêji,lê bi kurtasi. Li wê ez dakettme ser serê "Kela DIMDIM" ûbarbariya hukma Iran, Sah Abas'ê hov, mêrxwasiya "Xano'êCengzêrin". Min çend xet ji, h ser wê serihildanê mvisandiye. Li dûev ez hattme ser serihildana "Sêx Ubeydulla û Yêzdan Sêr" ûgihisttme serê Cihan'a yekemin û derketina Mistefa Kemal'ê har ûhov.
Li pey ev, ez h ser peymana "SEWR"ê sekinime û min qal û behsaSerif Pasa krriye. Li wê dageriyame ser demazirandina Komel'ên
12
PiSti ciroka " Mem û Zinê" min çend xet ji, ji bona evina " Ferhat ûSirin" mvisandiye ew dane naskrnn. Lê disa sed rmxabin ku, Tirk'ên har û bêt fedi h wan ji xwedi derketine, gottna " Ferhat û Sirin"ew keç kurê Tirk'in.
Li pey evana, rmn derketina hukma Asur û qiralê Asur Dehaq'êxwinrmj, Sêr û merxwasê gelê Kurd "KAWA" ê hesinkar, Tevger ûmêrxasiya wi krriye babeta xwe, h ser wê mitelojiya dirokisakmiyame. Pisti ev, ez dageryame derkettna qiralê Yewnan, ewênav û deng Iskender' ê mezin û êrisên Fans' ên bêbext, xurandmaDewleta Kurd, imparatora "MED" û h holê rakrnna Dewlata MED.Dûra ez dageriyame ser derkettna 01 'a islam û barbariyên Ol'a islam;islam'i bi çi tehri û bi çi sekli h gelê Kurd dane pejrrandin û gelêKurd çawa bûye islam. Ez hêvi dikim xwendevanên ev prrtûka min hwan bêbextiyan bawer bikin. Ji ber ku ew barbariyana hemû hattneserê gelê Kurd û Kurd bi wi sekli va bûne islam. Li pey pejrrandinaOl'a islam ji, hemû islam'ên dorbera Erdnigariya gelê Kurd, hemûbûne dijminê gelê Kurd, nehisttne ku gelê Kurd ji serê xwe rake ûwelatê xwe Azad ke, h bin destan de felat bibe, heqê xwe ê çarenûsibistine, Dewleta xwe saz bike.
Li pey ev babetana, min bi kurtasi qal û behsa Dewleta Kurd, a"MERWANj" h dû ev derkettn Tirkan, Dewleta Kurd, "Zengi ûEyûbi", Dewleta Kurd, "Hesnewi û Sadadi " kiriye. Disa h peyevana, rmn qal û behsa derkettna Dewleta Osmanli krriye, li serDewleta Osmanli sekiniyame û min ew daye naskrrin, qasa zaninaxwe.
Pisti evana rmn çend xet ji, ji bona Wêjewanên Kurd, ewên Diroki ûkilasik mvisandiye û ew hêja'ên gelê Kurd danenaskrnn; ne bi dirêji,lê bi kurtasi. Li wê ez dakettme ser serê "Kela DIMDIM" ûbarbariya hukma Iran, Sah Abas'ê hov, mêrxwasiya "Xano'êCengzêrin". Min çend xet ji, h ser wê serihildanê mvisandiye. Li dûev ez hattme ser serihildana "Sêx Ubeydulla û Yêzdan Sêr" ûgihisttme serê Cihan'a yekemin û derketina Mistefa Kemal'ê har ûhov.
Li pey ev, ez h ser peymana "SEWR"ê sekinime û min qal û behsaSerif Pasa krriye. Li wê dageriyame ser demazirandina Komel'ên
12
Kurd, tevkusttna Qoçkiri'yê; peymana Lozan; ê, prrsa Kurd li rojev'ameclisa Trrk'an de; Tevger û serihildanên Kurdistan'a Iran û Iraq'ê.Min ew babetana kinne rojev'a xwe û h ser wan sekiniyame. Li peyevana ez hat'me hihisttme serihildana Sêx Said, Çiya'ê Agir,Tevkusttna Dêrsim, Komara Mahabat, bûyera Çil Nehan, Si û sêguleyên dijmin. Li pisti salên 1950'i h Kurdistan'a Iran û Iraqsekmime û mm, ew buyerana hemû anine ziman û qal û behsapeymana Cezayirê krriye û dawi daye ew babetên Diroki.
Min ew tevkusuna "HELEPÇE" û bûyerên pişti serê Xelicê, nekrrnav ev babetên din. Ji ber ku, rmn h bona wan herdu bûyerên Dirokibarbariya SADDAM'ê Fasist'ê hov, bi cudai nivisandiye û ez hêvidikrm h pêserojande, wan helbestên xwe bi prrtûkek cûdai de bidimwesandm û bigihijimm destê xwendvanên Kurd.
RIZA ÇOLPAN
13
Kurd, tevkusttna Qoçkiri'yê; peymana Lozan; ê, prrsa Kurd li rojev'ameclisa Trrk'an de; Tevger û serihildanên Kurdistan'a Iran û Iraq'ê.Min ew babetana kinne rojev'a xwe û h ser wan sekiniyame. Li peyevana ez hat'me hihisttme serihildana Sêx Said, Çiya'ê Agir,Tevkusttna Dêrsim, Komara Mahabat, bûyera Çil Nehan, Si û sêguleyên dijmin. Li pisti salên 1950'i h Kurdistan'a Iran û Iraqsekmime û mm, ew buyerana hemû anine ziman û qal û behsapeymana Cezayirê krriye û dawi daye ew babetên Diroki.
Min ew tevkusuna "HELEPÇE" û bûyerên pişti serê Xelicê, nekrrnav ev babetên din. Ji ber ku, rmn h bona wan herdu bûyerên Dirokibarbariya SADDAM'ê Fasist'ê hov, bi cudai nivisandiye û ez hêvidikrm h pêserojande, wan helbestên xwe bi prrtûkek cûdai de bidimwesandm û bigihijimm destê xwendvanên Kurd.
RIZA ÇOLPAN
13
1414
1414
Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd,Ewên Heri Kevn, Kurdo û Werdê
Hezar salên bihuri deNe kêm dibêm, ne ji zêde
Li ser erdê RojhilatêTunebû Mihamed, Xetê
Xwedê afirand keç û kurekHerdu bedew, herdu jirek
Navê lawik dani KurdoEve ew bû bavê Medo
Keçikê ra gote "Werdê"Pirr bedew bû h ser erdê
Zû derbaz bûn mehe û salBav û dayik ew ji bûn kal
Kurdo, Werdê mezm dibûnXwarina wan Şir, Nan û Rûn
Rojek herdu derketin derMesiyan bin roja sor, zer
Li navbera du çeman daSer erdeki sin, çiman da
Kurdo, Werdê rasthev hatinHev fikirin, "tu kiy?" gotin
15
Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd,Ewên Heri Kevn, Kurdo û Werdê
Hezar salên bihuri deNe kêm dibêm, ne ji zêde
Li ser erdê RojhilatêTunebû Mihamed, Xetê
Xwedê afirand keç û kurekHerdu bedew, herdu jirek
Navê lawik dani KurdoEve ew bû bavê Medo
Keçikê ra gote "Werdê"Pirr bedew bû h ser erdê
Zû derbaz bûn mehe û salBav û dayik ew ji bûn kal
Kurdo, Werdê mezm dibûnXwarina wan Şir, Nan û Rûn
Rojek herdu derketin derMesiyan bin roja sor, zer
Li navbera du çeman daSer erdeki sin, çiman da
Kurdo, Werdê rasthev hatinHev fikirin, "tu kiy?" gotin
15
Plrsa yekem ê Kurdo bûZimanê wan bi Kurdi bû
Li hevûdu mêzekirinDûra hevra qisekirin
Bi dilda bûn bengiyên hevNedixwastm bê êvar, sev
Nêzik hev bûn, bi lez û revHev maçkinn bi lêv û dev
Gotm " em hev bisêwinnBnyar bigrin, bizewicin "
PiStra dageriyan çûn malNûçe bihist dayikên kal
Navda rabirt tiştek zemanbi mabest û soz û raman
Çendek dûra bû xwazginiKesek nema qet poxzini
Werdê camk, Kurdo egitDermal danin, herkes hev dit
Def û Zurne hatm ba hevBi dilani heft roj û sev
Dûra Werdê siwar kirinJi Kurdo ra girtm binn
16
Plrsa yekem ê Kurdo bûZimanê wan bi Kurdi bû
Li hevûdu mêzekirinDûra hevra qisekirin
Bi dilda bûn bengiyên hevNedixwastm bê êvar, sev
Nêzik hev bûn, bi lez û revHev maçkinn bi lêv û dev
Gotm " em hev bisêwinnBnyar bigrin, bizewicin "
PiStra dageriyan çûn malNûçe bihist dayikên kal
Navda rabirt tiştek zemanbi mabest û soz û raman
Çendek dûra bû xwazginiKesek nema qet poxzini
Werdê camk, Kurdo egitDermal danin, herkes hev dit
Def û Zurne hatm ba hevBi dilani heft roj û sev
Dûra Werdê siwar kirinJi Kurdo ra girtm binn
16
Diya Werdê dani siniKurdo rabû çû ser xêni
Kir destê xwe sêvek reng sorAvit kumê pembe û mor
Werdê hat jêr h ser hespêHêram h ser sêri, gepê
Lmgên Werdê ser zenguyêHerkes ketm bêdengiyê
Kevçiyek ser lingên WerdêHat sikandm, kete erdê
Werdê hng zenguyê derxistDawetvanan çepik hevxist
Berbûk ket bin mile WerdêKetm hindir, çûn pas perdê
Zava, Şospan, refên xortanLi ser erdê Qzra Botan
Xortan Kurdo tandan hindirDeri dadan, h wê bûn sir
Berbûkê dest kirm serhevPiroz kir çû, êdi bû sev
Du can h hev hatm badanSer nivinê hevra paldan
17
Diya Werdê dani siniKurdo rabû çû ser xêni
Kir destê xwe sêvek reng sorAvit kumê pembe û mor
Werdê hat jêr h ser hespêHêram h ser sêri, gepê
Lmgên Werdê ser zenguyêHerkes ketm bêdengiyê
Kevçiyek ser lingên WerdêHat sikandm, kete erdê
Werdê hng zenguyê derxistDawetvanan çepik hevxist
Berbûk ket bin mile WerdêKetm hindir, çûn pas perdê
Zava, Şospan, refên xortanLi ser erdê Qzra Botan
Xortan Kurdo tandan hindirDeri dadan, h wê bûn sir
Berbûkê dest kirm serhevPiroz kir çû, êdi bû sev
Du can h hev hatm badanSer nivinê hevra paldan
17
Şev tari bû, der û hmdirSospan pirs kir " tu Rovi, Gur ?"
Kurdo deng kir gote "biraKarê Rovi çi h vira ?"
Li wê ew bûn jin, mêrên hevSibe zû hat, derbaz bû sev
Sal û mehe hatm û çûnLi wan gelek keç û kur bûn
Ewm bav û dayka KurdanNisana canik û merdan
Roj hat minn bûn dilovanHistm nav û rûmet û san
Newiyên Kurdo û WerdêHerzêde bûn h ser erdê
Roj hat ew ji hev cûda bûnRojhilatê de belav bûn
Ew bûn xudan navên cûdaLi wan derket deng û seda
Her yek ciyek xwera kir warXwedi kinn pez û dewar
18
Şev tari bû, der û hmdirSospan pirs kir " tu Rovi, Gur ?"
Kurdo deng kir gote "biraKarê Rovi çi h vira ?"
Li wê ew bûn jin, mêrên hevSibe zû hat, derbaz bû sev
Sal û mehe hatm û çûnLi wan gelek keç û kur bûn
Ewm bav û dayka KurdanNisana canik û merdan
Roj hat minn bûn dilovanHistm nav û rûmet û san
Newiyên Kurdo û WerdêHerzêde bûn h ser erdê
Roj hat ew ji hev cûda bûnRojhilatê de belav bûn
Ew bûn xudan navên cûdaLi wan derket deng û seda
Her yek ciyek xwera kir warXwedi kinn pez û dewar
18
Ew bûn ezbet, ew bûn esirBûn hukumdar, axa û mir
Eve ewbûn Elam, KasitSêr-piling bûn, xurt û egit
Kaldahar û Med û KardûkWana çêkir Bendav û sûk
Nanen, Lûlû, Gûti û MarWan kon danin ser avên sar
Sazkirm dezgeh û DewletBûn dewlemend, xudan serwet
Cot ajotin, erd sin kirmÇand û Ziman, pêswa birm
Cara yekem wan cot ajotDayin, girtm, kirrin, firot
Ev tist wan nûvedan kinnLi Cihan' ê belav kirm
Dûra Dirav, Pûl çêkirinHeywanên hov kedi kinn
Hemû servan, Şêr û Baz bûnBi destên wan pirr tist saz bûn
Ew bûn xudan war û DewletXudan hêz û san û rûmet
19
Ew bûn ezbet, ew bûn esirBûn hukumdar, axa û mir
Eve ewbûn Elam, KasitSêr-piling bûn, xurt û egit
Kaldahar û Med û KardûkWana çêkir Bendav û sûk
Nanen, Lûlû, Gûti û MarWan kon danin ser avên sar
Sazkirm dezgeh û DewletBûn dewlemend, xudan serwet
Cot ajotin, erd sin kirmÇand û Ziman, pêswa birm
Cara yekem wan cot ajotDayin, girtm, kirrin, firot
Ev tist wan nûvedan kinnLi Cihan' ê belav kirm
Dûra Dirav, Pûl çêkirinHeywanên hov kedi kinn
Hemû servan, Şêr û Baz bûnBi destên wan pirr tist saz bûn
Ew bûn xudan war û DewletXudan hêz û san û rûmet
19
Wan belav kir rmrovatiKar û xebat, jir, jêhati
Sareza i h wan derketJiyan nûjen bû h serket
Ew bûn Neynik a jiyanêSarweri dan vê Cihanê
Rojek derket Sumer, HititMisir, Akad, Yewnan, Iskit
Bi êris çûn ser Lûlû, MarZar, zêç kustm, wek gurên har
Çar aliyên Şêr û bazanGirtin guran, girtm dizan
Lê çi bikm çerxa CihanDizivire, h her ciyan
Roj hat yên jor, daketm jêr§êr bûn bindest, Rovi bûn mêr
Şêr û Pihng, ew bûn berdestPirr hejar bûn ketm bmdest
Lê disa ji wenda nebûnXwe parastm eve sabûn
Ne Sumer ma, ne ji HititNe Akad ma, ne ji Iskit
20
Wan belav kir rmrovatiKar û xebat, jir, jêhati
Sareza i h wan derketJiyan nûjen bû h serket
Ew bûn Neynik a jiyanêSarweri dan vê Cihanê
Rojek derket Sumer, HititMisir, Akad, Yewnan, Iskit
Bi êris çûn ser Lûlû, MarZar, zêç kustm, wek gurên har
Çar aliyên Şêr û bazanGirtin guran, girtm dizan
Lê çi bikm çerxa CihanDizivire, h her ciyan
Roj hat yên jor, daketm jêr§êr bûn bindest, Rovi bûn mêr
Şêr û Pihng, ew bûn berdestPirr hejar bûn ketm bmdest
Lê disa ji wenda nebûnXwe parastm eve sabûn
Ne Sumer ma, ne ji HititNe Akad ma, ne ji Iskit
20
Ew wanda bûn, çûn qet nemanHat guhartin, heyam-Zeman
Iro hene Kurmanc, SoranTev Zaza û h tev Loran
Xwedê sikir lê Kurd heneBist milyon ser erdên xwe ne
Rojek bê disa Azad bmXudan dezgeh û Dewlet bm.
21
Ew wanda bûn, çûn qet nemanHat guhartin, heyam-Zeman
Iro hene Kurmanc, SoranTev Zaza û h tev Loran
Xwedê sikir lê Kurd heneBist milyon ser erdên xwe ne
Rojek bê disa Azad bmXudan dezgeh û Dewlet bm.
21
" Pêxamberê Kurd ZERDEST "
22
" Pêxamberê Kurd ZERDEST "
22
" Pêxamberê Kurd ZERDEST "
22
" Pêxamberê Kurd ZERDEST "
22
Peyxamberê Kurd Zerdest ûOla Zerdest - 600 Sal B.Z.
Kurdek derket afirand 01Bû xudan nav, bû xudan dol
Bawer ani roja zeriRamanên xwe binn seri
Du ûştên qenc da pês çavanTemase kir keç û lawan
Yek tari bû, yek ji rohniEv zagona wi bas dani
Ronahi kir pey tariyêSerkevtin da hevkariyê
Serbxwe qet tistek neditXwedê, Seytan, kesên ifrit
Hevcûda kir qenci, bediAr û namûs, senn û fedi
Her hebûnek dit du aliZarokti û pir û kali
Bûyin, jiyan, yek ji minnTehl û tirs û tûj û sirin
Wi dit dubendiya jiyanMirov, heywan, Dar û giyan
23
Peyxamberê Kurd Zerdest ûOla Zerdest - 600 Sal B.Z.
Kurdek derket afirand 01Bû xudan nav, bû xudan dol
Bawer ani roja zeriRamanên xwe binn seri
Du ûştên qenc da pês çavanTemase kir keç û lawan
Yek tari bû, yek ji rohniEv zagona wi bas dani
Ronahi kir pey tariyêSerkevtin da hevkariyê
Serbxwe qet tistek neditXwedê, Seytan, kesên ifrit
Hevcûda kir qenci, bediAr û namûs, senn û fedi
Her hebûnek dit du aliZarokti û pir û kali
Bûyin, jiyan, yek ji minnTehl û tirs û tûj û sirin
Wi dit dubendiya jiyanMirov, heywan, Dar û giyan
23
Dit ciwanti, wi dit kaliDawiyê de ax û xali
Dibm, hemû dikevin erdJi xwasan ra ew dibm derd
Tina agir, tesira avHemû jiyan ani ber çav
Dûra rûnist h ser kursiGot "divê gel bibihisi
Zor pêwiste binivsimmCihanê pê bihesimm"
Bi hezaran heywan aniSerjêkir çerm, cûda dani
Li ser danzdeh hezar çermanNivisand beyan kir raman
Berê Isa, berê ŞamanBo gelê xwe kire ferman
Wi got "Rojê bawer bineEw tunebe, jiyan nine"
Pirtûka wi Zend AVESTEEw bû pispor, ew bû hoste
Dani gelek zagonên basTemase kir rê, dirbên xwas
24
Dit ciwanti, wi dit kaliDawiyê de ax û xali
Dibm, hemû dikevin erdJi xwasan ra ew dibm derd
Tina agir, tesira avHemû jiyan ani ber çav
Dûra rûnist h ser kursiGot "divê gel bibihisi
Zor pêwiste binivsimmCihanê pê bihesimm"
Bi hezaran heywan aniSerjêkir çerm, cûda dani
Li ser danzdeh hezar çermanNivisand beyan kir raman
Berê Isa, berê ŞamanBo gelê xwe kire ferman
Wi got "Rojê bawer bineEw tunebe, jiyan nine"
Pirtûka wi Zend AVESTEEw bû pispor, ew bû hoste
Dani gelek zagonên basTemase kir rê, dirbên xwas
24
Li bedena mirovan deÇiqas organ hene têde
Ji bo her organek pir 'ekAfirand, da, ser muhurek
Dani guneh, dani xêr-bêrGelê Kurd ra bû pêxamber
Navê wi ê xwasik ZERDESTKom nedikir, wi bac û gest
Ew pispora kurê Kurd bûYezidi XAN h dû wi çû
Pirtûka wi Misafa RESKurd pê sabûn, Kurd bûn dilges
Wi ji gelek tist nûjen kirQenci, bedi temase kir
Seytan ra got "ew MELEKEDivê mirov bawer bike
Lewra Xwedê ew afirandJi gûlan ra rêkir û sand
Wi usa got, bawer aniEv ferman nav gelda dani
Kira sembol Tawûs MELEKBawer ani Xwedê, Felek
25
Li bedena mirovan deÇiqas organ hene têde
Ji bo her organek pir 'ekAfirand, da, ser muhurek
Dani guneh, dani xêr-bêrGelê Kurd ra bû pêxamber
Navê wi ê xwasik ZERDESTKom nedikir, wi bac û gest
Ew pispora kurê Kurd bûYezidi XAN h dû wi çû
Pirtûka wi Misafa RESKurd pê sabûn, Kurd bûn dilges
Wi ji gelek tist nûjen kirQenci, bedi temase kir
Seytan ra got "ew MELEKEDivê mirov bawer bike
Lewra Xwedê ew afirandJi gûlan ra rêkir û sand
Wi usa got, bawer aniEv ferman nav gelda dani
Kira sembol Tawûs MELEKBawer ani Xwedê, Felek
25
Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê
Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.
26
Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê
Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.
26
Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê
Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.
26
Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê
Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.
26
Kurê Kurd Rustem ' ê Zal
Xwes domdikir ew rews û halHat Cihanê Rustem' e ZAL
Ew mêrxwasê Sêr, PelewanNavê wi ket hemû Cihan
Mil û baskên wi' ên bi hêzÇiya, Zinar, dikir hembêz
Xwedê Rustem bi taybetiÇêkinbû zor heybeti
Bejna wi a wek SipindarDirêj, bihnd, bedew, kûbar
Pelewan bû him ji xwasmêrDiket seran wek Pihng, Sêr
Roj hat ew ji bû dilovanMa Cihanê ew nav û san.
27
Kurê Kurd Rustem ' ê Zal
Xwes domdikir ew rews û halHat Cihanê Rustem' e ZAL
Ew mêrxwasê Sêr, PelewanNavê wi ket hemû Cihan
Mil û baskên wi' ên bi hêzÇiya, Zinar, dikir hembêz
Xwedê Rustem bi taybetiÇêkinbû zor heybeti
Bejna wi a wek SipindarDirêj, bihnd, bedew, kûbar
Pelewan bû him ji xwasmêrDiket seran wek Pihng, Sêr
Roj hat ew ji bû dilovanMa Cihanê ew nav û san.
27
WmSmwfA \
^i^ - # ^ll
tall SI^bIB II
; 'i'i ^tj
*iÊÊk
il^alaL' J^
^^^^3
liyij
Ahmedê Xani û Mem û Zin
28
WmSmwfA \
^i^ - # ^ll
tall SI^bIB II
; 'i'i ^tj
*iÊÊk
il^alaL' J^
^^^^3
liyij
Ahmedê Xani û Mem û Zin
28
Ahmedê Xani û Mem û Zin
28
Ahmedê Xani û Mem û Zin
28
Çiroka Memê Alan
Li Mixurbê wehdi MemDê, bav sabûn, qet nema xem
Bavê Memê Axa, Mir bûXudan hebûn, ax û mal bû
Çil roj û sev sahi, dilanDilsa bûbûn es' ra Alan
Mir belav kir, pirr xêr û bêrMem Çeleng bû kureki Sêr
Roj bi roj, Mem mezm dibûBi aqil û bi hêz dibû
Pisti heft salina xwe deNav Nivinê, oda xwe de
Veleziya kete xewêLi nêzika nivê sevê
Memê xewna de Zin ditDilbengi bû xortê egit
Zin keçika mirê BotanPirr dikisand bala xortan
Mêrê Meta sitiya ZinMiroveki hesûd û din
29
Çiroka Memê Alan
Li Mixurbê wehdi MemDê, bav sabûn, qet nema xem
Bavê Memê Axa, Mir bûXudan hebûn, ax û mal bû
Çil roj û sev sahi, dilanDilsa bûbûn es' ra Alan
Mir belav kir, pirr xêr û bêrMem Çeleng bû kureki Sêr
Roj bi roj, Mem mezm dibûBi aqil û bi hêz dibû
Pisti heft salina xwe deNav Nivinê, oda xwe de
Veleziya kete xewêLi nêzika nivê sevê
Memê xewna de Zin ditDilbengi bû xortê egit
Zin keçika mirê BotanPirr dikisand bala xortan
Mêrê Meta sitiya ZinMiroveki hesûd û din
29
Wi ji dil derda bû ZinêSik nedibir Mir û jinê
Disewtiya dilê MemêXwedê wi ra nehat ramê
Mem siwar bû çû BotanêKu bibine wê Sultanê
Li rê de Qere Tajdin ditHevnasiyan xortên egit
Ji hevra bûn bira, hevalNûçe bihist Zina delal
Fizûl Beko pê hesiyaBervi mala Mir mesiya
Got "Mirê mm keçika teDa bm hngan serefa te
Rabe biçe tu mêzekeKi ba wêye, tu wi naske
Mem û Zin haûbûn ba hevHevsadibûn bi lêv û dev
Kete odê bavê ZinêÇav gerand Lehêv, Nivinê
Wina Mem girt Bir'ê de kustZina bedew dilkeser hist
30
Wi ji dil derda bû ZinêSik nedibir Mir û jinê
Disewtiya dilê MemêXwedê wi ra nehat ramê
Mem siwar bû çû BotanêKu bibine wê Sultanê
Li rê de Qere Tajdin ditHevnasiyan xortên egit
Ji hevra bûn bira, hevalNûçe bihist Zina delal
Fizûl Beko pê hesiyaBervi mala Mir mesiya
Got "Mirê mm keçika teDa bm hngan serefa te
Rabe biçe tu mêzekeKi ba wêye, tu wi naske
Mem û Zin haûbûn ba hevHevsadibûn bi lêv û dev
Kete odê bavê ZinêÇav gerand Lehêv, Nivinê
Wina Mem girt Bir'ê de kustZina bedew dilkeser hist
30
Zine ditax nekir h wirPisti Memê ew ji zû mir
Beko asteng, ket navinêBû dijminê wê evinê
Nehist ku ew herdu bengiLi hev sabin bi wi rengi
Pirr berxwe ket Qere TajdinFizûl Beko ew kire din
Rabû h şûn, Sûr girêdaFizûl Beko dit h rê da
Sûr kisand, serê wi jêkirRuhê Mem û Zinê sakir
Zina bedew, Memê ALANBûn Destana hezar salan.
31
Zine ditax nekir h wirPisti Memê ew ji zû mir
Beko asteng, ket navinêBû dijminê wê evinê
Nehist ku ew herdu bengiLi hev sabin bi wi rengi
Pirr berxwe ket Qere TajdinFizûl Beko ew kire din
Rabû h şûn, Sûr girêdaFizûl Beko dit h rê da
Sûr kisand, serê wi jêkirRuhê Mem û Zinê sakir
Zina bedew, Memê ALANBûn Destana hezar salan.
31
Ferhat û Sirin
Li navbera Dicle, FiratWehdin Sirin û Ferhat
Ew ji bûn dilbengiyên hevNediketm xew roj û sev
Ehrimanan nehistm ewBi hev sabin, bigihijm hev
Evina wan kete DirokEw bûn Stran, ew bûn Çirok
Ketm zara xort û kalanMina Zin û Memê ALAN
Ew ji keç û kurê Kurd bûnHev sanebûn bêt miraz cûn.
32
Ferhat û Sirin
Li navbera Dicle, FiratWehdin Sirin û Ferhat
Ew ji bûn dilbengiyên hevNediketm xew roj û sev
Ehrimanan nehistm ewBi hev sabin, bigihijm hev
Evina wan kete DirokEw bûn Stran, ew bûn Çirok
Ketm zara xort û kalanMina Zin û Memê ALAN
Ew ji keç û kurê Kurd bûnHev sanebûn bêt miraz cûn.
32
Kawa ê Hesinkar
33
Kawa ê Hesinkar
33
Kawa ê Hesinkar
33
Kawa ê Hesinkar
33
Derketina Hukma Asûr, TevgeraKawa ê Hesinkar û Gele Ari
Niskva derket hukma AsûrTirek avit, birin kir kûr
Qiral Dehaq, ewê xwinmijRojhilat kir dûman û mij
Kurdeki qebila KussiTev kurmam'ê xwe ê Persi
Kurd, Pers'an zilm dikisandmDehaq ew pirr diêsandin
Kurd, Pers ketm tekosinêKu, biginn pêsiya xwinê
Mêrxwasê Kurd nav KAWA bûSûr cêdikir, hesmkar bû
Bo kustm û zilma DehaqDigot "ev gel, nine liyaq"
Ses kurên wi seri jêbûnJi Dehaq' ra ew qurban bûn
KAWA got "ev zilma beseBigirm Sûr, Mertal, Dase
Zilm û zorên ber çav, rastiKêr gost birri, gihist hesti
34
Derketina Hukma Asûr, TevgeraKawa ê Hesinkar û Gele Ari
Niskva derket hukma AsûrTirek avit, birin kir kûr
Qiral Dehaq, ewê xwinmijRojhilat kir dûman û mij
Kurdeki qebila KussiTev kurmam'ê xwe ê Persi
Kurd, Pers'an zilm dikisandmDehaq ew pirr diêsandin
Kurd, Pers ketm tekosinêKu, biginn pêsiya xwinê
Mêrxwasê Kurd nav KAWA bûSûr cêdikir, hesmkar bû
Bo kustm û zilma DehaqDigot "ev gel, nine liyaq"
Ses kurên wi seri jêbûnJi Dehaq' ra ew qurban bûn
KAWA got "ev zilma beseBigirm Sûr, Mertal, Dase
Zilm û zorên ber çav, rastiKêr gost birri, gihist hesti
34
Dij derkevin em wek SêranBimirin lo mina mêran"
Seri hilda apê KAWAJi gel ra zilm nedit rewa
Kalê mêrxwas û hesmkarGelê ARI xwera kir yar
Eris dan ser kela DehaqSûr, Mertalan kir reqe-req
Kele hemû sewitandinSerê Dehaq pelçiqandm
Rûmstm hev sêwiriyanBnyar girtm ser her riyan
Gotm "em Dewletek sazkmÇi pêwiste, wê daxwazkin"
Tace Zenn dan FerudunEw bû Qiral, rûnist h sûn
Wê sazkinn Dewleta MEDMala Kurd bû ew sedi-sed
Ew Dewlet bû ImparatorÇêkir Bendav, Kele û Sûr
Bû xudanê RojhilatêSan û seref, tev rûmetê.
35
Dij derkevin em wek SêranBimirin lo mina mêran"
Seri hilda apê KAWAJi gel ra zilm nedit rewa
Kalê mêrxwas û hesmkarGelê ARI xwera kir yar
Eris dan ser kela DehaqSûr, Mertalan kir reqe-req
Kele hemû sewitandinSerê Dehaq pelçiqandm
Rûmstm hev sêwiriyanBnyar girtm ser her riyan
Gotm "em Dewletek sazkmÇi pêwiste, wê daxwazkin"
Tace Zenn dan FerudunEw bû Qiral, rûnist h sûn
Wê sazkinn Dewleta MEDMala Kurd bû ew sedi-sed
Ew Dewlet bû ImparatorÇêkir Bendav, Kele û Sûr
Bû xudanê RojhilatêSan û seref, tev rûmetê.
35
Derketma Qirlê YewnanIskender'ê Mezin- 600 Sal B.Z.
Iskender'ê MekedonyaWi dixwast Mezopotomya
Leskerên wi gelek xurt bûnKal tunebûn, hemû xort bûn
Rojek derket, hat IskenderXurand, sêland, welat her der
Gelek erd h dest MED' an çûDewleta Kurd pirr qels bû zû
Hêzên Medya herçûn jar bûnPers bûn bêbext, bi êris çûn
Tevda sewitandm welatMedya nema h Rojhilat
Kardûk ketm serê çiyanWan ser domand, h her ciyan
Lê çibikin, sed mixabinDijmm pirr û bet hejmar bûn
Qet kêr nedit nmên KardûkDijmin xurand Bendav û Cok
Hemû erdê Kurd-KurdistanDijmman kir gor, goristan
36
Derketma Qirlê YewnanIskender'ê Mezin- 600 Sal B.Z.
Iskender'ê MekedonyaWi dixwast Mezopotomya
Leskerên wi gelek xurt bûnKal tunebûn, hemû xort bûn
Rojek derket, hat IskenderXurand, sêland, welat her der
Gelek erd h dest MED' an çûDewleta Kurd pirr qels bû zû
Hêzên Medya herçûn jar bûnPers bûn bêbext, bi êris çûn
Tevda sewitandm welatMedya nema h Rojhilat
Kardûk ketm serê çiyanWan ser domand, h her ciyan
Lê çibikin, sed mixabinDijmm pirr û bet hejmar bûn
Qet kêr nedit nmên KardûkDijmin xurand Bendav û Cok
Hemû erdê Kurd-KurdistanDijmman kir gor, goristan
36
Kardûk, Zaza, Kurmanc û LorPirr njandin xwina reng sor
Pers û Yewnan, Ereb û RomSewitandin gund, mezre, gom
Nehistin Kurd seri rakmAzad bibm, dilan sakm
Wan deman de Mirên KurdanDijmman ra histin meydan
Bona bostek erdê XwedêHevdikustm kurên Werdê
Esirên Kurd bûn dijên hevSêr dikinn, bi roj û sev
Rojhilatê Moxol' ên ÇlNLi Rojavê, Neron 'ê Din
Tev Samiyan, Gurc û Rûs' anEris didan ser Kurdistan
Wan nehistm Kurd ji DewletÇêkm, bibm hêz û rûmet
Dijmin ne yek, ne ji çar bûnKurd ji hevra dost-yar nebûn
Ew heyam ji werge hat, çûTevgera Kurd pêsva neçû.
37
Kardûk, Zaza, Kurmanc û LorPirr njandin xwina reng sor
Pers û Yewnan, Ereb û RomSewitandin gund, mezre, gom
Nehistin Kurd seri rakmAzad bibm, dilan sakm
Wan deman de Mirên KurdanDijmman ra histin meydan
Bona bostek erdê XwedêHevdikustm kurên Werdê
Esirên Kurd bûn dijên hevSêr dikinn, bi roj û sev
Rojhilatê Moxol' ên ÇlNLi Rojavê, Neron 'ê Din
Tev Samiyan, Gurc û Rûs' anEris didan ser Kurdistan
Wan nehistm Kurd ji DewletÇêkm, bibm hêz û rûmet
Dijmin ne yek, ne ji çar bûnKurd ji hevra dost-yar nebûn
Ew heyam ji werge hat, çûTevgera Kurd pêsva neçû.
37
ZilmaOl' a Islam
38
ZilmaOl' a Islam
38
"
iZilmaOl'a Islam
38
"
iZilmaOl'a Islam
38
Derketina Ol'a Islam,Rewsa Gele Kurd û PejirandinaOl' a Islam - P.Z. 612
Rojek derket Memê ErebBi dek û dolav û derew
Got "ezim Balyozê XwedêÇi ZERDEST 'e, çiye Werdê?
Ez Cihanê,AxiretêLi cenemê,h Cenetê
Pirsiyarê qûlan ezrmReb ferman kir,ez Balyoz'rm
Eve wera soz û ramanBawer bînm mm û QURAN"
Ebûbekir, Omar, OsmanTev Memê bun,wan dan ferman
Gotm "hemû Ol'ên CihanDivê birbm h her ciyan"
Pêkanin Artêsên BarbarEris kinn wek gurên har
Ketm Dest û Daristan'anLi Bajar û Saristat'an
39
Derketina Ol'a Islam,Rewsa Gele Kurd û PejirandinaOl' a Islam - P.Z. 612
Rojek derket Memê ErebBi dek û dolav û derew
Got "ezim Balyozê XwedêÇi ZERDEST 'e, çiye Werdê?
Ez Cihanê,AxiretêLi cenemê,h Cenetê
Pirsiyarê qûlan ezrmReb ferman kir,ez Balyoz'rm
Eve wera soz û ramanBawer bînm mm û QURAN"
Ebûbekir, Omar, OsmanTev Memê bun,wan dan ferman
Gotm "hemû Ol'ên CihanDivê birbm h her ciyan"
Pêkanin Artêsên BarbarEris kinn wek gurên har
Ketm Dest û Daristan'anLi Bajar û Saristat'an
39
Tev Sûr, Xençer,Bivir û MerrBi bêbexti dikinn ser
Dixurandm Xani û MalNedigotm "Jm,Zarok,Kal"
Seri hemû jêdikirmÇi diditm, ew dibinn
Wana dikust, Dewar û PezDisewtandin Bostan û Rez
Digotm "Bêj esedennaLê ku tu bibêji na-na
Em yekser serê te jêkmBedena te du perçe km"
Kurdên hejar û belengazQirina wan dibû Awaz
Nedixwastin bibm IslamLi Mihamed binm Iman
Pisti nepejirandinêSer jêdibûn, rengê xwinê
Axa Kurdistan sor dikirEreb, bêbexti zor dikir
Zrmanên Kurd kaş dikirinBi meqesan jêdikirm
40
Tev Sûr, Xençer,Bivir û MerrBi bêbexti dikinn ser
Dixurandm Xani û MalNedigotm "Jm,Zarok,Kal"
Seri hemû jêdikirmÇi diditm, ew dibinn
Wana dikust, Dewar û PezDisewtandin Bostan û Rez
Digotm "Bêj esedennaLê ku tu bibêji na-na
Em yekser serê te jêkmBedena te du perçe km"
Kurdên hejar û belengazQirina wan dibû Awaz
Nedixwastin bibm IslamLi Mihamed binm Iman
Pisti nepejirandinêSer jêdibûn, rengê xwinê
Axa Kurdistan sor dikirEreb, bêbexti zor dikir
Zrmanên Kurd kaş dikirinBi meqesan jêdikirm
40
Dûra didan ber Sûr, KêranTev Zarok û Jm û Mêran
Gelê Kurd wan usa kustmMal, Milk, talan kinn mistm
Bi zorê Kurd kinn ISLAMGotm " mera bibm xulam"
Ol'a Islam usa derketBi zora Sûr, ev OL serket
Bira ê Kurd eva rasteLi ser Dirok tu raweste
Ez bawenm tu bibiniDilê te da xem nemini
Ji bo xwina sedhezeranTu bas naskê wan neyaran
Çiye Isla, çiye QURANBin ber çavan Meqes, Sûr' an.
41
Dûra didan ber Sûr, KêranTev Zarok û Jm û Mêran
Gelê Kurd wan usa kustmMal, Milk, talan kinn mistm
Bi zorê Kurd kinn ISLAMGotm " mera bibm xulam"
Ol'a Islam usa derketBi zora Sûr, ev OL serket
Bira ê Kurd eva rasteLi ser Dirok tu raweste
Ez bawenm tu bibiniDilê te da xem nemini
Ji bo xwina sedhezeranTu bas naskê wan neyaran
Çiye Isla, çiye QURANBin ber çavan Meqes, Sûr' an.
41
Dewleta Hesnewi û Şadadi- P.Z. 941-951Xanedanê Kurd HesnewiLi Cibel' ê bmgeh dani
Li wê sazkir wi DewletekPirr biaqil bû, hun ji jirek
Hukma xwe k wê îlan kirDrav derxist, kar pesve bir
Pêkani artesek gewreTixubên xwe wi kir fehre
Roj hat Fans êris da serDewlet xurand, sêland her der
Ew Dewlet ji holê rabûDilê neyar gelek sabû
* * *
Derket Mihamed SadadiLi doza Kurd ew bû xwedi
Rewandûzê wi him daniDewlet çêkir, hêz pêk ani
Tixubên xwe berfehre kirPasnavê xwe h Dewlet kir
Tirk û Fans pirr bêt kêf bûnWek gurên har h sûn rabûn
42
Dewleta Hesnewi û Şadadi- P.Z. 941-951Xanedanê Kurd HesnewiLi Cibel' ê bmgeh dani
Li wê sazkir wi DewletekPirr biaqil bû, hun ji jirek
Hukma xwe k wê îlan kirDrav derxist, kar pesve bir
Pêkani artesek gewreTixubên xwe wi kir fehre
Roj hat Fans êris da serDewlet xurand, sêland her der
Ew Dewlet ji holê rabûDilê neyar gelek sabû
* * *
Derket Mihamed SadadiLi doza Kurd ew bû xwedi
Rewandûzê wi him daniDewlet çêkir, hêz pêk ani
Tixubên xwe berfehre kirPasnavê xwe h Dewlet kir
Tirk û Fans pirr bêt kêf bûnWek gurên har h sûn rabûn
42
Wan êris dan, ser êrisanKurd tenê bûn, man pêrisan
Ew Dewlet ji hat xurandmLê doza Kurd nat temirandin
Disa Kurd ketm bm destanMêtigeh kinn Kurdistan.
***
Mirên Erdelan, BedinanYên Hekari, Botan Baban
Wana ji Dewlet çêkirmQesr û Kele avakinn
Huner, Wêje gelek pêsketDayikek Kurd h wê derket
Ew caruka Nestûra bûZana, pispor, helbestvan bû
Ew him jm bû, ew him ji mêrPênus hêja, xudan xêr, ber
Lê ew dem ji pirr neajotRoj hat dilên Kurdan bû sot
Ew Dewlet ji holê rabûnTirk û Fans zor dilsa bûn.
43
Wan êris dan, ser êrisanKurd tenê bûn, man pêrisan
Ew Dewlet ji hat xurandmLê doza Kurd nat temirandin
Disa Kurd ketm bm destanMêtigeh kinn Kurdistan.
***
Mirên Erdelan, BedinanYên Hekari, Botan Baban
Wana ji Dewlet çêkirmQesr û Kele avakinn
Huner, Wêje gelek pêsketDayikek Kurd h wê derket
Ew caruka Nestûra bûZana, pispor, helbestvan bû
Ew him jm bû, ew him ji mêrPênus hêja, xudan xêr, ber
Lê ew dem ji pirr neajotRoj hat dilên Kurdan bû sot
Ew Dewlet ji holê rabûnTirk û Fans zor dilsa bûn.
43
Dewleta Kurd aMerwani - P.Z. 984
Li qume a Neh û dehanAmed, Biths, Tatvan, Silvan
Li wê sazbû hukma MerwanKurdên Gernas, Sêr û servan
Qiralê Kurd bû Bad DOSTTKDijmm dixist Tir û Xisuk
Kurdan çêkir Rê û PireQesr û Bendav, malên fehre
Awûz û Çand qenc pêsva çûZrmanê Kurd dewlemend bû
Lê Yewnan û Ereb, IranTev Sûr, Mertal, Xençer, kêran
Bi hoviti êris kirinDewleta Kurd dagirkirm
Werge hat xurandm DewletRoja çûyi suva nehat.
44
Dewleta Kurd aMerwani - P.Z. 984
Li qume a Neh û dehanAmed, Biths, Tatvan, Silvan
Li wê sazbû hukma MerwanKurdên Gernas, Sêr û servan
Qiralê Kurd bû Bad DOSTTKDijmm dixist Tir û Xisuk
Kurdan çêkir Rê û PireQesr û Bendav, malên fehre
Awûz û Çand qenc pêsva çûZrmanê Kurd dewlemend bû
Lê Yewnan û Ereb, IranTev Sûr, Mertal, Xençer, kêran
Bi hoviti êris kirinDewleta Kurd dagirkirm
Werge hat xurandm DewletRoja çûyi suva nehat.
44
Derketina Tirkan - P.Z. 1071
Niskva derket Tirk'ên bêbextLi dest wan de Sûr, Mertal, Zext
Mina gurên birçi û harEris dan ser gelên hejar
Ew ji ketm RojhilatêTev QURAN û silawetê
Cengizxan' ê Moxolê ÇinXwin vedixwar, ew bûbû din
Tirk û Moxol, herdu biraTemirandin sewq û çira
Sewitandm hebûna meNehistm qet Diroka me
Kete Mûs' ê qiralê TirkHar û hov bû tunebû sik
Navê qiral Alparslan bûMiroveki har, xwinnuj bû
Wi got "Tirk, Kurd Islam biraKarê kafir nine vira
Em dixwazm arikariBikin, birbm rojên tari"
45
Derketina Tirkan - P.Z. 1071
Niskva derket Tirk'ên bêbextLi dest wan de Sûr, Mertal, Zext
Mina gurên birçi û harEris dan ser gelên hejar
Ew ji ketm RojhilatêTev QURAN û silawetê
Cengizxan' ê Moxolê ÇinXwin vedixwar, ew bûbû din
Tirk û Moxol, herdu biraTemirandin sewq û çira
Sewitandm hebûna meNehistm qet Diroka me
Kete Mûs' ê qiralê TirkHar û hov bû tunebû sik
Navê qiral Alparslan bûMiroveki har, xwinnuj bû
Wi got "Tirk, Kurd Islam biraKarê kafir nine vira
Em dixwazm arikariBikin, birbm rojên tari"
45
Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir
Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê
Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê
Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.
^. ''?:. *
Selahaddini Eyûbi
46
Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir
Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê
Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê
Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.
^. ''?:. *
Selahaddini Eyûbi
46
Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir
Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê
Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê
Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.
Selahaddini Eyûbi
46
Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir
Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê
Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê
Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.
Selahaddini Eyûbi
46
Dewleta Eyûbi - P.Z. 1174
Sal hat gihist qurna donzdehXaçan teng kir war û bergeh
Li derdora Kerkûk, MisûlBi mftê va, ew erda sil
Li wê Mir Nûreddin MamûdZaf xêrxwaz bû, nebû serûd
Wi Dewletek h wê sazkirHeq, Zagonên gel mêzekir
Navê Dewlet dani ZengiJi bo Islam bûbû bengi
Wê qurnê de, XaçparêzanTev barbaran, tev nezanan
Eris didan ser Islam' anNedidan keseki eman
Bi Sûr, Mertal, Kêr û XençerIslam dikustm h her der
Du 01 bûbûn dijmmên hevSer dikirm, bi roj û sev
47
Dewleta Eyûbi - P.Z. 1174
Sal hat gihist qurna donzdehXaçan teng kir war û bergeh
Li derdora Kerkûk, MisûlBi mftê va, ew erda sil
Li wê Mir Nûreddin MamûdZaf xêrxwaz bû, nebû serûd
Wi Dewletek h wê sazkirHeq, Zagonên gel mêzekir
Navê Dewlet dani ZengiJi bo Islam bûbû bengi
Wê qurnê de, XaçparêzanTev barbaran, tev nezanan
Eris didan ser Islam' anNedidan keseki eman
Bi Sûr, Mertal, Kêr û XençerIslam dikustm h her der
Du 01 bûbûn dijmmên hevSer dikirm, bi roj û sev
47
Fransiz û Ingiliz' anRojhilat dikinn xizan
Dixwastm ku biçm QudsêBajar bigrm, lesker vêsê
Padisah ê Kurd NûreddinBo wan seran ew dibû din
Bûbû bengiyê MihamedDigot "ewe bedew, semend"
Wina artesek Kurd kom kirLi cih rabû sert ferman kir
Got "divê em xaçparêzanNekin Qutsê, rêzkin hêzan"
Pismam'ê xwe wi kir SerdarGot "Islam ra tu bibe yar "
Pismam' ê wi rabû ser xweRiya Qudsê zû da ber xwe
Esira wan nav RewandiPismam jir bû, Sêr, efendi
Bi mêwxwasi rabû rêketDeh hezaran lesker pêket
48
Fransiz û Ingiliz' anRojhilat dikinn xizan
Dixwastm ku biçm QudsêBajar bigrm, lesker vêsê
Padisah ê Kurd NûreddinBo wan seran ew dibû din
Bûbû bengiyê MihamedDigot "ewe bedew, semend"
Wina artesek Kurd kom kirLi cih rabû sert ferman kir
Got "divê em xaçparêzanNekin Qutsê, rêzkin hêzan"
Pismam'ê xwe wi kir SerdarGot "Islam ra tu bibe yar "
Pismam' ê wi rabû ser xweRiya Qudsê zû da ber xwe
Esira wan nav RewandiPismam jir bû, Sêr, efendi
Bi mêwxwasi rabû rêketDeh hezaran lesker pêket
48
Ew ket hember xaçparêzanBi sev û roj kes ranezan
Ser kir hember Fillip, RiçhartSer zana bû, ew h serket
Eve ew bû SelahaddinWelat firot, bo 01 û din
Bû Padişah, ImparatorNavê Islam wi rakir jor
Wi tixubên Dewleta xweFehre kir tev dorberên xwe
Filistin û Misir, HicazYemen, Sûrye, kire daxwaz
Ew erd kettn bm destên wiLê mixabm, Kurd man sêwi
Neani navê Kurd zrmanVala i çû, ew xwin, zeman
Wi hebûna Kurd-KurdistariDa Misir û Erebistan.
49
Ew ket hember xaçparêzanBi sev û roj kes ranezan
Ser kir hember Fillip, RiçhartSer zana bû, ew h serket
Eve ew bû SelahaddinWelat firot, bo 01 û din
Bû Padişah, ImparatorNavê Islam wi rakir jor
Wi tixubên Dewleta xweFehre kir tev dorberên xwe
Filistin û Misir, HicazYemen, Sûrye, kire daxwaz
Ew erd kettn bm destên wiLê mixabm, Kurd man sêwi
Neani navê Kurd zrmanVala i çû, ew xwin, zeman
Wi hebûna Kurd-KurdistariDa Misir û Erebistan.
49
Derketma Dewlata Osmanli- P.Z. 1300Li Bûrsa' ê derket OsmanWi Yewnan xist, neda eman
Nûva çêkir wi DewletekÇerxa Tirk 'an rakir Felek
wi navê xwe h Dewlet kirDilên har û hovan sakir
Navê Tirk'an bû OsmanliEw kedxwarên sessed sali
Roj hat dema Sultan YawûzBar giran bû, gel bû pist xûz
Yawûz, Sêx Islam riimstinKi dij wan bû, hemû kustm
Barbar ketm Çaldiran' êXwin njandm, wek baranê
Sêst hezar kes bûn cangoriNahlel Yawûz sed hezari
Textê Zêrin nebû qailWi girt jina Sah Ismail
Wan salan de Kurd-KurdistanNeketibû bm hng, destan
50
Derketma Dewlata Osmanli- P.Z. 1300Li Bûrsa' ê derket OsmanWi Yewnan xist, neda eman
Nûva çêkir wi DewletekÇerxa Tirk 'an rakir Felek
wi navê xwe h Dewlet kirDilên har û hovan sakir
Navê Tirk'an bû OsmanliEw kedxwarên sessed sali
Roj hat dema Sultan YawûzBar giran bû, gel bû pist xûz
Yawûz, Sêx Islam riimstinKi dij wan bû, hemû kustm
Barbar ketm Çaldiran' êXwin njandm, wek baranê
Sêst hezar kes bûn cangoriNahlel Yawûz sed hezari
Textê Zêrin nebû qailWi girt jina Sah Ismail
Wan salan de Kurd-KurdistanNeketibû bm hng, destan
50
Her esirek h nav xwe deWek Dewlet bûn, ciyên xwe de
Destelatek xurt NavendiEw tunebû, Mir, Efendi
Hember dijmin dedibûn yekEw destelat nedihat pêk
Xwe bi xwera dibûn Sêr, DikHember dijmm dina Pisik
Yawûz rûmst h ba miranTev Idris û Cas namerdan
Qers û Sirin, peyman çêbûErdê Kurdan du perçe bû
Dozfirosan, welat firotGel bindest bû, ma tazi, rût.
51
Her esirek h nav xwe deWek Dewlet bûn, ciyên xwe de
Destelatek xurt NavendiEw tunebû, Mir, Efendi
Hember dijmin dedibûn yekEw destelat nedihat pêk
Xwe bi xwera dibûn Sêr, DikHember dijmm dina Pisik
Yawûz rûmst h ba miranTev Idris û Cas namerdan
Qers û Sirin, peyman çêbûErdê Kurdan du perçe bû
Dozfirosan, welat firotGel bindest bû, ma tazi, rût.
51
Çend Wejevanên Diroki
Ali Heriri, Feqi ê TeyranBo evinê, ji bo yaran
Nivisandm wan hisên xweBo me histm diwanên xwe
Pey wan Mele, Ahmed XANIAhmed ruhki teze ani
Mijûl bû ser pirsa NetewBerxwe diket, nediket xew
Digot "çira h nav medaHevgirtmek tune cih da
Divê em ji serfiraz bmRabm serxwe, Sareza bm
Heke ku em bibme yekÇêkin Dewlet, bibm hêzek
Bêt guman wê Ereb û TirkMera bibm xulam bêt sik
Lê ez çib'kim iro ev rewsMir ketme ser rivek sas
Bo neyaran ew kar dikmErdê evrar par-par dikm
52
Çend Wejevanên Diroki
Ali Heriri, Feqi ê TeyranBo evinê, ji bo yaran
Nivisandm wan hisên xweBo me histm diwanên xwe
Pey wan Mele, Ahmed XANIAhmed ruhki teze ani
Mijûl bû ser pirsa NetewBerxwe diket, nediket xew
Digot "çira h nav medaHevgirtmek tune cih da
Divê em ji serfiraz bmRabm serxwe, Sareza bm
Heke ku em bibme yekÇêkin Dewlet, bibm hêzek
Bêt guman wê Ereb û TirkMera bibm xulam bêt sik
Lê ez çib'kim iro ev rewsMir ketme ser rivek sas
Bo neyaran ew kar dikmErdê evrar par-par dikm
52
Tev dijminan gel dikojinSeran de xortan dikujin
Lê mzamm ew rews çibe?Hêvi dikm gel xew rabe
Bibine dost û yarên xweZû sazbike Dewleta xwe
Lê mm nedit, Kurd bibinmWê rojê, brndest neminm"
Belê, Xani usa digotWê hêviye dilê wi sot.
53
Tev dijminan gel dikojinSeran de xortan dikujin
Lê mzamm ew rews çibe?Hêvi dikm gel xew rabe
Bibine dost û yarên xweZû sazbike Dewleta xwe
Lê mm nedit, Kurd bibinmWê rojê, brndest neminm"
Belê, Xani usa digotWê hêviye dilê wi sot.
53
Serê Kela Dimdim
Çû ser dimdim, Sahê IranTev artesek herê giran
Ket çeperê kela DimdunDest Kurdan de Sûr, Mertal, Rim
Bi mêrani hember dijminKetm nav ser keç, mêr û jm
Ew Xano'ê Sêr CengzêrinBi mêrxwasi dikir qirin
Digot " heta em yek hebmQet radeste dijmm nabm"
Sah Abas'ê bêbext û harSer hespê de nedihat xar
Ferman da Pasdar, barbaranKele dan ber gulebaran
Kurdan nexwast radest bibmDil bên girtin, xulam bibm
Rûmstm hevra sond xwannJehr kinn av, av vexwann
Hemû h wê bûn cangoriKurdperweran kinn lori.
54
Serê Kela Dimdim
Çû ser dimdim, Sahê IranTev artesek herê giran
Ket çeperê kela DimdunDest Kurdan de Sûr, Mertal, Rim
Bi mêrani hember dijminKetm nav ser keç, mêr û jm
Ew Xano'ê Sêr CengzêrinBi mêrxwasi dikir qirin
Digot " heta em yek hebmQet radeste dijmm nabm"
Sah Abas'ê bêbext û harSer hespê de nedihat xar
Ferman da Pasdar, barbaranKele dan ber gulebaran
Kurdan nexwast radest bibmDil bên girtin, xulam bibm
Rûmstm hevra sond xwannJehr kinn av, av vexwann
Hemû h wê bûn cangoriKurdperweran kinn lori.
54
Serihildana Sêx Ubedullah- P.Z. 1800Ubedullah û Yezdan SêrHrm zana bûn, ew hrm ji mêr
Sêxê dilsoz, kalê mêrxwasEw zana bû, bêt urs, Gemas
Li hemberê Tirk û FansBerxwe dida bêt xof û tirs
Osmanh artesek gewreAmade kir, ser kir fehre
Fans ji ket hmdirê serHevra sewitandin herder
Sed xihabm Sêx girtm dilÇeqel, Rovi li wê bûn Fil
Romê Sêx sand StenbolêEw Tevger rakir h holê
Sêx reviya ew suva hatDerbaz bû h Diclê, Firat
Hestê hezar lesker komkirDisa wi destpêka ser kir
Lê sed heyfe ew serneketRomê Sêx girt, hêz h binket
Dûra dijmin Sêx sand MekkêLi wê mir, tu wî binekê.
55
Serihildana Sêx Ubedullah- P.Z. 1800Ubedullah û Yezdan SêrHrm zana bûn, ew hrm ji mêr
Sêxê dilsoz, kalê mêrxwasEw zana bû, bêt urs, Gemas
Li hemberê Tirk û FansBerxwe dida bêt xof û tirs
Osmanh artesek gewreAmade kir, ser kir fehre
Fans ji ket hmdirê serHevra sewitandin herder
Sed xihabm Sêx girtm dilÇeqel, Rovi li wê bûn Fil
Romê Sêx sand StenbolêEw Tevger rakir h holê
Sêx reviya ew suva hatDerbaz bû h Diclê, Firat
Hestê hezar lesker komkirDisa wi destpêka ser kir
Lê sed heyfe ew serneketRomê Sêx girt, hêz h binket
Dûra dijmin Sêx sand MekkêLi wê mir, tu wî binekê.
55
Serê Cihan a Yekemin - 1914
Niskva derket serê CihanXwin henki h her ciyan
Çar aliyên Romê de serBed dom dikir jiyanek jehr
Li Rojavê, h RojhilatRomê nedit riyek felat
Roma Res pirr jar keubûHer ciyan de, binkeubû
Hukma Seytan û hilebazKete diqe hêzek xêrxwaz
Kurda ra got "em biraneWenn hember kafirane
Em ser bikm ji bo welatKu, hûn û em bibm felat"
Li ser wê xwasteka RomêDilê Kurdan hate ramê
Serokên Kurd hev sêwirinLi tev peyvên Tehl û Şirin
Abdulqedir * ê GEYLANIPêsneyarek ne bas ani
56
Serê Cihan a Yekemin - 1914
Niskva derket serê CihanXwin henki h her ciyan
Çar aliyên Romê de serBed dom dikir jiyanek jehr
Li Rojavê, h RojhilatRomê nedit riyek felat
Roma Res pirr jar keubûHer ciyan de, binkeubû
Hukma Seytan û hilebazKete diqe hêzek xêrxwaz
Kurda ra got "em biraneWenn hember kafirane
Em ser bikm ji bo welatKu, hûn û em bibm felat"
Li ser wê xwasteka RomêDilê Kurdan hate ramê
Serokên Kurd hev sêwirinLi tev peyvên Tehl û Şirin
Abdulqedir * ê GEYLANIPêsneyarek ne bas ani
56
Got 'rewsa Romê ne baseBervi têkçûnê drmese
Divê em ji mil Romê dmEm dilsozin, ne namerdm
Pisti ser Rom wê heqê meBide hemû daxwazên me
Heke ku Rom usa nekeWêcar xali serê xwe ke
Em bi hêza Mil, Baskên xweBi zor bistinm heqên xwe "
Mirên Kurdan rml dan RomêLesker sandin Yemen, Samê
Li Yemen' ê, h RojavêMeyitên Kurd man bm tavê
Sed hezaran Kurd cangoriBûn, dayikan kinn lori
Sirp û Romen, BulxanstanLi Rojhilat Erebistan
Bm destan de ew Rizgar bûnUan kinn wan Serxwebûn
57
Got 'rewsa Romê ne baseBervi têkçûnê drmese
Divê em ji mil Romê dmEm dilsozin, ne namerdm
Pisti ser Rom wê heqê meBide hemû daxwazên me
Heke ku Rom usa nekeWêcar xali serê xwe ke
Em bi hêza Mil, Baskên xweBi zor bistinm heqên xwe "
Mirên Kurdan rml dan RomêLesker sandin Yemen, Samê
Li Yemen' ê, h RojavêMeyitên Kurd man bm tavê
Sed hezaran Kurd cangoriBûn, dayikan kinn lori
Sirp û Romen, BulxanstanLi Rojhilat Erebistan
Bm destan de ew Rizgar bûnUan kinn wan Serxwebûn
57
Romê derxist Destûr, FermanBo kustina gelê Ennen
Du miliyon Ermen kusunKevir ser kevir nehisûn
Ewqas ji Kurd cangori bûnLi seran de bo Romê çûn
Lê disa ji Kurd-KurdistanRizgar nebû h bin destan
Werqas xwin, bi vala i çûPirr malan da derneket dû
Romê mala Kurd sewitandBo mafên xwe ew xwin njand
Lê disa ji Rom serneketSer wenda kir, ew h brnket
Padisah text û tacê xweCihist, felat kir canê xwe
Li dawiya serê CihanNe Sultan ma, ne Qiral, Xan
Hukma Romê h holê dewek kevirek h golê de
Wenda bû çû, Sultan nemaHat quhartm, nû bû sema.
58
Romê derxist Destûr, FermanBo kustina gelê Ennen
Du miliyon Ermen kusunKevir ser kevir nehisûn
Ewqas ji Kurd cangori bûnLi seran de bo Romê çûn
Lê disa ji Kurd-KurdistanRizgar nebû h bin destan
Werqas xwin, bi vala i çûPirr malan da derneket dû
Romê mala Kurd sewitandBo mafên xwe ew xwin njand
Lê disa ji Rom serneketSer wenda kir, ew h brnket
Padisah text û tacê xweCihist, felat kir canê xwe
Li dawiya serê CihanNe Sultan ma, ne Qiral, Xan
Hukma Romê h holê dewek kevirek h golê de
Wenda bû çû, Sultan nemaHat quhartm, nû bû sema.
58
Derketina Mistefa Kemal- P.Z. 1919
Li ser fermana VatetinSerbazeki har, derewçin
Derket ew h Stenboh 'êÇû Samsûn'ê, Anadol'ê
Erzurum' ê civin çêkirNûçe Sêvaz'ê ra rêkir
Li wê rabû çû Sêvaz'êKu, h wê ji bigre sozê
Eve ew bû, pasa KemalJi xwera dit gelek heval
Wi gazi Sêx, Mirên Kurd kirArikar xwast, peyman çêkir
Wi ji got "em Islam biraKarê kafir tune vira
Ji bo Eli, bo MihamedHûn Ari'ne, newiyên MED
Werm bidm me hûn destanDûra sazkin Kurd-Kurdistan"
59
Derketina Mistefa Kemal- P.Z. 1919
Li ser fermana VatetinSerbazeki har, derewçin
Derket ew h Stenboh 'êÇû Samsûn'ê, Anadol'ê
Erzurum' ê civin çêkirNûçe Sêvaz'ê ra rêkir
Li wê rabû çû Sêvaz'êKu, h wê ji bigre sozê
Eve ew bû, pasa KemalJi xwera dit gelek heval
Wi gazi Sêx, Mirên Kurd kirArikar xwast, peyman çêkir
Wi ji got "em Islam biraKarê kafir tune vira
Ji bo Eli, bo MihamedHûn Ari'ne, newiyên MED
Werm bidm me hûn destanDûra sazkin Kurd-Kurdistan"
59
Usa xapand wi Axa, MirBi aqil bû, bi rasti jir
Dûra rabû çû AnqarêGel ser dikir h her derê
Mir, Begên Kurd lesker sandinBi nezani gel xapandm
Ew mêrxwas û xotên egitHukma Romê xwina wan mit
Kurd ketm sereki giranTev pismam û h tev biran
Eris kinn weka sêranZû serkeun mina mêran
Artesên Yewnan binkettnEw reviyan, Kurd dûketm
Heya Izmir fiktandinLi Behrê de xemqandm
Rizgar kinn erdê RomêRom h Kurdan nehat ramê.
60
Usa xapand wi Axa, MirBi aqil bû, bi rasti jir
Dûra rabû çû AnqarêGel ser dikir h her derê
Mir, Begên Kurd lesker sandinBi nezani gel xapandm
Ew mêrxwas û xotên egitHukma Romê xwina wan mit
Kurd ketm sereki giranTev pismam û h tev biran
Eris kinn weka sêranZû serkeun mina mêran
Artesên Yewnan binkettnEw reviyan, Kurd dûketm
Heya Izmir fiktandinLi Behrê de xemqandm
Rizgar kinn erdê RomêRom h Kurdan nehat ramê.
60
Peymana Sewr - P.Z. 1920
Li Fransa kom bû CihanBona pirsa Kurd û Filan
Serif Pasa, Kurdê dilsozBo pirsa Kurd, wi stand soz
Ew nûnêrê gelê Kurd bûMiroveki Kurdevin bû
Li wê çêbû peymana SewrDin û har bûn, Tirk'ên Gurgewr
Tirk rûnisun, hev sêwirinWek Çûkres'an, Tû hêwirin
Gotin"em planek çêkmMirên Kurdan h dij hevkm
Hmekan bikm NewêrgerBên meclisê, gelek nefer
Ruh û canê wan em misdinEw çavbirçi, doxm sistm
Em bidm wan, Drav, Jm, MalKu, çareser bibe ev hal
Wana usa bixapimnDûra qira wan em binm
61
Peymana Sewr - P.Z. 1920
Li Fransa kom bû CihanBona pirsa Kurd û Filan
Serif Pasa, Kurdê dilsozBo pirsa Kurd, wi stand soz
Ew nûnêrê gelê Kurd bûMiroveki Kurdevin bû
Li wê çêbû peymana SewrDin û har bûn, Tirk'ên Gurgewr
Tirk rûnisun, hev sêwirinWek Çûkres'an, Tû hêwirin
Gotin"em planek çêkmMirên Kurdan h dij hevkm
Hmekan bikm NewêrgerBên meclisê, gelek nefer
Ruh û canê wan em misdinEw çavbirçi, doxm sistm
Em bidm wan, Drav, Jm, MalKu, çareser bibe ev hal
Wana usa bixapimnDûra qira wan em binm
61
Divê iro em Fhrç'ê raBibên"Xalo"ser pirê ra"
Keûn nav dek û dolavanNavê Xwedê, bi silavan
Balyoz sandm ba Mir, AxanBa Seyidan, h ba Sêxan
Gotm"wenn em bi hevraÇêkin Kurdistan ji wera
Meclisa nû, ê we, ê meEm dest hevdm Xwedê rame
Lingên kafir, nekm welatKu, Ol'a me bibe felat
Usa nebe, kafir wê bênOl'ê rakin wek Seg birrên
Çendsed sale em ciranmWek pidi û dev, diranm
Ol'a me û welat yekeKafir dixwaze me cêke
Ev ji nabe, bo we û meKu, bêjin na, wera serme"
***
62
Divê iro em Fhrç'ê raBibên"Xalo"ser pirê ra"
Keûn nav dek û dolavanNavê Xwedê, bi silavan
Balyoz sandm ba Mir, AxanBa Seyidan, h ba Sêxan
Gotm"wenn em bi hevraÇêkin Kurdistan ji wera
Meclisa nû, ê we, ê meEm dest hevdm Xwedê rame
Lingên kafir, nekm welatKu, Ol'a me bibe felat
Usa nebe, kafir wê bênOl'ê rakin wek Seg birrên
Çendsed sale em ciranmWek pidi û dev, diranm
Ol'a me û welat yekeKafir dixwaze me cêke
Ev ji nabe, bo we û meKu, bêjin na, wera serme"
***
62
Li Angarê meclis kom bûKomara Tirk, h wê sazbû
Romê xapand, heftê du kesAni meclisê bi hewes
Werge Kurd keun meclisêMirên Mêrdin, Mûs, Bitlis'ê
Heftê du Kurdên NewêrgerDoz firos bûn, bêt Dil, Ciger
Diyap axa, Hesen XêyriDivê kes bo wan negiri
Ew Newêrgerên Dêrsrm bûnBêt dengê gel, bi xwe çûbûn
Rojek Mistefa Kemal got"Wenn meclisê seri qot
Bi bêdengi, li sûn riinmNewêrgerên Kurdan hûnin"
Diyap axa zef sadibûHerkes h ber wi radibû
Mistê kor ew bas nasdikirDestên wi digirt maçdikir
63
Li Angarê meclis kom bûKomara Tirk, h wê sazbû
Romê xapand, heftê du kesAni meclisê bi hewes
Werge Kurd keun meclisêMirên Mêrdin, Mûs, Bitlis'ê
Heftê du Kurdên NewêrgerDoz firos bûn, bêt Dil, Ciger
Diyap axa, Hesen XêyriDivê kes bo wan negiri
Ew Newêrgerên Dêrsrm bûnBêt dengê gel, bi xwe çûbûn
Rojek Mistefa Kemal got"Wenn meclisê seri qot
Bi bêdengi, li sûn riinmNewêrgerên Kurdan hûnin"
Diyap axa zef sadibûHerkes h ber wi radibû
Mistê kor ew bas nasdikirDestên wi digirt maçdikir
63
Wira digot "bavo, babaCanê mm ji tera heba"
Roj hat ew ji kust, wendakirHebûna kurd qedexe kir
Eve, ewm, ew Tirk'ên xasLeheng, Sareza û mêrxwas
Rovi çiwext ku, bibe SêrTirk ji ew dem, dibe xwasmêr.
64
Wira digot "bavo, babaCanê mm ji tera heba"
Roj hat ew ji kust, wendakirHebûna kurd qedexe kir
Eve, ewm, ew Tirk'ên xasLeheng, Sareza û mêrxwas
Rovi çiwext ku, bibe SêrTirk ji ew dem, dibe xwasmêr.
64
ihsan Nûri
65
ihsan Nûri
65
îhsan Nûri
65
îhsan Nûri
65
Komelên Kurd, Serihildanû Tevkusttna Qoçkiriyê - 1920
Komelên Kurd ir.şad, HêviLi dij wan bûn, Tirk'ên Rovi
Ew komelên gelê Kurd bûnBo wan Kurd serbihnd dibûn
Karên qenc û bas dikinnGelê Kurd siyar dikinn
Hember wan dek û dolavanKurdperwerên Kurd dilkovan
Dibûn, ew berxwe diketmSev û roj ranediketm
Sêr û dilsozên KurdistanGotm"divê em bêt westan
Bikevm nav kar, xebatanBinm berçav, her babetan
Ew kesên bêbext, doz firosBo gel nakin xizmetek bas
Bi lez û bez, em asteng bmHin ku zûye, em rê nedm"
66
Komelên Kurd, Serihildanû Tevkusttna Qoçkiriyê - 1920
Komelên Kurd ir.şad, HêviLi dij wan bûn, Tirk'ên Rovi
Ew komelên gelê Kurd bûnBo wan Kurd serbihnd dibûn
Karên qenc û bas dikinnGelê Kurd siyar dikinn
Hember wan dek û dolavanKurdperwerên Kurd dilkovan
Dibûn, ew berxwe diketmSev û roj ranediketm
Sêr û dilsozên KurdistanGotm"divê em bêt westan
Bikevm nav kar, xebatanBinm berçav, her babetan
Ew kesên bêbext, doz firosBo gel nakin xizmetek bas
Bi lez û bez, em asteng bmHin ku zûye, em rê nedm"
66
Serokên Kurd hatm ba hevHev sêwirin bi roj û sev
Dawiyê de girtm biryarKu, ser bikm hember neyar
Nûri Dêrsrmi, Ali SêrTev Ali San, ew her sê mêr
Ew bûn berpirsiyarên serTifmg girtm, derketin der
Serê Qoçkiri destpêkirHukma Romê lesker rêkir
Serdarê Tirk Topal OSMANLi Mistê girtibû ferman
Wi sewitand war û baniXwin henkand weka kani
Negot Zarok, qet negot jmBo xwina Kurd ew bûbû din
Laz Osman, Mistefa KemalNe can hisûn, ne dewar, mal
Temirandm ew serhildanTalan Kirm warên merdan
Rij'ya xwina Çil hezaranKurd birnekm wan neyaran.
67
Serokên Kurd hatm ba hevHev sêwirin bi roj û sev
Dawiyê de girtm biryarKu, ser bikm hember neyar
Nûri Dêrsrmi, Ali SêrTev Ali San, ew her sê mêr
Ew bûn berpirsiyarên serTifmg girtm, derketin der
Serê Qoçkiri destpêkirHukma Romê lesker rêkir
Serdarê Tirk Topal OSMANLi Mistê girtibû ferman
Wi sewitand war û baniXwin henkand weka kani
Negot Zarok, qet negot jmBo xwina Kurd ew bûbû din
Laz Osman, Mistefa KemalNe can hisûn, ne dewar, mal
Temirandm ew serhildanTalan Kirm warên merdan
Rij'ya xwina Çil hezaranKurd birnekm wan neyaran.
67
Peymana Lozanê - 1923
Emperyalên Cihan kombûnKurdên xewok siyar nebûn
Rûmstin bajarê LOZANKetm nav gengesa sozan
Li wê peyman mvisandinDûra rabûn, bi deng xwendin
Gotm "heftê du Mirên KurdBiryar dane, bnyarek rmd
Naxwazm Kurd û KurdistanXwe nabinm qet bm destan
Dibên"Kurd û Tirk biraneEslê me yek, kok Tûrane"
Binhênn hûn nameyên wanAha evm, em qurban, can
Em nikarin tistek bikmÇawa em wan, li hev cêkm"?
***
Belê, ew casên do firosDerew kirm vala û bos
Bo mafên xweên gemarinGel firotm, jehr kinn Jîn
68
Peymana Lozanê - 1923
Emperyalên Cihan kombûnKurdên xewok siyar nebûn
Rûmstin bajarê LOZANKetm nav gengesa sozan
Li wê peyman mvisandinDûra rabûn, bi deng xwendin
Gotm "heftê du Mirên KurdBiryar dane, bnyarek rmd
Naxwazm Kurd û KurdistanXwe nabinm qet bm destan
Dibên"Kurd û Tirk biraneEslê me yek, kok Tûrane"
Binhênn hûn nameyên wanAha evm, em qurban, can
Em nikarin tistek bikmÇawa em wan, li hev cêkm"?
***
Belê, ew casên do firosDerew kirm vala û bos
Bo mafên xweên gemarinGel firotm, jehr kinn Jîn
68
Welatê Kurd bû çar perçeHeftê du kes bûn dest pençe
Bûn xulamê hukma RomêWek Pez, Dewar ketin gomê.
69
Welatê Kurd bû çar perçeHeftê du kes bûn dest pençe
Bûn xulamê hukma RomêWek Pez, Dewar ketin gomê.
69
Misteta Kemal û Diab Axa
70
Misteta Kemal û Diab Axa
70
Misteta Kemal û Diab Axa
70
Misteta Kemal û Diab Axa
70
Pirsa Kurd li Rojev'aMeclisa Tirk da - 1920-1923
Pirsa Kurdi bi carek dmKet Rojev'ê, Mist bû har, din
Meclis kete nav gotbêjanWê babetê da Mistê jan
Pirr hêrsket Mistefa KemalWi got"bira, binhêr heval
Ev welat, welatê TirkeLi wê rûne, kuro sermke
Lewra Kurd, Tirk yek nijadinRûnm ahengeki xwedm
Welat yeke, perçe nabeKi dibê"na"bila rabe
Ez ji wera bêjnn disaQet naxwazrm peyvên usa
Carek dm ku, bibihisimKu nekujim, bêt namûsim".
Hesen Xêyri rabû serxwePênûs, Defter dabû berxwe
Got"bira'no Pasa rasteGelê Kurd, Tirk wek Dew, Mast'e
71
Pirsa Kurd li Rojev'aMeclisa Tirk da - 1920-1923
Pirsa Kurdi bi carek dmKet Rojev'ê, Mist bû har, din
Meclis kete nav gotbêjanWê babetê da Mistê jan
Pirr hêrsket Mistefa KemalWi got"bira, binhêr heval
Ev welat, welatê TirkeLi wê rûne, kuro sermke
Lewra Kurd, Tirk yek nijadinRûnm ahengeki xwedm
Welat yeke, perçe nabeKi dibê"na"bila rabe
Ez ji wera bêjnn disaQet naxwazrm peyvên usa
Carek dm ku, bibihisimKu nekujim, bêt namûsim".
Hesen Xêyri rabû serxwePênûs, Defter dabû berxwe
Got"bira'no Pasa rasteGelê Kurd, Tirk wek Dew, Mast'e
71
Havin û koka me yekeHeqê kêye, ew me cêke"?
Kemal Pasa, xwe sûn rakirÇû eniya Hesen maçkir
Got"bi rasti tu dilsoziXwedê ji te bibe razi
Ez dixwazim, sibe biraBi cilên Kurd werê vira"
Rojûra dm, Hesen XêyriXwe xemiland, vekir deri
Bi lez û bez, rabû rêketQet çekûçek, seri neket
Cemedan û Sapik û salKet meclisê Hesen'ê kal
Roj hat gazi Hesen kinnDest girêdan, girun-binn
Dadgir'ê"Serxwebûn"pirs kir"Çira cilên Kurd te xwe kir"?
Got'Tasa'ê rmn ferman kirJi bona ev, mm kmc xwe kir"
Gotm'Tasa tu cenbandDerewên te, wi hember xwend
72
Havin û koka me yekeHeqê kêye, ew me cêke"?
Kemal Pasa, xwe sûn rakirÇû eniya Hesen maçkir
Got"bi rasti tu dilsoziXwedê ji te bibe razi
Ez dixwazim, sibe biraBi cilên Kurd werê vira"
Rojûra dm, Hesen XêyriXwe xemiland, vekir deri
Bi lez û bez, rabû rêketQet çekûçek, seri neket
Cemedan û Sapik û salKet meclisê Hesen'ê kal
Roj hat gazi Hesen kinnDest girêdan, girun-binn
Dadgir'ê"Serxwebûn"pirs kir"Çira cilên Kurd te xwe kir"?
Got'Tasa'ê rmn ferman kirJi bona ev, mm kmc xwe kir"
Gotm'Tasa tu cenbandDerewên te, wi hember xwend
72
Lê ku rasti tu Tirk'banaBersiva te dibû na-na"
Guh nadan goûnên HesenKinn stu, sirit û ben
Hesen Xêyri kire hawarQet guh nedan Tirk'ên neyar
Got"cangoriyên KurdistanMmra vekm mil û destan
Iro ez têm nav refên weBiborimn, ez canê we"
Hesen Xêyri dereng mabûCellat hêrs ket, h şûn rabû
Bm hngan de kisand kursiQet hawara wi nepirsi
Benê bi Rûn, gewri sidandKar û berên hesen qedand
Ew ji h wê, werge kustmLi dijên xwe kes nehistin
Yên ku man ji , ew reviyanKetm bmerd, serê çiyan.
73
Lê ku rasti tu Tirk'banaBersiva te dibû na-na"
Guh nadan goûnên HesenKinn stu, sirit û ben
Hesen Xêyri kire hawarQet guh nedan Tirk'ên neyar
Got"cangoriyên KurdistanMmra vekm mil û destan
Iro ez têm nav refên weBiborimn, ez canê we"
Hesen Xêyri dereng mabûCellat hêrs ket, h şûn rabû
Bm hngan de kisand kursiQet hawara wi nepirsi
Benê bi Rûn, gewri sidandKar û berên hesen qedand
Ew ji h wê, werge kustmLi dijên xwe kes nehistin
Yên ku man ji , ew reviyanKetm bmerd, serê çiyan.
73
[fi- .
' ? -
i-
rv -
r - 1-'- '« «,.; x »
V^HJBj|ij?'NfMflB&KV^ :»:";
SAHBBVAVAVflBr v
1H
pETi
B?1
Simko Axa
74
[fi- .
' ? -
i-
rv -
r - 1-'- '« «,.; x »
V^HJBj|ij?'NfMflB&KV^ :»:";
SAHBBVAVAVflBr v
1H
pETi
B?1
Simko Axa
74
Simko Axa
74
Simko Axa
74
Li qurna bistan de, çendTevgerên Kurdistan'aIran û Iraq'ê - 1920-1922
Li pisti serê CihanêTevgera Kurd h Iran'ê
Rabû serxwe hember dijmmRêzkiribun Mêr, Xort û Jm
Serokê esira ŞikakRizaliyê, heya Sirnak
Rêzkir hêzek herê gewreHer Tist ani berçav, fehre
Eve, ew bû Simko ê ŞêrTirs nezan bu, Gemas û Mêr
Emperyalên har û kedxwarLi sûn rabûn, wek gurên har
Ew xwinmrjên çav birçi, harŞandin Iran Olperest MAR
Mar Şemûr, kesisê AsûrHesabê xwe dikir hûr-hûr
Wi ji dixwast bibe DehaqBigire Kurdistana, Iraq
75
Li qurna bistan de, çendTevgerên Kurdistan'aIran û Iraq'ê - 1920-1922
Li pisti serê CihanêTevgera Kurd h Iran'ê
Rabû serxwe hember dijmmRêzkiribun Mêr, Xort û Jm
Serokê esira ŞikakRizaliyê, heya Sirnak
Rêzkir hêzek herê gewreHer Tist ani berçav, fehre
Eve, ew bû Simko ê ŞêrTirs nezan bu, Gemas û Mêr
Emperyalên har û kedxwarLi sûn rabûn, wek gurên har
Ew xwinmrjên çav birçi, harŞandin Iran Olperest MAR
Mar Şemûr, kesisê AsûrHesabê xwe dikir hûr-hûr
Wi ji dixwast bibe DehaqBigire Kurdistana, Iraq
75
Rûs, Ingiliz, pist didan wiLi pey wi de, ew didûn si
Simko Axa plan hinkirHember plan, plan çêkir
Xwest ku Mar Semûr bibineKONESAR'ê tev wi rûne
Sed û Çil leskerên AsûrKetm riek, dijwar û dûr
Simko Axa dorbera wanBirriya, kust, h wê sed can
Pisti wê kustma KesisFilan, Asûr kinn Kiş-kis
Berê xwe dan KONESAR'êSer xwastek û wê biryarê
Bi hevra wan êris kinnGund sewtandin, talan kirm
Sed û Çil hezar Kurd kusûnLi gundan de, can nehistm
Li pisti wê tevkusunêJi bo qesas, ji bo xwinê
Simko êris da ser AsûrBirin h wan gelek kir kûr
76
Rûs, Ingiliz, pist didan wiLi pey wi de, ew didûn si
Simko Axa plan hinkirHember plan, plan çêkir
Xwest ku Mar Semûr bibineKONESAR'ê tev wi rûne
Sed û Çil leskerên AsûrKetm riek, dijwar û dûr
Simko Axa dorbera wanBirriya, kust, h wê sed can
Pisti wê kustma KesisFilan, Asûr kinn Kiş-kis
Berê xwe dan KONESAR'êSer xwastek û wê biryarê
Bi hevra wan êris kinnGund sewtandin, talan kirm
Sed û Çil hezar Kurd kusûnLi gundan de, can nehistm
Li pisti wê tevkusunêJi bo qesas, ji bo xwinê
Simko êris da ser AsûrBirin h wan gelek kir kûr
76
Hêzên Asûr bûn tar û marRûs û Iran, ew bûn din, har
Leskerên Rûs h tev IranÇûn ser Kurdan, mina guran
Lê disa ji sernekeunHêz kisandin, suva hatm
Hukma Fans, plan çêkirBalyozek Simko'ra rêkir
Bi derew û dek, dolavanSonda"QURAN"tev silavan
Gotm"divê em zû rûnmDu gel biran h hev binm"
Simko Axa ew bawer kirQet guhdare, kesi nekir
Rabû rêket, bi siwariÇû ba dijmin, bo wi kari
Fans kir dafikê, ew kustTevger werge bêt seri hist
Simko Axa ê dilovanDil, kezewên Kurd kir kovan
Ew Sêr, lehengê NetewiKurd bimekm tucaran wi.
Koneşar : gundeki Kurdistan'e Iran'e
77
Hêzên Asûr bûn tar û marRûs û Iran, ew bûn din, har
Leskerên Rûs h tev IranÇûn ser Kurdan, mina guran
Lê disa ji sernekeunHêz kisandin, suva hatm
Hukma Fans, plan çêkirBalyozek Simko'ra rêkir
Bi derew û dek, dolavanSonda"QURAN"tev silavan
Gotm"divê em zû rûnmDu gel biran h hev binm"
Simko Axa ew bawer kirQet guhdare, kesi nekir
Rabû rêket, bi siwariÇû ba dijmin, bo wi kari
Fans kir dafikê, ew kustTevger werge bêt seri hist
Simko Axa ê dilovanDil, kezewên Kurd kir kovan
Ew Sêr, lehengê NetewiKurd bimekm tucaran wi.
Koneşar : gundeki Kurdistan'e Iran'e
77
Sêx Mamût Berzanci
78
Sêx Mamût Berzanci
78
mûtil^Sêx Mamût Berzanci
78
mûtil^Sêx Mamût Berzanci
78
Serihildana Sêx MamûtBerzanci - 1919
Li basûrê, Sêx BerzanciXwast daxwazên gel bine ci
Wi rabû doza welat kirKete nav gel, gel qenc rêzkir
Hukma Iraq'a hov û harJi Ingiliz xwast arikar
Ingiliz'ên por kej, çav sûtBi eris çûn ser Sêx Mamût
Li tev top û tank, firokanNenhêriyan Jm, zarokan
Esman de bombe barandmGund û bajar sewitandin
Bi hezaran mirov kustmGelê Kurd bêt havil histin
Biritanya bû dij KurdanLi semeket ew ser'hildan.
79
Serihildana Sêx MamûtBerzanci - 1919
Li basûrê, Sêx BerzanciXwast daxwazên gel bine ci
Wi rabû doza welat kirKete nav gel, gel qenc rêzkir
Hukma Iraq'a hov û harJi Ingiliz xwast arikar
Ingiliz'ên por kej, çav sûtBi eris çûn ser Sêx Mamût
Li tev top û tank, firokanNenhêriyan Jm, zarokan
Esman de bombe barandmGund û bajar sewitandin
Bi hezaran mirov kustmGelê Kurd bêt havil histin
Biritanya bû dij KurdanLi semeket ew ser'hildan.
79
Sêx Said
80
Sêx Said
80
Sêx Said
80
Sêx Said
80
Serihildana Şêx Said - 1925
Hezar nehsed bist û sisêWexta giyan, kax û kêsê
Kurdperwer h ciki kom bunHevdu diûn, pirr dilsa bûn
Rûmstm h hev sêwirinWeka biran, peyvên sirin
Pisti gelek got û bêjanKesên zana, kesên rêzan
Gotm"em komelek sazkmGel bêt rêze, em gel rêzkm
Bese êdi ev razandmBibe ku xwin bê njandm
Çendsed sale zilma RomêHukmek hove, naye ramê
Rom naxwaze Kurd siyarbinXudan Dewlet, xudan war bin
Ev erd, erdê me KurdaneNavê welat Kurdistan'ê"
Li nav xwe de girtm biryarRewsa welêt kinn diyar
Serihildana Şêx Said - 1925
Hezar nehsed bist û sisêWexta giyan, kax û kêsê
Kurdperwer h ciki kom bunHevdu diûn, pirr dilsa bûn
Rûmstm h hev sêwirinWeka biran, peyvên sirin
Pisti gelek got û bêjanKesên zana, kesên rêzan
Gotm"em komelek sazkmGel bêt rêze, em gel rêzkm
Bese êdi ev razandmBibe ku xwin bê njandm
Çendsed sale zilma RomêHukmek hove, naye ramê
Rom naxwaze Kurd siyarbinXudan Dewlet, xudan war bin
Ev erd, erdê me KurdaneNavê welat Kurdistan'ê"
Li nav xwe de girtm biryarRewsa welêt kinn diyar
Li wê Rêbaz nivisandinDeq û deq bi hevra xwendm
Sazbû Komela AZADIBi dilxwazi, bi dilsadi
Bû serok Xalit'ê CibranPirozkinn mina biran
Komelê riçal da nav gelWeka koka Kewli, Nefel
Rêzanan gel rêz dikirmSerxwest û siyar dikirm
Romê sik bir, xew lê reviBû Seytan'ek, bû wek Rovi
Bi dirav û malê dmêCas kiriyan ji bo xwinê
Li ser bêbextiya casanEw tevger ket bm jan, êsan
Esirên Kurd xwe firotmXaht beg ji hate girtm
***
Li Pali yê esir kom bûnJi bo Xaht, zef xemgin bûn
82
Li wê Rêbaz nivisandinDeq û deq bi hevra xwendm
Sazbû Komela AZADIBi dilxwazi, bi dilsadi
Bû serok Xalit'ê CibranPirozkinn mina biran
Komelê riçal da nav gelWeka koka Kewli, Nefel
Rêzanan gel rêz dikirmSerxwest û siyar dikirm
Romê sik bir, xew lê reviBû Seytan'ek, bû wek Rovi
Bi dirav û malê dmêCas kiriyan ji bo xwinê
Li ser bêbextiya casanEw tevger ket bm jan, êsan
Esirên Kurd xwe firotmXaht beg ji hate girtm
***
Li Pali yê esir kom bûnJi bo Xaht, zef xemgin bûn
82
Yûsif Ziya rabû serxwePênûs, qaxiz wi da ber xwe
Tili rakir Yûsif h wirTemase kir Sêxê nemir
Got"ez dibêm ku, Sêx SaidBibe serok kalê egit"
Hemû kesan, bi dil û canGoûn"base, qence raman"
Kalê leheng, ew pêsneyarPejirand û dest avit kar
Li wê rabûn, çûn Piran'êTe digof'diçin dilan'ê".
***
Hezar nehsed û bist û pêncLi Pali yê, Hûn'ê û Gênc
Tevgera Kurd zor ges dibûLi nav gel de, xurt, bas dibû
Rojeki leskerên RomêTev Tifing û Silf û Run'ê
Rabûn ew çûn gundê PiranWek Çeqel û weka guran
83
Yûsif Ziya rabû serxwePênûs, qaxiz wi da ber xwe
Tili rakir Yûsif h wirTemase kir Sêxê nemir
Got"ez dibêm ku, Sêx SaidBibe serok kalê egit"
Hemû kesan, bi dil û canGoûn"base, qence raman"
Kalê leheng, ew pêsneyarPejirand û dest avit kar
Li wê rabûn, çûn Piran'êTe digof'diçin dilan'ê".
***
Hezar nehsed û bist û pêncLi Pali yê, Hûn'ê û Gênc
Tevgera Kurd zor ges dibûLi nav gel de, xurt, bas dibû
Rojeki leskerên RomêTev Tifing û Silf û Run'ê
Rabûn ew çûn gundê PiranWek Çeqel û weka guran
83
Serbazeki dijrmnê harYeki bêbext, bejn km, mirdar
Wi Lizukek h gund çêkirYekser h wê, ser destpêkir
Çend leşkerên dijmin minnMayin revyan, nûçe birm
Ser wê bêbextiya serbazLi Anqarê, Tokat, Sêvaz
Artesên Tirk wê rêkeunÇiyan, destan de dakeun
Li tev top û tev ftrokanNenhêriyan Jm, zarokan
Hêzên Kurd bêt havil mabûnBist hezar Kes hevra rabûn
Serokê Kurd kal Sêx SaitMêrê zana, pispor, egit
Hemû Kurdên AzadixwazLi cih rabûn, wek Sêr û Baz
Ketm nav sereki giranLi Xarpit'ê, Mêrdin, Piran
Serdarê ser leheng YADOEw newiyê Werdê, Kurdo
84
Serbazeki dijrmnê harYeki bêbext, bejn km, mirdar
Wi Lizukek h gund çêkirYekser h wê, ser destpêkir
Çend leşkerên dijmin minnMayin revyan, nûçe birm
Ser wê bêbextiya serbazLi Anqarê, Tokat, Sêvaz
Artesên Tirk wê rêkeunÇiyan, destan de dakeun
Li tev top û tev ftrokanNenhêriyan Jm, zarokan
Hêzên Kurd bêt havil mabûnBist hezar Kes hevra rabûn
Serokê Kurd kal Sêx SaitMêrê zana, pispor, egit
Hemû Kurdên AzadixwazLi cih rabûn, wek Sêr û Baz
Ketm nav sereki giranLi Xarpit'ê, Mêrdin, Piran
Serdarê ser leheng YADOEw newiyê Werdê, Kurdo
84
Ferman da kalo ê pisporGot"biginn Ala kesk, sor
Eris bikin weka sêranEm biminn, mina mêran"
Girtm Ahmed, girtm XarpitRom ji dibû har û ifrit
Wê beri dan Çapaxçûr'êErzurum, çemê xebûr'ê
Lê esira Xormek, LolanDizi ketm kort û çalan
Pasva kusun birayên xweDan dest dijmm, namûsên xwe
Bona 01 û bo mesebanBûn hevalê can qeseban
Ew tevger werge sikandmMizgin ji Romê ra sandin
Dil hat girtm kal Sêx SaitRomê xwina hezaran mit
Sazbû dadigeh"Serxwebûn"Tirk'ên Fasist gelhev kom bûn
Çil û hest sêpi wan daninSêx Abdulqedir ji anin
85
Ferman da kalo ê pisporGot"biginn Ala kesk, sor
Eris bikin weka sêranEm biminn, mina mêran"
Girtm Ahmed, girtm XarpitRom ji dibû har û ifrit
Wê beri dan Çapaxçûr'êErzurum, çemê xebûr'ê
Lê esira Xormek, LolanDizi ketm kort û çalan
Pasva kusun birayên xweDan dest dijmm, namûsên xwe
Bona 01 û bo mesebanBûn hevalê can qeseban
Ew tevger werge sikandmMizgin ji Romê ra sandin
Dil hat girtm kal Sêx SaitRomê xwina hezaran mit
Sazbû dadigeh"Serxwebûn"Tirk'ên Fasist gelhev kom bûn
Çil û hest sêpi wan daninSêx Abdulqedir ji anin
85
Tev Sêx Sait dardakinnMeyitên wan girtm, binn
Abdulqedir'ê GeylaniRomê ew kust dawi ani
Sirit kinn gewriya wanCangori bûn çil û hest can
Li ser kursi kalo bang kirBo gelê xwe wi hosi kir
Got"bira'no, hûn tola meBistimn, sakm ruhên me
Her biji Kurd û KurdistanWê felat be, ew bm destan"
***
Wi seri de dijminê harKust gelê Kurd pênce hezar
Hin ronakbir reviyan, çûnLi Şam'ê wan sazkir Xoybûn
Pêsengkar mala BedirxanWan ji wenda kir gelek can
Derxisûn"Ronahi, Hawar"Tev Cigerxwin, kesên bijar
86
Tev Sêx Sait dardakinnMeyitên wan girtm, binn
Abdulqedir'ê GeylaniRomê ew kust dawi ani
Sirit kinn gewriya wanCangori bûn çil û hest can
Li ser kursi kalo bang kirBo gelê xwe wi hosi kir
Got"bira'no, hûn tola meBistimn, sakm ruhên me
Her biji Kurd û KurdistanWê felat be, ew bm destan"
***
Wi seri de dijminê harKust gelê Kurd pênce hezar
Hin ronakbir reviyan, çûnLi Şam'ê wan sazkir Xoybûn
Pêsengkar mala BedirxanWan ji wenda kir gelek can
Derxisûn"Ronahi, Hawar"Tev Cigerxwin, kesên bijar
86
Ziman, Wêje, pêsva birmRoj hat ew ji hemû minn
Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.
Ji malbata Bdirxanan de çend Ronakbir
87
Ziman, Wêje, pêsva birmRoj hat ew ji hemû minn
Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.
Ji malbata Bdirxanan de çend Ronakbir
87
;l k-
V
S-'-^y^ .-,
^»,s«*4s-
11
'::0^h-
'"Ê$
..«Sw^*
&&|£§«*-"4S££b£»£fc> ~
^^^^^BrS ^êê& ^BPI^B^I
^v ..^sLr^wl
Jp- v
^^^r^^^
':!-%;*''':#^
&
*"* " *V-g^-nv«
;;---^.;. -^
;-,S -to
^A' "!*
"~~ '>?'
^
BP2?«**
g* -
li
Nûri Dersimi
88
;l k-
V
S-'-^y^ .-,
^»,s«*4s-
11
'::0^h-
'"Ê$
..«Sw^*
&&|£§«*-"4S££b£»£fc> ~
^^^^^BrS ^êê& ^BPI^B^I
^v ..^sLr^wl
Jp- v
^^^r^^^
':!-%;*''':#^
&
*"* " *V-g^-nv«
;;---^.;. -^
;-,S -to
^A' "!*
"~~ '>?'
^
BP2?«**
g* -
li
Nûri Dersimi
88
Ziman, Wêje, pêşva binnRoj hat ew ji hemû minn
Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.
Ji malbata Bdirxanan de cend Ronakbir
87
Ziman, Wêje, pêşva binnRoj hat ew ji hemû minn
Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.
Ji malbata Bdirxanan de cend Ronakbir
87
Nûri Dersimi
88
Nûri Dersimi
88
Serihildana çiya êAgirê 1926-1929
Hezar nehsed bist û nehanHemû Kulilk, Nêrgiz, Reyhan
Vebûn ser Çiya'yê AgirPirr bêdeng bûn, Dar û Kevir
Li wê derket Nûri SaitKurdperwer bû, rews bas didit
Ew serbazê leskeri bûZana, Pispor, Azadixwaz bû
Wi pirr dixwast Kurd AzadbmBixwimn û Sareza bm
Derket h Artesa RomêXwedê wira nehat ramê
Wina Tevger'a Kurd rêzkirKurdistan'ek Azad doz kir
Got"ya minn, ya KurdistanKurd neminm h bm destan"
Şadeye Çiya'yê AgirLi wê derket sereki gir
Bi mêrani Kurdên lehengBo welat dikirm ser, ceng
89
Serihildana çiya êAgirê 1926-1929
Hezar nehsed bist û nehanHemû Kulilk, Nêrgiz, Reyhan
Vebûn ser Çiya'yê AgirPirr bêdeng bûn, Dar û Kevir
Li wê derket Nûri SaitKurdperwer bû, rews bas didit
Ew serbazê leskeri bûZana, Pispor, Azadixwaz bû
Wi pirr dixwast Kurd AzadbmBixwimn û Sareza bm
Derket h Artesa RomêXwedê wira nehat ramê
Wina Tevger'a Kurd rêzkirKurdistan'ek Azad doz kir
Got"ya minn, ya KurdistanKurd neminm h bm destan"
Şadeye Çiya'yê AgirLi wê derket sereki gir
Bi mêrani Kurdên lehengBo welat dikirm ser, ceng
89
Li hember Top, Tank, frrokanDirbên mezm didan Tirk'an
Dûra Iran, firokên RûsBûn yarên Tirk, rews kinn pûs
Sê Dewlet'ên namerd û harGund û bajar kinn tar-mar
Bi hezaran xort û Jm, MêrDan ber gullan, silfan û Kêr
Ew Tevger ji werge têk çûNûri Sait ji felat bû.
90
Li hember Top, Tank, frrokanDirbên mezm didan Tirk'an
Dûra Iran, firokên RûsBûn yarên Tirk, rews kinn pûs
Sê Dewlet'ên namerd û harGund û bajar kinn tar-mar
Bi hezaran xort û Jm, MêrDan ber gullan, silfan û Kêr
Ew Tevger ji werge têk çûNûri Sait ji felat bû.
90
SeyitAHRiza
91
SeyitAHRiza
91
Nîsana Zordestiya Dewlata Tirk
92
Nîsana Zordestiya Dewlata Tirk
92
Seyit Ali Riza
91
Seyit Ali Riza
91
Nîsana Zordesûya Dewlata Trrk
92
Nîsana Zordesûya Dewlata Trrk
92
Tevkustma DêrsimSala 1937-38
Sala si û heft û hestanLi ser Çiyan, h nav Destan
Çiya, war û destên DêrsimMina Zilan, mina Dundim
Der-dor ketin nav çeperêRoma bêbext h her derê
Wê çêdikir dafikên xweTev doz firos, casikên xwe
Xebat dikir bi roj û sevEsirên Kurd dikir dij hev
Mistê kor û Celal BayarBona Dêrsim dabûn biryar
Serok-komar bû Mistê korSerok-wezir Celal Bayar
Wan digot"h vê Cihan'êJi bo Din û bo imanê
Qetla Kurdan zor helaleKi bikuje, ew delale
Divê Kurd h holê rabinKu ranebm, Tirk sanabin
93
Tevkustma DêrsimSala 1937-38
Sala si û heft û hestanLi ser Çiyan, h nav Destan
Çiya, war û destên DêrsimMina Zilan, mina Dundim
Der-dor ketin nav çeperêRoma bêbext h her derê
Wê çêdikir dafikên xweTev doz firos, casikên xwe
Xebat dikir bi roj û sevEsirên Kurd dikir dij hev
Mistê kor û Celal BayarBona Dêrsim dabûn biryar
Serok-komar bû Mistê korSerok-wezir Celal Bayar
Wan digot"h vê Cihan'êJi bo Din û bo imanê
Qetla Kurdan zor helaleKi bikuje, ew delale
Divê Kurd h holê rabinKu ranebm, Tirk sanabin
93
Mebên Zarok, mebên Pir, KalMebên seqet, mebên kerr, lal
Ki kû Kurde, wan bikujmHeya Kal û Piuk û Jm
Çêle ê Mar bêt jehr nabeSeri jêkm, dereng nebe".
Fennan mvisandm usaYekser dan Avdilah Pasa
General'ê Awerte bûFerman stand, ew rabû zû
Bi tirênê çû XarpitêLesker komkir Mûşê, Sêrtê.
***
Kalê mêrxwas Seyit RizaPirr dixwast Kurd bibin Aza
Riza gazi Mir, axan kirSoz, ramana xwe beyan kir
Wi got"hemû Kurd biraneDilsozi sana mêrane
Ev rewsa me dilê dijminŞadike, hûn guh bidin mm
Wenn em hêzên xwe yekkinYek beden bin, hevra serkin
94
Mebên Zarok, mebên Pir, KalMebên seqet, mebên kerr, lal
Ki kû Kurde, wan bikujmHeya Kal û Piuk û Jm
Çêle ê Mar bêt jehr nabeSeri jêkm, dereng nebe".
Fennan mvisandm usaYekser dan Avdilah Pasa
General'ê Awerte bûFerman stand, ew rabû zû
Bi tirênê çû XarpitêLesker komkir Mûşê, Sêrtê.
***
Kalê mêrxwas Seyit RizaPirr dixwast Kurd bibin Aza
Riza gazi Mir, axan kirSoz, ramana xwe beyan kir
Wi got"hemû Kurd biraneDilsozi sana mêrane
Ev rewsa me dilê dijminŞadike, hûn guh bidin mm
Wenn em hêzên xwe yekkinYek beden bin, hevra serkin
94
Bo Kurdistan'ek SerbixweEm kar bikm bo doza xwe
Armanc eve, em qêret kmGel guneye, zû felet km".
***
Mir û axan guhdar nekirDijmin bihist pirr dilsa kir
Esir hevra nebûn dost, yarLi ew kêr dit Roma neyar
Xormek,Lolan û BamasûrEv esiran diman h dûr
îzol, Aryan, Xeran, ŞadiLi dozê ew nebûn xwedi
Bêt ali man mêzekirmCasan çi got Guhdarkinn.
Li lodekan Husên DoxanBû hevalê Tirk Alpdoxan
Husên digot"Mirsûd, Pirim"Tev casik Ali Yildirun
Ji bo dijmm kinn xebatLi Mêzgirê, Pêrteg, Xozat
Pirr geriyan nav esiranTev namerdan, tev bêt siran
95
Bo Kurdistan'ek SerbixweEm kar bikm bo doza xwe
Armanc eve, em qêret kmGel guneye, zû felet km".
***
Mir û axan guhdar nekirDijmin bihist pirr dilsa kir
Esir hevra nebûn dost, yarLi ew kêr dit Roma neyar
Xormek,Lolan û BamasûrEv esiran diman h dûr
îzol, Aryan, Xeran, ŞadiLi dozê ew nebûn xwedi
Bêt ali man mêzekirmCasan çi got Guhdarkinn.
Li lodekan Husên DoxanBû hevalê Tirk Alpdoxan
Husên digot"Mirsûd, Pirim"Tev casik Ali Yildirun
Ji bo dijmm kinn xebatLi Mêzgirê, Pêrteg, Xozat
Pirr geriyan nav esiranTev namerdan, tev bêt siran
95
Digotm "Mistefa KemalEw bide we, Milk, War û Mal
Hûn guh medm Seyit RizaEw dinike, nine Aza
Çiye lo-lo Kurd-Kurdistan?Em ketme qurna bistan
Tirk û Kurd em yek biraneNavê Xwedê, bar girane".
Husên digot"pirê wemeLi axiret, ez gel weme
Heke hûn guhdar rmn nekmNifir bikim, dilsa nekm
Bawerkm roja masherêMm bibinm h wê derê
Ceddê mm Mansûr, MihamedAxiriyên we, bikm bed
Sonda mm Eli, MihamedEz nedim we, Sefat, îrsad".
Wi navê pismamê xwe jiDa Romê ku, Rom bikuji
Xortê delal, Ali BarûtRonakbir bû, doz diajot
96
Digotm "Mistefa KemalEw bide we, Milk, War û Mal
Hûn guh medm Seyit RizaEw dinike, nine Aza
Çiye lo-lo Kurd-Kurdistan?Em ketme qurna bistan
Tirk û Kurd em yek biraneNavê Xwedê, bar girane".
Husên digot"pirê wemeLi axiret, ez gel weme
Heke hûn guhdar rmn nekmNifir bikim, dilsa nekm
Bawerkm roja masherêMm bibinm h wê derê
Ceddê mm Mansûr, MihamedAxiriyên we, bikm bed
Sonda mm Eli, MihamedEz nedim we, Sefat, îrsad".
Wi navê pismamê xwe jiDa Romê ku, Rom bikuji
Xortê delal, Ali BarûtRonakbir bû, doz diajot
96
Lesker h dû Ali keunDest û kasan de daketin
Ali diun h SorpiyanKelepçe kinn, dest piyan
Xortê hêja h wê bû dilBû nêçira dijmin, gafil
Cendennan Ali dan pês xweRiya Xarpitê dan ber xwe
Bervi çiyay MercimekêBinn kurê Apê Kekê
Rêva Ali gelek ti bûLêv qelist, zunan ziwa bû
Gihisun ser kaniyekiKurdo fêrbe, tu birneki
Ali h lesker uka kirGot"keremkin ustek h vir
Destûr bidm bo qilmek avVexwun ku ez, bavêjun gav"
Cenderman got "fêrmo, vexweXarbe, zûke, rabe serxwe"
Ali xar bû, lêv da avêLi hûrdem û h wê gavê
97
Lesker h dû Ali keunDest û kasan de daketin
Ali diun h SorpiyanKelepçe kinn, dest piyan
Xortê hêja h wê bû dilBû nêçira dijmin, gafil
Cendennan Ali dan pês xweRiya Xarpitê dan ber xwe
Bervi çiyay MercimekêBinn kurê Apê Kekê
Rêva Ali gelek ti bûLêv qelist, zunan ziwa bû
Gihisun ser kaniyekiKurdo fêrbe, tu birneki
Ali h lesker uka kirGot"keremkin ustek h vir
Destûr bidm bo qilmek avVexwun ku ez, bavêjun gav"
Cenderman got "fêrmo, vexweXarbe, zûke, rabe serxwe"
Ali xar bû, lêv da avêLi hûrdem û h wê gavê
97
Cenderman ttfing kişandinTeqandin, çiya hêjandin
Gulle berdan ser seri wiPijiqi mêjo, xwina wi
Ava kaniyê bû rengê sorRojê mêzedekir h jor
Ew nûça res zû belav bûDijmin bihist, pirr dilsa bû
Bavê Ali Apê KekêElif, Mircan, tev Çiçegê
Dê, bav, xwiskan h xwe xisttnPor h serên xwe nehisttn
Danin sini, kinn hawarGottn"kurmê darê, dar xwar"
Bi wi rengi, bi wî tehriBi bêbexti, bi nokeri
Dijminan ra ew bûn hevalPirr dan kusttn kesên delal.
***
Aliya dm de, h XarpitêMêrdin, Amed, Mûsê, Sêrtê
Romê gelê Kurd kom dikirLi diji hev bas rêz dikir
98
Cenderman ttfing kişandinTeqandin, çiya hêjandin
Gulle berdan ser seri wiPijiqi mêjo, xwina wi
Ava kaniyê bû rengê sorRojê mêzedekir h jor
Ew nûça res zû belav bûDijmin bihist, pirr dilsa bû
Bavê Ali Apê KekêElif, Mircan, tev Çiçegê
Dê, bav, xwiskan h xwe xisttnPor h serên xwe nehisttn
Danin sini, kinn hawarGottn"kurmê darê, dar xwar"
Bi wi rengi, bi wî tehriBi bêbexti, bi nokeri
Dijminan ra ew bûn hevalPirr dan kusttn kesên delal.
***
Aliya dm de, h XarpitêMêrdin, Amed, Mûsê, Sêrtê
Romê gelê Kurd kom dikirLi diji hev bas rêz dikir
98
Digot"ki ku, deh ElewiBikuje, Xwedê h ba wi
Ew danise h CenetêGel Mihamed, axiretê".
Tirk'ên fasist, Kurdên ŞafiTev Hambeli, tev Hanefi
Bo kusttna ElewiyanLi tev dijmm ketin riyan
Kêr-Şûrên xwe dan ser hesanKu, serjêkm dehe kesan
Riya bihist xwera vekmBa Mihamed, dilan sakm
Tev Horî û tev MelekanRûnm, bixwm Havyar, hêkan
Ew perwerde dijmin didaLûl dikir û lûl aj dida
Li Sêvaz'ê, Mûs û Wan'êQers, Heqari, h Tatvan'ê
Kurd dihattn, hember KurdanDisewtandin warê merdan
Romê digot"bikuj KafirKu, Xwedê we bibine vir"
99
Digot"ki ku, deh ElewiBikuje, Xwedê h ba wi
Ew danise h CenetêGel Mihamed, axiretê".
Tirk'ên fasist, Kurdên ŞafiTev Hambeli, tev Hanefi
Bo kusttna ElewiyanLi tev dijmm ketin riyan
Kêr-Şûrên xwe dan ser hesanKu, serjêkm dehe kesan
Riya bihist xwera vekmBa Mihamed, dilan sakm
Tev Horî û tev MelekanRûnm, bixwm Havyar, hêkan
Ew perwerde dijmin didaLûl dikir û lûl aj dida
Li Sêvaz'ê, Mûs û Wan'êQers, Heqari, h Tatvan'ê
Kurd dihattn, hember KurdanDisewtandin warê merdan
Romê digot"bikuj KafirKu, Xwedê we bibine vir"
99
Kurdên xesrm û olperestDiçûn ser biran, raste-rast
Ji bo Romê bira dikustKu, rojek zû biçe Bihist.
***
Seyit Riza û Ali $êrEw mêrxwas bûn, Gemas û Mêr
Tev Şahan û Beytar NûriDaxwazên wan neçûn seri
Beri ser da, Trrk'ên CasûsHewa kinn dûman û pûs
Gelek Casên Kurd kiriyanSir standm, dageriyan
Biraziyê Seyit RizaŞev û roj ew ranediza
Navê wi bêbexti RayberEw dijmm ra bûbû rêber
Casûs cem Rayber rûnisttnZêr û Ziv dan, rê derxisttn
Gottn"kuro, tu Ali SêrBikuj, bistin, heqibek Zêr
100
Kurdên xesrm û olperestDiçûn ser biran, raste-rast
Ji bo Romê bira dikustKu, rojek zû biçe Bihist.
***
Seyit Riza û Ali $êrEw mêrxwas bûn, Gemas û Mêr
Tev Şahan û Beytar NûriDaxwazên wan neçûn seri
Beri ser da, Trrk'ên CasûsHewa kinn dûman û pûs
Gelek Casên Kurd kiriyanSir standm, dageriyan
Biraziyê Seyit RizaŞev û roj ew ranediza
Navê wi bêbexti RayberEw dijmm ra bûbû rêber
Casûs cem Rayber rûnisttnZêr û Ziv dan, rê derxisttn
Gottn"kuro, tu Ali SêrBikuj, bistin, heqibek Zêr
100
Seri jêke, mera bineKesek diji Tirk nemine
Em bidm te Mal, Dewar, ErdLi Cihanê tu nebini derd".
Rayber çend Cas girttn ba xweWi xwas çêkir planên xwe
Tev Zeynel kop ew rêkerttnGaz û tatan de dakettn
Çûn h Ali §êr bûn mivanRûnistin ser kursi, diwan
Gotin "bira, em birçineMera tistek xwann bine"
Zarife zû rabû ser xwePêsmala xwe, wê da ber xwe
Ani Toraq, Girar û NanSer sifrê de çend nefer can
Niskva yeki rakir TifingTeqand h ser Kezew, Dil, Sing
Ali Şêr ket ser erda sarZarifê kir qirin, hawar
Wê Şesar girt, lez çû ser wanWan bêbextan, nedan eman
101
Seri jêke, mera bineKesek diji Tirk nemine
Em bidm te Mal, Dewar, ErdLi Cihanê tu nebini derd".
Rayber çend Cas girttn ba xweWi xwas çêkir planên xwe
Tev Zeynel kop ew rêkerttnGaz û tatan de dakettn
Çûn h Ali §êr bûn mivanRûnistin ser kursi, diwan
Gotin "bira, em birçineMera tistek xwann bine"
Zarife zû rabû ser xwePêsmala xwe, wê da ber xwe
Ani Toraq, Girar û NanSer sifrê de çend nefer can
Niskva yeki rakir TifingTeqand h ser Kezew, Dil, Sing
Ali Şêr ket ser erda sarZarifê kir qirin, hawar
Wê Şesar girt, lez çû ser wanWan bêbextan, nedan eman
101
Li wê wan ew du can kustinSer jêkirm, beden histin
Wana têr xwar Nan û SorbeKinn dest xwe, Çal û Torbe
Herdu seri kirm TorbeNêzik bûbû, sev mixurbe
Tariyê de rabûn ser xweRiya Xarpit, lez dan ber xwe
Binn dan Avdila PasaStandm Zêr, Ziv û yasa(biji)
Dûra sire hate SahanRaneza bû roj û mehan
Birazi ê wi nav PirçoLi dest wi de, Tifing û Ço
Pirço got"Apo tu razeEz didun te, sond û soze
Qet teyreki derbaz nekrmBmhênn, dorberê sekrm
Ev çend roje tu ranaziTu Apê mm, ez birazi
Palde ûstek tu hêsa beEv çi xeme, çi hesabe".?
102
Li wê wan ew du can kustinSer jêkirm, beden histin
Wana têr xwar Nan û SorbeKinn dest xwe, Çal û Torbe
Herdu seri kirm TorbeNêzik bûbû, sev mixurbe
Tariyê de rabûn ser xweRiya Xarpit, lez dan ber xwe
Binn dan Avdila PasaStandm Zêr, Ziv û yasa(biji)
Dûra sire hate SahanRaneza bû roj û mehan
Birazi ê wi nav PirçoLi dest wi de, Tifing û Ço
Pirço got"Apo tu razeEz didun te, sond û soze
Qet teyreki derbaz nekrmBmhênn, dorberê sekrm
Ev çend roje tu ranaziTu Apê mm, ez birazi
Palde ûstek tu hêsa beEv çi xeme, çi hesabe".?
102
Sahan palda, ket xewa kûrPirço kisand tifing û Sûr
Kust apê xwe, seri jêkirDilê hukma Romê sakir.
Hesenê kunnanê SahanBilez û bez, bi dil kovan
Çû ku, ew Sahan bibineJêra bêje, wir nemin
Dit ku pismam h wê tuneGot ez pirs kim, gelo kune
Got " Pirço ka Sahan Axa"?Pirço got "ew çû mala xwe
Hesen got em biçine gundRews xirabe, qet nîne nnd."
Pirço, Hesen h rê ketinHewraz, tiran da daketin
Pirço h pey dunesiyaHesen h xwe nehesiya
Li geliyek kûr, tari daPirço Tifing, h Hesen da
Hesen ji kust, seri jêkirRûmst dora xwe mêzekir
103
Sahan palda, ket xewa kûrPirço kisand tifing û Sûr
Kust apê xwe, seri jêkirDilê hukma Romê sakir.
Hesenê kunnanê SahanBilez û bez, bi dil kovan
Çû ku, ew Sahan bibineJêra bêje, wir nemin
Dit ku pismam h wê tuneGot ez pirs kim, gelo kune
Got " Pirço ka Sahan Axa"?Pirço got "ew çû mala xwe
Hesen got em biçine gundRews xirabe, qet nîne nnd."
Pirço, Hesen h rê ketinHewraz, tiran da daketin
Pirço h pey dunesiyaHesen h xwe nehesiya
Li geliyek kûr, tari daPirço Tifing, h Hesen da
Hesen ji kust, seri jêkirRûmst dora xwe mêzekir
103
Herdu seri anin ba hevXwinêde bûn, Srmbêl û dev
Porên wan h hev girêdaAvit ser mil, ttrs, xofê da
Rêket ku, biçe XarpitêSeran bide hukumatê
Ew bêbexti h nav gel daZû belav bû, gelek jan da
Kurdperweran pêsi girttnEw Seg kustin, rews guhartin
Gostê wi dan, Teyr û tûranBû xwanna Hirç û guran.
Serdarên ser, bi wi tehrihatin kustin, jêbûn seri
Bi wê rewsê Tevger jar bûHukma Romê Hirç û har bû
Lesker beri da XozatêGot"radest bm hukumatê"
Kurdperweran guhdar nekirQet keseki, ser xwamekir
Li cih rabûn, derketin derHember dijmin, ew ketin ser
104
Herdu seri anin ba hevXwinêde bûn, Srmbêl û dev
Porên wan h hev girêdaAvit ser mil, ttrs, xofê da
Rêket ku, biçe XarpitêSeran bide hukumatê
Ew bêbexti h nav gel daZû belav bû, gelek jan da
Kurdperweran pêsi girttnEw Seg kustin, rews guhartin
Gostê wi dan, Teyr û tûranBû xwanna Hirç û guran.
Serdarên ser, bi wi tehrihatin kustin, jêbûn seri
Bi wê rewsê Tevger jar bûHukma Romê Hirç û har bû
Lesker beri da XozatêGot"radest bm hukumatê"
Kurdperweran guhdar nekirQet keseki, ser xwamekir
Li cih rabûn, derketin derHember dijmin, ew ketin ser
104
Sekvanên Kurd berxwe didanXwin dirijiya, wan can didan
Serdikinn weka sêranJm û Keç ji, h tev mêran
Ji bo Kurdistan'ek AzaEw fermana Ali Riza
Bi hezaran sêrên bêt navHatin kustin bm roj û tav
Gernas, mêrxwasên DemenanDigotin"ya mayin, neman"
Bo war namûs cangori bûnKetm Dirok, ew birnebûn
Dorbera Çiya'yê TûjikDijrmn negot "mezm, qicik"
Dest dijrmn de, Tifing û SûrSer jêdibûn, zarokên hûr
Keç, Jin, bûk ji ber neyaranDiçûn ser Kevir, Zinaran
Jor de xwe diavitin jêrKu namûsa wan, nebe qilêr
Romê Zar, Zêç, dikir çalanDiavit Gol, Çem Newalan
105
Sekvanên Kurd berxwe didanXwin dirijiya, wan can didan
Serdikinn weka sêranJm û Keç ji, h tev mêran
Ji bo Kurdistan'ek AzaEw fermana Ali Riza
Bi hezaran sêrên bêt navHatin kustin bm roj û tav
Gernas, mêrxwasên DemenanDigotin"ya mayin, neman"
Bo war namûs cangori bûnKetm Dirok, ew birnebûn
Dorbera Çiya'yê TûjikDijrmn negot "mezm, qicik"
Dest dijrmn de, Tifing û SûrSer jêdibûn, zarokên hûr
Keç, Jin, bûk ji ber neyaranDiçûn ser Kevir, Zinaran
Jor de xwe diavitin jêrKu namûsa wan, nebe qilêr
Romê Zar, Zêç, dikir çalanDiavit Gol, Çem Newalan
105
Bi hezaran xeniqandinÇi ku ditin, ew sêlandin
Zikên jman, bi Silf, kêranVedikinn, hember mêran
Gelo kure, gelo keçeWere kusûn, dij Tirk neçe
Çêle ê Mar, bêt jehr nabeHm piçûke seri jêbe
Ew pizêzên çend mehiniBeden çilmok, sor û xwini
Perçe-perçe dikir dijrrunDigot"Kurde, neyarê min".
***
Seyit Riza nûçeyên resStand, ew bû xemgin, dilês
Wi wenda kir hevalên xweÇar Sêr, Pihng, lehengên xwe
Şahan Axa û Ali SêrLi dil diket Xençer, Sûr, Kêr
Kalo êdi tenê mabûTev zarokan h sûn rabû
106
Bi hezaran xeniqandinÇi ku ditin, ew sêlandin
Zikên jman, bi Silf, kêranVedikinn, hember mêran
Gelo kure, gelo keçeWere kusûn, dij Tirk neçe
Çêle ê Mar, bêt jehr nabeHm piçûke seri jêbe
Ew pizêzên çend mehiniBeden çilmok, sor û xwini
Perçe-perçe dikir dijrrunDigot"Kurde, neyarê min".
***
Seyit Riza nûçeyên resStand, ew bû xemgin, dilês
Wi wenda kir hevalên xweÇar Sêr, Pihng, lehengên xwe
Şahan Axa û Ali SêrLi dil diket Xençer, Sûr, Kêr
Kalo êdi tenê mabûTev zarokan h sûn rabû
106
Çûn ketin nav Danstan'anDûrkeûn Gund, Sanstan'an
Dijmm dit ku Tevger nemaZeman wenda nekir hema
Nûçe sand pê Ali RizaGot " were wir bibe Aza
Bi hevra em çêkin peymanNavê Xwedê, soz û raman".
Seyit Riza bi dilsariPejirand ew pêsneyari
Hêvi nedit h Cihan'êBerê xwe da Erzmgan'ê
Seyit Riza tev hevalanDerbaz bû Çem û Newal'an
Çû ser pire Mama XatûnPire ser lenger û stûn
Qaymeqam, Serdar û ValiLesker girûbûn her ali
Ew sêrên Kurd h wê bûn dilDafik bed bû, sikiyan mil
Dest û hngên wan girêdanBi peyvên pis, dûra lêdan
107
Çûn ketin nav Danstan'anDûrkeûn Gund, Sanstan'an
Dijmm dit ku Tevger nemaZeman wenda nekir hema
Nûçe sand pê Ali RizaGot " were wir bibe Aza
Bi hevra em çêkin peymanNavê Xwedê, soz û raman".
Seyit Riza bi dilsariPejirand ew pêsneyari
Hêvi nedit h Cihan'êBerê xwe da Erzmgan'ê
Seyit Riza tev hevalanDerbaz bû Çem û Newal'an
Çû ser pire Mama XatûnPire ser lenger û stûn
Qaymeqam, Serdar û ValiLesker girûbûn her ali
Ew sêrên Kurd h wê bûn dilDafik bed bû, sikiyan mil
Dest û hngên wan girêdanBi peyvên pis, dûra lêdan
107
Dijmin ew binn XarpitêBervi Ben, Agir, Siritê
Bêt pirsyari û bêt pirsinKinn Zindan, wek har û din
Pisti çend roj bang wan kinnDest girêdan, girtm-binn
Sev tari bû, Esman sayiRews Romê'ra bûbû sahi.
***
Rayber dijmin ra bû rêberKet pêsiya lesker yekser
Ku, ew hemû wê malbatêBide destê hukumatê
Li nav Danstan geriyanBm her Kevir, Dar, nêhriyan
Ditin Zar û Zêçên RizaLi nav bêdengiya Xweza
Dijmin h wan bombe barandEw ocax bmda temirand
Sêzdeh kes bûn, ew h hemberLi nav wan de, xwiska Rayber
108
Dijmin ew binn XarpitêBervi Ben, Agir, Siritê
Bêt pirsyari û bêt pirsinKinn Zindan, wek har û din
Pisti çend roj bang wan kinnDest girêdan, girtm-binn
Sev tari bû, Esman sayiRews Romê'ra bûbû sahi.
***
Rayber dijmin ra bû rêberKet pêsiya lesker yekser
Ku, ew hemû wê malbatêBide destê hukumatê
Li nav Danstan geriyanBm her Kevir, Dar, nêhriyan
Ditin Zar û Zêçên RizaLi nav bêdengiya Xweza
Dijmin h wan bombe barandEw ocax bmda temirand
Sêzdeh kes bûn, ew h hemberLi nav wan de, xwiska Rayber
108
Ew ji tev Zar û zêçên xweBûn nêçira Xal, Bira'ê xwe
Ew bêbextê har û heywanBû qetilkarê sêzdeh can.
***
Li meydanê Sêpi daninKurê Seyit Riza anin
Navê wi xort husên ResikWeka Sêr bû, pirr ji xwesik
Ew h hember çavên bavêDardakinn, h wê gavê
Romê yek-yek dardakinnDûra gazi Riza kinn
Seyit Riza çû bmê BenBêt tirs û xof, bi rûki ken
Got "wê rojek, bê gelê rmnEw bistinin xwin, tola mm
Her biji Kurd û KurdistanBunre hukma Tirk-Tirkistan"
Serê xwe kir helqa bi rûnLmg kursi xist, neyar mat bûn
109
Ew ji tev Zar û zêçên xweBûn nêçira Xal, Bira'ê xwe
Ew bêbextê har û heywanBû qetilkarê sêzdeh can.
***
Li meydanê Sêpi daninKurê Seyit Riza anin
Navê wi xort husên ResikWeka Sêr bû, pirr ji xwesik
Ew h hember çavên bavêDardakinn, h wê gavê
Romê yek-yek dardakinnDûra gazi Riza kinn
Seyit Riza çû bmê BenBêt tirs û xof, bi rûki ken
Got "wê rojek, bê gelê rmnEw bistinin xwin, tola mm
Her biji Kurd û KurdistanBunre hukma Tirk-Tirkistan"
Serê xwe kir helqa bi rûnLmg kursi xist, neyar mat bûn
109
Li wê ew ji bû cangoriTeyr û tûran kinn lori
Dûra dijmm lodek êzmgAvit serhev, kir dorê Smg
Meit danin ser êzmganCellat rabû h ser hngan
Fennan stand, Agir da berSewitandin Beden, Lmg, Ser
Bedenên wan bûn Ax, XaliAx dan ber Ba, çû her ali
Armanc ew bû ku, tirbên wanJi bo Kurdan, nebm Nisan
Kesek tirbên wan nebinePirsnekin û nebên kine
Ew ji werge hatin kustinTevger nema, kes nehisttn
Tenê kesek felat bûbûEw ji Toxtor Nûri xwe bû
Can felat kir ew çû Sam'êXwedê h wi bike ramê
Sed hezaran sirgûn kinnDêrsim vala, talan kmn.
110
Li wê ew ji bû cangoriTeyr û tûran kinn lori
Dûra dijmm lodek êzmgAvit serhev, kir dorê Smg
Meit danin ser êzmganCellat rabû h ser hngan
Fennan stand, Agir da berSewitandin Beden, Lmg, Ser
Bedenên wan bûn Ax, XaliAx dan ber Ba, çû her ali
Armanc ew bû ku, tirbên wanJi bo Kurdan, nebm Nisan
Kesek tirbên wan nebinePirsnekin û nebên kine
Ew ji werge hatin kustinTevger nema, kes nehisttn
Tenê kesek felat bûbûEw ji Toxtor Nûri xwe bû
Can felat kir ew çû Sam'êXwedê h wi bike ramê
Sed hezaran sirgûn kinnDêrsim vala, talan kmn.
110
***
îcar sire hat hevparanQet guh nedan dost û yaran
Memik Axa ê AriyanMina segê ber deriyan
Miroveki bejn km, jar bûHukma Tirk'ra dost û yar bû
Rojek Romê gazi wi kirÇil neferên malê komkir
Binn Xozat ew rêzkinnLesker hemû gulle kinn
Du bûkên wi ji, du can bûnPittk zikan de perçe bûn
Ew jin, zarokên bêt tawanHattn kusttn, dil bûn kovan
Li wê ji çûn CivankêXwedê o tu qebûl nekê
Ku bibimn Bertal AxaLi wê bigrm nêçirên xwe
Bertal Axa'ê XormekiDida dijmin Nan, Ka, Fêki
lll
***
îcar sire hat hevparanQet guh nedan dost û yaran
Memik Axa ê AriyanMina segê ber deriyan
Miroveki bejn km, jar bûHukma Tirk'ra dost û yar bû
Rojek Romê gazi wi kirÇil neferên malê komkir
Binn Xozat ew rêzkinnLesker hemû gulle kinn
Du bûkên wi ji, du can bûnPittk zikan de perçe bûn
Ew jin, zarokên bêt tawanHattn kusttn, dil bûn kovan
Li wê ji çûn CivankêXwedê o tu qebûl nekê
Ku bibimn Bertal AxaLi wê bigrm nêçirên xwe
Bertal Axa'ê XormekiDida dijmin Nan, Ka, Fêki
lll
Dijmin ew ji pirr xeter ditDerê wi xist, Köç û Kilit
Sêst û ses neferên malêLesker komkir, bire holê
Bertal Axa tev Zar, zêçanKip girêdan, hevra pêçan
Hemû dan ber Silf, qirsûnanKustin mina har û dinan
Hemû hevpar wenda kinnMal sewtandin, talan kmn.
***
Dijmin gazi bêbext RayberKir, got" were rûne hember
Te dilsozi mera kar kirDilê Kemal Pasa sakir
Nema êdi Ser û TevgerBo te tune, çûyin û ger
Ew kesên ku gelê xweraNebm yar bav, diya xwera
Xeriban ra qet nabin yarDivê nejin, ew kes tucar
Te ji bo Zêr, Ziv'ên CihanKust Ali Sêr, Pirço Sahan
112
Dijmin ew ji pirr xeter ditDerê wi xist, Köç û Kilit
Sêst û ses neferên malêLesker komkir, bire holê
Bertal Axa tev Zar, zêçanKip girêdan, hevra pêçan
Hemû dan ber Silf, qirsûnanKustin mina har û dinan
Hemû hevpar wenda kinnMal sewtandin, talan kmn.
***
Dijmin gazi bêbext RayberKir, got" were rûne hember
Te dilsozi mera kar kirDilê Kemal Pasa sakir
Nema êdi Ser û TevgerBo te tune, çûyin û ger
Ew kesên ku gelê xweraNebm yar bav, diya xwera
Xeriban ra qet nabin yarDivê nejin, ew kes tucar
Te ji bo Zêr, Ziv'ên CihanKust Ali Sêr, Pirço Sahan
112
Edi nema kar û xebatLi Anqarê fermanek hat
Divê ferman êdi bêt ciXwedê ji bê, ew nabe si"
Serbaz ferman da leskeranGot"girêdrn, bignn zêran"
Lesker rabûn ew girêdanTev kinri, leqem, lêdan
Sara res dan ser çavên wiDan ber Diwar qenc pista wi
Qirin, hawara wi casiMirm didit, berçav, xwasi
Gulle berdan ser dilê wiPerçe-perçe bû canê wi
Jm Zarok ji hemû kustinQet keseki wi nehistin
Dijmm digot"ev kes nejinKu buninm, rojek bêjin
Kar-berên me neyên zaninBedelên kar, neyên dayin
Romê Zêr, Ziv suva standKar û berên xwe qenc qedand
113
Edi nema kar û xebatLi Anqarê fermanek hat
Divê ferman êdi bêt ciXwedê ji bê, ew nabe si"
Serbaz ferman da leskeranGot"girêdrn, bignn zêran"
Lesker rabûn ew girêdanTev kinri, leqem, lêdan
Sara res dan ser çavên wiDan ber Diwar qenc pista wi
Qirin, hawara wi casiMirm didit, berçav, xwasi
Gulle berdan ser dilê wiPerçe-perçe bû canê wi
Jm Zarok ji hemû kustinQet keseki wi nehistin
Dijmm digot"ev kes nejinKu buninm, rojek bêjin
Kar-berên me neyên zaninBedelên kar, neyên dayin
Romê Zêr, Ziv suva standKar û berên xwe qenc qedand
113
Gelê Kurd Rayber birnekeNavê wi zarokan neke
Ev hosiya KurdperweranDivê bimebe tucaran.
114
Gelê Kurd Rayber birnekeNavê wi zarokan neke
Ev hosiya KurdperweranDivê bimebe tucaran.
114
Si û Sê GuleyênDijmin - 1943
Fasist general MûxlaliKomkir hesen, Memed, Ali
Sebeb ji ew Kurdperwer bûnLi ser dozê bas siyarbûn
Wi si û sê Kurdên bijarDa pês Tomson, Tifîng, Sesar
Cangori bûn ew h VanêKurd bimekm qet wê janê.
115
Si û Sê GuleyênDijmin - 1943
Fasist general MûxlaliKomkir hesen, Memed, Ali
Sebeb ji ew Kurdperwer bûnLi ser dozê bas siyarbûn
Wi si û sê Kurdên bijarDa pês Tomson, Tifîng, Sesar
Cangori bûn ew h VanêKurd bimekm qet wê janê.
115
Qazi Mihamed
116
Qazi Mihamed
116
Qazi Mihamed
116
Qazi Mihamed
116
Komara Mahabet'ê ûXurandina Komar'ê
1946- 1947
Hezar neh sed û çil sesLi Mahabat, rojek xwes, ges
Hezaran Kurd ketin mesanTev Qazi ê mêrxwas, rêsan
Doz kinn wan, war, cihên xweÇand, Zargoûn, Zimanên xwe
Gotin "ev erd warê meyeMirata bav-kalên meye
Em naxwazm bijin bmdestEva daxwaz, eva mabest"
Li wê sazbû Komarek nûDijmm suva kisiya çû
Hat bijartm Serok-komarTev weziran rabû sond xwar
Ew kes Qazi Mihamed bûZana, Leheng, ew servan bû
Pirr aciz bûn dijminên harSahê fasist, ew Kuremar
117
Komara Mahabet'ê ûXurandina Komar'ê
1946- 1947
Hezar neh sed û çil sesLi Mahabat, rojek xwes, ges
Hezaran Kurd ketin mesanTev Qazi ê mêrxwas, rêsan
Doz kinn wan, war, cihên xweÇand, Zargoûn, Zimanên xwe
Gotin "ev erd warê meyeMirata bav-kalên meye
Em naxwazm bijin bmdestEva daxwaz, eva mabest"
Li wê sazbû Komarek nûDijmm suva kisiya çû
Hat bijartm Serok-komarTev weziran rabû sond xwar
Ew kes Qazi Mihamed bûZana, Leheng, ew servan bû
Pirr aciz bûn dijminên harSahê fasist, ew Kuremar
117
Eris dan ser MihabatêNûçê gihist Mûs'ê Sêrt'ê
Gund û bajar sewitandinXwina hezaran njanrdm
Sah xurand ew Komara nûGot"bikujin Serokan zû"
Li meydana Çar Çiran daPês çavên xwisk, bav-biran da
Serokên Kurd darda kirmKomar h holê rakinn
Sebeb ji Ingiliz, SovyetBi destên wan Tevger brnket.
118
Eris dan ser MihabatêNûçê gihist Mûs'ê Sêrt'ê
Gund û bajar sewitandinXwina hezaran njanrdm
Sah xurand ew Komara nûGot"bikujin Serokan zû"
Li meydana Çar Çiran daPês çavên xwisk, bav-biran da
Serokên Kurd darda kirmKomar h holê rakinn
Sebeb ji Ingiliz, SovyetBi destên wan Tevger brnket.
118
Mistefe Barzani
119
Mistefe Barzani
119
Mistefe Barzani
119
Mistefe Barzani
119
Pişti Salên 1950' anKurdistan'a Iran û Iraq
Rews xira bû Iraq, IranLi welatê bav-bapiran
Du Dewletên har û barbarÇûn ser Kurdan wek gurên har
Li tev Top û tev firokanKetin xwina Jin zarokan
Sê xwinmijên hov, koledarLi nav xwe de girtm biryar
Patkê Bexdat, Patkê SentoWek Varsowa, weka Nato
Ew h hember pirsa KurdanDemezrandin, wan namerdan
Rewsa Kurdan ket xeterêXwin henki h her derê
Dijmin xurt bûn, h ba hev bûnDost û yarên Kurd tunebûn
Dijminan nedidan emanPêsmerge ji bêt havil man
Ditin ku qet sernakevinGoûn"divê em birevm"
120
Pişti Salên 1950' anKurdistan'a Iran û Iraq
Rews xira bû Iraq, IranLi welatê bav-bapiran
Du Dewletên har û barbarÇûn ser Kurdan wek gurên har
Li tev Top û tev firokanKetin xwina Jin zarokan
Sê xwinmijên hov, koledarLi nav xwe de girtm biryar
Patkê Bexdat, Patkê SentoWek Varsowa, weka Nato
Ew h hember pirsa KurdanDemezrandin, wan namerdan
Rewsa Kurdan ket xeterêXwin henki h her derê
Dijmin xurt bûn, h ba hev bûnDost û yarên Kurd tunebûn
Dijminan nedidan emanPêsmerge ji bêt havil man
Ditin ku qet sernakevinGoûn"divê em birevm"
120
Pêncsed servan ketin riyanDerbaz bûn ser Zinar, Çiyan
Yar ditin wan hukma SovyetDijmm tev cesan pey wan ket
Pênce du roj ew mesiyanLi Sovyet de xwe hesiyan
Stalin ew belav k'rmYek û yek hev, cûda kirm
Serok Mele Mistefa bûDixwast dagere welat zû
Danzdeh salên dûr û dirêjLi Sovyet de ew kinn gêj
Dûra dageriyan welatDisa ser bû, wan ra xelat
Mêrxwas Mistefa BarzaniTev Qasimlo, Talabani
Ketin nav gel, gel rêzkmnBi milyonan siyar kinn
Gottn"erdê me KurdistanEm felat lon wê bm destan"
Pêsmerge derkettn çiyanGund û Mezre, li her ciyan
121
Pêncsed servan ketin riyanDerbaz bûn ser Zinar, Çiyan
Yar ditin wan hukma SovyetDijmm tev cesan pey wan ket
Pênce du roj ew mesiyanLi Sovyet de xwe hesiyan
Stalin ew belav k'rmYek û yek hev, cûda kirm
Serok Mele Mistefa bûDixwast dagere welat zû
Danzdeh salên dûr û dirêjLi Sovyet de ew kinn gêj
Dûra dageriyan welatDisa ser bû, wan ra xelat
Mêrxwas Mistefa BarzaniTev Qasimlo, Talabani
Ketin nav gel, gel rêzkmnBi milyonan siyar kinn
Gottn"erdê me KurdistanEm felat lon wê bm destan"
Pêsmerge derkettn çiyanGund û Mezre, li her ciyan
121
Canfîdayên mina sêranDoz parasttn weka mêran
Li nav destan, h ser kasanHember dijmm, hember casan
Wana gelek erd Azad kirDilê Kurdperweran sakir
Roj hat hêz h hev cûda bûnBûn dijên hev, bi salan çûn
Biran xwina hev njandmKurdistan tevda hêjandm
Bi wi tehri, wi hewa iDibûn nêçir bi hêsa i
Wana nexwast hêz bibin yekGelê Kurd dilsabe carek
Bi ramanên hev cûda iQet h hevdu nebûn xwe i
Hmek bûn çep, lunek bûn rastSasiti nekinn serast
Hina ku nebûn HumanistBûn Sosyalist, bûn Kominist
Ki Maoist, ki LeninistGel sifte ev nav dibihist
122
Canfîdayên mina sêranDoz parasttn weka mêran
Li nav destan, h ser kasanHember dijmm, hember casan
Wana gelek erd Azad kirDilê Kurdperweran sakir
Roj hat hêz h hev cûda bûnBûn dijên hev, bi salan çûn
Biran xwina hev njandmKurdistan tevda hêjandm
Bi wi tehri, wi hewa iDibûn nêçir bi hêsa i
Wana nexwast hêz bibin yekGelê Kurd dilsabe carek
Bi ramanên hev cûda iQet h hevdu nebûn xwe i
Hmek bûn çep, lunek bûn rastSasiti nekinn serast
Hina ku nebûn HumanistBûn Sosyalist, bûn Kominist
Ki Maoist, ki LeninistGel sifte ev nav dibihist
122
Sazûmanek nû itopikXwasttn çêkm, wê binin pêk
Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat
Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida
Ders bûyeran dernexisttnBêt senn, fedi hevdu xisttn.
Dr. Abdurrahman Qasimlo
123
Sazûmanek nû itopikXwasttn çêkm, wê binin pêk
Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat
Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida
Ders bûyeran dernexisttnBêt senn, fedi hevdu xisttn.
Dr. Abdurrahman Qasimlo
123
Sazûmanek nû itopikXwastin çêkin, wê binm pêk
Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat
Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida
Ders bûyeran dernexisûnBêt senn, fedi hevdu xistin.
Dr. Abdurrahman Qasimlo
123
Sazûmanek nû itopikXwastin çêkin, wê binm pêk
Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat
Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida
Ders bûyeran dernexisûnBêt senn, fedi hevdu xistin.
Dr. Abdurrahman Qasimlo
123
Bûyera Çil Nehan1959
Hezar nehsed pênce nehanEw bûyera çil û nehan
Çil neh Ronakbir û SerwextHemû komkir Roma bêbext
Kir Zindan û girtixananBi salan û roj û mehan
Bm êskence, zihn û lêdanÇend kes kustin, yên dm berdan
Romê ew kmn bm çavanBi salan û roj û sevan
Nehistin ku, Kurd ji rêzbmLi ser doza xwe siyarbin
Lê disa ji, Rom serfirazNebû, nehat cih ew daxwaz
Li her derê Kurd qenc rêzbûnGelek Komel, Parti sazbûn
Bi roj û sev xebat kirmDiplomasi pêsve binn
124
Bûyera Çil Nehan1959
Hezar nehsed pênce nehanEw bûyera çil û nehan
Çil neh Ronakbir û SerwextHemû komkir Roma bêbext
Kir Zindan û girtixananBi salan û roj û mehan
Bm êskence, zihn û lêdanÇend kes kustin, yên dm berdan
Romê ew kmn bm çavanBi salan û roj û sevan
Nehistin ku, Kurd ji rêzbmLi ser doza xwe siyarbin
Lê disa ji, Rom serfirazNebû, nehat cih ew daxwaz
Li her derê Kurd qenc rêzbûnGelek Komel, Parti sazbûn
Bi roj û sev xebat kirmDiplomasi pêsve binn
124
Ew Çil Nehe kesên bijarPûç kirm kar-berên neyar
Doza Kurd ket encamek nûCihanê ji Kurd naskir zû
Xebatên wan KurdperweranVala neçûn qet tucaran.
DAWl
125
Ew Çil Nehe kesên bijarPûç kirm kar-berên neyar
Doza Kurd ket encamek nûCihanê ji Kurd naskir zû
Xebatên wan KurdperweranVala neçûn qet tucaran.
DAWl
125
Hêja û nemirên Kurdistan
i26
Hêja û nemirên Kurdistan
i26
Hêja û nermrên Kurdistan
*26
Hêja û nermrên Kurdistan
*26
Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melbourne
127
Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melbourne
127
128128
Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melboume
127
Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melboume
127
128128
<W>2£. nV*C(S!Wi) £&(»Vt)
Wêsanên Dêrsim 1992MELBOURNE
<W>2£. nV*C(S!Wi) £&(»Vt)
Wêsanên Dêrsim 1992MELBOURNE