7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
1/101
UNIVERSIDADE FEDERAL DE ALAGOAS
INSTITUTO DE GEOGRAFIA DESENVOLVIMENTO E MEIO AMBIENTE
CURSO DE GEOGRAFIA BACHARELADO
LUIZ FELIPE BARROS SILVA
O METABOLISMO DESTRUTIVO NA EVOLUO BIOLGICA EM GERAL E NA
HISTRIA HUMANA EM PARTICULAR
Macei, AL2015
1
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
2/101
LUIZ FELIPE BARROS SILVA
O METABOLISMO DESTRUTIVO NA EVOLUO BIOLGICA EM GERAL E NA
HISTRIA HUMANA EM PARTICULAR
Monografia apreen!a"a ao #$ro "e %eografia
Bac&are'a"o "a Uni(eri"a"e Fe"era' "e
A'agoa, co)o re*$ii!o + o!en-.o "o !/!$'o "e
Bac&are' e) %eografia
Orien!a"or Prof Sin(a' A$!ran
#oorien!a"ora Prof 3r Maria #ri!ina Soare
Paniago
Macei, AL2015
2
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
3/101
LUIZ FELIPE BARROS SILVA
O METABOLISMO DESTRUTIVO NA EVOLUO BIOLGICA EM GERAL E NA
HISTRIA HUMANA EM PARTICULAR
Monografia apreen!a"a ao #$ro "e %eografia
Bac&are'a"o "a Uni(eri"a"e Fe"era' "e
A'agoa, co)o re*$ii!o + o!en-.o "o !/!$'o "e
Bac&are' e) %eografia, o!e(e a "e(i"a
apro(a-.o peran!e a preen!e anca
e4a)ina"ora
Banca Examinadoa!
Prei"en!e Prof6a7
Me)ro Prof6a7
#oor"ena"or Prof6a7
Macei, AL
2015AGRADECIMENTOS
3
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
4/101
E!e !raa'&o n.o !eria i"o po/(e' e) a con!ri$i-.o "ire!a e in"ire!a "e
a'g$)a peoa, a *$ai n.o po"eria fa'!ar $) incero e ca'oroo agra"eci)en!o
E) epecia', )in&a ).e I(e!e e )e$ pai, Mar!iniano, fora) o principai coa$!ore
"e!e !raa'&o na )e"i"a e) *$e fi8era) )$i!o )ai "o *$e garan!ir a )in&a
e4i!9ncia )a!eria' a!: &o;e, fornecera) a poii'i"a"e "e "e"icar )e$ !e)po
*$ae in!egra')en!e ao e!$"o, )e "ipenan"o "a necei"a"e i)e"ia!a "e
(en"er, ara!a, a )in&a for-a "e !raa'&o no )erca"o, !.o cara + )aior par!e "a
peoa no )$n"o Agra"ec9'o "e !o"o cora-.o ain"a : po$co
Min&a fi'&a Moe)a e) "$nior, Vinici$ @orre, F'a(iane Mon!eiro, Lara Rani,
#'ara %arcia e a !o"o o peoa' "o gr$po "e e!$"o M:8ro e L
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
5/101
Depois de hoje
a vida no vai mais ser a mesma
a menos que eu insista em me enganar
alis
depois de ontem
tambm foi assim
anteontem
antes
amanh
6Pa$'o Le)ini7
Qual a grande ao que no um extremo no
instante em que se cumpre?
6S!en"&a'7
RESUMO
5
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
6/101
ABSTRACT
6
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
7/101
SUM"RIO7
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
8/101
ID@RO3UO.............................................................................................................
1 AS #ARA@ERGS@I#AS ME@ABHLI#AS E EVOLU@IVAS 3A VI3AAPLI#A3AS CS PAR@I#ULARI3A3ES UMADAS.........................................................
11 3o InorgJnico ao OrgJnico A (i"a e) a!i(i"a"e A pri)eira crie e$pera-=e................................................................................................................
111 O er inorgJnico.................................................................................................
112 O er orgJnico....................................................................................................
12 A "i!in-.o gen!ipofen!ipo...................................................................................
1K A "iferen!e co)p'e4i"a"e na e(o'$-.o "a (i"a.......................................................
1 A principa' epecifici"a"e "a (i"a &$)ana o !raa'&o..................................................
2 SER SO#IAL, FORMAS SO#IAIS 3A PRO3UO E AS3ES@RUIES AMBIED@AIS......................................................................................
21 Ser ocia' e re'a-=e "e pro"$-.o............................................................................
22 #o)$ni"a"e pri)i!i(a, e4ce"en!e e c'ae ociai....................................................
2 O )o"o "e pro"$-.o e a "e!r$i-.o a)ien!a'......................................................
21 Mo"o "e pro"$-.o ecra(i!a e "e!r$i-.oa)ien!a'...........................................................44
22 Mo"o "e pro"$-.o fe$"a' e "e!r$i-.o a)ien!a'.....................................................
K O #API@AL, PAR@I#ULARI3A3ES 3O 3ESEDVOLVIMED@O 3OMO3O 3E PRO3UO #API@ALIS@A E A 3ES@RUIO AMBIED@AL DAFORMA 3E #RISE AMBIED@AL....................................................................................
K1 A !ranfor)a-.o "e "in&eiro e) capi!a' a orige) "o (a'or "e !roca...............................
K2 O i!e)a fari' e o capi!a' pro"$!i(o.........................................................................
KK O "een(o'(i)en!o "o capi!a'..................................................................................
KK1 Ac$)$'a-.o pri)i!i(a e "e!r$i-.o a)ien!a'...........................................................
KK2 A "$p'a re(o'$-.o................................................................................................
K #api!a', in"
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
9/101
O pro'e)a a)ien!ai n$nca e!i(era) !.o can"en!e co)o no )$n"o
con!e)porJneo, en"o, por!an!o, conen$a')en!e acei!o o progn!ico "a criea)ien!a', ore!$"o a par!ir "o fi) "a ":ca"a "e 1Q0 *$an"o co)e-a a er
a)p'a)en!e con!a!a"o A "i(erg9ncia co)e-a) a aparecer *$an"o paa)o +
propo!a "e o'$-=e, on"e e!.o i)rica"o o pre$po!o ico "e *$e
par!e)
Por ee )o!i(o, no !ra!o "a *$e!.o, ac&a)o f$n"a)en!a' a e'$ci"a-.o
pre'i)inar "o pre$po!o *$e f$n"a) e!a an'ie "a )aneira )ai !ranparen!e
po/(e' para *$e o 'ei!or n.o e aorre-a co) a $rprea a"(in"a "e $)a
propo!a )inori!ria "en!ro "e $) con!e4!o g'oa' "e en4ergar o )$n"o, e, por
coneg$in!e, a pro'e)!ica a)ien!a'
Ai), noo pri)eiro cap/!$'o !en!a in!e!i8ar, a noa apreen.o eencia'
"o )$n"o *$e para n : f$n"a)en!a' e e rea'i8a a par!ir "e $) efor-o
prof$n"o para *$e coniga)o ref'e!ir no pena)en!o, a )aneira )ai fie' po/(e'
*$e e co)por!a a "inJ)ica rea' "o )$n"o *$e (i(e)o @an!o no *$e "i8 repei!o
ao co)por!a)en!o na!$ra' *$e prece"e o $rgi)en!o "a ep:cie &$)ana, *$an!o a
epecifici"a"e "e!a
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
10/101
&i!ria A forma social"a organi8a-.o "o !raa'&o foi )o"ifica"a no !e)po "e
acor"o co) a necei"a"e 6)ai o$ )eno7 eco'&i"a pe'a &$)ani"a"e "en!ro
"a poii'i"a"e *$e e!a(a) co'oca"a pe'a rea'i"a"e na!$ra' e4!erna e a
corpora'i"a"e na!$ra' "o ere &$)ano 3ea for)a, $rgi$ co)o poii'i"a"e e
necei"a"e, for)a "iferen!e "e $)i.o "e $n &o)en ore o o$!ro,
$rgin"o, ai), a c'ae ociai A e4i!9ncia "e $) an!agoni)o en!re
pro"$!ore "ire!o e "ono "o )eio "e pro"$-.o ir per)ear, a par!ir "o )o)en!o
e) *$e $rge, !o"a a ocie"a"e e for)a "e pro"$-.o *$e e !ornara)
&ege)Tnica E!a re'a-.o econT)ica : pro"$!o "o "een(o'(i)en!o &i!rico
&$)ano e con"iciona a re'a-=e *$e o ere &$)ano e!ae'ece) co) a
na!$re8a, e'egen"o a !:cnica e o ri!)o "e "e!r$i-.o "o )eio a)ien!e co)
ae na necei"a"e "a organi8a-.o "a pro"$-.o De!e eg$n"o cap/!$'o
$!i'i8a)o, principa')en!e a e'aora-=e "e ar' Mar4 e Frie"ric& Enge' no e!$"o
ore a ocie"a"e e "e a$!ore *$e eg$ira) $a concep-.o )e!o"o'gica "e"e
en!.o, co)o por e4e)p'o Leo $er)an, Eric oan, Perr? An"eron, De!!o e
Bra8 3o 'a"o "a infor)a-=e *$e )arca) a "e!r$i-=e a)ien!ai, con!ri$/ra)
a ora "e #'i(e Pon!ing e >o&n Be''a)? Fo!er
Da con!in$i"a"e "o "een(o'(i)en!o &i!rico &$)ano, a c'ae ir.o e
)e!a)orfoear "e "i(era )aneira, a$)in"o for)a "e $)i.o "iferen!e, a
po'ari8a-.o "e c'ae per)anece conoco a!: &o;e, )a $a )ai no(a for)a : o
foco "o noo !erceiro cap/!$'o A re'a-.ocapi!a' aparece na &i!ria )$i!o
rei"$a')en!e ain"a na An!ig$i"a"e, )a a$)e $a for)a )ai "een(o'(i"a,
co) !o"a a i)pon9ncia "o e$ apec!o )ai )arcan!e "e g'oa'i"a"e, apena co)
o "een(o'(i)en!o "a in"
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
11/101
*$an"o a!inge a $a for)a g'oa' )ai )a"$ra, *$e .o a!i(a"a $a e4pre=e
)ai "e!r$!i(a, co) a crie a)ien!a' !o)an"o corpo e) cononJncia co) a crie
e!r$!$ra' "o capi!a', $) car!er ca"a (e8 )ai a$r"a)en!e incon!ro'(e' e
inacei!(e'
A *$e!.o "e f$n"o para a *$a' o(ia)en!e n.o pre!en"e)o "ar $)a
repo!a acaa"a, )a !.o o)en!e con!ri$ir co) o e*$aciona)en!o "e!a
*$e!=e "e f$n"o *$e e co'oca) i)pera!i(a)en!e para e penar o pro'e)a
a)ien!a' :, *$ai a con"i-=e neceria para *$e $)a Xconci9ncia
a)ien!a'Y poa correpon"er + pr!ica econT)ica )a!eriai "a ocie"a"e D.o
"econ&ece)o e!a pro'e)!ica *$e per)eia *$a'*$er an'ie a)ien!a' o$
ocia', a "a necei"a"e "e $)a propoi-.o cien!/fica ap'ic(e' "en!ro "o *$e
ae)o "a rea'i"a"e, $a 'ei e con!ra"i-=e Dee en!i"o, e o noo
"iagn!ico "a rea'i"a"e "ifere "o *$e e'a rea')en!e :, o(ia)en!e, noa
propoi-=e encon!rar.o :ria arreira para a efe!i(a-.o 3i!o e) o$!ra pa'a(ra,
e "econ&ece)o a ca$a "o pro'e)a a)ien!ai e ociai *$e gri!a) $a
e4i!9ncia e creci)en!o recen!e, e con!in$a)o a!acan"o o efei!o gera"o co)
po'/!ica *$e rep=e) a )e)a ca$a, o )e)o creci)en!o "ee pro'e)a
per)anecer na )e)a a)p'ia-.o
O "iagn!ico &ege)Tnico para a crie a)ien!a' co)e-o$ a er ecri!o no
fi) "a ":ca"a "e 1Q0, )a a o'$-=e propo!a e!i(era) 'onge "e re$'!a"o
ignifica!i(o, a'go faci')en!e con!a!(e' *$an"o oer(a)o a piora $!ancia',
!an!o *$an!i!a!i(a *$an!o *$a'i!a!i(a)en!e, "o pro'e)a a)ien!ai na
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
12/101
(i"a na!$ra' e) in!onia co) a (i"a ocia', !en"o por fina'i"a"e o a!en"i)en!o p'eno
"a necei"a"e &$)ana, e) o!c$'o "e *$a'*$er na!$re8a econT)ico
ocia'
12
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
13/101
1 AS #ARA@ERGS@I#AS ME@ABHLI#AS E EVOLU@IVAS 3A VI3AAPLI#A3AS CS PAR@I#ULARI3A3ES UMADAS
Para co)e-ar a !ra!ar "a pro'e)!ica e) *$e!.o, : necerio c'arear
noa co)preen.o "o *$e : o )$n"o e "e *$e for)a e inere ne'e a ocie"a"e
&$)ana A ocie"a"e &$)ana : par!e "a na!$re8a o$ e op=e a e'a Se : par!e "a
na!$re8a : cer!o *$e po$i $a epecifici"a"e eenciai, *$ai .o Se :
opo!a + na!$re8a "e on"e a"(eio a ocie"a"e &$)ana
Doo o;e!o no $gere $) ca)in&o concei!$a' a !ri'&ar para )e'&or
co)preen"9'o e repon"er)o + perg$n!a $praci!a"a e) $) en!i"o *$e no
forne-a )ai efe!i(a opor!$ni"a"e "e enfren!ar)o o i)eno "eafio "e con!r$ir
$)a ocie"a"e ra"ica')en!e "iferen!e, )eno "e!r$!i(a co) o proceo na!$rai
e) no fr$!rar)o co) o re$'!a"o e!ip$'a"o W cer!o *$e & $)a crie
a)ien!a' "e car!er g'oa' e) a'g$) n/(e', !o"o o a'ar)e no repe!e)
incana(e')en!e e!a e4pre.o, )a coni"era)o necerio en!en"er)o
)ini)a)en!e o f$nciona)en!o eencia' "o )e!ao'i)o io'gico, poi, n.o &
(i"a *$e n.o o rea'i8a A crie a)ien!a' :, generica)en!e, $) "erepei!o ao 'i)i!e
"e repoi-.o "ee )e!ao'i)o A "ific$'"a"e i)poii'i"a"e, para er )ai
precio "e o i!e)a "o capi!a' coni"era'o e) $a a-.o e e4prea, por $)'a"o, na reafir)a-.o "o pro'e)a co) ca"a (e8 )aior con!$n"9ncia "e"e $a
con!a!a-.o, e por o$!ro, na ree'aora-.o "e propo!a a"e*$a"a + necei"a"e
"e repro"$-.o "o capi!a' e) inc'$/'o co)o ca$a "a "e!r$i-=e
Sen"o ai) par!i'&a)o "a concep-.o "e Fo'a"ori 62001a7, ao coni"erar a
orige) "a coia co)o a'$!ar para $a "efini-.o, rea'i8are)o $)a apro4i)a-.o
inicia' ao $rgi)en!o "a (i"a para !en!ar en!en"er $a re'a-.o co) o a)ien!e,
e4p'ici!an"o ai) a $a pri)eira for)a "e "e!r$i-.o"e e$ prprio )eio"e (i"a pro(enien!e "e $a a!i(i"a"e repro"$!i(a e a i)p'ica-=e "i!o para a
e(o'$-.o "a (i"a e) gera' E) eg$i"a er necerio pon!$ar a'g$)a
carac!er/!ica "e $)a for)a co)p'e4a epec/fica "e (i"a *$e .o o ere
&$)ano e *$e, para !an!o, po$e) par!ic$'ari"a"e f$n"a)en!ai para e'$ci"ar a
*$a'i"a"e "i!in!a *$e e!a ep:cie e re'aciona co) o en!orno e por io !a):)
e )o"ifica "i!in!a)en!e "o "e)ai ere (i(o
13
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
14/101
11 3OIDOR%[DI#OAOOR%[DI#O A VI3AEMA@IVI3A3E ASPRIMEIRAS#RISESESUPERAES
111 O SERIDOR%[DI#O
E) pri)eiro '$gar : i)por!an!e !er $)a "i)en.o &i!rica pre'i)inar o
p'ane!a !erra, ;$n!o co) o i!e)a o'ar, po$i cerca "e ,Q i'&=e "e ano
6FOLA3ORI, 2001a7 An!e "o e$ $rgi)en!o, ; &a(ia e paa"o o$!ro i'&=e "e
ano1a!: *$e foe po/(e' a $a orige), en"o ai), o p'ane!a !erra : $) "o
re$'!a"o "e $) "een(o'(i)en!o "a )a!:ria *$e progrei(a)en!e poii'i!o$
"iferen!e organi8a-=e e!r$!$rai no $ni(ero, o *$e ignifica for)a "e e4i!9ncia
par!ic$'are "e acor"o co) a "iferen!e rea "o co)o *$e gan&a)
carac!er/!ica "i!in!a $)a "a o$!ra, )a co) $)a orige) co)$) A @erra no
i!e)a o'ar po$i $)a poi-.o "i!Jncia "o n o carter amontoa&o &ouniverso que contraria a i&eia ,omo!nea e suave &os &efensores &o -i!"-an!> e asme&i%es reali?a&as so-re a &ensi&a&e &a matria que n+o corres#on&eu ao #revisto#ela teoria &o -i!"-an. @o(e$ como resulta&o$ e'istem outras inter#reta%es que su!eremmais um universo sem ori!em e sem :m$ e$ #ortanto$ sem conota%es &e criacionismo&ivino AB
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
15/101
'i)i!e .o, "e )aneira gera', a e4pre.o "o *$e $ca)o e'$ci"ar co) o !e4!o
inicia')en!e, en!en"en"o $) 'i)i!e *$e a (i"a )e)a po$i, an!e )e)o "e
agregar a *$e!.o "o er &$)ano 6$) "een(o'(i)en!o po!erior "a (i"a7 ne!e
con!e4!o
An!e "a (i"a e4i!ir no p'ane!a !erra, e!e ain"a era a!an!e e)e'&an!eK,
"e $) pon!o "e (i!a a!)of:rico, ao o$!ro p'ane!a "o i!e)a o'ar *$e !e)
a'g$)a pro4i)i"a"e co) a !erra, e )o"ifican"o co) o !e)po e) f$n-.o "e $)a
:rie "e fa!ore, "en!re e'e, o $rgi)en!o "a (i"a co) a poii'i"a"e "e rea'i8ar a
fo!o/n!ee, con$)in"o "i4i"o "e carono e 'ieran"o o4ig9nio na a!)ofera no
"ecorrer "e i'&=e "e ano Do *$a"ro 1 : po/(e' oer(ar a co)poi-.o gaoa
a!$a' "a @erra e "o "oi p'ane!a )ai pr4i)o, Mar!e e V9n$
\$a"ro 1 #o)poi-.o "o principai gae p'ane!rio
G#$ V%n&$ Ma'( T(aDi)xido d( ca*ono Q,50] 5,00
]
0,0K]
Ni'o+%nio K,50] 2,^0] ^,00]Oxi+%nio Ve!/gio 0,1K] 21,00]M('ano 1,^0 pp)
A+,nio ^0,00 pp) 1,Q0] 1,00]T(m-(a'&a m.dia
/0C1
5 5K 1K
Fon!e Lo(e'oc 61__7 ap$"Fo'a"ori 62001a7
A co)poi-.o a!)of:rica "o p'ane!a pr4i)o + !erra 6\$a"ro 17 no
)o!ra a i)ena concen!ra-.o "e "i4i"o "e carono no p'ane!a Mar!e e V9n$,
e) co)para-.o co) a *$ae n$'a concen!ra-.o na @erra O o4ig9nio : $) e'e)en!o
*$e na @erra !e) cen!ena "e (e8e a )ai *$e no "e)ai p'ane!a a "iferen-a
"e !e)pera!$ra en!re a !erra e o o$!ro p'ane!a !a):) "eno!a) $)a
"e!er)inan!e par!ic$'ari"a"e para *$e e4i!a a (i"a ne!e p'ane!a
3 < #artir &a -iolo!ia se sustenta que a Ierra n+o teve o'i!nio livre &urante o #rimeiro1$6 -il,+o &e anos. Au se(a$ um ter%o &e sua vi&a. / que a #ro#or%+o atual$ &ea#ro'ima&amente 21J &e o'i!nio na atmosfera$ relativamente recente$ &os ltimos600 mil,es &e anos AB
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
16/101
O c&.o on"e e aen!o$ a (i"a, $a ae, : aio'gica, o$ e;a, a (i"a
$rge "a n.o (i"a, e)ora foe) co)po!o orgJnico pree4i!en!e,
re'a!i(a)en!e e!!ico, *$e '&e er(ira) co)o o pri)eiro rec$ro a'i)en!are
"a pri)eira for)a "e (i"a 3ea for)a, e!e co)po!o e4i!ia) na !erra e)
(i"a e !a):) e4i!e) e) o$!ro p'ane!a on"e n.o foi encon!ra"o nen&$) (e!/gio
"e (i"a S.o e!e co)po!o orgJnico "e carono 6a)inoci"o, a-
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
17/101
proceo *$/)ico, o o4ig9nioQna for)a "e O2, $) g !4ico para a )aioria "a
for)a "e (i"a pri)i!i(a %eran"o ai) o *$e Fo'a"ori c&a)a "eprimeira crise
ambientalpara a vida6FOLA3ORI, 2001a, p K17 @en"o i"o ge!a"a pe'a (i"a
)e)a e) $) proceo *$e ignifico$ $)a ep:cie "e Xa$!o"e!r$i-.oY co)o
cone*$9ncia "o no(o "een(o'(i)en!o "e $a a!i(i"a"e (i!ai
En!re!an!o, ;$n!o co) a pri)eira crie a)ien!a' para a (i"a, a"(eio o
e'e)en!o para $per'a, a (i"a "een(o'(e$e e origino$ no(a for)a *$e e
a'i)en!a(a) "o o4ig9nio 'iera"o pe'a no(a cianoac!:ria 6fotossinteti#antes7,
*$e era) !4ico para a pri)eira ac!:ria e para a prpria cianoac!:ria A
pri)eira c:'$'a aerica 6eucariontes7 $rgira) co)o pro"$!o "e!a pri)eira
crie a)ien!a', apro(ei!an"o o o4ig9nio 'iera"o pe'a cianoac!:ria a!ra(: "a
respiraopara *$ei)ar o co)po!o inorgJnico, en"o ai), $)a )aneira )ai
eficien!e e) !er)o energ:!ico *$e a for)a "e (i"a an!erior *$e $!i'i8a(a a
fermentao A':) "io, $a carac!er/!ica ce'$'ar, co) n
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
18/101
&i!ria "a (i"a e4pan.o e crie Fo'a"ori 62001a7 c&a)a a $pera-.o "e!a
crie $e*$en!e + e4pan=e "e revolu'es da vida( A pri)eira re(o'$-.o "a
(i"a foi e$ prprio $rgi)en!o ao concen!rar energia e )a!:ria e) epara"o "o
en!orno e a'i)en!an"o "e co)po!o orgJnico pree4i!en!e a eg$n"a, foi
*$an"o e pao$ a $!i'i8ar energia o'ar para e a'i)en!ar "o inorgJnico,
pro"$8in"o o pri)eiro ere a$!!rofo a !erceira re(o'$-.o "a (i"a : o
$rgi)en!o "o ere e$carion!e, poii'i!an"o $)a "i(eri"a"e )aior "e ere
(i(o na )e"i"a e) *$e $rge) a c:'$'a co) n
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
19/101
i)p'e a"ap!a-.o + )$"an-a 6incon!ro'(ei7 "o en!orno, for)an"o "iferen!e
gene "e acor"o co) o "iferen!e a)ien!e poi pro"$8e) "iferen!e repo!a,
"ea for)a o in"i(/"$o "e $)a ep:cie n.o .o )ai *$e $)a repo!a pai(a
ao ocorri"o no a)ien!e e4!erno Ma, Fo'a"ori par!e "e $)a o$!ra perpec!i(a, a "e
*$e a)o o fa!ore age) i)$'!Jnea e co)p'e)en!ar)en!e na e(o'$-.o "o
organi)o XO pai incre)en!a) a (iai'i"a"e "o e$ fi'&o "e "$a )aneira
!ran)i!in"o )e'&ore gene para $) a)ien!e f$!$ro e !ran)i!in"o $) )e'&or
a)ien!e para o gene (in"o$roY 6FOLA3ORI, 2001a, p 507
Ai), o in"i(/"$o "e $)a ep:cie, po$e) $) pape' a!i(o na
)o"ifica-.o "o e$ a)ien!e, o *$e con!ri$i f$n"a)en!a')en!e para a con"i-=e
"e (i"a "a pr4i)a gera-=e e co)p=e) a !eia co)p'e4a *$e "e!er)inar *$ai
no(a carac!er/!ica ir.o $rgir no no(o in"i(/"$o 3ea )aneira (e)o *$e a
(i"a : )$i!o )ai *$e $)a )era a"ap!a-.o ao en!orno, na (er"a"e e'a prpria
)o"ifica o en!orno, : a!ra(: "e $a prpria a!i(i"a"e *$e po"e )o"ificar a
con"i-=e "e e4i!9ncia "a prpria (i"a 3ea )aneira, o fen!ipo 6apec!o *$e
"eno!a a in!erre'a-.o "e $) in"i(/"$o co) o en!orno7 gan&a !an!a i)por!Jncia para
en!en"er)o a e(o'$-.o "a (i"a *$an!o o gen!ipo
O e4e)p'o "a pro"$-.o "a ca)a"a "e o8Tnio pe'a cianoac!:ria $)a
for)a "e (i"a ain"a )$i!o i)p'e : a'$!ar para i'$!rar o apec!o a!i(o e n.o
pai(o "a (i"a ao )o"ificar e'a prpria o )eio e) *$e (i(e crian"o $) no(o,
)o"ifica"o, a'!eran"o a con"i-=e "e (i"a "a pr4i)a gera-=e
E!a "i!in-.o : par!ic$'ar)en!e i)por!an!e para noo o;e!o para n.o
cair)o e) "efi'a"eiro *$e a!ri$e) $) pape' i)p'ifica"o na re'a-.o "a
ep:cie co) o e$ en!orno, co)o e agie pai(a)en!e 3a "e!er)ina-.o
gen:!ica, "eri(ae arg$)en!o *$e co'oca) no gene $)a capaci"a"e "e
con"icionar a (i"a "e *$a'*$er in"i(/"$o "en!ro "e *$a'*$er ep:cie, inc'$i(e a&$)ana, n.o a!ri$in"o o (er"a"eiro ignifica"o par!ic$'are "e $a a!i(i"a"e
(i!a', e ore!$"o "econ&ecen"o a capaci"a"e "e $) in"i(/"$o o$ ep:cie agir, e'e
)e)o, ore $a f$!$ra con"i-=e (i!ai O fen!ipo, ne!a concep-.o, : (i!o
co)o )era repo!a )ecJnica "o gen!ipo "a"o
9 Para Dn!ol&$ to&os os or!anismos n+o a#enas se &esenvolvem &entro &e um cam#oam#lo &e rela%es$ mas tam-m contri-ui atravs &e sua #r=#ria ativi&a&e #ara a
#er#etua%+o e transforma%+o &aquele cam#o.
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
20/101
L$c c&a)a e!a capaci"a"e e(o'$!i(a "a (i"a "e Xa"ap!a-.o a!i(aY Para
e'e, : $) proceo "e aperfei-oa)en!o "e $)a for)a "e er, "ea for)a o er
orgJnico a!$a !a):) co)o X$)a ep:cie "e conci9ncia, i)por!an!e epifenT)eno,
en*$an!o rg.o $perior "o f$nciona)en!o efica8 "a repro"$-.oY Ai), X$) er
ocia' po"e $rgir e e "een(o'(er co) ae e) $) er orgJnico e *$e ee
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
21/101
*$an"o ain"a n.o era concen!ra-.o "e energia e )a!:ria e) epara"o "o en!orno,
)a apena )a!:ria ai!ica "e co)po!o orgJnico, originan"o e "een(o'(en"o
a (i"a co) ae na )$"an-a iogeo*$/)ica na!$rai e a engen"ra"a pe'a
prpria a!i(i"a"e (i!a', co)p'e4ifican"oe ain"a )ai D.o : po/(e' no "e!er a*$i
e) n/(e' "e "e!a'&e, o ca)in&o epec/fico !ri'&a"o pe'a (i"a e) $a
paagen + for)a )ai co)p'e4a Para o noo o;e!o, a par!ic$'ari"a"e
eenciai "a $a pri)eira e(o'$-=e :no $ficien!e para *$e poa)o
con!a!ar, "e for)a )ai in!:!ica *$e no Xnaci)en!o rea' "e $)a for)a b"e er
)ai co)p'e4a (erificae, "e *$a'*$er )o"o, $) a'!o ea for)a )ai co)p'e4a :
a'go qualitativamentenovo, c$;a g9nee n.o po"e ;a)ai er "e"$8i"a "a for)a
)ai i)p'eY b X"ee a'!o !e) e)pre '$gar o aperfei-oa)en!o "a for)a "e er
bY 6LU#S, 1^, p K7 Ve)o, "ea )aneira, *$e a *$a'i"a"e *$e )enciona o
a$!or, "i8 repei!o + e9ncia "e $) er, por!an!o, "i8er *$e a (i"a ao 'ongo "e $a
e(o'$-.o, e) ca"a no(o a'!o "een(o'(e$ $) apec!o X*$a'i!a!i(a)en!e no(oY
ignifica *$e &o$(e $)a )o"ifica-.o "a e9ncia "e!a no(a for)a "e (i"a e)
re'a-.o + an!erior, geran"o o Xaperfei-oa)en!oY, eg$in"o e!a con!a!a-.o, e'e
)enciona *$e $)a Xa"ap!a-.o a!i(aY : e4a!a)en!e a capaci"a"e "a (i"a "e
inf'$enciar na 'in&a gerai "e!a )o"ifica-=e eenciai "e aperfei-oa)en!o
eg$in"o e$ prprio )ecani)o repro"$!i(o Ai), XD.o ere)o capa8e "e
cap!ar $a b"o er ocia' epecifici"a"e e n.o co)preen"er)o *$e $) er ocia'
po"e $rgir e e "een(o'(er co) ae e) $) er orgJnico e *$e ee
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
22/101
ain"a $)a o$!ra con!a!a-.o *$e fa8 Fo'a"ori 62001a7 e *$e no parece
i)por!an!e co)o $) a"en"o para o noo o;e!o, "i8 repei!o a $)a !en"9ncia "e
f$n"o *$e a (i"a, "e )aneira gen:rica, carrega e) $a e(o'$-.o a tend+ncia ,
liberao do meio ambiente E!a !en"9ncia : ori$n"a "a prpria a!i(i"a"e (i!a' 6o$
e;a, "a (i"a )e)a7
A (i"a, e) !er)o gen:rico, )o!ra a !en"9ncia + 'iera-.o "o
)eio a)ien!e b a )o"a'i"a"e *$e a$)e) a "i(era
for)a "e (i"a ao $car $)a )aior )oi'i"a"e para proc$rar
no(o epa-o e rec$ro, no(a fon!e energ:!ica o$ no(a
in!erre'a-=e co) o$!ra for)a "e (i"a 6FOLA3ORI, 2001a,
p QK7
Seg$n"o Fo'a"ori ee ca)in&o : e)pre acen"en!e E po"e er ai)
"ecri!o Pri)eiro a (i"a e 'iera "a g$a, on"e e origina ao paar a e4i!ir
!a):) e) !erra "epoi e 'iera "a $;ei-.o fi4a ao o'o o ani)ai .o $) a'!o
*$a'i!a!i(o e) re'a-.o + p'an!a na )e"i"a *$e co)e) a'go *$e ; po$i $)
ar)a8ena)en!o energ:!ico Po!erior)en!e o corpo e 'iera "o o'o E) eg$i"a,
co) a ep:cie &$)ana, : a!ingi"o "oi a'!o *$a'i!a!i(o a ).o e 'iera) "a
'oco)o-.o e a 'iera-.o "o c:rero e) re'a-.o ao 'i)i!e *$e i)p=e $a
a'i)en!a-.o 6LEROI%ROUAD ap$" FOLA3ORI, 2001a, p QK7
A con"i-=e *$e propiciara) o $rgi)en!o "a ep:cie &$)ana e $a
"i!in-.o f$n"a)en!a' co) a na!$re8a fora) e) gran"e par!e $) re$'!a"o
cone*$en!e "ea !en"9ncia + 'iera-.o, eg$n"o Fo'a"ori Dee en!i"o, :
po/(e' !ra-ar e)e'&an-a no en!i"o "e *$e e!a !en"9ncia + 'iera-.o e!aria
in!erre'aciona"a co) o Xaperfei-oa)en!oY 6LU#S, 1^_, p K7 co) ae e)no(o pa!a)are "e co)p'e4i"a"e, *$e )enciona L$c O Xa'!oY 6LU#S,
1^_, p K7 *$e )enciono$ o a$!or e *$e e (erifica) co) o naci)en!o rea' "e $)a
for)a )ai co)p'e4a "e (i"a, .o o $rgi)en!o "e a'go *$a'i!a!i(a)en!e no(o
E!a no(a co)p'e4i"a"e $rgira) e) )eio a $)a re"e "e in!erre'a-=e
en!re o )$n"o ai!ico ere na!$rai inorgJnico e o ere i!ico ere
na!$rai (i(o orgJnico, (ege!ai e ani)ai Para "eignar e!a $ni"a"e co)p'e4a
"o (rio e'e)en!o *$e co)p=e) a (i"a no ca)po "o e!$"o a)ien!ai,eco'gico e geogrfico, con(enciono$e c&a)a'a "e ecossistema, *$e "i8
22
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
23/101
repei!o + $)a co)$ni"a"e "e organi)o e e$ )eio a)ien!e 6POD@ID%, 15,
p K57 E!e ecoi!e)a i)p'ica e) "i(ero n/(ei "e co)p'e4i"a"e in!era!$an"o
no proceo "e repro"$-.o "a (i"a I!o : a'go *$e n.o ocorre "e $)a )aneira
e!!ica XS.o necerio )i'&are "e ano para !ran)$!a-.o "o e!a"o "e roc&a
r$!a, e) (ege!a-.o, paan"o por '/*$en e )$go, para a)a)aia, p'an!a, e
e(en!$a')en!e r(ore, para criar o cl!max"e $)a f'ore!abY 6POD@ID%, 15, p
K_ grifo noo7 A':) "io, "a )e)a )aneira *$e $)a ep:cie e! $or"ina"a
+ circ$n!Jncia epec/fica "o ecoi!e)a na *$a' e! ineri"a e "een(o'(e$
e e) con;$n!o, Xo prprio ecoi!e)a .o par!e "e $) !o"o ai n"a )aior a
prpria !erraY 6POD@ID%, 15, p K7
En!re!an!o, Fo'a"ori 62001a7 no fa8 $) a'er!a an!e "e ai)i'ar)o o
concei!o "e ecoi!e)a, propa'a"o co)o $)a !en"9ncia "a (i"a a $) equil!brio
din-mico)., "ea )aneira, o a$!or "i8 *$e e!e concei!o n.o : fe'i8 e) carac!eri8ar
a for)a co)p'e4a "a (i"a *$e acon!ece )ai co)o X$) re$'!a"o n.o $ca"oY
6FOLA3ORI, 2001a, p 20K7, e *$e por!an!o, n.o & *$a'*$er !en"9ncia !e'eo'gica
ao e*$i'/rio no in!erior "a re'a-=e "a (i"a e) $a re"e "e in!era-=e co) o
"iferen!e n/(ei "e co)p'e4i"a"e
12 Oomo #or e'em#lo$ nas se!uintes #assa!ens em que Non%alves 2013 coloca suaconce#%+o &e que , uma ten&ncia &e fun&o que !uia a vi&a no senti&o &e umequil-rio; a? senti&o$ num certo nvel &e reGe'+o$ a i&eia &e ,armonia e equil-rio quereina em ca&a ecossistema. < re!ulari&a&e e a invari)ncia so-ressaem$ tal como numrel=!io NAE
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
24/101
O "e!a*$e "e!a carac!er/!ica "a (i"a $a co)p'e4i"a"e aocia"a a
$)a in!er"epen"9ncia "o "i(ero ere no er(e para !er a "i)en.o "e *$e a
(i"a po$i $)a $ni"a"e "en!ro "a !o!a'i"a"e "inJ)ica "a !erra e para en!en"er)o
o e$ f$nciona)en!o *$an!o ao e$ 'i)i!e e po!encia'i"a"e
Para Fo!er 61, p 11_7 o concei!o "e ecoi!e)a co)o $)a !o!a'i"a"e
"inJ)ica er(e para )encionar *$e $)a re"e "e in!ercone4=e fornece $) i!e)a
*$e po"e ofrer ignifica!i(a !ranfor)a-=e e e4!in-=e e) *$e en!re e)
co'apo, )a e : co'oca"o o $) "e!er)ina"o n/(e' "e !re, po"e er fa!a' para
e$ f$nciona)en!o !o!a' U!i'i8an"o e!e apor!e para co'ocar *$e & 'i)i!e
po!enciai + (i"a, )a & !a):) $)a f'e4ii'i"a"e in(en!i(a e) $a capaci"a"e "e
e a"ap!ar a e4!in-=e
O )aior perigo "e!e concei!o e! e) en!en"er a !o!a'i"a"e ecoi!9)ica
e) $a "e(i"a "ina)ici"a"e, o$ e;a, "e $)a )aneira $n/(oca, co)o e a
epecifici"a"e "a par!e n.o ignificae) gran"e i)p'ica-=e para o
en!en"i)en!o c'aro "a $ni"a"e "o !o"o #o) io *$ere)o "e!acar e4a!a)en!e
*$e a ep:cie !a):) po$e) epecifici"a"e e, co)o (i)o, co) "i!in!o
n/(ei "e co)p'e4i"a"e "e for)a a in!er(ir "e )aneira (aria"a na a'!era-.o "o
*$e parece er $) f$nciona)en!o X!i)oY 6o c'/)a47 "o organi)o e) $)
ecoi!e)a
3ea )aneira, para o noo pro'e)a, epera)o !er "ei4a"o c'aro *$e
$car en!en"er a (i"a en*$an!o !o!a'i"a"e e) $)a $ni"a"e )ai o$ )eno
&o)og9nea e pai(a n.o no parece fr$!/fero, por o$!ro 'a"o, no parece )$i!o
i)por!an!e en!en"er a par!e *$e po$e) a proprie"a"e, e) "a"o )o)en!o, "e
inf'$enciar )ai "ire!a)en!e no f$nciona)en!o "o !o"o e a carac!er/!ica "e $a
a!i(i"a"e (i!ai
1 A PRID#IPALESPE#IFI#I3A3E 3AVI3AUMADA O@RABALO
Vi)o *$e a crises ambientais.o nor)ai na e(o'$-.o "a vida em gerale
par!e con!i!$in!e "e e$ "een(o'(i)en!o *$e o 'i)i!e en!re a vida e a no&vida:
$!i' *$e a (i"a po$i $)papel ativoe *$e e libera do ambientee)pre r$)o +
$)a )ai eficien!e repro"$-.o "e i prpria e por
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
25/101
par!ic$'ar rea'i8a o in!ercJ)io co) o "e)ai ere, (i(o e n.o (i(o, e
cone*$en!e)en!e, por io, fornecer no(a po!encia'i"a"e para a crie
a)ien!ai
A "epen"er "a carac!er/!ica coni"era"a no !ra!o "a *$e!.o "a
epecifici"a"e &$)ana, po"ee !ri'&ar "i(ero ca)in&o no en!en"i)en!o "a
'in&a *$e "e)arca) a "inJ)ica "a &i!ria E4i!e) a'g$n a$!ore *$e e) $a
an'ie recon&ece) apena a'g$)a "a epecifici"a"e &$)ana o$ !ra!a) e!a
epecifici"a"e "e $)a )aneira i)p'i!a, no fi) "a con!a "e )aneira an'oga +
for)a co)o !ra!a) o "e)ai ere (i(o, ig$a'an"oo e) $a 'ei f$n"an!e o$
)e)o "e )aneira a opor por co)p'e!o o er &$)ano e) $a re'a-.o co) a
na!$re8a, co)o e n.o po$/e $)a "epen"9ncia (i!a' para co) e!a
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
26/101
"e o$!ra apro4i)a-.o originria i)por!an!e a "a &$)ani"a"e 3e a'g$)a pa'a(ra
ore o apec!o f$n"a)en!ai "o $rgi)en!o e "een(o'(i)en!o "a (i"a,
eg$ire)o agora para $) e$ no(o pa!a)ar "e co)p'e4i"a"e
A tend+ncia , liberao da nature#a"o proceo "e repro"$-.o "a (i"a,
e e4preara), "e $) 'a"o, o a )$"an-a na co)poi-.o iogeo*$/)ica "o
en!orno ori$n"a "e !ranfor)a-=e c'i)!ica e orog9nica *$e a !erra pao$ no
"ecorrer "e i'&=e "e ano e, "o o$!ro 'a"o, "e $a prpria a!i(i"a"e repro"$!i(a,
engen"ran"o $) no(o pa!a)ar "e co)p'e4i"a"e na for)a "a (i"a, "e"e o
$rgi)en!o "a pri)eira c:'$'a e$carion!e a!: o apareci)en!o "o /)io,
&o)in/"eo, g9nero &o)o e e) eg$i"a "o &o)o apien XO pri)eiro
&o)in/"eo co)e-ara) a e "epren"er "o !ronco co)$) & 5 o$ Q )i'&=e "e
anoY 6FOLA3ORI, 2001a, p Q57 S.o, por!an!o, i'&=e "e ano *$e epara) o
$rgi)en!o "o p'ane!a !erra e o i!e)a o'ar "o $rgi)en!o "a (i"a e o$!ro
i'&=e *$e epara) a pri)eira for)a "e (i"a "o "een(o'(i)en!o "o pri)eiro
&o)in/"eo
\$a"ro 2 3a!a "o $rgi)en!o e!i)a"o "e a'g$)a ep:cie
Da'a /(m mi345($ d( ano$1 (
P(6odo G(o3)+ico
Caac'(6$'ica$
7879222 /Ho3oc(no1 98: ; 7879 /P3(i$'oc(no1 Pri)eiro0omo sapiens
< ; 98: /P3ioc(no1 Pri)eiro 0omos=> ; < /Mioc(no1 Pri)eiro &o)in/"eo
>? ; => /O3i+oc(no1 Pri)eiro /)io? /Eoc(no1 Pri)eiro ca(a'o, a'eia,
)acaco, gra)/nea e r(ore fr$!/fera1onte2 1oladori 3.**)a$ p4 567
A 'iera-.o "a ).o *$e o a$!ra'opi!&ec$ afareni 6"e K,5 )i'&=e "e
ano7 "een(o'(era) e) re'a-.o + ep:cie "e co)p'e4i"a"e an!eriore, o
/)io, 6FOLA3ORI, 2001a, p QQ7 foi $) fa!or "ecii(o para o $'!erior $rgi)en!o "o
g9nero homo, poii'i!an"o a oc$pa-.o "a ).o co) o$!ra f$n-=e "i!in!a "a
"o p: e n.o )ai co) a 'oco)o-.o #one*$en!e)en!e, Xa ).o 'e(ara) ao
"een(o'(i)en!o "e o$!ra par!e "o corpo por e'a eneficia"aY, poi, Xfa8ia)
par!e "e $) organi)o co)p'e4oY 6ED%ELS, 2007
Ai), !a):) para Fo'a"ori 62001a, p Q_7, a poi-.o erg$i"a 6ipe"i)o
o$ ipe"e!a-.o7, *$e ignifica o gra$ co)p'e!o "e 'iera-.o "a ).o "o proceo26
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
27/101
"e 'oco)o-.o, !e(e "ecii(a cone*$9ncia a7 A ).o p$"era) rea'i8ar no(a
!arefa *$e an!e era) rea'i8a"a co) a oca, )o"ifican"o $a prpria e!r$!$ra e
ai), apri)oran"oe 6oponii'i"a"e "o po'egar7 7 a oca pao$ a er re'ega"a
+ f$n-=e "ige!i(a, re"$8in"o )$c$'a!$ra, arin"o epa-o para "een(o'(i)en!o
cerera' c7 O &ori8on!e (i$a' gan&o$ )aior a)p'i!$"e
E!a co)ina-.o "e "een(o'(i)en!o re$'!o$ e) $) par "e ).o ca"a
(e8 )ai &ai'i"oo na )e"i"a e) *$e e epecia'i8a(a e) a!i(i"a"e epec/fica,
eg$in"o co) ri!)o ace'era"o *$an!o a !en"9ncia + 'iera-.o "o )eio a)ien!e,
$can"o )aior )oi'i"a"e para o!er o rec$ro necerio + $a repro"$-.o
E!a *$e!.o no 'e(a + $) pa!a)ar cr$cia' "e ref'e4.o para en!en"er a
epecifici"a"e "o &o)o apien e $a re'a-.o co) o en!orno, *$e por $a (e8 : a
*$e!.o c&a(e para "icernir)o a "iferen-a en!re o pro'e)a a)ien!ai na
&i!ria an!erior ao $rgi)en!o "a &$)ani"a"e e o engen"ra"o pe'a no(a
co)p'e4i"a"e &$)ana a capaci"a"e "e farica-.o "e in!r$)en!o 6)o"ifican"o
crecen!e)en!e o en!orno7 )e"ian!e o trabalho
#on!$"o, L$c no fa8 $)a i)por!an!e rea'(a, *$e : i)por!an!e
coni"erar co)o pre'i)inar para a pro'e)!ica "a paage) "o g9nero &o)o e
for)a an!eriore para o "een(o'(i)en!o "o &o)o apien, *$an"o "e!aca *$e o
X)o)en!o eencia')en!e epara!rio : con!i!$/"o n.o pe'a farica-.o "e
pro"$!o, )a pe'o pape' "a conci9nciaY, Xo co)p'e4o pro'e)!ico a*$i
e)ergen!e b coneg$e) a"*$irir $) (er"a"eiro en!i"o *$an"o e a!ri$i b
$) pape' a!i(o + conci9nciaY , o$ e;a, n.o : a )era farica-.o "e pro"$!o co) o
$o "e o;e!o "a na!$re8a *$e )o"ifico$ o &o)e), a!: por*$e e!e fa!o !a):) :
co)$) a o$!ro ani)ai1K 6LU#S, 1^_, p 57 E!a rea'(a : i)por!an!e, poi
no er(e para "e!acar *$e a*$i, a conci9ncia "een(o'(i"a pe'a (i"a, a"*$ire $)
pape' )ai *$e incipien!e na for)$'a-.o "o ca)in&o a !ri'&ar no r$)o + o!en-.o"e $)a )aior efici9ncia no proceo "e repro"$-.o E!a re'a-.o *$a'i!a!i(a)en!e
no(a "e $) er (i(o co) o a)ien!e fornece$ no(a cone*$9ncia para o
a)ien!e e para o prprio in"i(/"$o a$!or "a a-.o, )o"ifican"o a a)o Fo'a"ori
62001a, p ^_7 "i8 *$e o erhomoco)e-o$ a Xpo!encia'i8ar $a capaci"a"e
io'gica para a"ap!ar o )eio a)ien!e + $a necei"a"eY, propician"o a
farica-.o "e in!r$)en!o e) n/(ei "e co)p'e4i"a"e ca"a (e8 )ai e'e(a"o,
13 SA uso e a cria%+o &e meios &e tra-al,o$ em-ora e'istam em !erme em certases#cies &e animais$ caracteri?am o #rocesso &e tra-al,o es#eci:camente ,umanoSH
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
28/101
a'!eran"o crecen!e)en!e e) *$a'i"a"e e *$an!i"a"e $a re'a-.o co) o o$!ro
ere na!$rai, re(o'$cionan"o a ep:cie na )e"i"a e) *$e !a):) fornecia efei!o
"e(a!a"ore ore o$!ra ep:cie1
3e!rinc&an"o o apec!o par!ic$'are "a farica-.o "e in!r$)en!o co)
ae nea conci9ncia "een(o'(i"a pe'a ep:cie &$)ana, e!a no(a a!i(i"a"e
repon(e' pe'a )o"ifica-=e a!i(a f$n"a)en!ai *$e originara) a ep:cie, o
trabalho$: a carac!er/!ica *$e paa a )e"iar a re'a-.o "o ere &$)ano co) o
"e)ai ere "a na!$re8a 6i!ico e ai!ico7 W "ea )aneira *$e en!en"e
Enge'1562007 *$an"o "i8 *$e Xo !raa'&o : a fon!e "e !o"a ri*$e8a b ao 'a"o "a
14 /stima"se que o homo sapiens sapiens$ nossa es#cie$ sur!iu , cerca &e 100 milanos E/IIA e
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
29/101
na!$re8a b : a con"i-.o ica e f$n"a)en!a' "e !o"a a (i"a &$)ana b o
!raa'&o crio$ o prprio &o)e)Y #o)o !a):) para L$c 61^_, p 5 ` 117,
*$an"o "i8 *$e do ani)a' : X!orna"o &o)e) a!ra(: "o !raa'&oY e *$e o !raa'&o :
o repon(e' pe'o in/cio gen:!ico "a ocie"a"e e "a &i!riaY 3e )aneira
e)e'&an!e, para Fo'a"ori 62001a, p 1057 XO re'aciona)en!o "o er &$)ano co)
e$ a)ien!e e " pe'a )e"ia-.o "o !raa'&o Re'aciona $)a a!i(i"a"e f/ica co)
o )eio a)ien!e e4!erno e co) o meios de trabalho)8!ran)i!i"o Ea re'a-.o :
a e9ncia "a pro"$-.o e in!erre'a-.o ocie"a"e)eio a)ien!eY
Para Mar4 Xo proceo "e !raa'&o "e(e er coni"era"o "e in/cio
in"epen"en!e)en!e "e *$a'*$er for)a ocia' "e!er)ina"a Dee en!i"o, :
priori!rio carac!eri8ar e!e e'e)en!o coni"eran"o *$e e'e : an!e "e )ai na"a,
U) proceo entre o homem e a nature#a, $)
proceo e) *$e o &o)e), por $a prpria a-.o, )e"ia,
reg$'a e con!ro'a e$ metabolismo)6co) a Da!$re8a E'e
)e)o e "efron!a co) a )a!:ria na!$ra' co)o $)a for-a
na!$ra' E'e p=e e) )o(i)en!o a for-a na!$rai per!encen!e
a $a corpora'i"a"e, ra-o e perna, cae-a e ).o, a fi) "e
apropriare "a )a!:ria na!$ra' n$)a for)a
)e)o !e)po, $a prpria na!$re8a 6MAR, 1Q, (o' 1, ! 1,
p 2^ grifo noo7
3ea for)a, o &o)e) e! con"iciona"o por e!e proceo, *$e : o
f$n"a)en!a' "e $a prpria a-.o co)o ep:cie S$a corpora'i"a"e na!$ra' :re$'!a"o, !a):) "e $a prpria a!i(i"a"e, n.o apena "e $) a'!o gen:!ico
16 As meios &e tra-al,o #o&em ser enten&i&os como tu&o aquilo &e que se vale o,omem #ara tra-al,ar instrumentos$ ferramentas$ instala%es$ etc$ -em como a terra$que um meio universal &e tra-al,o E/IIA e
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
30/101
pro(enien!e "e i)pac!o e4!erno "a"o ao *$a' o er &$)ano apena e a"ap!o$
Seg$in"o a )e)a 'in&a "e racioc/nio *$e (ie)o e4pon"o, a a!i(i"a"e (i!a' "o er
&$)ano, po!encia'i8o$ $a capaci"a"e io'gica, co) $)a Xa"ap!a-.o a!i(aY E!a
no(a a!i(i"a"e *$e rea'i8a o ere &$)ano "i8 repei!o a $)a )o"ifica-.o ra"ica'
"a na!$re8a para e$ $$fr$!o1_
E!a no(a re'a-.o co) o a)ien!e fornecer no(a capaci"a"e "e
$!i'i8a-.o eficien!e "o en!orno energ:!ico, co)o !a):) no(a capaci"a"e "e
"e!r$i-.o crecen!e "o proceo na!$rai, )$i!a (e8e i)poii'i!an"o $a
regenera-.o *$e : o o;e!o "e noo in!eree W i)por!an!e i"en!ificar )$i!o e) o
*$e & "e no(o co) o !raa'&o e *$ai .o a cone*$9ncia "ecorren!e para a
(i"a Ai), ana'ie)o $) po$co $)a /n!ee "o *$e co)preen"e L$c XO
!raa'&o : con!i!$/"o por poi-=e !e'eo'gica *$e p=e) e) )o(i)en!o :rie
ca$aiY, i!o ignifica "i8er *$e co) o !raa'&o .o "a"a Xrepo!a ao
careci)en!oY *$e $)a repro"$-.o )ai eficien!e '&e i)p=e a par!ir "a con"i-=e
na!$rai e!ae'eci"a O careci)en!o e a repo!a "a"a $gere) e) eg$i"a
o recorren!e e4erc/cio "a perg$n!a an!e "a a-.o eg$in!e, co) (i!a + $)a )e'&or
repo!a Sen"o ai), !an!o a repo!a *$an!o a perg$n!a .o pro"$!o "a
conci9ncia, )a a repo!a : pri)ria nee proceo Por ee )o!i(o, o
con&eci)en!o poi!i(o "e $)a car9ncia ocorre) e) Xpost festum9, o$ e;a, a
X!en"9ncia gerai "a &i!ria po"e) er apreen"i"a e) $) eg$n"o )o)en!o,
ap o per/o"o !ranfor)a"oY 6LU#S, 1^_, p K ` 127
Ai), a poi-=e !e'eo'gica .o eco'&a fei!a pe'a conci9ncia "ian!e
"e a'!erna!i(a co'oca"a pe'a car9ncia, pe'a necei"a"e A poi-.o eco'&i"a po"e
po$ir $) re$'!a"o pr!ico co) cone*$9ncia para o a)ien!e e o in"i(/"$o,
propician"o $)a capaci"a"e "e pre(i.o "a cone*$9ncia "e $a a-=e ca"a
(e8 )aior na )e"i"a *$e (ai fa8en"o )ai e )ai eco'&a en!re a'!erna!i(a *$eencon!ra, "ea )aneira, Xo "een(o'(i)en!o, aperfei-oa)en!o "o !raa'&o : $)a
"e $a carac!er/!ica on!o'gicaY 6LU#S, 1^_, p 7 #on!$"o, cae rea'!ar
18 SA uso e a cria%+o &e meios &e tra-al,o$ em-ora e'istam em germeem certases#cies &e animais$ caracteri?am o #rocesso &e tra-al,o es#eci:camente ,umanoSH
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
31/101
*$e e!a eco'&a .o apena relativamenteconcien!e, poi, apear "e e
"i!ing$ir "a a-.o ore a na!$re8a "o "e)ai ere (i(o *$e : Xin(o'$n!riaY e
Xaci"en!a'Y 6ED%ELS, 2007, o $;ei!o &$)ano ;a)ai e! e) con"i-=e "e (er
!o"o o con"iciona)en!o "a $a prpria a!i(i"a"e 6LU#S, 1^_, p 7
O *$e no con"$8 ao *$e Enge' co'oca co)o $)a con!rapar!i"a +
capaci"a"e &$)ana propicia"a pe'o !raa'&o "e "o)inar o cic'o "o "e)ai ere
na!$rai e, "iferen!e "e!e
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
32/101
Ai), a ca"a pao, o fa!o recor"a) *$e noo
"o)/nio ore a na!$re8a n.o e parece e) na"a co) o
"o)/nio "e $) con*$i!a"or ore o po(o con*$i!a"o, *$e
n.o : o "o)/nio "e a'g$:) i!$a"o fora "a na!$re8a, )a *$e
n, por noa carne, noo ang$e e noo c:rero,
per!ence)o + na!$re8a, encon!ra)ono e) e$ eio, e !o"o
o noo "o)/nio ore e'a coni!e e) *$e, "iferen!e)en!e
"o "e)ai ere, o)o capa8e "e con&ecer $a 'ei e
ap'ic'a "e )aneira a"e*$a"a
#o) e!a ref'e4.o, po"e)o perceer *$e o ere &$)ano !an!o
po$e) $a epecifici"a"e "e!ac(ei e) re'a-.o ao "e)ai ere (i(o,
*$an!o !a):) .o par!e "a na!$re8a *$e '&e "e$ orige) e "e'a "epen"er.o
e!erna)en!e O *$e ocorre$, "e fa!o, co) o !raa'&o, foi "een(o'(er e) $)a
"e!er)ina"a ep:cie $) n/(e' "e co)p'e4i"a"e $perior *$e fornece$ a capaci"a"e
"e pre(er na conci9ncia po/(ei cone*$9ncia "o e$ a!o no proceo "e
repro"$-.o, po"en"o, a par!ir "o re$'!a"o "e!e a!o, re!irar no(a
poii'i"a"e e no(a necei"a"e para o a!o $e*$en!e, )o"ifican"o
ra"ica')en!e a for)a "e rea'i8ar metabolismo"a (i"a, co) e!a no(a ep:cie
Dee en!i"o a'g$)a cone*$9ncia "ecorrera) "o !raa'&o U)a "a
)ai i)por!an!e foi a capaci"a"e &$)ana "e ac$)$'ar crecen!e)en!e
Xinfor)a-=e e4!racorporai e) coia )a!eriaiY, *$e : precia)en!e o *$e !orno$
a (i"a co) ca"a (e8 )aiore )e"ia-=e )a!eriai na re'a-.o en!re a ocie"a"e e a
na!$re8a 6FOLA3ORI, 2001a, p 52K7
Ai), co)o re$'!a"o "o !raa'&o, &o$(e a'g$)a no(a Xorien!a-=e
e(o'$!i(aY *$e f$n"a)en!ara) a poi-=e !e'eo'gica &$)ana e en(o'(era)!an!o o f$!$ro "a prpria ep:cie *$an!o o "o "e)ai ere "a na!$re8a, eg$n"o
L$c 61^_, p 12K7
E) pri)eiro '$gar, & $)a !en"9ncia con!an!e no en!i"o "e
"i)in$ir o !e)po "e !raa'&o ocia')en!e necerio +
repro"$-.o "o &o)en @ra!ae "e $)a !en"9ncia gera', *$e
&o;e ; ning$:) con!e!a
32
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
33/101
E) eg$n"o '$gar, ee proceo "e repro"$-.o !orno$e
ca"a (e8 )ai ni!i"a)en!e ocia'\$an"o Mar4 e refere a $)
con!an!e Xrec$o "a arreira na!$raiY, pre!en"e in"icar, por
$) 'a"o, *$e a (i"a &$)ana 6e por!an!o ocia'7 ;a)ai po"e
"e(inc$'are in!eira)en!e "e $a ae e) proceo
na!$rai )a, por o$!ro, *$er )o!rar *$e, !an!o *$an!i!a!i(a
*$an!o *$a'i!a!i(a)en!e, "i)in$i "e )o"o con!an!e o pape' "o
e'e)en!o p$ra)en!e na!$ra' 6*$er na pro"$-.o, *$er no
pro"$!o7 e *$e !o"o o )o)en!o "ecii(o "a repro"$-.o
&$)ana a!a penar e) apec!o na!$rai co)o a n$!ri-.o
o$ a e4$a'i"a"e aco'&e) e) i, co) in!eni"a"e ca"a (e8
)aior, )o)en!o ociai, pe'o *$ai .o con!an!e e
eencia')en!e !ranfor)a"o
E) !erceiro '$gar, o "een(o'(i)en!o econT)ico cria 'iga-=e
*$an!i!a!i(a e *$a'i!a!i(a ca"a (e8 )ai in!ena en!re a
ocie"a"e ing$'are originaria)en!e pe*$ena e a$!Tno)a,
a *$ai "e )o"o o;e!i(o e rea' co)p$n&a) no in/cio o
g9nero &$)ano b
A pri)eira orien!a-.o e(o'$!i(a para o referi"o a$!or, : a capaci"a"e &$)ana
"e e)pre "een(o'(er )e'&ore in!r$)en!o para re!irar "a na!$re8a $a
$i!9ncia, o$ e;a, para o!er a )e)a *$an!i"a"e "e pro"$!o "o !raa'&o,
preciae a ca"a no(o a!o, "e )enor energia "ipen"i"a, poi ac$)$'ae !an!o
e) for)a "e con&eci)en!o *$an"o "e o;e!o )a!eriai no(a poii'i"a"e e
necei"a"e "ecorren!e "o a!o an!erioreA eg$n"a cone*$9ncia : ori$n"a "e $) aprof$n"a)en!o no ac
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
34/101
aci"en!a' "a 'ei na!$rai O er &$)ano : ca"a (e8 )eno go(erna"o pe'a 'ei
na!$rai e ca"a (e8 co) )ai )e"ia-=e ociai
A !erceira cone*$9ncia : o *$e no 'e(a + $)a $ni(era'i"a"e "o g9nero
&$)ano, no en!i"o "e e!ae'ecer in!ercone4=e crecen!e, pri)eiro e) eca'a
regiona' e "epoi e) eca'a g'oa', co)o re$'!a"o "e e$ "een(o'(i)en!o,
a"ap!a-.o e co)p'e4i"a"e
E!a cone*$9ncia .o orien!a-=e e(o'$!i(a *$e a (i"a "een(o'(e$ ao
engen"rar $) no(o !ipo "e re'a-.o "e $)a ep:cie co) e$ en!orno e) e$
proceo "e repro"$-.o, fornecen"o co) io apossibilidade"e $perar a
con!ra"i-=e "o !r9 n/(ei "e re'a-=e eco'gica co) o proceo na!$rai co)
o )eio ai!ico foi $pera"o co) o a"(en!o "o !raa'&o co) o "e)ai ere (i(o,
$pera"o a!ra(: "a )anip$'a-.o "e ep:cie, agric$'!$ra e ca-a e co) e$
cong9nere, : $)a con!ra"i-.o e) *$e a $a o'$-.o e4i!e apena co)o
possibilidadea par!ir "e $)a aocia-.o concien!e 6FOLA3ORI, 2001a, p Q7
E!a
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
35/101
carac!er/!ica e "ecorr9ncia "o !raa'&o co)o $)a no(i"a"e &i!rica para a (i"a
para ficar )ai c'aro *$e n.o cae a*$i *$a'*$er an'ie i)p'i!a *$e ig$a'a o er
&$)ano ao "e)ai ere "a na!$re8a na $a re'a-.o co) o a)ien!e20, !a)po$co
*$e o er &$)ano : $) en!e opo!o + na!$re8a in"epen"en!e "a repro"$-.o
a$"(e' "e!a
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
36/101
2 SER SO#IAL, FORMAS SO#IAIS 3A PRO3UO E AS 3ES@RUIESAMBIED@AIS
21 SERSO#IALERELAES3EPRO3UO
#o)o (i)o, a ep:cie &$)ana : $)a no(a co)p'e4i"a"e *$e $rge na
for)a "a (i"a S$a e9ncia : o !raa'&o e e!e : con!i!$!i(o "o er ocia',
i)por!an!e ca!egoria *$e eng'oa a o;e!i(a-=e *$e a &$)ani"a"e : capa8
Seg$n"o De!!o e Bra8 6200^, p K7, o er ocia' : )ai *$e !raa'&o, poi, o
!raa'&o : apena X$)a "e $a o;e!i(a-=eY, )a per)anece co)o a o;e!i(a-.o
*$e f$n"a o er ocia'
E!a for)a "e er : ineren!e a ep:cie &$)ana e Xn.o !e) nen&$)a
i)i'ari"a"e co) o er na!$ra' 6inorgJnico e`o$ orgJnico7 e'e po"e er
i"en!ifica"o co)o o ser do homem, *$e e4i!e co)o &o)e) e) ocie"a"eY e!e
er : &i!rico )$!(e' : $)a e!r$!$ra *$e Xre$'!a "a a$!oa!i(i"a"e "o &o)en e
per)anece aer!a a no(a poii'i"a"eY6DE@@O e BRAZ, 200^, p 2, grifo "o
a$!or7
Seg$n"o o )e)o a$!ore, no proceo "e !raa'&o e4i!e) a for-a
pro"$!i(a 6)eio, o;e!o e for-a "e !raa'&o7, *$e e inere) e) re'a-=e "e
car!er !:cnico e re'a-=e "e car!er ocia' para a pro"$-.o A pri)eira :
con"iciona"a e epecifica"a &i!orica)en!e pe'a eg$n"a, en"o e!a "e!er)ina"a
pe'o regi)e "e proprie"a"e "o )eio "e pro"$-.o
A re'a-=e !:cnica "e pro"$-.o "epen"e) "acarac!er/!ica !:cnica "o proceo "e !raa'&o 6o gra$ "e
epecia'i8a-.o "o !raa'&o, a !ecno'ogia e)prega"a e!c7 e
"i8 repei!o ao con!ro'e o$ "o)/nio *$e o pro"$!ore "ire!o
!9) ore o )eio "e !raa'&o e ore o proceo "e !raa'&o
e) *$e e!.o en(o'(i"o Ma e'a e $or"ina) + re'a-=e
ociai "e pro"$-.o, *$e a epecifica) &i!orica)en!e e *$e
.o "e!er)ina"a pe'o regi)e "e proprie"a"e "o )eio "epro"$-.o f$n"a)en!ai 6200^, p 57
36
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
37/101
Por!an!o, a re'a-=e ociai "e pro"$-.o .o re$'!a"o "e $)a "a"a ae
)a!eria' e4i!en!e *$e fornece + necei"a"e, a!a"a + f$n-=e *$e oc$pa) na
ocie"a"e epec/fica para e$ f$nciona)en!o
E) !o"a a for)a "e ocie"a"e e4i!e $)a "e!er)ina"a
pro"$-.o e $a re'a-=e, *$e a!ri$e) a !o"a a o$!ra
pro"$-=e e $a re'a-=e e$ a'cance e $a inf'$9ncia W $)a
i'$)ina-.o genera'i8a"a na *$a' !o"a a o$!ra core e!.o
)erg$'&a"a e *$e )o"ifica $a !ona'i"a"e epec/fica W
$) :!er epec/fico *$e "efine a gra(i"a"e epec/fica "e !$"o
*$e e encon!ra "en!ro "e'e 6MAR ap$" AD3ERSOD, 200^,
p 2Q^7
\$an"o e pena apena o (i: !:cnico "a pro"$-.o e per"e a e9ncia "o
er ocia' *$e : &i!rica, o$ e;a, )$"a "e acor"o co) a for)a ocia' "a re'a-=e
"e pro"$-.o Se i)aginar)o $) in"i(/"$o *$e co) $) )ac&a"o cor!a $)a r(ore,
"e $) pon!o "e (i!a e!ri!a)en!e !:cnico, o &o)e) : apena $) 'en&a"or, )a e
'e(ar)o e) coni"era-.o a for)a ocia' "a pro"$-.o, o in"i(/"$o po"e er
ecra(o, er(o, ca)pon9 'i(re, aa'aria"o "o capi!a', e!c 3ea )aneira, $)a
re'a-.o !:cnica e;a agric$'!$ra o$ o$!ra *$a'*$er e! e)pre )arca"a pe'a
re'a-=e ociai "e pro"$-.o
Para Fo'a"ori 62001a, p ^_7 a pro"$-.o
I)pT $)a re(o'$-.o no in!erior "a prpria ep:cie &$)ana
#on(er!e$ a con!ra"i-.o en!re cong9nere "e io'gica e)ocia' A '$!a pe'a ore(i(9ncia "o )ai ap!o, co)o acon!ece
co) o o$!ro ere (i(o O ore(i(en!e paara) a er o
*$e coneg$ia) a poe "o )e'&ore )eio "e pro"$-.o A
re'a-=e "e pro"$-.o "o)inara) a re'a-=e io'gica "e
repro"$-.o no *$e e refere + e(o'$-.o &$)ana #o) io, o
co)por!a)en!o &$)ano e) re'a-.o a e$ a)ien!e pao$ a
"epen"er "o !ipo "e re'a-=e ociai "e pro"$-.o
37
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
38/101
E!a *$e!=e er.o ain"a )ai co)preen/(ei e ana'ia"a no "ecorrer
"a &i!ria &$)ana, *$an"o e efe!i(a) co) $a par!ic$'ari"a"e &i!rica
22 #OMUDI3A3EPRIMI@IVA, E#E3ED@EE#LASSESSO#IAIS
a$!ore *$e coni"era) apena o a(an-o !:cnico co)o o
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
39/101
"e pro"$-.o "e a'i)en!o )ai in!eni(o foi "een(o'(i"o
epara"a)en!e e) !r9 regi=e i)por!an!e "o )$n"o o
$"oe!e "a ia, a #&ina e a A):rica #en!ra' e )arco$ a
!rani-.o )ai i)por!an!e "a &i!ria &$)ana 6POD@ID%,
15, p ^Q^7
O a$!or "efen"e *$e a agric$'!$ra e) i, foi repon(e' pe'o gran"e a'!o
*$e o er &$)ano "e$ no en!i"o "a "e!r$i-.o "o )eio a)ien!e "e )aneira
ace'era"a, e'e )enciona *$e $)a "a principai 6e piore7 cone*$9ncia "a
agric$'!$ra na ocie"a"e fora) a acen"en!e e4p'o=e pop$'acionai, en*$an!o
a ocie"a"e ca-a"oraco'e!ora "e an!e "e 10 )i' a#, pro(ocara) "ano
)/ni)o ao ecoi!e)a na!$rai21 O a$!or a!ri$i i!o ao e$ n
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
40/101
"e a'!era-.o &$)ana in!eni(a ore o a)ien!e e "e e$
gran"e i)pac!o "e!r$!i(o, fornecen"ono !a):) o
pri)eiro e4e)p'o "e ocie"a"e *$e "anifica(a) o a)ien!e
a !a' pon!o *$e coneg$ia) pro(ocar e$ prprio co'apo
6POD@ID%, 15, p 12K7
O a$!or par!e c'ara)en!e "e $) en!en"i)en!o *$e priori8a o apec!o !:cnico
"a ocie"a"e, e) re'a-.o a re'a-=e ociai "e pro"$-.o Se proc$rar)o e) $a
ora co)o e origino$ o apec!o !:cnico epec/fico "a &$)ani"a"e, (ere)o *$e o
a$!or incorre e) $)a "e!er)ina-.o a)ien!a', *$e coni"era *$e e) $) "a"o
)o)en!o a'g$) acon!eci)en!o e4!erno propicio$ a'!era-=e gen:!ica na
&$)ani"a"e e n.o *$e a &$)ani"a"e : $) re$'!a"o "o "een(o'(i)en!o "e $a
prpria a-.o E!a, por $a (e8, e co)por!o$ "e )aneira pai(a e por io, &o;e,
o)o capa8e "a !:cnica "iferencia"a Ea a'!era-=e a)ien!ai e4!erna, para
Pon!ing, .o ori$n"a "e a'!era-=e "e n/(ei geo)orfo'gico 6afa!a)en!o "o
con!inen!e7, c'i)!ico, pe"o'gico, iogeogrfico, e!c 6POD@ID%, 15, p K27
Se o 'ei!or 'e)rar, )enciona)o, "e acor"o co) Fo'a"ori, *$e a (i"a
)e)a po$i e$ apec!o a!i(o )o"ifican"o o en!orno e) $) en!i"o "e
repro"$-.o )ai eficien!e "e pro"$8ir a $a prpria a$!o"e!r$i-.o, en"o ai),
; "i)in$i o peo "a c$'pa "a !:cnica !o)a"a io'a"a)en!e Para Fo'a"ori, e!e fa!o
e! preen!e en*$an!o poii'i"a"e na &i!ria "a (i"a en*$an!o !a' > Pon!ing (9
$)a p$re8a no Xecoi!e)a na!$rai pr:&$)anoY *$e parece) !en"er a $)
e*$i'/rio e : a &$)ani"a"e *$e) o "ee*$i'ira, ore!$"o ap o a"(en!o "a
agric$'!$ra 6e e) eg$i"a "a re(o'$-.o in"$!ria'7 Para e'e, a agric$'!$ra, e) i,
eria inTni)o "e "e!r$i-.o, poi, : $) X)o"o "e criar $) &ai!a! ar!ificia' on"e o
ere &$)ano poa) fa8er crecer $a p'an!a e e!ocar o ani)ai *$e*$iere)Y 6POD@ID%, 15, p 12Q7
Dee en!i"o, e) /n!ee, para o a$!or, a ca-aco'&ei!a eria )ai
fa(or(e', !an!o para o ecoi!e)a na!$rai *$an!o para a prpria e4i!9ncia
&$)ana, )a apena para $)a pop$'a-.o re'a!i(a)en!e pe*$ena, poi o
ecoi!e)a co)por!aria) $) n
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
41/101
ep:cie, o$ e;a, e a ocie"a"e &$)ana p$"ee er $)a ep:cie e!acionria e)
$a re'a-.o co) o en!orno Da rea'i"a"e, o proceo "e aperfei-oa)en!o "o farico
"e in!r$)en!o *$e c$')ino$ no "een(o'(i)en!o "a par!ic$'ari"a"e "o !raa'&o,
ace'eran"o gra"a!i(a)en!e e) *$an!i"a"e e co)p'e4i"a"e, propicio$ )e'&ore
!:cnica co) (i!a a repro"$8ir a ocie"a"e "e )aneira )ai eficien!e e, co)o
"ecorr9ncia "ea prpria efici9ncia, o a'i)en!o originrio "e proceo )ai
co'a"o ao proceo na!$rai fora) "efin&an"o na )e"i"a "e!e a(an-o
!:cnico e o a$)en!o pop$'aciona' $'!rapaan"o a capaci"a"e "a*$e'e
ecoi!e)a co) o $o "a*$e'a !:cnica e) epec/fico, fa!o *$e co'oca e)pre a
necei"a"e e poii'i"a"e "e aperfei-oa)en!o "o proceo "e !raa'&o, o peo
"a "e!er)ina-=e "a re'a-=e ociai "e pro"$-.o e!ae'eci"a e) ca"a e!apa
&i!rica
#onec!an"o e!e a(an-o !:cnico co) o apec!o "o !raa'&o !o)a"o e)
$a prof$n"i"a"e, e) $) "a"o )o)en!o "a &i!ria, a ocie"a"e ca-a"ora e
co'&e"ora e (ira) enc$rra'a"a por $)a no(a necei"a"e e $)a no(a
poii'i"a"e proporciona"a pe'o a!o an!eriore "e aperfei-oa)en!o *$e 'e(ara)
a $)a e4i!9ncia )ai "$ra"o$ra, co) io e)ergira) 'i)i!e ofer!a"o pe'o
prprio ecoi!e)a na!$rai, geran"o a'g$)a cone*$9ncia, "en!ro "a *$ai
: i)por!an!e "e!acar a "iper.o pop$'aciona' "e(i"o ao "efin&a)en!o "a
repoi-.o "o rec$ro na!$rai, arin"o ca)in&o + co'oni8a-.o "e no(a rea a
"o)e!ica-.o "o ani)ai co) o eg$i)en!o con!an!e "a )ana"a e a
oer(a-.o con!an!e "e e$ &i!o o con!ro'e "a e)en!e co) o
"een(o'(i)en!o "a agric$'!$ra co)o for)a "e a'i)en!ar )ai peoa e) )enor
epa-o
O ere &$)ano p$"era) $!i'i8ar o rec$ro preen!e no en!orno para
faricar no(a for)a "e e4i!ir *$e p$"ee) co)por!ar )ai ere &$)ano (i(opor )ai !e)po Ai), !e(e "e apreen"er a 'ei na!$rai *$e opera) a
circ$'ari"a"e orgJnica "e a'g$)a ep:cie "e p'an!a e ani)ai, o $ficien!e para
n.o apena aer on"e po"e a"*$iri'a, )a !a):) 'e(ar conigo e repro"$8ir
e!a ep:cie co)o con(iee, a$)en!an"o a c&ance "e ore(i(9ncia e
re'a!i(i8an"o a ecae8 na!$ra' "e a'i)en!o
3ea )aneira, (e)o *$e a agric$'!$ra n.o foi $)a eco'&a "e$)ana, o$
$) a(an-o !:cnico !rgico, poi e4i!e) o$!ro e'e)en!o a e 'e(ar e)coni"era-.o ao ana'iar)o a )o"ifica-=e )ai ignifica!i(a "o proceo "e
41
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
42/101
e!ae'eci)en!o "e ocie"a"e e) !orno "e!a !:cnica 3en!re o *$ai, a cria-.o
"o e4ce"en!e a'i)en!ar
Da co)$ni"a"e pri)i!i(a2K, eg$n"o De!!o e Bra8 6200^, p 5Q7
A a!i(i"a"e "e e$ )e)ro era) co)$n 6a co'e!a, a
ca-a, a peca7, e$ re$'!a"o era) par!i'&a"o por !o"o e
n.o &a(ia proprie"a"e pri(a"a "e nen&$) e) b i)pera(a)
a ig$a'"a"e re$'!an!e "a car9ncia genera'i8a"a e a "i!ri$i-.o
pra!ica)en!e e*$i!a!i(a "o po$co *$e e pro"$8iab
3ea for)a, (e)o *$e a re'a-=e *$e opera(a) na co)$ni"a"e
pri)i!i(a era) "e!a or"e) n.o &a(ia proprie"a"e pri(a"a ne) c'ae ociai
A':) "o *$e, o pro"$!o "a a!i(i"a"e "e!a co)$ni"a"e era) con$)i"o "e
)aneira i)e"ia!a O aperfei-oa)en!o "o !raa'&o foi po$co a po$co Xa)eni8an"o a
con"i-.o "e pen
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
43/101
Acarre!o$ ignifica!i(a !ranfor)a-=e na re'a-.o
"ea co)$ni"a"e co) a na!$re8a aperfei-oa"o o
in!r$)en!o "e !raa'&o, inc'$i(e co) o $o "e )e!ai e a
"ecoer!a "e $a 'iga, o &o)en co)e-ara) a con!ro'ar o
!e)po 6e!a-=e "o ano, o in!er(a'o en!re e)ea"$ra e
co'&ei!a7 e a'g$)a for-a na!$rai 6a irriga-.o7 6DE@@O e
BRAZ, 200^, p 5Q7
Ve)o *$e e!e pro'e)a n.o po"e er (i!o apena o a !ica "a !:cnica,
)a !a):) "a re'a-=e ociai "e pro"$-.o, *$an"o : po/(e' ir a':) "a
apar9ncia !:cnica "o a(an-o "a ocie"a"e &$)ana e) $a re'a-.o co) a
na!$re8a, en4ergan"o o proceo a par!ir "o e'e)en!o )ai "e!er)inan!e, a
e9ncia, o$ a re'a-=e ociai "e pro"$-.o 3ea )aneira, $)a no(a
carac!er/!ica eencia' $rge co)o cone*$9ncia "o "een(o'(i)en!o "o !raa'&o,
poii'i!an"o o naci)en!o "a agric$'!$ra, )o"ifican"o a con"i-=e "e pro"$-.o
en!re o ere &$)ano e, co) o e4ce"en!e a'i)en!ar *$e e!a carac!er/!ica
engen"ro$, poii'i!o$ !a):) o $rgi)en!o "e c'ae ociai "i!in!a
#o)o re$'!a"o "o "een(o'(i)en!o "a agric$'!$ra, ana'ian"oa )ai
prof$n"a)en!e, ocorre$ $)a !ranfor)a-.o *$e coni"era)o principa' Xo
re$'!a"o "a a-.o "o &o)e) ore a na!$re8a per)i!ira) $)a pro"$-.o "e en
*$e $'!rapaa(a a necei"a"e i)e"ia!a "e ore(i(9ncia "e e$ )e)roY,
"ea )aneira, e!a(a "een(o'(e$e o excedente econ:mico E!e e4ce"en!e
coni!e precia)en!e ne!e fa!o "e *$e Xa co)$ni"a"e co)e-a(a a pro"$8ir )ai
"o *$e carecia para corir $a necei"a"e i)e"ia!aY 6DE@@O e BRAZ, 200^, p
5^7
E!e pao "ecii(o fa(orece$ o ere &$)ano *$e n.o )ai epreoc$pae) apena co) $a necei"a"e a'i)en!are $rgen!e, na )e"i"a e)
*$e per)i!i$ o con!ro'e "e a'i)en!o "e $)a for)a re'a!i(a)en!e in"epen"en!e "a
e4i!9ncia na!$ra' e epon!Jnea prpria "a p'an!a e ani)ai I!o ignifico$ *$e
ca"a in"i(/"$o po"eria pro"$8ir )ai "o *$e e'e )e)o necei!a(a para (i(er
Ao )e)o !e)po e) *$e o e4ce"en!e econT)ico "i)in$i$ para o ere
&$)ano a pen
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
44/101
"i!ri$i-.o "o !raa'&o, geran"o a!i(i"a"e epecia'i8a"a "e!inan"oe + !roca
co) o$!ra co)$ni"a"e e a poii'i"a"e "e ac$)$'a-.o a par!ir "a e4p'ora-.o "o
!raa'&o &$)ano, "i(i"in"oe an!agonica)en!e e) pro"$!ore "ire!o e o
proprie!rio "o en e4ce"en!e, fr$!o "o !raa'&o "o pro"$!ore "ire!o 6DE@@O
e BRAZ, 200^, p 5^7 Ai), a c'ae ociai nace) co)o $) $pro"$!o "o
"een(o'(i)en!o !:cnico 'iga"o ao con&eci)en!o "o proceo na!$rai *$e
fornece$ a capaci"a"e "e pro"$8ir $) e4ce"en!e a'i)en!ar, co'ocan"o co)o $)a
possibilidadee necessidade&i!rica o apareci)en!o "e!a c'ae an!agTnica
Poii'i"a"e, "e(i"o ao $rgi)en!o "o e4ce"en!e a'i)en!ar *$e !orna(a
po/(e' *$e $) in"i(/"$o 6pro"$!or "ire!o7 p$"ee pro"$8ir, para e'e )e)o
con$)ir o $ficien!e para (i(er, e *$e orae a'go no fina' "e $) "ia "e !raa'&o
para *$e o$!ro in"i(/"$o 6proprie!rio "o en e4ce"en!e *$e n.o pro"$87
in(e!ie e) )ai )eio "e pro"$-.o Decei"a"e, pe'o fa!o "e *$e a par!ir "o
)o)en!o e) *$e $rgira) c'ae ociai an!agTnica e e!a for)a "e organi8a-.o
ocia' e )o!ro$ )ai efica8 para "een(o'(er a for-a pro"$!i(a, po"en"o e'e(ar
a pro"$!i(i"a"e "o !raa'&o na )e"i"a e) *$e $)e!ee o$!ra ocie"a"e co)
)o"e'o )ai pri)i!i(o, e!e
"efr$!a"o co'e!i(a)en!e e nen&$) )e)ro "o gr$po
&$)ano e apropria "o fr$!o "o !raa'&o a'&eio e !a'proprie"a"e : pri(a"a par!ic$'ar b 6con;$n!o "e )e)ro7, a
re'a-=e "ecorren!e .o "e an!agoni)o, po!o *$e o
proprie!rio "o )eio "e pro"$-.o f$n"a)en!ai apropria)
e "o fr$!o "o !raa'&o "o pro"$!ore "ire!o, o$ e;a, e!e
.o e4p'ora"o por a*$e'eb
E!a po'ari8a-.o : a ae "e $)a no(a re'a-.o en!re o ere &$)ano *$eignifica e) $)a, a e)erg9ncia "a e4p'ora-.o "o &o)e) pe'o prprio &o)e),
44
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
45/101
$)a ep:cie e4p'oran"o o$!ro in"i(/"$o "e $a )e)a ep:cie, a'go a!: en!.o
ine4i!en!e na &i!ria "a (i"a U)a no(i"a"e f$n"a)en!a' para a noa an'ie
Para en!en"er )e'&or e!a ino(a-.o e) $)a ep:cie par!ic$'ar, Fo'a"ori 62001a, p
17 'an-a ).o "e $)a ana'ogia in!erean!e
Ea re!ri-.o *$e e4erce) a c'ae po$i"ora o$
proprie!ria ore a "epo$/"a n.o !e) parJ)e!ro e)
o$!ra ep:cie "e ere (i(o W co)o e $) gr$po "e
paro e encarregae "e cor!ar a aa "o paarin&o
"e o$!ro gr$po "e $a ep:cie )e)a ao nacer, para "ei4
'o i)poii'i!a"o "e !er aceo ao )eio "e (i"a o$ co)o
e $) gr$po "e ga!o e encarregae "e )$!i'ar a garra "e
o$!ro gr$po "e ga!o, "ei4an"oo in"efeo "ian!e "o )eio
a)ien!e
2 OSMO3OS3EPRO3UOEA3ES@RUIOAMBIED@AL
21 MO3O3EPRO3UOES#RAVIS@AE3ES@RUIOAMBIED@AL
E!e proceo c$')ino$ e) $) )o"o "e pro"$-.o co) ae e) ocie"a"e
e!ae'eci"a, f$n"a)en!a')en!e agr/co'a, "i(i"i"a e) c'ae ociai
an!agTnica, o ecra(i)o
O $rgi)en!o "o e4ce"en!e econT)icob e $a apropria-.o
por a*$e'e *$e paara) a e4p'orar o pro"$!ore "ire!o
'e(ara) + "io'$-.o "a co)$ni"a"e pri)i!i(a Vai $ce"9'a o
modo de produo escravista*$e, no Oci"en!e, e!r$!$rae
por (o'!a "e K000 a#b 6DE@@O e BRAZ, p Q5, grifo
noo7
O )o"o "e pro"$-.o ecra(i!a, o pri)eiro f$n"a)en!a')en!e "i(i"i"o e)
c'ae ociai, era aea"o na ap'ica-.o "e (io'9ncia para $)i.o "e $)a
parce'a "a ocie"a"e, "i(i"in"oa e) "oi po'o, o pro"$!ore "ire!o "e $) 'a"o
45
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
46/101
6o$ )e'&or, aai4o7 e o proprie!rio "o )eio "e pro"$-.o e "o e4ce"en!e, "o
o$!ro 6aci)a7
E) "ecorr9ncia "e!a ino(a-=e &i!rica, paae a $)a no(a e!apa na
re'a-.o "o ere &$)ano co) a na!$re8a e "o ere &$)ano en!re i, a
e)erg9ncia "e!a ci.o "e c'ae an!agTnica en!re cong9nere &$)ano : o *$e
per)eo$ a re'a-=e *$e o ere &$)ano e!ae'ecera) co) a na!$re8a
!ecnica)en!e a!: &o;e, poi, X$)a (e8 $rgi"a a ocie"a"e "e c'ae, a
"o)ina-.o e a e4p'ora-.o "e $)a c'ae ore o$!ra e !ra"$8e),
i)$'!anea)en!e, n$) co)por!a)en!o "e "o)ina-.o e e4p'ora-.o "a na!$re8aY
6FOLA3ORI, 2001a, p10_7 W e4a!a)en!e i!o *$e !orna a e4p'ora-.o "o &o)e)
pe'o &o)e), a "i(i.o "a ocie"a"e e) c'ae ociai, $) "i(ior "e g$a na
an'ie "o noo pro'e)a a)ien!a', "a )o"ifica-.o ra"ica' "a *$a'i"a"e e
in!eni"a"e "a "e!r$i-=e "o )eio a)ien!e
\$an"o e per"e "e (i!a a "e!er)ina-.o
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
47/101
concep-.o "e *$e a agric$'!$ra, e) i, foi a repon(e' pe'o a$)en!o no ri!)o "a
"e!r$i-=e "o ecoi!e)a na!$rai na )e"i"a e) *$e farico$ a "$a XpragaY,
ocie"a"e e!ae'eci"a e incre)en!o pop$'aciona' A Xocie"a"e )i'i!ari!a
&ierr*$icaY para e'e, con!i!$e) o pri)eiro e4e)p'o "e a'!era-.o )ai in!eni(a
ore o )eio a)ien!e Baean"oe na pro"$-.o "e e4ce"en!e agr/co'a "e
)aneira e4p'ora"a, e!a pri)eira ocie"a"e e!ae'eci"a, ci(i'i8a"a,
pro)o(era) gran"e "e!r$i-=e
A pri)eira *$e o a$!or )enciona : a ocie"a"e con!i!$/"a na regi.o "a
)eopo!J)ia, aea"a na a"ap!a-.o + carac!er/!ica na!$rai "e $)a regi.o "e
(a'e "e "oi rio g9)eo, o @igre e o E$fra!e O $):rio 6a par!ir "e K000 a#7
e eneficiara) "a con"i-=e na!$rai "e c&eia in!er)i!en!e no rio para
$!i'i8a-.o na 'a(o$ra, )a n.o con!a(a) *$e o "e)a!a)en!o *$e fa8ia) no
p'ana'!o para o!er )a"eira pro(ocae) cone*$9ncia para a $a pro"$!i(i"a"e
agr/co'a, i!o acon!ece$ na )e"i"a e) *$e o e"i)en!o *$e o rio !ra8ia) era)
acreci"o por )aiore *$an!i"a"e a ca"a ano, na )e"i"a e) *$e )ai
"e)a!a)en!o era) fei!o, !ra8en"o gran"e *$an!i"a"e "e a' para a $perf/cie
a'aga"a, *$an"o a g$a e(apora(a, o a' fica(a ac$)$'a"o no o'o, precia)en!e
na par!e a'aga"a $a"a na agric$'!$ra I!o fornece$ $) enor)e 'i)i!e para a
e4i!9ncia "$ra"o$ra "a ocie"a"e agr/co'a ecra(i!a "o @igre e E$fra!e,
"ec'inan"o na )e"i"a "a *$e"a "a pro"$!i(i"a"e agr/co'a in!enifica"a o pre.o
"o a$)en!o pop$'aciona', ore!$"o, "e(i"o a crecen!e a'ini8a-.o "a rea
p'an!a"a E!a "ific$'"a"e era) )aiore no $' "o (a'e, *$e !in&a )enor regi)e
"e c&$(a, ai), ap $cei(a con*$i!a por o$!ro po(o ecra(i!a,
para'e'o ao "ec'/nio "a pro"$-.o agr/co'a, a con*$i!a "o i)p:rio ai'Tnico
ignifico$ $)a !ranfer9ncia !o!a' "a pro"$-.o agr/co'a para a regi.o nor!e "o rio,
por (o'!a "e 1_00 a#, e) eg$i"a &o$(e $) co'apo na regi.o cen!ra' por (o'!a "e1K00 a 00 a # 6POD@ID%, 15, p 1K1K7
3e for)a e)e'&an!e + ocie"a"e )eopo!J)ica, a pro"$-.o agr/co'a
$!en!o$ o pre"o)/nio "o i)p:rio "a %r:cia, Mace"Tnia e Ro)a 6An!ig$i"a"e
#'ica7, co) ae e) $) creci)en!o "a pro"$-.o agr/co'a, ao pao *$e
"ec'ina(a a pro"$!i(i"a"e agr/co'a "a !erra p'an!a"a, fornecen"o $) acr:ci)o ao
'i)i!e e!r$!$rai ori$n"o "a for)a ocia' "a pro"$-.o
Fo!er 61, p K^_7 )enciona *$e o Dor!e "a frica : &o;e $) "eer!o"e(i"o + pr!ica e4!eni(a agr/co'a "o I)p:rio Ro)ano @en!an"o $!en!ar $)
47
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
48/101
(a!o i)p:rio, co) pop$'a-.o crecen!e e co) !:cnica agr/co'a r$"i)en!are
Ai), o I)p:rio Ro)ano e'e(o$ a eca'a "a pro"$-.o "e $)a )aneira a
$'!rapaar a capaci"a"e "e regenera-.o "o a)ien!e na!$rai
A for)a "e fa8er e'e(ar a pro"$-.o "e!a ocie"a"e era rea'i8an"o
g$erra para a)p'iar o e$ )eio "e pro"$-.o, o$ e;a, o n
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
49/101
pro"$-.o epec/fica Penar *$e foi apena a "egra"a-.o a)ien!a' : pre$por
*$e &a(ia apena o 'i)i!e !:cnico en!re a ocie"a"e 6&o)og9nea7 e re'acionan"o
co) o en!orno e nen&$) 'i)i!e ocia' pro(enien!e "a con!ra"i-=e "e c'ae *$e
confor)a) a re'a-=e "e pro"$-.o
Ai), Fo!er 61, p K^_7 aina'a *$e a par!ir "o :c$'o II "# o I)p:rio
ro)ano ofre$ gran"e ecae8 "e a'i)en!o, e'e(an"o o n/(e' "e )or!a'i"a"e,
con!ri$in"o para e$ "efin&a)en!o en*$an!o $) (a!o i)p:rio
An"eron 6200^, p 257 )enciona *$e o *$e era pec$'iar e) !o"a a
ocie"a"e "a An!ig$i"a"e #'ica era o fa!o "e ere) pre"o)inan!e)en!e
agr/co'a e ecra(i!a S$a ri*$e8a (in&a "a ecra(i8a-.o no ca)po "o in"i(/"$o
cap!$ra"o e) g$erra XA ecra(i".o era o (/nc$'o *$e $nia ci"a"e e ca)po para
enef/cio "a po'iY, co) ea no(a for)a "e organi8ar o !raa'&o era po/(e' e4!rair
$) i)eno e4ce"en!e co) ae e) $)a i)ena e4p'ora-.o, na rea'i"a"e Xa
ecra(i".o : a "egra"a-.o !o!a' "o !raa'&o, e4c'$in"o *$a'*$er "irei!o ocia', o
ecra(o era $) gra$ aci)a "o ga"oY
Era precia)en!e "a concen!ra-.o econT)ica ecra(i!a na agricultura"e
'arga eca'a, "e on"e pro(in&a o principa' 'i)i!e na re'a-=e "e pro"$-.o "e!a
ocie"a"e, ao )e)o !e)po *$e era a orige) "e !o"a a ri*$e8a *$e $!en!a(a a
$rani"a"e "a ci"a"eE!a"o e "a c'ae 'i(re Fo!er 620017 )enciona *$e o
co'apo a)ien!a' foi o e'o "a &i!ria na r$/na "e!e i)p:rio25
O *$e : i)por!an!e no!ar : *$e )e)o co) !o"o e!e 'i)i!e, &o$(era)
(rio a(an-o na organi8a-.o "a "inJ)ica econT)ica "a ocie"a"e A':) "e
ina$g$rar a "i(i.o "e c'ae "a ocie"a"e "e )aneira a)p'a e organi8a"a, "oi
i)por!an!e fa!o ocorrera) ;$n!o ao )o"o "e pro"$-.o ecra(i!a *$e er.o
par!ic$'ar)en!e i)por!an!e para noa an'ie o $rgi)en!o "e $) )erca"o e "o
E!a"o en*$an!o po"er po'/!ico con"ena"oSore o )erca"o, o en co)ercia'i8a"o !in&a) orige) no e4ce"en!e
agr/co'a propicia"o pe'o ecra(o e ; !in&a) a fina'i"a"e "e e4!ra/re) $) (a'or "e
!roca "e par!e "a pro"$-.o *$e era (o'!a"a para o )erca"o W e!e i)p$'o *$e
e!ae'ecer o co):rcio en!re "i!in!a ocie"a"e 6DE@@O e BRAZ, 200^, p QQ^7,
inc'$i(e a c$n&age) "e )oe"a e o apareci)en!o "e $) i!e)a )one!rio *$e
25 < civili?a%+o maia tam-m #artil,ou &o mesmo &estino se quisermos mencionar um
outro e'em#lo n+o euro#eu. R constatvel uma associa%+o entre o &eclnio &e seunmero #o#ulacional e sua #ro&u%+o a!rcola$ resulta&o &e &esmatamentos tro#icais esuas eroses consequentes. AFI/$ 1999
49
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
50/101
ocorre$ "$ran!e a $pre)acia grega no )o)en!o "e con!i!$i-.o "a ci"a"e
E!a"o 6AD3ERSOD, 200^, p 27 E)ora o co):rcio !en&a apareci"o e e
"een(o'(i"o na an!ig$i"a"e, o 'i)i!e !:cnico e ociai ain"a n.o o !ornar.o
pre"o)inan!e na re'a-=e "e con!ro'e "a pro"$-.o ne!e )o)en!o
Sore o E!a"o, o ecra(i)o : )arca"o pe'o $rgi)en!o "a pri)eira
for)a "e po"er po'/!ico con"ena"a, o$ e;a, o $rgi)en!o "e $) E!a"o Sen"o
e!e a Xfor-a "e coe.oY "a ocie"a"e ci(i'i8a"a, per!encen!e a c'ae "o)inan!e e
X"e!ina"o a repri)ir a c'ae opri)i"a e e4p'ora"aY 6ED%ELS ap$" DE@@O e
BRAZ, 200^, p Q^7
Por io, a econo)ia aea"a na pro"$-.o "o e4ce"en!e agr/co'a "e$
orige) a (aria"a repo!a po'/!ica "a c'ae "o)inan!e, "a"a a
necei"a"e "e )an!er o con!ro'e o )$n"o an!igo e reo'(er o pro'e)a, (ia
"e regra, 'iga"o ao )o"e'o e4panioni!a, e ai) a$)en!ar pro"$-.o #a"a
$pre)acia i)peria' nee per/o"o foi a e4pre.o "e $) !ipo "e repo!a po'/!ica
en"o genera'i8a"a
A *$e"a "o i)p:rio ro)ano coinci"e co) o fi) "a for)a ecra(i!a "e
organi8a-.o "a pro"$-.o, re$'!a"o "e $)a ca"eia "e fa!ore, in!erno e e4!erno A
in!enifica-.o "a Xin(a=e raraY e enfra*$eci)en!o "o i)p:rio "e(i"o a
conf'i!o in!erno 'iga"o ao creci)en!o "a pro"$!i(i"a"e "o !raa'&o 'i(re, afi4ia"o
pe'o ecra(i)o S$a "io'$-.o ignifico$ $) no(o "o)/nio no )e"i!errJneo,
(e;a)o $a cone*$9ncia e i)p'ica-=e
22 MO3O3EPRO3UOFEU3ALE3ES@RUIOAMBIED@AL
Do '$gar "o ecra(i)o, e) e$ '$gar, Xi)pTeY o fe$"a'i)o2Q, co)o
re$'!a"o "a "io'$-.o "o i)p:rio, *$e ignifico$ a per"a "e in!ercone4=e
propicia"a pe'a cen!ra'i8a-.o i)peria', "an"o '$gar a $) )o"o "e pro"$-.o
Xa!o)i8a"oY, no en!i"o "e ere) a$!o$ficien!e a $ni"a"e *$e carac!eri8a)
e!e )o"o "e organi8ar a pro"$-.o 6DE@@O e BRAZ, 200^, p Q_7 E) pri)eiro
'$gar, : $) proceo *$e na"a !e) "e $nifor)e, acon!ece "e )aneira "eig$a' a!:
)e)o "en!ro "a prpria E$ropa, *$i- fora "e'a
26 Fe consoli&ou #lenamente #or volta &o sculo TD E/IIA e
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
51/101
\$an!o a "e!r$i-.o a)ien!a', : fa!o *$e no fe$"a'i)o foi )$i!o )enor "o
*$e co) o I)p:rio Ro)ano, )a ain"a ai) "e(a!o$ e) eca'a )ai(a
6FOS@ER, 1, p K_7 U) "o principai fa!ore foi o fa!o "e er
pre"o)inan!e)en!e agr/co'a, por io e!a(a) e4po!o + )aiore 'i)i!e na!$rai,
e) co)o po"ia) faci')en!e $'!rapaar o ri!)o "e repoi-.o na!$ra' "o en!orno,
ca$an"o co'apo a)ien!ai a par!ir "e ero=e, a'ini8a-=e, e!c
3ea for)a, no fe$"a'i)o &o$(e !an!o $)a a)eni8a-.o "a eca'a "e
"e!r$i-.o *$an!o ain"a e )an!i(era) a e9ncia "e a'g$n "o principai
)ecani)o "e "e!r$i-.o in!ena, )a para oer(ar e$ con!i!$in!e
f$n"a)en!ai : necerio coni"erar a ae )a!eria' econT)ica "a ocie"a"e
fe$"a', o$ e;a, a for)a ocia' *$e e!a(a organi8a"a a pro"$-.o nee "a"o
)o)en!o A re'a-=e ociai "e pro"$-.o con!ri$e) para )e'&or carac!eri8ar o
pro'e)a "a "e!r$i-.o a)ien!a' !o)a"a e) $a &i!orici"a"e Para !an!o, (e;a)o
a'g$)a carac!er/!ica ociai "o )o"o "e pro"$-.o fe$"a'
Seg$n"o De!!o e Bra8 6200^, p Q_7, a ae "a econo)ia era
F$n"a"a no !ra!o "a !erra, o fe$"o per!encia a $) nore
6en&or7, *$e $;ei!a(a o pro"$!ore "ire!o 6er(o7 a !erra
ar(e' era "i(i"i"a en!re a par!e "o en&or e a par!e *$e, e)
!roca "e !ri$!o e pre!a-=e, era oc$pa"a pe'o er(o
6g'ea7 b A proprie"a"e "a !erra con!i!$/a o f$n"a)en!o "a
e!r$!$ra ocia' a ocie"a"e e po'ari8a(a en!re o en&ore e
o er(o
A con"i-.o "o er(o era "i!in!a "a "o ecra(o, )e)o *$e ain"a
r$!a')en!e e4p'ora"o, !in&a o in!r$)en!o "e !raa'&o, *$e e'e farica(a, e ain"a!ira(a e$ $!en!o "a prpria !erra e) *$e oc$pa(a O *$e ignifica "i8er *$e e'e e
i"en!ifica(a co) o pro"$!o "o !raa'&o, a!: cer!o pon!o ro)pe o en!ra(e !:cnico
reca'ci!ran!e "o ecra(o, *$e era !ra!a"o apena co)o X$) n/(e' aci)a "o
ani)aiY, a':) "io, Xo er(o n.o po"ia er (en"i"o fora "e $a !erraY
6UBERMAD, 1_Q, p ^7, i!o : $)a 'ei *$e $rge co)o re$'!a"o "o ego!a)en!o
"a $;ei-.o ecra(i!a *$e era e4a!a)en!e o con!rrio, o er &$)ano co)o $)a
)erca"oria, )(e' Do fe$"a'i)o o pro"$!ore "ire!o e!.o preo + !erra "e)aneira *$e .o co)ercia'i8a"o na )e"i"a e) *$e a !erra o :, e$ "ono po"e
51
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
52/101
a!: )$"ar, )a o er(o ;a)ai a/a "e $a !erra, i!o e "e$ a!: o proceo finai
"a i"a"e ):"ia O er(o era $) e'e)en!o (a'ori8a"or "a !erra, )a ain"a (a'ia
)eno "o *$e $) ca(a'o, por e4e)p'o, para !en!ar e4prear $) po$co "o n/(e' "e
$;ei-.o *$e c&ego$ a ep:cie &$)ana e) e$ proceo &i!rico U) ca)pon9
franc9 no :c$'o I era a(a'ia"o e) K_ o'"o, $) ca(a'o (a'ia 100 o'"o
6UBERMAD, 1_Q, p _7
A pro"$-.o era (o'!a"a para o a$!ocon$)o "o prprio fe$"o, &a(ia)
po$ca in!ercone4=e en!re o fe$"o "e(i"o a carac!er/!ica "a a$!o$fici9ncia A
for)a "a nore8a 6en&orefe$"ai7 re!irar o e4ce"en!e "o er(o po"ia er co)
ae e) "e "ia&ora "e !raa'&o para e'e2^, co) $)a par!e "e $a pro"$-.o, o$
co) $) (a'or )one!rio2_
O Ecra(i)o !in&a o$!ra carac!er/!ica i)por!an!e *$e : a!en$a"a co) o
Fe$"a'i)o )a per)anece) e'e)en!o eenciai @in&a $)a re'a-.o "e
"epen"9ncia en!re o a$)en!o "e $a pro"$-.o e o e4panioni)o )i'i!ar, co)o foi
fa'a"o, o pri)eiro e concre!i8a(a e o eg$n"o !i(ee 94i!o, a':) "o *$e, a
priori"a"e era a'i)en!ar a (i"a $rana "a c'ae 'i(re co) ae na e4!en.o "e
!erra e ).o "e ora ecra(a, a!an!e i)pro"$!i(a
> co) o fe$"a'i)o, a pro"$-.o a$!o$ficien!e e a$!Tno)a "en!ro "a
$ni"a"e pro"$!i(a 'ocai, co) co):rcio rarefei!o, a!: arrefece$ o i)p$'o
e4panioni!a, inf'$encian"o inc'$i(e na "i)in$i-.o "o ri!)o "a "e!r$i-=e
a)ien!ai, eg$n"o Fo!er 61, p K07
En!re!an!o, e$ i)pac!o para o )eio a)ien!e n.o fora) pe*$eno, o fa!o
"e !er na !erra a principa' for)a "e ri*$e8a, fa8ia co) *$e $)a "a"a e4pan.o
!a):) foe a principa' for)a "e ac$)$'a-.o "e ri*$e8a e po"er para a c'ae
"o)inan!e, o fa!or agr/co'a foi repon(e' por gran"e "e!r$i-=e, )a n.o
po"e)o e*$ecer *$e e!a(a $)e!i"o + re'a-=e ociai "e pro"$-.o, na)e"i"a e) *$e aparecia co)o $) 'i)i!e co) $a face !:cnica e ocia', o$ e;a, $a
e9ncia agr/co'a fa(orece$ *$e e!i(ee prea + $)a !:cnica "e e4pan.o apena
e4!eni(a)en!e, $) 'i)i!e ocioeconT)ico *$e era "e!er)ina"o pe'o gra$ "e
27 < cultura era feita em fai'as e com ti#os alterna&os. A sen,or :cava !eralmente coma #ro&u%+o &e meta&e &a terra arvel &o feu&o feita #elo cam#ons servo. 2 ou 3 &ias#or semana tra-al,ava #ara o sen,or e o restante #ara si. < #riori&a&e era a #ro&u%+o#ara o sen,or @W/H
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
53/101
afa!a)en!o "a arreira na!$rai propicia"a pe'o "een(o'(i)en!o "o !raa'&o,
ignifican"o *$e ne!e )o"o "e pro"$-.o, e) *$a'*$er )o)en!o )ai prpero
po"eria fornecer o co'apo "e $)a econo)ia 'i)i!a"a a par!ir a!: )e)o "e $)
creci)en!o pop$'aciona', o$ $)a "e(a!a-.o "e f'ore!a, o$ a ero.o "e o'o,
e!c Sen"o ai) Fo'a"ori 62001a, p 1K7 "i8 *$e a!: o fe$"a'i)o, X\$an"o ea
ocie"a"e o$ gr$po )igra(a), era por*$e o ai4o n/(e' "e organi8a-.o ocia' e
"e "een(o'(i)en!o !:cnico n.o '&e per)i!ia ore(i(er ao an!igo a)ien!eY
Por!an!o, a na!$re8a po"e fornecer $) 'i)i!e *$e : na!$ra', in"epen"e "o
con!ro'e &$)ano a princ/pio, pro(:) "o 'i)i!e "a 'ei na!$rai "o )$n"o,
con!$"o, o er &$)ano !e) e) $a carac!er/!ica "i!in!i(a eencia' 6!raa'&o7, a
capaci"a"e "e e afa!ar "a arreira na!$rai e) e$ )e!ao'i)o ocia',
po"en"o $(er!er a arreira "e acor"o co) a f$n-=e e!ae'eci"a na ae
"a re'a-=e "e pro"$-.o O fe$"a'i)o foi cer!a)en!e $) pao nee en!i"o,
)a per)anecia co) $) car!er eencia')en!e agr/co'a e, ain"a )ai i)por!an!e,
o $)a ae an!agTnica na pro"$-.o, en!re proprie!rio e pro"$!ore2
An!e "e par!ir)o ao i)pac!o a)ien!ai propria)en!e "i!o, :
neceria $)a pa'a(ra ore $)a in!i!$i-.o "e gran"e inf'$9ncia i"eo'gica ore
a e!r$!$ra ociai "o fe$"a'i)o e ain"a ore a "e!r$i-.o a)ien!a' *$e
ocorre$ "$ran!e o "o)/nio "e!e )o"o "e pro"$-.o A Igre;a #a!'ica era par!e "a
c'ae ocia' "o)inan!e, poi era gran"e "e!en!ora "e !erra, repa'"an"o e$
enor)e po"er )a!eria' 6DE@@O e BRAZ, 200^, p Q_7 3ea for)a foi a
e4pre.o i"eo'gica "a re'a-=e ociai "e pro"$-.o no J)i!o re'igioo,
c$)prin"o e) a necei"a"e "e )an$!en-.o e a")ini!ra-.o "o )o"o "e
pro"$-.o, ao )e)o !e)po *$e !ra8ia + !ona a i"eia ;$!ifica"ora, "e $) "o)/nio
$ni'a!era' "o er &$)ano ore a na!$re8a, !ranfor)an"o a co)preen.o !:cnica
"a re'a-.o ocie"a"e e na!$re8a 'e(a"a ao e4!re)o "e $a $ni'a!era'i"a"e, co)oan!/po"a E!a for-a ocia' e config$ro$ e) for)a pr!ica "e "e!r$i-.o e
e4pre.o "e!e "o)/nio Seg$n"o Fo'a"ori 62005, p 07, a pr!ica re'igioa ca!'ica
foi a!an!e con!ra"i!ria, (erificae na I"a"e M:"ia, a coe4i!9ncia "e "$a
concep-=e "iferen!e "e na!$re8a f$n"a)en!a"a na /'ia a nature#a , servio
29
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
54/101
do homem6an!ropocen!ri)o7, ao )e)o !e)po, a interdepend+ncia organicista"e
!o"o o e'e)en!o "a na!$re8a 6ecocen!ri)o7K0
W con!a!(e' $)a incipien!e "eacra'i8a-.o "a na!$re8a ; no e$ an!igo
!e!a)en!o e $)a $;ei-.o e4p'/ci!a ao &o)e) no no(o !e!a)en!o O
an!ece"en!e "e!a for)a "e penar cer!a)en!e "a!a) "a an!ig$i"a"e c'ica, co)
%r:cia e Ro)a, e "a origen ;$"aica "o cri!iani)o E) g9nei, o pri)eiro 'i(ro
"a /'ia, 3e$ conce"e "o)/nio "o er &$)ano ore a !erra e ani)ai 6POD@ID%,
15, p 2K^07 3ea for)a
Da E$ropa )e"ie(a', e!a (i.o, gran"e)en!e inf'$encia"a
pe'o ecri!ore c'ico "epoi "o :c$'o II e III,
fornece$ $)a )o'"$ra a)p'a)en!e acei!a para a co)preen.o
"o )$n"o e "a poi-.o "o ere &$)ano "en!ro "e'e b o
ere &$)ano "efr$!a(a) "e $) !a!$ co)p'e!a)en!e
"iferen!e "o o$!ro ani)ai, co)o
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
55/101
in(en!rio "a ep:cie e4!in!a na E$ropa e regi.o )e"i!errJneaK1Ma fa8
a'g$)a a"(er!9ncia epara e e) con!$n"9ncia arg$)en!a!i(a *$e $gere)
*$e o i)pac!o, pe'o )eno e) par!e, fora) in!enifica"o pe'a Xca-a e "a
e4p'ora-.o co)ercia'Y, X"e $) )erca"o "e )aaY e co) a Xin!a'a-.o "e ca-a"a
co)erciaiY6POD@ID%, 15, p 2Q ` 2^5 ` 2^_7 Sen"o ai), percee)o *$e o
co):rcio, : e) gran"e par!e repon(e' por co)an"ar o incre)en!o na "e!r$i-.o
a)ien!a' a!: )e)o no per/o"o )e"ie(a', ea !ranfor)a-.o precia er
ana'ia"a co) c$i"a"o para en!en"er a for-a *$e farica) a "e!r$i-.o a)ien!a'
co)o e$ re$'!a"o ineren!e
A "iferen-a en!re o ri!)o "e "e!r$i-.o a)ien!a' .o no!(ei "e
acor"o co) a in!i!$i-.o "e!a no(a re'a-.o en!re o ere &$)ano co) a
pro"$-.o "e $a (i"a A eca'a pao$ "e $)a "e!r$i-.o no )4i)o regiona' *$e
rea'i8ara) o $):rio o$ o i)p:rio ro)ano por e4e)p'o para p'ane!ria, )a
ain"a o $) apec!o 'i)i!a"o, poi ea e4pan.o "o co):rcio ain"a era co'onia'
W o co):rcio, o fa!or *$e De!!o e Bra8 6200^7 (.o )encionar co)o en"o o
principa' )o!i(o "a crie ge!a"a no in!erior "a ocie"a"e fe$"a', o "een(o'(i)en!o
"o co):rcio, ao aor(er o e4ce"en!e pi'&a"o pe'a ca)pan&a "a cr$8a"a e e)
eg$i"a "o ar!eana!o e) "een(o'(i)en!o, ore!$"o no )o)en!o )ai
prpero, fa(orece$ a poii'i"a"e "e ac$)$'a-.o crecen!e "e ri*$e8a a!ra(:
"o "in&eiro
#o) a re'a-=e co)erciai ca"a (e8 )ai proe)inen!e, a poe "e
"in&eiro paa a ignificar $)a poii'i"a"e "iferen!e "e a"*$irir o en
necerio + (i"a, "iferen!e "a a$!o$fici9ncia "o fe$"o 3ea for)a, o
n lo-os e c,acais foram con:na&os *sreas montan,osas> elefante$ rinoceronte e ?e-ra foram e'tintos &a Xfrica &o Eorte> o
,i#o#=tamo no ai'o Eilo e o ti!re no norte &a Prsia e Heso#ot)mia> A auroque$ o -is+o$a !ran&e alca> os lo-os$ o urso #ar&o e a lontra na /uro#a Aci&ental$ etc. PAEIDEN$1995$ #. 266"8
55
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
56/101
Para ir ao princ/pio "a crie fe$"a' e $a *$e"a fina', : necerio
"icorrer a'go ore e$ apoge$ W co)as cru#adas 3sculo ;
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
57/101
e) $)a :rie "e "ip$!a e a'ian-a "e c'ae rigan"o en!re o coner(an!i)o
fe$"a' e a )o"erni8a-.o "o co):rcio
K O #API@AL, PAR@I#ULARI3A3ES 3O 3ESEDVOLVIMED@O 3O MO3O3E PRO3UO #API@ALIS@A E A 3ES@RUIO AMBIED@AL DAFORMA 3E #RISE AMBIED@AL
W "ea for)a *$e o $rgi)en!o "o co):rcio a par!ir "o e4ce"en!eK*$e
e !ranfor)ara) e) )erca"oria, (.o !er ca"a (e8 )aior pape' a "ee)pen&ar
co) o creci)en!o "a "e)an"a "a ci"a"e A !roca "e )erca"oria e "epoi o
co):rcio, po$/ra) $)a "i)en.o e(o'$!i(a *$e origino$ o capi!a', )a ain"a n.o
.oper sicapi!a' O *$e :, en!.o, capi!a'
34 R necessrio #ontuar al!umas &iferen%as fun&amentais &o comrcio &a anti!ui&a&e Mera -asea&o no e'ce&ente a!rcola com m+o &e o-ra escrava como um limite social$como vimos. [ nesta fase &e &esenvolvimento &o comrcio$ este se & a #artir &acomerciali?a%+o &e e'ce&entes artesanais &os feu&os$ sem o em#ecil,o escravista$ comas leis comerciais assumin&o sua face im#lacvel.
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
58/101
Sae)o, poi, *$e o capi!a' : a ae $) no(o proceo "e pro"$-.o
in!i!$in"o no(a re'a-=e ociai "e pro"$-.o, )o"ifican"oa ra"ica')en!e,
arin"o no(a po!encia'i"a"e !:cnica e) re'a-.o ao pa!a)ar an!erior
Percee)o en!.o, *$e a re'a-=e ociai "e pro"$-.o aparece), !a):) a*$i,
co) a carac!er/!ica "e "e!er)ina-.o, no en!i"o "e *$e o co):rcio crecen!e
confor)ar in!i!$i-=e ociai *$e correpon"a) + rpi"a )o"ifica-=e "a ae
)a!eria' *$e (iera) ocorren"o "$ran!e o :c$'o "e crie fe$"a', *$an"o paa)
"a for)a )ai i)p'e "e circ$'a-.o "o pro"$!o e4ce"en!e, + for)a "e capi!a'
"in&eiro, e "epoi + for)a )ai co)p'e4a e )a"$ra, "een(o'(en"o o pa!a)ar "e
a$)ir $)a no(a for)a, a "e capi!a' pro"$!i(o, co) a )ercan!i'i8a-.o "o !raa'&o
3iferencie)o en!.o o *$e : o "in&eiro e) $a circ$'a-.o i)p'e "o e$
"een(o'(i)en!o $'!erior, co)o capi!a'pro"$!i(o
K1 A @RADSFORMAO3E3IDEIROEM#API@AL AORI%EM3OVALOR3E@RO#A
Do per/o"o )e"ie(a', a Igre;a e o nore !in&a) o e$ capi!a' e!!ico, poi
n.o e4i!ia on"e in(e!ir, "e(i"o ao po$co e4ce"en!e e a$!o$fici9ncia "o fe$"o
A':) "o *$e, &a(ia gran"e !a4a-.o "o co):rcio por par!e "e!a c'ae "o)inan!ea!ra(: "e a'!o i)po!o cora"o ao co)ercian!e 6UBERMAD, 1_Q, p 1Q^7,
&a(ia !a):) o co)a!e "a igre;a ao '$cro 6UBERMAD, 1_Q, p K57
E) $)a, o co):rcio encon!ra(a gran"e "ific$'"a"e "e e "een(o'(er na
ae fe$"ai, )a ao po$co, na )e"i"a "o creci)en!o "o )erca"oK5, o
e4ce"en!e ar!eana' (ai encon!ran"o '$gar para on"e ecoar a pro"$-.o I!o
ignifica *$e e!a(a e co'ocan"o a poii'i"a"e &i!rica "e a'g$n in"i(/"$o
(i(ere) apena "o ar!eana!o, e(o'$in"o "e $a for)a fa)i'iar, incipien!e, ain"a no
fe$"o, para o i!e)a "e corpora-=e na ci"a"e *$e e a(o'$)a(a) na )e"i"a
"o creci)en!o "o co):rcio $er)an 61_Q, p 257 )enciona *$e o creci)en!o
"a ci"a"e : $) efei!o "o prprio co):rcio E : na ci"a"e *$e a corpora-=e
"e of/cio, epecia'i8a"a e) ca"a ra)o "e a!i(i"a"e ar!eana', ir.o "e in!a'ar
A ri*$e8a paa a er ca"a (e8 )ai )e"i"a e repreen!a"a pe'a )aior o$
)enor poe "e "in&eiroKQ, con!i!$in"o a ae "a re'a-=e pro"$!i(a
35 Oa-e mencionar que o merca&o aqui &e:ni&o como o local on&e ocorrem as trocas$nele se relacionam a#enas #ro#rietrios &e merca&orias.
58
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
59/101
O "in&eiro pao$ "e a'go ina!i(o, fi4o, para e !ornar, a!i(o, f'$i"o A
)oi'i"a"e "a ri*$e8a pro)o(e$ )aior "ina)i)o para a for-a pro"$!i(a, co) a
e4i!9ncia "e $) )erca"o ca"a (e8 )aiorK^ A':) "o *$e, !a):) fornece$ a
poii'i"a"e "e ac$)$''o e) *$a'*$er 'i)i!e rea'
Seg$n"o Mar4 61Q, (o' 1, ! 1, p 2QQ^7, a pro"$-.o e a circ$'a-.o
"een(o'(i"a "e )erca"oria .o pre$po!o "o capi!a' O "in&eiro : a pri)eira
for)a "e apari-.o "o capi!a'
E) $a pri)eira for)a "e apari-.o, o "in&eiro : apena $) )eio para !roca
"e )erca"oria, Mar4 carac!eri8a e!e proceo ocia' "e $o "o "in&eiro pe'a
fr)$'a M 3 M 6M : a )erca"oria e 3, o "in&eiro7
3e!rinc&an"o e!a re'a-.o, !e)o *$e o in"i(/"$o 6na pon!a inicia' "a
fr)$'a7 (ai ao )erca"o co) a in!en-.o "e (en"er $)a )erca"oria para co)prar
$)a o$!ra, "e $) o$!ro in"i(/"$o *$e !a):) : proprie!rio "e $)a )erca"oria *$e
n.o precia E'e po$e) en!.o a'g$) pro"$!o "e !raa'&o 6*$epode sero
e4ce"en!e "e $a pro"$-.o7 *$e n.o )ai co)preen"e a $a necei"a"e,
!ranfor)an"o e!e pro"$!o e) )erca"oria na )e"i"a e) *$e e!ae'ece $)a
re'a-.o "e !roca "e!e pro"$!o no )erca"o e receen"o e) !roca o "in&eiro 6M 37,
*$e n.o : e$ o;e!i(o
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
60/101
$) in"i(/"$o co) $)a *$an!ia "e "in&eiro 6(a'or "e !roca7 *$e recorre ao )erca"o
para co)prar $)a )erca"oria 63 M7, e!a n.o : a $a fina'i"a"e
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
61/101
Sae)o, por!an!o, *$e : co) o capi!a' co)ercia' *$e o "in&eiro paa a
go(ernar a re'a-=e "e !roca e) $) n/(e' regiona' e inicia $a e)prei!a"a +
g'oa'i"a"e En!re!an!o, ain"a n.o : a Xfor)a )o"erna ica "e capi!a'Y, "e(i"o ao
fa!o "e ain"a n.o !er "een(o'(i"o a*$i'o *$e '&e "aria o car!er )ai con!ro'a"or
"a re'a-=e ociai
A )o"ifica-.o "o (a'or "e "in&eiro, *$e "e(e !ranfor)are
e) capi!a', n.o po"e ocorrer ne!e )e)o "in&eiro b bo
po$i"or "e "in&eiro preciaria !er a or!e "e "ecorir "en!ro
"a efera "a circ$'a-.o, no )erca"o, $)a )erca"oria c$;o
prprio (a'or "e $o !i(ee a carac!er/!ica pec$'iar "e er
fon!e "e (a'or, por!an!o, c$;o (er"a"eiro con$)o foe e) i
o;e!i(a-.o "e !raa'&o, por coneg$in!e, cria-.o "e (a'or E o
po$i"or "e "in&eiro encon!ra no )erca"o !a' )erca"oria
epec/fica a capaci"a"e "e !raa'&o o$ a for-a "e !raa'&ob
6MAR, 1Q, (o' 1, ! 1, p 2_57
E!a ref'e4.o no parece ain"a )ai fa)i'iar e 'e)rar)o "a ca!egoria
*$e f$n"a o er ocia', co)o (i)o, o !raa'&o "ea for)a, n.o no parece
e!ran&o er a par!ir "e $)a no(a for)a "e organi8a-.o "o !raa'&o ocia' *$e ir e
f$n"ar a ae "a $e*$en!e re'a-=e ociai "e pro"$-.o capi!a'i!a
O *$e o capi!a'i!a preciara) fa8er, "e in/cio, foi preenc&er a con"i-=e
&i!rica para mercantili#ar a pr/pria fora de trabalho, poi, !ra!a(ae "a
7/25/2019 O metabolismo destrutivo humano
62/101
"een(o'(i)en!o "a )o"ifica-=e, rega!e)o o pao iniciai percorri"o pe'o
proceo pro"$!i(o *$e ca)in&ara) ne!e en!i"o
O i!e)a "e corpora-=e : a pri)eira for)a "e organi8a-.o "a pro"$-.o
*$e paa(a a criar in"epen"9ncia "e $a ae agr/co'a, ca)ponea F$nciona(a
"e $)a )aneira re'a!i(a)en!e ig$a'i!ria no *$e concerne + re'a-.o en!re o )e!re e
o apren"i8e "e "e!er)ina"o ra)o ar!eana' a(ia 'ei "e pro!e-.o "e a'rio, "e
)onop'io "a "e)an"a por ci"a"e, "e *$a'i"a"e "a )erca"oria, e!c O apren"i8
encon!ra(a oa poii'i"a"e "e acen"er + con"i-.o "e )e!re e !er $a prpria
oficina 6UBERMAD, 1_Q, p 50K7
#o) o "een(o'(i)en!o "o co):rcio, a a)p'ia-.o "a ae pro"$!i(a e a
"iferencia-.o foi !o)an"o corpo "e !a' )aneira ao pon!o "e "een(o'(ere)e
corpora-=e "e a!i(i"a"e e)inen!e)en!e co)erciai, e) epara"o "o ar!eana!o
6UBERMAD, 1_Q, p 5_7 A organi8a-=e co)erciai paara) rapi"a)en!e ao
con!ro'e "a corpora-=e e) gera' e "a ci"a"e a!ra(: "a poe "a no(a principa'
for)a "e ac$)$'a-.o "e ri*$e8a, o "in&eiro E!a paara) a '$!ar con!ra o
en&ore 'ocai e e$ a'!o i)po!o, e) co)o o i)pe"i)en!o "a reg$'a-=e
)onopo'/!ica "a prpria corpora-=e "e of/cio, co) a fina'i"a"e "e faci'i!ar o
f'$4o co)ercia' Dee )o)en!o, & $)a a'ian-a en!re o rei e a $rg$eia
co)ercia'K para ro)per a arreira "o en&ore 'ocai e corpora-=e, re!iran"o
"e!e o pri(i':gio )onopo'i!
Top Related