ΔΗΩ • �

� • ΔΗΩ

ΔΗΩ • �

� • ΔΗΩ

ΤΗ ΝΕΚΡΑΝΑΣΤΑΣΗ του «ξεχασμένου» Εθνικού Συμβουλίου Αγροτικής Πολιτικής αποφάσισε εσχάτως ο υπουργός Γεωργίας κ. Σ. Χατζηγάκης, ενός οργάνου που, αν και θεσμοθετημένο από το 1992, προκειμένου να επαναλειτουργήσει, με νέα μάλιστα σύνθεση, χρειάστηκε τρεις υπουργικές υπογραφές και αρκετές δηλώσεις στον τύπο...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ όμως το ΕΣΑΠ; Ένα ακόμη αρκτικόλεξο άραγε, από τα πολλά που ταλανίζουν τα αυτιά μας και τη γλώσσα μας; Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, «σκοπός του Εθνικού Συμβουλίου Αγροτικής Πολιτικής είναι η μελέτη θεμάτων αγροτικής πολιτικής και η διαμόρφωση προτάσεων σχετικά με τον καθορισμό προτεραιοτήτων και εναλλακτικών μέτρων πολιτικής για την ελληνική γεωργία, ώστε να καταστεί δυνατή η προσέγγιση μιας εθνικής στρατηγικής, η οποία θα συμβάλει θετικά στην ευημερία του αγροτικού πληθυσμού, στην αύξηση του γεωργικού εισοδήματος και αντίστοιχα στην ανάπτυξη της υπαίθρου».

ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ, ένα φόρουμ διαλόγου, μέσα από το οποίο το υπουργείο ευελπιστεί (;) ότι θα διαμορφώνονται προτάσεις για την εθνική στρατηγική αγροτικής ανάπτυξης, ή, πιο «λαϊ-κά», αν κατανοούμε σωστά τις δηλώσεις του κ. Χατζηγάκη, ένα «αγροτικό κοινοβούλιο», μέσα από το οποίο «η αγροτική πολιτική θα εκφράζεται, θα διατυπώνεται και θα εφαρμόζεται μετά από τα ακούσματα, μετά από τις θέσεις που θα θέτουν οι ίδιοι μας οι αγρότες. Η αγροτική πολιτική στα χέρια των αγροτών»!!!

ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ 58μελές «κοινοβούλιο», όμως, όπου άλλοι υπεραντιπροσωπεύονται και άλλοι υποαντιπροσωπεύονται, φαίνεται πως στη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία «έλαχε» ο δεύτερος ρόλος, αφού η συμμετοχή του προέδρου της Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιοκαλλιεργητών Ελλάδας, μόνου αυτού από τις οργανώσεις του κλάδου, αντιστοιχεί σε ένα πενιχρό 1,7% όταν, αν πιστέψουμε τα στοιχεία που το ίδιο το υπουργείο είχε δώσει παλαιότερα στη Eurostat, η βιολογική

γεωργία στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 7,2% των καλλιερ-γούμενων εκτάσεων (2005).

ΦΑΙΝΕΤΑΙ πως ο κ. υπουργός αντιμετωπίζει την αγροτική πολιτική ως tabula rasa, σαν ένα άγραφο χαρτί που ο ίδιος καλείται να συμπληρώσει –ή να ξαναγράψει εξαρχής. Δεν εξηγείται αλλιώς πώς, ενώ οι προηγούμενες διοικήσεις του υπουργείου δεν τσιγκουνεύτηκαν τα λόγια τους για τη «στρα-τηγική σημασία της βιολογικής γεωργίας στην αγροτική ανά-πτυξη της χώρας» κ.λπ., κ.λπ. και ακολούθησαν μια πολιτική που, αν μη τι άλλο, εκτόξευσε την βιολογικά καλλιεργούμενη έκταση από τα 389.951 στρ. του 2003 στα 1.521.175 στρ. το 2007 (σύμφωνα με τα στοιχεία του ίδιου του υπουργείου), έρχεται σήμερα ένας υπουργός, της ίδιας κυβέρνησης που όμνυε στη στρατηγική σημασία της βιολογικής παραγωγής, να περιθωριοποιήσει τη συμμετοχή του κλάδου στο υπο-τιθέμενο ύψιστο όργανο σχεδιασμού στρατηγικής για την αγροτική ανάπτυξη.

ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ δεν είναι απλώς κακοπροαίρετοι όσοι υπο-ψιάζονται πως το «νέο» ΕΣΑΠ νεκραναστήθηκε απλώς και μόνον για να συνεδριάσει άπαξ, τον επόμενο Δεκέμβριο, εξυπηρετώντας άλλες σκοπιμότητες, που ελάχιστη σχέση έχουν με τη χάραξη αγροτικής πολιτικής –όπως η ΠΑΣΕΓΕΣ, που αποφάσισε να μην συμμετάσχει στο όργανο. Ανεξαρ-τήτως αυτού, σημασία έχει πως το υπουργείο Γεωργίας, η κυβέρνηση εντέλει, αντί με την πολιτική του να κατοχυρώσει ό,τι με κόπο κερδήθηκε όλα αυτά τα χρόνια στον τομέα της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, να εκπονήσει, όπως υποχρεούται από την Ε.Ε., ένα Εθνικό Σχέδιο για τη Βιολογική Γεωργία και να επιλύσει τα χρόνια θεσμικά προβλήματα του κλάδου, επιστρέφει στην «παραδοσιακή» στάση της ελληνικής διοίκησης: την αδιαφορία.

ΟΠΩΣ ΛΕΕΙ η παροιμία, «εκεί που μας χρωστάγανε, μας πήραν και το βόδι»...

6 Ç áðÜíôçóç ôïõ Ecofestival

10 Eπικαιρότητα

18 ÓõíÝíôåõîç ìå ôçí ðñüåäñï ôçò IFOAM «Ç êñßóç ìéá åõêáéñßá ãéá åðÝíäõóç óå åðáããåëìáôéóìü»

20 Υπάρχουν βιολογικά ψάρια;

24 Τα χαρακτηριστικά της Ηθικής Τράπεζας

28 Η ελληνική αντίσταση στους μεταλλαγμένους σπόρους της απάτης

38 Γαιοσκώληκες: οι παραμελημένοι μας φίλοι

44 ΔΗΩ - Νέα

46 Πράσινες σελίδες

Τεύχος 50Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος 2009

Τρίμηνη ~ΕκδοσηΙδιοκτησία: Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩΑριστοτέλους 38, 104 33 Αθήνατηλ. 210 82.24.384, fax 210 82.18.117e-mail: magazine@dionet.grwww.dionet.gr

Εκδότης - Υπεύθυνος σύμφωνα με το νόμοΜιχάλης Κουλουρούδης

ΔιευθυντήςΣπύρος Σγούρος

Συντονισμός - Επιμέλεια ύληςΣπύρος Κακουριώτης

Δημόσιες σχέσειςΕλευθερία Γεωργιάδη

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν:Ελευθερία Γεωργιάδη, Σπύρος Κακουριώτης, Νικο-λέτα Φαντερσμίσσεν, Τερέζα Κορβίνο, Μυρτώ Πι-σπίνη, Βαγγέλης Μπούρμπος, Σπύρος Σγούρος.

Καλλιτεχνική επιμέλεια και επιμέλεια παραγωγήςΙΔΕΟτυπο, Ζ. Πηγής 48, 106 81 Αθήνατηλ. 210 33.03.991, fax 210 33.04.67

Εκτύπωση - ΒιβλιοδεσίαΒιβλιοσυνεργατική ΑΕΠΕΕΦειδίου 18, τηλ. 210 38.13.109

Κωδικός ΕΛΤΑ: 4638

Συνδρομή για 4 τεύχη (ετήσια)εσωτερικού: 24 ευρώ • εξωτερικού: 32 ευρώΣυνδρομή Οργανισμών, εταιρειών, ιδρυμάτων κ.λπ.: 42 ευρώ

Συνδρομή για 8 τεύχη (διετής)εσωτερικού: 42 ευρώ • εξωτερικού: 58 ευρώΣυνδρομή Οργανισμών, εταιρειών, ιδρυμάτων κ.λπ.: 84 ευρώ

Συνδρομή για πέντε έτη (20 τεύχη): 80 ευρώΥπεύθυνη συνδρομών: Μαρία Χουλιάρα

Το περιοδικό διατίθεται δωρεάν στους παραγωγούς, επιχειρηματίες που ελέγχονται και πιστοποιούνται από τον Οργανισμό ΔΗΩ.

Ταχυδρομικές επιταγέςΑριστοτέλους 38, 104 33 Αθήνα

* Οι διαφημίσεις εκφράζουν τον διαφημιζόμενο και δεν απηχούν κατ' ανάγκη τις απόψεις του περιοδικού. Η χρήση προϊόντων λίπανσης και φυτοπροστασίας στη βιο-λογική γεωργία θα πρέπει να γίνεται πάντα σύμφωνα με τις δια-τάξεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας.

* Τα υλικά (χειρόγραφα, φιλμ, διαχωρισμοί κ.λπ.) που αποστέλλονται στο περιοδικό δεν επιστρέφονται.

� • ΔΗΩ

12η ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

η απάντηση του ECOFESTIVALΤο ECOFESTIVAL 2009 σας προσκαλεί να συμμετάσχετε

Το ECOFESTIVAL 2009 σας προσκαλεί για 12η χρονιά, να συμμετάσχετε στη φετινή διοργάνωση καθώς: Η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί την σημερινή πρόταση για έξοδο από

την κρίση που συγκλονίζει την παγκόσμια οικονομία Η βιολογική γεωργία αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες

ενός αειφορικού μοντέλου οικονομίας, καθώς προστατεύει το περι-βάλλον, συμβάλει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, δημιουργεί περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη

Η βιολογική γεωργία προσφέρει ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα και προστατεύει την υγεία των καταναλωτών

Η βιολογική γεωργία προσφέρει σχετικά σταθερές τιμές στους επιχειρηματίες των βιολογικών προϊόντων υπερασπίζοντας τις αρχές του δίκαιου εμπορίου

Η βιολογική γεωργία συμβάλλει στη δημιουργία ευκαιριών σε δύσκολες περιόδους, μέσω της ανακατανομής των δεδομένων της αγοράς

Η αγορά των βιολογικών προϊόντων αποτε-λεί παράδειγμα σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο

Η ενδυνάμωση της αγοράς των βιολογικών προϊόντων μέσω του Ecofestival, αποτελεί σημαντικό παράγοντα παρακίνησης επαγγελ-ματιών και καταναλωτών

Το Ecofestival, συμβάλλει στην ενίσχυση της σημασίας και αποδοτικότητας των εκ-θέσεων, λόγω της μοναδικής δυνατότητας επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο με τις ενδιαφερόμενες ομάδες (επαγγελματίες και καταναλωτές), συγκριτικά με άλλες μορφές προβολής

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΣΒασικοί στόχοι της φετινής διοργάνωσης του EcofestivaΙ είναι:

Η ανάδειξη και προώθηση της χρήσης των βιο-λογικών προϊόντων και υπηρεσιών ως πρόταση υπέρβασης των σημερινών συνθηκών

Η εστίαση στη σημασία προστασίας του περι-βάλλοντος

Η δημιουργία γόνιμου εδάφους για την επικοι-νωνία των ανθρώπων του κλάδου και τη συλ-λογική δράση

Η διεύρυνση της εμπιστοσύνης του καταναλω-τικού κοινού στα βιολογικά προϊόντα

Η σύνδεση των βιολογικών προϊόντων με άλλους τομείς της «πράσινης» ανάπτυξης, όπως Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Ανακύκλωση, Αγροτουρισμός κ ά.

Η ενίσχυση του καναλιού επικοινωνίας με φορείς και οργανισμούς του κλάδου, για τη δημιουργία και στήριξη της ανάπτυξης του κλάδου

Παραμένουμε πιστοί στη διαμόρφωση συνθηκών ανάπτυξης μέσα από την εναρμόνιση με τις ανάγκες των εκθέτων και των επισκεπτών μας, και την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.

ΔΗΩ • �

ΕΚΘΕΤΕΣ

TO 2008 ΣΥΝΕΧΙΣΤΗΚΕ Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ, ΑΥΞΑΝΟ-ΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΤΟΣΟ ΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ, ΦΘΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥ 223 ΕΚΘΕΤΕΣ, ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΑ 27%.Στο ECOFΕSTIVAL συμμετέχουν εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους ακόλουθους τομείς:• Παραγωγή, τυποποίηση και μεταποίηση

βιολογικών γεωργικών και κτηνοτροφι-κών προϊόντων (λάδι, κρασί, αρτοσκεύ-ασμα, ζυμαρικά, όσπρια, γλυκά, μέλι, τυρί, αυγά, κρέατα, φρούτα, λαχανικά, ποτά, χυμοί, βότανα κ.ά.)

• Εισαγωγείς, έμποροι και καταστήματα βιολογικών προϊόντων

• Οικολογικά είδη προσωπικής υγιεινής και νοικοκυριού (καλλυντικά, προσωπικήυγι-εινή, ρούχα, έπιπλα, απορρυπαντικά)

• Εισροές, εφόδια, μηχανήματα για τη βι-ολογική γεωργία

• Υπηρεσίες (πιστοποίηση, ποιοτικός έλεγχος, συμβουλευτικές υπηρεσίες, εκπαίδευση)

• Διεθνής οργανισμοί, ινστιτούτα• Αγροτουρισμός και οικοτουρισμός• Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας• Ανακύκλωση, διαχείριση φυσικών πόρων

και αποβλήτων, περιβαλλοντική έρευνα, οικολογική δόμηση

• Φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις (προστασίας αγρίων ζώων και φυσικού πλούτου, οικολογικής διαβίωσης, fair trade)

• Δημόσιοι οργανισμοί, τοπική αυτοδιοίκη-ση, εκπαιδευτικά ιδρύματα, συνεταιρισμοί παραγωγών

• ΜΜΕ, εκδόσεις

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

Εμπορικοί επισκέπτεςΤο ΕCOFESTIVAL αποτελεί κομβικό σημείο επιχειρηματικών επαφών και ολοκληρωμέ-νης επικοινωνίας με το μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς των βιολογικών προϊόντων και υπηρεσιών, σε διαρκή επαφή και με τονευρύτερο κλάδο της «πράσινης» επιχειρη-ματικότητας.

Το κοινόΗ εμπιστοσύνη του καταναλωτικού κοινού στην έκθεσή μας αποδεικνύεται μέσω:α) της σταθερά αυξανόμενης επισκεψιμό-τηταςβ) της δημιουργίας ενός σταθερού πυρήνα επισκεπτών

Ευρύτερη κοινωνίαΤο ECOFESTIVAL προβάλλεται πλέον ως η γιορτή της βιολογικής γεωργίας, σε πολλά και ευρείας αποδοχής ΜΜΕ, απο-

δεικνύοντας ξεκάθαρα τη σημαντική θέ-ση που κατέχει στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

Ενδεικτικά αναφέρουμε, ότι για το ECO-FESTIVAL 2008 έγιναν οι παρακάτω ανα-φορές:• 79 δημοσιεύσεις στις μεγαλύτερες

καθημερινές και κυριακάτικες εφη-μερίδες

• 46 δημοσιεύσεις στον ειδικό τύπο και

• 142 παρουσιάσεις σε ιστοσελίδες• Ζωντανές μεταδόσεις μεγάλων τηλε-

οπτικών σταθμών• Αναφορές και συνεντεύξεις σε μεγά-

λους ραδιοφωνικούς σταθμούς

Οι βασικές κατηγορίες των επισκεπτών μας είναι οι εξής:• Ευρύ κοινό, καταναλωτές, ευαισθητοποι-

ημένοι πολίτες• Εμπορικοί επισκέπτες (παραγωγοί, έμπο-

ροι, καταστηματάρχες, εισαγωγείς, με-

ταποιητές)• Ξένοι εμπορικοί επισκέπτες (Αυστρία,

Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Ισπα-νία, Ιταλία, Κύπρο, Κίνα, Μ. Βρετανία, Ολλανδία, ΠΓΔΜ, Ρουμανία, Ρωσία, Σ. Αραβία, Συρία κ.ά.)

• Μέλη περιβαλλοντικών και κοινωνικών φορέων – οργανώσεων

• Μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθ-μίδων, εκπαιδευτικοί, φοιτητές, Πανε-πιστημιακοί

• ΜΜΕ, δημοσιογράφοι, άνθρωποι της τέχνης και του αθλητισμού

• Εκπρόσωποι κρατικών φορέων, πολιτικοί, τοπική αυτοδιοίκηση

ΠΡΟΒΟΛΗ

ΤΟ ECOFESTIVAL 2009 ΠΡΟΒΑΛΛΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΕΥΡΥ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗ-ΡΩΜΕΝΟΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ, ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ:• Τηλεοπτικά spots

�0 • ΔΗΩ

• Καταχωρίσεις σε ημερήσιες και κυρια-κάτικες εφημερίδες

• Ραδιοφωνικά spots σε μεγάλης ακροα-ματικότητας μουσικούς και ειδησεογρα-φικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς

• Προβολή σε ποιοτικά Free Press• Διαφημίσεις και δημοσιεύσεις σε ειδικά

έντυπα και περιοδικά• Αποστολή ηλεκτρονικών προσκλήσεων

(direct mail) στη βάση δεδομένων μας• Διανομή δωρεάν προσκλήσεων και ενη-

μερωτικών φυλλαδίων σε ειδικά καταστή-ματα και μεγάλα super market

• Ανάρτηση αφισών σε ειδικά σημεία (κα-ταστήματα, σχολές…) και κομβικούς χώρους της πόλης μας

• Ενημέρωση των επαγγελματιών του κλά-δου και των καταναλωτών, μέσω της συμ-μετοχής μας σε εμπορικές εκθέσεις και τοπικού ενδιαφέροντος εκδηλώσεις

• Ενημέρωση των ξένων επαγγελματιών και των καταναλωτών του εξωτερικού, μέσω direct mail καθώς και της συμμετο-χής μας σε διεθνείς εκθέσεις (Γερμανία, Ιταλία, Τουρκία)

• Αποστολή προσκλήσεων σε μέλη οργα-νώσεων και φορέων

• Αποστολή προσκλήσεων σε κρατικούς και δημοτικούς οργανισμούς

• Προβολή στην Ελλάδα και το εξωτερι-κό μέσω του δίγλωσσου (ελληνικού και αγγλικού) web site www.ecofestival.gr, όπου προβάλλονται όλες οι δραστηριό-τητες, οι εταιρείες και τα προϊόντα της έκθεσης.

Διεθνής ΥποστήριξηΤο ECOFESTIVAL 2009 υποστηρίζεται για άλλη μια χρονιά από το Μεσογειακό Τμή-ματα της IFOAM (AgribioMediterraneo), αποδεικνύοντας το διεθνή του χαρακτήρα και τις σχέσεις που αναπτύσσει σταθερά με

το ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΟ ΜΕ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜ-ΜΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ECOFESTIVAL ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΛΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΠΛΟΥΣΙΟ, ΤΟΣΟ ΣΕ ΕΥΡΥΤΗΤΑ ΘΕ-ΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΟΣΟ ΚΑΙ ΣΕ ΠΛΗΘΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝΣτα πλαίσια του ECOFESTIVAL 2009 δι-οργανώνονται ημερίδες, διαγωνισμοί, γευσιγνωσία, πολιτιστικά δρώμενα κ.ά., που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστη-ριοτήτων.Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ακόλουθα:• το Διαγωνισμό Συσκευασίας Βιολογι-

κού Ελαιολάδου• την παρουσίαση της Γευστικής Δοκι-

μής Οίνου από Σταφύλια Βιολογικής Γεωργίας

Θα παρουσιαστούν επίσης θέματα από:• Διατροφή και υγεία• Οικοτουρισμό και αγροτουρισμό• Βιολογικά καλλυντικά• Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας• Κλιματικές αλλαγές

• Περιβαλλοντικά ζητήματα, διαχείριση απορριμμάτων, εξοικονόμηση ενέργει-ας

• Προστασία άγριων ζώων

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

Η ΕΚΘΕΣΗ ΜΑΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΩΝ ΕΠΑΓ-ΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ, ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΙΚΡΟΥΣ ΜΑΣ ΕΠΙΣΚΕ-ΠΤΕΣΜερικά δείγματα αποτελούν:• η μουσική βραδιά• τα χορευτικά συγκροτήματα• τα εκπαιδευτικά παιχνίδια και• το παιδικό θέατρο

Πρώτη φορά το 2008 δημιουργήσαμε τον παιδότοπο του ECOFESTIVAL για τη δημι-ουργική απασχόληση των παιδιών που μας επισκέπτονται.

Παράλληλα συνεχίζεται με αυξανόμενο ενδιαφέρον η προσέλευση σχολείων από όλη την επικράτεια, για τη ενημέρωση της νεολαίας μας σχετικά με τα βιολογικά προϊόντα και τη δημιουργία οικολογικής συνείδησης (ανακύκλωση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κ.α.).

Τα προϊόντα (γεύματα και ποτά) που προ-σφέρονται στα εστιατόριο και τα café του ECOFESTIVAL είναι όλα προϊόντα βιολο-γικής γεωργίας.

Τ Ο Π Ο Σ

Επιλέγουμε ένα από τα καλύτερα εκε-θεσιακά κέντρα της Ελλάδας, το Εκθε-σιακό και Συνεδριακό Κέντρο Αθηνών HELEXPO PALACE, στην Λ. Κηφισίας 39, Μαρούσι.Το ΕΣΚΑ βρίσκεται σε κομβικό επι-χειρηματικό και εμπορικό σημείο της Αθήνας, με άρτιες υποδομές, πολύ καλή πρσοβασιμότητα, δωρεάν χώρους στάθμευσης και πλήθος παροχών.

ΔΩΡΕΑΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑΠαρέχεται δωρεάν μεταφορά των επισκεπτών της έκθεσης με πούλμαν από και προς το σταθμό Νερατζιώτισσα (ΗΣΑΠ και Προα-στιακός) κάθε μισή ώρα.

ΔΩΡΕΑΝ ΧΩΡΟΙ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣΤο εκθεσιακό κέντρο διαθέτει άνε-τους χώρους δωρεάν στάθμευσης για όους τους εκθέτες και τους επισκέπτες της έκθεσης.

ΔΗΩ • ��

�� • ΔΗΩ

Ελλάδα: 30% ετησίως η αύξηση της βιολογικής γεωργίας

Aνω του 30% ετησίως η αύξηση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και της κτηνοτροφίας τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με έρευνα της Hellastat Α.Ε. για την εγχώρια αγορά παραγωγής και εμπορίας βιολογικών προϊ-όντων.

Σύμφωνα με εκπρόσωπους των επιχειρήσεων του κλάδου με τους οποί-ους συνεργάστηκε η Hellastat για την εκπόνηση της μελέτης, το υψηλό κόστος παραγωγής, η προμήθεια βιολογικών εφοδίων, η εκπαίδευση και συνεχής ενημέρωση των καλλιεργητών, η χρηματοδοτική στήριξη, η διακίνηση και εμπορία των προϊόντων είναι τα σημαντικότερα ζητήματα που τους απασχολούν, ενώ εξηγούν -μαζί και με άλλους παράγοντες - την απόκλιση των τιμών των βιολογικών από τα συμβατικά προϊόντα.

Βέβαια, υπογραμμίζεται ότι το ζήτημα της τιμής και της αξίας του βιολο-γικού προϊόντος είναι από τα πλέον επίμαχα σημεία συζήτησης, καθώς παράγοντες όπως η μη χρήση χημικών, η χαμηλότερη απόδοση, η ένταση της ανθρώπινης εργασίας, οι κίνδυνοι κατά την παραγωγή, οι δυσκολίες διανομής και η χαμηλή -σχετικά- κατανάλωση δικαιολογούν τη διάθεση του προϊόντος σε υψηλότερο επίπεδο έναντι των συμβατικών.

Όσον αφορά στις προοπτικές του κλάδου, στη μελέτη της Hellastat ανα-φέρεται ότι τάσεις για τον κλάδο των βιολογικών προϊόντων επηρεάζονται από τα διάφορα δημογραφικά και ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών. Σε γενικές γραμμές τόσο οι σημερινοί ρυθμοί ζωής όσο και ο έντονος προβληματισμός που επικρατεί, σχετικά με το τι συνιστά «υγιεινή διατροφή», έχουν οδηγήσει τους καταναλωτές στην αναζήτηση εύκολων και παράλληλα υγιεινών και γευστικών λύσεων, που σχετίζονται είτε με τη σιλουέτα είτε με την υγεία. Αυτή η τάση έχει οδηγήσει και στην ανάδειξη κατηγοριών προϊόντων που ουσιαστικά δεν υπήρχαν στην ελληνική αγορά, όπως τα βιολογικά προϊόντα.

Επισημαίνεται ότι η αγορά θα αναπτυχθεί περισσότερο εφόσον εξαλει-φθούν κάποια δομικά - κυρίως - προβλήματα στη διανομή

τους, στην αδειοδότηση των παραγωγών, στους ελέγχους παραγωγών

και των μεταποιητών κ.ά. Παράλληλα, αν

και αρκετές επιχει-ρήσεις του κλάδου εμφανίζουν αυξη-

μένη συμμετοχή των βιολογικών προϊόντων

στο σύνολο των πωλήσε-

ών τους κατά το 2008 (από πρωτογενή έρευνα της Hellastat), υπάρχει έκδηλη η επιφύλαξη για την ερχόμενη διετία, καθώς διερχόμαστε περίοδο οικονομικής αβεβαιότητας.

Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις με βιολογικές μεθό-δους (χωρίς τους βοσκοτόπους) παρουσιάζουν μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 39% την πε-ρίοδο 2002-2007 και διαμορφώθηκαν στα 1.521 χιλ. στρέμ. Η εγχώρια βιολογική κτηνοτροφία πα-ρουσιάζει επίσης ανοδική πορεία, καταγράφοντας μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής ίσο με 35,3% την περίοδο 2002-2007.

Τέλος όσον αφορά στα επιμέρους βιολογικά προϊ-όντα αναφέρεται ότι το βιολογικό κρασί και το βιο-λογικό λάδι εξάγονται σε ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ 60%-80%. Ωστόσο, δυσκολίες παρατηρού-νται στο βιολογικό κρέας, καθώς οι κτηνοτρόφοι αναγκάζονται σε ορισμένες περιπτώσεις να το πωλούν ως συμβατικό, ελλείψει πιστοποιημένου βιολογικά σφαγείου, δικτύου διανομής.

ΠΗΓΗ: Hellastat

Ισπανία: Αύξηση 20%

στις πωλήσεις βιολογικών προϊόντων

Οι πωλήσεις βιολογικών προϊόντων επέδειξαν αυξητική τάση και στην Ισπανία (μεταξύ +15 και 20%), ενώ οι προβλέψεις εξακολουθούν να είναι ευνοϊκές, παρά την κρίση.

«Μέσα σε 5 χρόνια ο τζίρος του κλάδου έχει διπλασιαστεί, και τώρα ανέρχεται στα 600 εκατ.

ευρώ το χρόνο» δήλωσε ο Vίctor Gonzalvez, τεχνικός υπεύθυνος της Organic Farming Spanish Association (Ισπανική Ένωση για τη Βιολογική Γεωργία), όπως αναφέρει η Ecoalimenta.

ΔΗΩ • ��

Συνεργασία για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας

Πρωτοβουλία για τη συνεργασία των φορέων πιστοποίησης, με στόχο την προώθηση της βιολογικής γεωργίας, αναλαμβάνει, σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε, ο Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ.

Ο Οργανισμός ΔΗΩ, ο ιστορικότερος φορέας βιολογικής γεωργίας της χώρας μας, με αδιάλειπτη δράση από το 1993, θεωρώντας απαραίτητη τη συνεργασία μεταξύ των φορέων πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων της χώρας μας, κατα-θέτει σε έναν ανοικτό διάλογο ένα πλαίσιο συνομιλιών και συνεργασίας.

Στο πλαίσιο αυτό, καίρια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι:

1. Η ενδυνάμωση της παρουσίας των φορέων της βιολογικής γεωργίας, ενόψει του υπό σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Αγροτικής Πολιτικής (ΕΣΑΠ). Στο σχέδιο που έχει ανακοινώσει το ΥΑΑΤ δεν περιλαμβάνεται ξεχωριστή ενότητα για την βιολογική γεωργία, η παρουσία των εκπροσώπων της στα κλαδικά - τομεακά θέματα είναι περιορισμένη, ενώ δεν υπάρχει εκπρόσωπος των φορέων πι-στοποίησης στο 56μελές κεντρικό ΕΣΑΠ.

2. Η σταθερή και θεσμική συνεύρεση των φορέων πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων, στο πλαίσιο της Hellascert (Ελληνική Ένωση Διαπιστευμένων Φο-ρέων Επιθεώρησης - Πιστοποίησης), ώστε σε σταθερή βάση να συζητούνται και να αντιμετωπίζονται τα ζητήματα της ορθής και αξιόπιστης λειτουργίας της πιστοποίησης, να υπάρχει διαβούλευση και υποβολή προτάσεων προς τις αρμόδιες κρατικές αρχές.

Τα νέα αυτά είναι ιδιαίτερα θετικά, ιδίως αν λάβουμε υπόψη τη διαφορά τιμής με τα συμβατικά προϊόντα (μεταξύ 20 και 30%). Ωστόσο, αν και πολλοί στον κλάδο πιστεύουν ότι δεν έχει επηρεαστεί από την κρίση, η ανάπτυξη της ισπανικής αγοράς στα βιολογικά εξακολουθεί να παραμένει πρόκληση για το μέλλον. Σήμερα η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων στην Ισπανία ανέρχεται μόλις στο 1% της συνολικής κατανάλωσης τροφίμων. Παρόλα αυτά, οι βιολογικά καλλιεργούμενες εκτάσεις ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο εκτάρια, ενώ υπάρχουν περίπου 20.100 παραγωγοί στην ισπανική περιφέρεια, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του αρμόδιου υπουργείου. Τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η Ισπανία προσανατολίζεται κυρίως στις εξαγωγές, καθώς η χώρα επιδεικνύει τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγή βιολογικών τροφίμων στην Ευρώπη.

Όλο και περισσότερα βιολογικά προϊόντα είναι παρόντα στα ράφια των μεγάλων επιχειρήσεων λιανικής πώλησης στην Ισπανία. Το 2008, σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, οι πωλήσεις των πιστοποιημένων βιολογικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 22% στα σουπερμάρκετ του Alcampo group, ενώ ο τζίρος αυξήθηκε κατά 21,5%. Σήμερα παράγονται ήδη 600 κωδικοί βιολογικών προϊόντων με την ετικέτα της επιχείρησης (που γεννήθηκε δέκα χρόνια πριν). Επιπλέον, η ισπανική επιχείρηση λιανικής πρόσφατα εγκαινίασε και μια σειρά οικο-διασπώμενων απορρυπαντικών προϊόντων.

Πηγή: WWW.FRUCTIDOR.

3. Η προβολή και προώθηση των βιολογι-κών προϊόντων στην ελληνική και διεθνή αγορά, σε συνεργασία και με τους άλλους φορείς του χώρου (οργανώσεις βιοκαλλι-εργητών, εμπόρων, καταναλωτών).

4. Η ανάγκη για σύνταξη Εθνικού Σχεδίου για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργί-ας, όπως είναι απαίτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όπως έχουν κάνει μέχρι τώρα οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε., με την Ελλάδα δυστυχώς να αποτελεί μια αρνη-τική εξαίρεση.

Με στόχο την προώθηση των παραπάνω, ο Οργανισμός ΔΗΩ παίρνει μια σειρά πρωτο-βουλιών, συναντήσεων, διαβουλεύσεων ακό-μη και ανοικτών συσκέψεων. Ήδη την Τρίτη 23 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τον πρόεδρο της Φιλικής Πιστοποίησης κ. Πέτρο Κυριακίδη, ενώ έχουν προγραμ-ματιστεί συναντήσεις με όλους τους φορείς πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων.

Όπως δήλωσε ο πρόεδρος του Οργανισμού ΔΗΩ κ. Σπύρος Σγούρος: «Σήμερα καθίστα-ται επιτακτική η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ των Οργανισμών Ελέγχου και Πιστοποίη-σης, με στόχο την έγκυρη εκπροσώπηση του κλάδου της βιολογικής γεωργίας στο πλαίσιο του υπό σύσταση Εθνικού Συμβου- λίου Αγροτικής Πολιτικής (ΕΣΑΠ), ώστε να διασφαλιστεί η προώθηση της βιολογικής γε- ωργίας, πα- ρέχοντας μεγαλύτερη προστασία για τους κα- ταναλωτές, αλλά και καλύτερες συνθήκες για τους βιοκαλλι- εργητές».

που διαγωνίσθηκαν έλαβαν βαθμό 80 ή και υψηλό-τερο, δηλαδή ένα πραγματικά καλό βαθμό. Από την άλλη πλευρά, εξίσου σημαντικό στοιχείο είναι πως μόλις 7 κρασιά έπεσαν κάτω από το βαθμό 69, που θεωρείται οριακός στην κλίμακα βαθμολόγησης του 100 και αφορά ανεπαρκή κρασιά.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι πως από μία πολύ ισορροπημένη και ποικιλόμορφη επιτροπή δοκι-

μαστών-κριτών κρασιού, που κάθε άλλο παρά... “χαρίστηκε” σε κάτι (απόδειξη η απουσία μεγάλου χρυσού μεταλλίου), τα ελληνικά κρασιά από στα-φύλια βιολογικής γεωργίας είχαν εξαιρετικές επι-δόσεις, καταδεικνύοντας πως σαφώς βελτιώνονται και μάλιστα σταθερά, σε σχέση με το παρελθόν, επιτυγχάνοντας επιδόσεις ανάλογες - αν όχι καλύ-τερες - αυτών από σταφύλι συμβατικής γεωργίας (σύμφωνα πάντα με το δείγμα του διαγωνισμού).

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε η 4η Γευστική Δοκιμή Οίνου από Σταφύλια Βιολογικής Γεωργίας, που διοργάνωσε και φέτος ο Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ σε συνεργασία με την εταιρία οινικής επικοινωνίας Vinetum. Το Σάββατο 13 Ιουνίου 2009, στους χώρους της Σχολής Γευσιγνωσίας WSPC, διαγωνίστηκαν 87 ετικέτες, από 33 πιστοποιημένες οινοποιητικές επιχειρήσεις. Χορηγός της εκδήλωσης ήταν η σχολή WSPC, ενώ χορηγός επικοινωνίας ήταν η μηνιαία εφημε-ρίδα Αμπελοτόπι. Στο διαγωνισμό διακρίθηκαν 13 Χρυσά και 14 Αργυρα, που θα βραβευθούν και θα παρουσιαστούν σε ειδικό χώρο στην 12η Έκθεση Βιολογικών Προϊόντων και Υπηρεσιών Ecofestival 2009 (5-8 Νοεμβρίου 2009).

Η γευστική δοκιμή οίνου από σταφύλια βιολογικής γεωρ-γίας διεξήχθη με τη βοήθεια ειδικών γευσιγνωστών και πάντα σύμφωνα με τα διε-θνή πρότυπα του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (OIV) και της Διεθνούς Ένωσης Οινολόγων. Οι 16 κριτές – γευσιγνώστες από τις 87 συμμετοχές, επέλεξαν να βραβεύσουν 27 κρασιά και έδωσαν: 13 Χρυσά και 14 Αργυρά (επισυνάπτεται ανα-λυτική κατάσταση). Την κρι-τική επιτροπή αποτέλεσαν οι: Ανθίδης Άκης, Γιαννόπουλος Ανδρέας, Δαβλέρη Ιωάννα, Θηραίου Κλαίρη, Καημενά-κης Γιάννης, Καλλιανιώτης Αργύρης, Κανάκης Γιάννης, Νικολετόπουλος Θέμος, Ξυνογαλάς Κωνσταντίνος, Παλιοκώστα Βάσω, Πανίδης Νίκος, Πετρόπουλος Σοφοκλής, Σούλης Γιάννης, Σταυρόπουλος Περι-κλής, Τζίτζη Μαρία, και Τσαμπά Μαρίνα.

Φέτος δεν δόθηκε μεγάλο χρυσό μετάλλιο, αφού την υψηλότερη βαθμολογία συγκέντρωσε το γλυκό κρασί La Terra Μοσχάτος Λήμνου, με μέσο όρο βαθμολογίας 93,8. Ωστόσο, πολύ σημαντικό στοι-χείο για το ελληνικό κρασί από σταφύλι βιολογικής γεωργίας είναι ότι περισσότερα από τα μισά κρασιά

Αποτ

ελέσ

ματα

4ης

Γευ

στικ

ής Δ

οκιμ

ής

οίνο

υ απ

ό στ

αφύλ

ια βιο

λογικ

ής γε

ωργία

ς

�� • ΔΗΩ

ΔΗΩ • �5

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4η Γευστική Δοκιμή Οίνου από Σταφύλια Βιολογικής Γεωργίας

ΧΡΥΣΑΕπιχείρηση Ονομασία κρασιού Χρώμα / Τύπος Εσοδεία Ποικιλιακή

σύνθεση Βαθμολο-

γίαLimnos Organic Wines - Ι Σαββόγλου - Π. Τσιβόλας Ο.Ε.

La terra Μοσχάτος Λήμνου Λευκός Γλυκύς Φυσικός

2007 Μοσχάτο Αλεξαν-δρείας 100%

93,8

Οινοποίηση Καριπίδη Nebbiolo (ειδική εμφιάλωση) 2005

Ερυθρός Ξηρός 2005 Nebbiolo 100% 93,6

Οινοποϊα Ντούγκου Μεθ’ υμών Acacia Λευκός Ξηρός 2008 Ροδίτης 93,4Οινοποίηση Καριπίδη Syrah (ειδική εμφιάλωση)

2006Ερυθρός Ξηρός 2006 Syrah 100% 93,0

Οινοποιητική Μονεμβασιάς - Γ. Τσιμπίδη κ ΣΙΑ Ο.Ε.

Λαλούδι Ερυθρός Ξηρός 2005 Αγιωργίτικο 92,0

Ε.Ο.Σ.Σ. - Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου

Σάμος φύλλας Λευκός Γλυκύς 2006 Λευκό μικρόρωγο μοσχάτο 100%

90,0

Οικογένεια Γεώργα Γλυκός Οίνος Λευκός Γλυκύς 2007 Σαββατιανό 89,8Οινοποιείο Μεσαριανό - Κακλίου - Μωρέ Ν. Μαρία

Μεσαριανό Ερυθρός Ξηρός 2003 Cabernet Sauvignon

89,6

Κτήμα Παπρά Κτήμα Παπρά Ροδίτης - Μπαντίκι

Λευκός Ξηρός 2008 Ροδίτης - Μπαντίκι 89,6

Οινότρια Γη Κώστα Λαζαρίδη Οινότρια γη Syrah - Agiorgitiko Ερυθρός Ξηρός 2006 Syrah 90% k Αγιωργίτικο 10%

89,4

Οινοποϊα Ντούγκου Ντούγκος Ροδίτης - Ασσύρτικο Λευκός Ξηρός 2008 Ροδίτης - Ασσύρτικο 89,2Α.Ο.Α Χατζηβαρύτης Α.Ε. Λευκός οίνος ξηρός επιτρα-

πέζιοςΛευκός Ξηρός 2008 Ροδίτης 60%

ξινόμαυρο 30% chardonnay 10%

89,2

Τετράμυθος αμπελουργική - οινοποιητική Ε.Π.Ε.

Τετράμυθος Λευκό Λευκός Ξηρός 2008 Ροδίτης 100% 89,0

ΑΡΓΥΡΑNicolas Repanis ΑΒΒΕ Νεμέα Βιο Ρεπάνη 2007 6

μήνες ωρίμανση σε βαρέλιΕρυθρός Ξηρός 2007 Αγιωργίτικο 100% 88,0

Silva – Δασκαλάκη Ειρήνη Sauvignon blanc silva Δασκαλάκη

Λευκός Ξηρός 2008 Sauvignon blanc 87,8

Τετράμυθος αμπελουργική - οινοποιητική Ε.Π.Ε.

Μηλιά Sauvignon Blanc Λευκός Ξηρός 2008 Sauvignon Blanc 100%

87,4

Κτήμα Αλεξανδρίδη Ευχής Έργον Λευκός Ξηρός 2008 Sauvignon blanc 87,4Κτήμα Θεοδωρακάκου Κτήμα Θεοδωρακάκου Ροζέ Ροζέ Ημίξηρος 2008 Μαυρούδι 60%

Αγιωργίτικο 40%87,4

Οινοποϊα Ντούγκου Μεθ’ υμών Syrah Ερυθρός Ξηρός 2006 Syrah 87,0Κτήμα Σπυρόπουλου – Αρκάς Α.Ε. Μελιαστό Ροζέ Ξηρός 2008 Μοσχοφίλερο &

Αγιωργήτικο86,6

Οινοποίηση Καριπίδη Sauvignon blanc Βαρέλι Λευκός Ξηρός 2008 Sauvignon Blanc 100%

86,6

Οινοποιείο Τσάνταλη Άβατον Ερυθρός Ξηρός 2004 λημνιό - Cabernet Sauvignon

86,4

Οινοποϊα Ντούγκου Μεθ’ υμών 7 Ερυθρός Ξηρός 2007 Merlot, Syrah, Cabernet Franc, Λη-μνιώνα, Grenache Rouge

85,6

Nicolas Repanis ΑΒΒΕ Ηλίου Φώς Λευκός Ξηρός 2007 Μοσχάτο Αλεξαν-δρείας 100%

85,4

Limnos Organic Wines – Ι. Σαββόγλου - Π. Τσιβόλας Ο.Ε.

Πρώιμος Λήμνου Λευκός Ξηρός 2008 Μοσχάτο Αλεξαν-δρείας 100%

85,0

ΑΟΣ Νεμέας Ηρακλής Τοπικός Πελοπον-νησιακός

Ερυθρός Ξηρός 2008 Αγιωργήτικο 84,8

Οικογένεια Γεώργα Seira#2 Ερυθρός Ημίγλυ-κος

2007 Merlot - Σαββατιανό 84,2

�6 • ΔΗΩ

Με βάση την ανακοίνωση του Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίη-σης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ, ο βουλευτής Ηρακλείου του ΠΑΣΟΚ, κος Μανώλης Σοφ. Στρατάκης, κατέθεσε ερώτηση προς τη Βουλή στις 13 Ιουλίου 2009. Με την προαναφερθείσα ανακοί-νωση ο Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ και το Ευρωπαϊκό τμήμα της IFOAM, κατακρίνουν τη συμφωνία του Συμβουλίου των Υπουργών Γεωργίας στο Λουξεμβούργο στις 22/06/2009, με την οποία ανοίγει ο δρόμος για την πιθανή έγκριση του κρέατος και των παραγώγων κρέατος από κλωνοποιημένα ζώα. Το βήμα αυτό δεν είναι μόνο κυνικό όσον αφορά την απαίτηση των κα-ταναλωτών για κρέας απαλλαγμένο από κλωνοποιημένα, αλλά και ηθικά αμφιλεγόμενο, καθώς θέτει σε κίν-δυνο τα ζώα αλλά και την παγκόσμια ασφάλεια τροφίμων.

Το Συμβούλιο υπουργών Γεωργίας της ΕΕ, σε μια αιφνιδιαστική από-φασή του, άνοιξε το παράθυρο για ένα νέο νομικό πλαίσιο για το κρέας από κλωνοποιημένα ζώα. “Καλύτερα μια ελεγχόμενη κατανάλωση παρά η ανεξέλεγκτη διακίνησή του επειδή δεν

υπάρχει συγκεκριμένο πλαίσιο”. Αυτή ήταν η λογική που πρυτάνευσε στους Ευρωπαίους υπουργούς και ενέκριναν κατά πλειοψηφία τη νέα οδηγία για το

κρέας και το γάλα από κλωνο-ποιημένα ζώα. Θυμίζουμε ότι τον περασμένο Μάρ-τιο η πλειοψηφία των ευ-ρωβουλευτών είχε ταχθεί κατά της κατανάλωσης προϊόντων που προέρχο-νται από κλωνοποιημένα ζώα.

«Δεν υπάρχει καμία ανάγκη για κρέας από κλωνοποιημένα ζώα στην ευρωπαϊκή αγορά, επο-μένως η συμφωνία του Συμβουλίου αποτελεί πρόκληση για τους Ευ-ρωπαίους πολίτες που είναι ξεκάθαρα ενάντιοι σε κάθε τεχνολογία κλω-νοποίησης. Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα

που αποδεικνύουν ότι η κλωνοποίηση προκαλεί πόνο στα ζώα και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην

ΝΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΕΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

στο θέμα των κλωνοποιημένων ζώων

Ερώτηση προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης σχετικά με τη διάθεση κρέατος από κλωνοποιημένα ζώαΤην έντονη αντίδραση του Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Αγροτικών Προϊόντων ΔΗΩ, αλλά και του ευρωπαϊκού τμήματός της IFOAM, προκάλεσε η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτραπεί η διάθεση κρέατος από κλωνοποιημένα ζώα.Επειδή, όπως επισημαίνεται σε πρόσφατη ανακοίνωση της ΔΗΩ, ανοίγει ένα παράθυρο για ένα νέο νομικό πλαίσιο για το κρέας από κλωνοποιημένα ζώα, τη στιγμή μάλιστα που τον περασμένο Μάρτιο η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών είχε ταχθεί κατά της κατανάλωσης προϊόντων που προέρχονται από κλωνοποιημένα ζώα.Επειδή, σύμφωνα με τους εκπροσώπους της IFOAM, οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την κλωνοποίηση των ζώων είναι εντελώς αμφιλεγόμενες, ενώ το Συμβούλιο των Υπουργών δεν έλαβε υπόψη του τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), η οποία πρότεινε την υλοποίηση περαιτέρω ερευνών για τον αντίκτυπο της κλωνοποίησης στα ζώα,

ΕΡΩΤΑΤΑΙ o κ. Υπουργός:Σε ποιες ενέργειες προτίθεται να προβεί τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την απόφαση για τη δημιουργία νέου νομικού πλαισίου για το κρέας από κλωνοποιημένα ζώα, η οποία δημιουργεί σοβαρές ενστάσεις από πολλές πλευρές όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών.

ΔΗΩ • �7

Επιμόρφωση στη βιολογική γεωργία από τη ΝΕΛΕ Έβρου

Τριάντα επιμορφωτικά προγράμματα, με βασικές προτεραιότητες τις βιολογικές καλ-λιέργειες και τη βιολογική κτηνοτροφία, τη βιολογική αμπελουργία, την μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, καθώς και τη διαχείριση του Δ’ ΚΠΣ, υλοποιεί η Νομαρχιακή Επιτροπή Λαϊκής Επιμόρφωσης Έβρου για το 2009, δίνοντας με τον τρόπο αυτό βαρύτητα στην εκπαίδευση των αγροτών σε καινοτόμες καλλιεργητικές δραστηρι-ότητες. Η υλοποίηση των προγραμμάτων εντάσσεται στο γενικότερο σχεδιασμό της Νομαρχίας Έβρου και είναι απόρροια ενός εκπαιδευτικού σχεδιασμού που έχει έναν σαφή αναπτυξιακό προσανατολισμό.

Οι ενδιαφερόμενοι για περισσότερες πληροφορίες μπορούν να επικοινωνήσουν με τα τηλέφωνα 25513-50545, 50543 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση evrosnele@yahoo.gr και στην ιστοσελίδα: www.nomevrou.gr

Ενημερωτικές συναντήσεις του κέντρου «Δήμητρα»

Κατά το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου-Μαρτίου 2009 με πρωτοβουλια του Κέντρου “Δήμητρα” Κομοτηνής και την έγκριση του ΟΓΕΕΚΑ “Δήμητρα”, πραγματοποιήθηκε στο Νομό Ροδόπης πρόγραμμα ενημερωτικών συναντήσεων - ομιλιών, όπου όλοι συμμετείχαν εθελοντικά.

Στόχος αυτών των συναντήσεων ήταν να δ ια τηρηθε ί η δημιουργική συνερ-γασία με τους αγρό-τες - αγρότισσες, να προσφερθούν χρήσιμες γνώσεις - πληροφόρηση σε επίκαιρες αγροτικές εργασίες, να διορ-θωθούν λάθη, να συμπληρωθούν κάποια κενά, να ενημερωθούν οι αγρότες σε νέες καλλιέργειες ή δράσεις και να συζητηθεί και προωθηθεί η αναγκαιότητα για ποιοτική στροφή της γεωργίας μας για την παραγωγή ασφαλών και ποιοτικών προϊόντων. Όλα αυτά μέχρις ότου αρχίσει η υλοποίηση των προγραμμάτων κατάρτισης όπου πλέον θα δοθεί η δυνατότητα πληρέστερης ανάπτυξης και προσέγγισης των σχετικών θεμάτων.

Επιλέχθηκαν και αναπτύχθηκαν 28 θεματικές ενότητες τις οποίες παρακολούθησαν συνολικά 1.048 άτομα. Αναλυτικά, οι θεματικές ήταν οι ακόλουθες:1. Βιολογικη καλλιέργεια αμπέλου 2. Βιολογικη καλλιέργεια ελιάς 3. Βιολογικη λαχανοκομία 4. Ανθοκομία 5. Καλλιέργεια ροδιάς 6. Βιολογικη καλλιέργεια οπωροφόρων 7. Ολοκληρωμένη διαχείριση καπνού 8. Τεχνολογία γάλακτος 9. Μεταποίηση φυτικών προϊόντων 10. Μεσογειακή διατροφή 11. Ορθολογική χρήση ΦΠ.Π.-Λιπασμάτων 12. Μελισσοκομία 13. Ενημερωση Νεων Αγροτων 14. Ασφάλεια τροφίμων-προστασία καταναλωτων 15. Βιολογικη κτηνοτροφια 16. Καλλιέργεια αρωματικών - φαρμακευ-τικών φυτών 17. Συν/σμοι γυναικών 18. Καλλιέργεια στεβιας

υγεία τους. Οι τεχνολογίες αυτές είναι εντελώς αμφιλεγόμενες, και έτσι δεν μπορούμε να κατανο-ήσουμε γιατί το Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας συμφώνησε να επιτραπεί το κρέας από κλω-νοποιημένα ζώα», λέει ο Thomas Fert, αντιπρόεδρος του Ευρωπα-ϊκού Τμήματος της IFOAM.

«Το Συμβούλιο δεν έλαβε καν υπόψη τη σύσταση της Ευρωπαϊ-κής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), που πρότεινε την υλοποί-ηση περαιτέρω ερευνών για τον αντίκτυπο της κλωνοποίησης στα ζώα», προσθέτει ο Marco Schlüter, πρόεδρος του Ευρω-παϊκού Τμήματος της IFOAM. «Επιπλέον, η κλωνοποίηση οδηγεί σε ανεύθυνη μείωση της γενετι-κής ποικιλότητας και περιορίζει τις μελλοντικές δυνατότητες της εκτροφής ζώων. Αυτό είναι ιδιαί-τερα ανησυχητικό, καθώς η γε-νετική ποικιλότητα παίζει κρίσιμο ρόλο στην παγκόσμια ασφάλεια τροφίμων».

Συνεπώς, ο Οργανισμός Ελέγ-χου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ και το Ευρωπα-ϊκό τμήμα της IFOAM προτείνουν στο Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να περιμένουν τα απο-τελέσματα περαιτέρω επιστημο-νικών ερευνών, και να ακολου-θήσουν τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, από το Μάρτιο του 2009, να μην επιτραπεί το κρέας και τα παράγωγα κρέατος από κλωνοποιημένα ζώα στην Ευρω-παϊκή Ένωση.

Όπως δήλωσε ο πρόεδρος του Οργανισμού Σπύρος Σγούρος: «Η ελληνική γεωργία μπορεί να ανταπεξέλθει στον διεθνή αντα-γωνισμό μόνο με ποιοτικά βιολο-γικά προϊόντα. Οι όποιες κινήσεις προς τα κλωνοποιημένα ή τα με-ταλλαγμένα προϊόντα, πέρα από την επικινδυνότητά τους για τους καταναλωτές είναι ιδιαίτερα επι-βαρυντικές και για την αγροτική οικονομία της χώρας».

�� • ΔΗΩ

Την Κυριακή 5 Ιουλίου 2009 πραγματοποιήθηκε η δεύτερη συνάντηση των 35 πολιτιστικών συλλόγων της Κρήτης, οι οποίοι συμμετέχουν στο δικτυο «Πρωτοβουλία για τη διάσωση των υπεραιωνόβιων ελαιοδέντρων» που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλες τις περιοχές του νησιού.

Στη συνάντηση, η οποία πραγματοποιήθηκε στην πινακοθήκη του πολιτιστικού συλλόγου Κερατόκαμπου του Δήμου Βιάννου Ηρακλείου, εκτός από τους εκπροσώπους των πολιτιστικών συλλόγων, συμμετείχαν ο βουλευτής Ηρακλείου κ. Μανόλης Στρατάκης, δήμαρχοι της περιοχής, ο διευθυντής της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας του ΤΕΙ Κρήτης κ. Δ. Λυδάκης, καθη-γητές της Σχολής, εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων και πλήθος κόσμου.

Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από τον πολιτιστικό σύλλογο Βενε-ράτου του Δήμου Παλιανής Ηρακλείου, ο οποίος την προη-γούμενη άνοιξη έκανε έκκληση προς όλους τους πολιτιστικούς

Πρωτοβουλία για τη διάσωση των υπεραιωνόβιων

ελαιοδέντρων της Κρήτης

και περιβαλλοντικούς συλλόγους της Κρήτης, να δραστηρι-οποιηθούν και εργαστούν από κοινού για τη διάσωση και την προστασία μεμονωμένων ελαιοδέντρων ή και ολόκληρων ελαιώνων της Κρήτης ηλικίας εκατοντάδων ή και ακόμη και χιλιάδων ετών.

Όπως προέκυψε από τις τοποθετήσεις των εκπροσώπων των συλλόγων αλλά και των επιστημόνων, υπάρχει ακόμη στο νησί μεγάλος αριθμός ελαιοδέντρων ηλικίας πολλών εκατοντάδων ή και χιλιάδων ετών, όπως προέκυψε από χρονολογήσεις 13 δέντρων που έγιναν πρόσφατα και από τις εκτιμήσεις των ειδικών επιστημόνων.

Η αλληλοπάθεια, το φαινόμενο στο οποίο στηρίζεται η ισορροπία της βιοικοι-νότητας των μικρο και μακροοικοσυστη-μάτων, φαίνεται πως θα διαδραματίσει στο μέλλον βασικό ρόλο στην παραπέρα ανάπτυξη της αειφορικής γεωργίας. Αυτή και μόνο η αναγνώριση επιβάλλει τη βαθειά μελέτη του φαινόμενου, ώστε να έρθει στο φως της δημοσιότητας και στη συνέχεια στο πεδίο άσκησης του αγροδιατροφικού αυτού συστήματος όλη η τεχνογνωσία. Η μελέτη αυτή θα βοηθήσει τα μέγιστα την επιχειρηματολογία υποστήριξης των πρακτικών της παραδοσιακής γεωργίας, που κινδυνεύουν σήμερα να απομονω-θούν από τη συμβατική γεωργία, παρόλο που θεωρούνται αποτέλεσμα μακρο-χρόνιας εμπειρίας που προκύπτει από τη στενή επαφή του καλλιεργητή με τη φύση. Ακόμα θα συνδράμει στην ανάδειξη της σημασίας της αμειψισποράς στην αντιμετώπιση των φαινόμενων της αυτοτοξικότητας, της συντροφικότητας και της κόπωσης των καλλιεργούμενων εδαφών. Ιδιαίτερα όμως θα ωφεληθεί με την παρασκευή

φυσικών φυτοπροστατευτικών προϊ-όντων αποικοδομήσιμων στο φυσικό περιβάλλον η επιστήμη της οικολογι-κής φυτοπροστασίας στην αντιμετώ-πιση των ασθενειών, των εχθρών και των αγριόχορτων. Στο πόνημα αυτό γίνεται προσπάθεια προσέγγισης ορισμένων πτυχών της αλληλοπάθειας με την ευρεία της έν-νοια. Για το σκοπό αυτό παρατίθεται η μέχρι σήμερα τεχνογνωσία όσον αφορά στη μικτή καλλιέργεια, στην αγρανάπαυση, στην αξιοποίηση των αλληλοπαθητικών οργανισμών, των κομποστοποιημένων ή μη υπολειμμά-των τους, των αλληλοχημικών που πε-ριέχουν, των λαδιών, του φαινομένου της μεταδόσιμης υπομολυσματικότη-τας, της διασταυρωτής προστασίας,

των ανθεκτικών καλλιεργούμενων ποικιλιών και της επαγόμε-νης αντοχής, στα φύκια, στους διατομίτες, στους λειχήνες, στα φυσικά και τεχνητά ανθεκτικά εδάφη, στην ηλιοθέρμανση του εδάφους, στη χρησιμοποίηση ανθεκτικών καλλιεργού-μενων ποικιλιών και υποκειμένων και στο γάλα.

Βαγγέλης Μπούρμπος «Η αλληλοπάθεια στην οικολογική φυτοπαθολογία»

ΔΗΩ • ��

www.dakofaka.gr

�0 • ΔΗΩ

Ποιες είναι οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η IFOAM τους επόμε-νους μήνες; Πιστεύετε ότι η διεθνής αυτή οργάνωση θα γνωρίσει παρα-πέρα ανάπτυξη;

Η IFOAM έχει ισχυρές βάσεις και, καθώς τα περισσότερα μέλη της είναι ενώσεις, πιστοποιητικοί οργανισμοί και ομάδες παραγωγών και όχι μεμονω-μένα άτομα, το σύνολο των μελών της θα παραμείνει σχετικά σταθερό. Όμως θα υπάρξουν αλλαγές και εξέλιξη στην εσωτερική ανάπτυξη της IFOAM, για παράδειγμα ως προς την επικοινωνία μας με τις οργανώσεις - μέλη. Θέλουμε να καλλιεργήσουμε στενότερες σχέσεις μεταξύ των διαφόρων μελών, τόσο με-ταξύ τους όσο και με τη διεθνή διοίκηση της IFOAM. Όλα τα μέλη της διοίκησης ταξιδεύουν αρκετά, σε πολλά μέρη του κόσμου. Στους επόμενους μήνες θα επισκεφτούμε την Μαλαισία, την Ταϊ-βάν, τη Γερμανία και την Ινδία.

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ιδέα των βιολογικών δεν είναι πλέον επα-ναστατική, αντίθετα, σήμερα είναι πολύ πιο οικεία, σε σχέση με τα προηγού-μενα χρόνια. Επομένως πρέπει τώρα να επανακαθορίσουμε το ρόλο μας και να συζητήσουμε ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για την προώθηση της αποστολής μας. Σήμερα θέτουμε νέες προτεραιότητες και επικεντρωνό-μαστε σε νέα θέματα, λόγου χάρη στη συνεισφορά της βιολογικής γεωργίας στην αγροτική ανάπτυξη, στην κατα-πολέμηση της φτώχειας, στην επιβρά-δυνση της κλιματικής αλλαγής και στην ενδυνάμωση των μικρών παραγωγών, ιδίως των γυναικών.

Τι πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει για να καταπολεμηθούν φαινόμενα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ KATHERINE DiMATTEO, ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ IFOAM

η κρίση μια ευκαιρία για επένδυση σε επαγγελματισμό

Το Organic-Market Info μίλησε με την Katherine DiMatteo, η οποία εξελέγη πρόεδρος της IFOAM (Δι-εθνής Ομοσπονδία των Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας) το φθινόπωρο του 2008, διερευνώντας σημαντικά ζητήματα για τον κλάδο, αλλά και την αγορά των βιολογικών προ-ϊόντων. Ένα από τα θέματα που μας απασχόλησαν στη συνέντευξη ήταν η απάτη, καθώς έχουν υπάρξει ση-μαντικά ανάλογα περιστα-τικά στη Γερμανία, αλλά και σε άλλες χώρες, με αποτέλεσμα να τίθεται σε κίνδυνο η αξιοπιστία του κλάδου. Καθώς το σύστημα των εμπορικών συναλλα-γών διεθνοποιείται όλο και περισσότερο, οι λύσεις και οι απαντήσεις στα προ-βλήματα πρέπει επίσης να διεθνοποιούνται, ώστε να μην πληγεί ο κλάδος της βιολογικής γεωργίας και η φήμη που απολαμβάνει, δεδομένου ότι προσφέρει το πιο αυστηρά ελεγχόμενο σύστημα παραγωγής τρο-φίμων στον κόσμο.

απάτης στον τομέα των βιολογικών προϊόντων;

Η οικονομική κρίση προσφέρει στην κοινότητα της βιολογικής γεωργίας την ευκαιρία να επενδύσει σε επαγγελματι-σμό. Είναι σημαντικό να βελτιώσουμε τα εσωτερικά συστήματα ελέγχου και να ενθαρρύνουμε τους οργανισμούς πιστοποίησης και ελέγχου να εφαρμό-σουν αυστηρά τις προδιαγραφές για τα βιολογικά προϊόντα. Οι οργανισμοί πιστοποίησης έχουν επιδείξει αξιόλογη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Τώρα πρέπει να αναπτύξουν το επίπεδο εκ-παίδευσης του προσωπικού τους. Ταυ-τόχρονα όμως είναι σημαντικό να ανα-θεωρηθεί το εσωτερικό σύστημα ελέγ-χου. Η Διεθνής Υπηρεσία Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων (International Organic Accreditation Service, IOAS) μπορεί να κάνει ακόμα περισσότερα ώστε να γίνει πιο αυστηρό το σύστημα των πιστοποιητικών οργανισμών. Θα μπορούσαν να γίνονται περισσότεροι αιφνιδιαστικοί έλεγχοι από τους πιστο-ποιητικούς οργανισμούς. Η πρακτική των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου θα μπορούσε επίσης να βελτιωθεί. Και, όταν σημειώνονται περιπτώσεις απάτης, το σύστημα πρέπει να δείξει τα δόντια του και να πετάξει έξω τους συγκεκριμένους ανθρώπους ή επιχει-ρήσεις. Θα πρέπει να καταλογίζονται ευθύνες στους οργανισμούς ελέγχου και τις εμπορικές επιχειρήσεις που εμπλέκονται σε απάτες, ώστε να δια-σφαλιστεί η αξιοπιστία του συστήματος ελέγχου των βιολογικών προϊόντων.

Πώς νομίζετε ότι θα επηρεάσει η οικονομική κρίση την αγορά των βιολογικών;

Θα υπάρξουν πιθανότατα αλλαγές,

ΔΗΩ • ��

ως προς τα προτιμώμενα είδη και τους τόπους πώλησης των βιολογικών προϊόντων. Οι καταναλωτές θα αναζη-τούν καταστήματα ή σημεία πώλησης προϊόντων ανάλογα με τις οικονομι-κές τους δυνατότητες. Πιστεύω ότι οι καταναλωτές θα εξακολουθήσουν να προτιμούν τα βιολογικά προϊόντα, παρά την κρίση. Για τους παρασκευαστές και τους εμπόρους αυτό ίσως συνεπάγεται λιγότερη ανάπτυξη νέων προϊόντων, όμως σίγουρα τα βιολογικά προϊόντα θα εξακολουθήσουν να αποτελούν έναν ισχυρό παίκτη στην ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς.

Ήταν δύσκολο να βρεθεί νέος εκτελεστικός διευθυντής για την IFOAM;

Η διοίκηση ενός περίπλοκου οργα-νισμού, όπως είναι η IFOAM, απαιτεί όραμα, διπλωματία, ενεργητικότητα και ηγετικές ικανότητες. Ο Markus Arbenz, τον οποίο επιλέξαμε τον Μάρτιο του 2009, αποτελεί τον πλέον κατάλληλο άνθρωπο γι’ αυτή τη δουλειά. Μετά από τρεις μήνες αναζήτησης σε όλον τον κόσμο και εξέτασης δεκάδων υπο-

ψηφίων με τα κατάλληλα προσόντα, επιλέξαμε τον Markus Arbenz για τη θέση του εκτελεστικού διευθυντή. Ο Arbenz, ο οποίος σήμερα είναι εκτελε-στικός διευθυντής της Bio Suisse, ορ-γανισμού που είναι μέλος της IFOAM, θα αναλάβει την ηγεσία και τη διοίκηση του οργανισμού, ως επικεφαλής των 15 επαγγελματικών στελεχών της IFOAM, την 1η Αυγούστου 2009. Εντυπωσια-στήκαμε από τον τρόπο με τον οποίο ο Markus προσεγγίζει τις προκλήσεις, από τις γνώσεις του και τη δέσμευσή του απέναντι στη βιολογική γεωργία, καθώς και από την εμπειρία του στη διοίκηση προσωπικού και αγροτικών προγραμμάτων σε όλον τον κόσμο.

Ποιος είναι ο επόμενος στόχος της IFOAM ως προς την άσκηση πίεσης για την επίλυση των ζητημάτων της βιολογικής γεωργίας;

Πρωταρχικά η IFOAM θα συμμετέχει σε διεθνείς συναντήσεις με στόχο να ενημερώσει τη διεθνή κοινότητα για τους τρόπους με τους οποίους η βιολο-γική γεωργία μπορεί να συνδράμει στη διαχείριση των φυσικών πόρων, την επι-

βίωση των αγροτικών κοινοτήτων, την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και των περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως είναι η ερημοποίηση και η απώ-λεια υδάτινων πόρων, να συμβάλλει στη βελτίωση του εδάφους και να δώσει στους μικρομεσαίους καλλιεργητές –ιδίως στις αγρότισσες– τη δυνατότητα να παράγουν φαγητό για την οικογέ-νειά τους, την κοινότητά τους και την παγκόσμια αγορά.

Πηγή: www.organic-market.info

Ποια είναι η Katherine DiMatteo

Α π ό τ ο 19 8 0 η K a t h e r i n e DiMatteo εργά-ζεται με στόχο έναν περιβαλ-λ ο ν τ ι κ ά κ α ι οικονομικά αει-φόρο κόσμο, υποστηρίζοντας

αλλαγές στις κυβερνητικές πολιτικές και ενθαρρύνοντας τις συνειδητοποιημένες προσωπικές επιλογές. Από το 1985 έως το 1989 ήταν διευθύντρια ανάπτυξης του Ταμείου Ειρηνικής Ανάπτυξης (Peace Development Fund) στο Άμχερστ της Μασαχουσέτης. Στη συνέχεια ανέλαβε την εκτελεστική διεύθυνση της Βορει-οανατολικής Ένωσης Αειφόρου Ενέρ-γειας (Northeast Sustainable Energy Association), από το 1989 έως το 1990. Από το 1990 έχει τη θέση της εκτελεστι-κής διευθύντριας της Εμπορικής Ένωσης Βιολογικών (Organic Trade Association), πρώην OFPANA ( Ένωση Παραγωγών Βιολογικών Τροφίμων Βορείου Αμερικής, Organic Foods Production Association of North America). Ταυτόχρονα ήταν στο Διοικητικό Συμβούλιo της Βορειοανα-

τολικής Ένωσης Παραγωγών (Northeast Coops) από το 1985 έως το 1995, όπου έχει υπηρετήσει ως ταμίας και ως πρόεδρος.

Η DiMatteo χαίρει διεθνούς αναγνώρισης για το έργο της με στόχο την επίτευξη μιας γενικής συμφωνίας για τα πρότυπα και τις πρακτικές της βιολογικής γεωργίας, αλλά και τη σύνδεση ανάμεσα στη βιολογική γε-ωργία και την αειφορία. Με ανεξάντλητη δύναμη, έχει συγκεντρώσει μεγάλη υποστή-ριξη, σε διάφορους τομείς της βιομηχανίας και της πολιτικής, για την προώθηση των βιολογικών προϊόντων.

Το 1998, η DiMatteo βραβεύτηκε με το Heart In Business (Καρδιά στις Επιχειρή-σεις), μια τιμητική διάκριση που απονέμεται στον κλάδο των φυσικών προϊόντων, μετά από αξιολόγηση ανθρώπων του χώρου. Το 1999, το περιοδικό Self Magazine την συ-μπεριέλαβε στη λίστα των «ανθρώπων που επηρεάζουν τον κλάδο των τροφίμων». Το 2000 ο υπουργός Γεωργίας των ΗΠΑ Dan Glickman και η εκπρόσωπος εμπορίου των ΗΠΑ Charlene Barshefsky της ανέθεσαν μία θέση στη Συμβουλευτική Επιτροπή Αγρο-τικής Πολιτικής για το Εμπόριο (APAC). Η θέση της αυτή ανανεώθηκε το Σεπτέμβριο του 2001, από την επόμενη υπουργό Γεωρ-γίας, Ann M. Veneman, και τον εκπρόσωπο

εμπορίου των ΗΠΑ Robert B. Zoellick. Ο ρόλος της APAC είναι να συμβουλεύει ανώτερα κυβερνητικά στελέχη για τις πο-λιτικές που επηρεάζουν θέματα αγροτι-κού εμπορίου. Το Σεπτέμβριο του 2000 το περιοδικό Organic & Natural News του απέδωσε στην DiMatteo τον τίτλο «φω-τεινό αστέρι της βιολογικής γεωργίας», γιατί έχει αφιερώσει τον χρόνο, την ενέρ-γεια και τους πόρους της με στόχο την εδραίωση του κλάδου και τη διατήρηση των αρχών του. Επίσης, η Εθνική Ένωση Θρεπτικών Τροφίμων (National Nutritional Foods Association, NNFA) της απένειμε το διακεκριμένο Βραβείο Περιβαλλο-ντικών Επιτευγμάτων Rachel Carson, στην ετήσια συνάντηση και έκθεση που διοργάνωσε τον Ιούνιο 2001. Το βραβείο αυτό τιμά άτομα εκτός του χώρου της παραγωγής προϊόντων υγιεινής διατρο-φής για την αξιόλογη συνεισφορά τους στην προστασία του περιβάλλοντος και σε σκοπούς επωφελείς για το περιβάλλον. Τέλος, τον Ιούνιο του 2002 βραβεύτηκε με το Natural Business Leadership Award (Βραβείο Ηγεσίας στις Φυσικές Επιχειρή-σεις), στην Έκτη Ετήσια Σύσκεψη για τις τάσεις των φυσικών επιχειρήσεων, στο Μπρούμφιλντ.

�� • ΔΗΩ

Η κοινή γνώμη θεωρεί το θαλασσινό ψάρι «φυσικό» προϊόν, όπως και τα θηράματα και τα αυτοφυή αρωματικά φυτά. Ο καταναλωτής είναι της άποψης ότι το ψάρι είναι έτσι κι αλλιώς κάτι «καθαρό», οπότε δεν χρειά-ζεται να είναι και βιολογικό.

Γιατί λοιπόν η ανάγκη να συμπεριληφθούν τα ψάρια στον καινούργιο κανονισμό της Ε.Ε. για τα βιολογικά προϊόντα; Διαφέρουν τα «συμβατικά» ψάρια από τα βιολογικά;

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν κυρίως δυο ειδών ψάρια –αλιεύματα από τη θάλασσα και ψάρια από ιχθυοκαλλιέργεια. Ο καταναλωτής προτιμά το «άγριο» ψάρι, αν και τα ψάρια από ιχθυοκαλλιέργεια αποτελούν ήδη το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής και είναι συνήθως φθηνότερα.

Στη «συμβατική» εκμετάλλευση ψαριών υπάρχουν προβλήματα –κυρί-ως περιβαλλοντικά, αλλά και προβλήματα που αφορούν την υγεία του καταναλωτή.

Η αλιεία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα από την υπεραλίευση και τη μόλυνση των θαλασσών. Σε μερικές θάλασσες τα ιχθυοαποθέματα έχουν πέσει κάτω από το όριο εκμετάλλευσης. Σε άλλα σημεία, τα υπο-λείμματα βαρέων μετάλλων και άλλων ουσιών στα ψάρια έχουν φτάσει σε επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία επίπεδα. Μοναδική λύση είναι ο

περιορισμός της αλιείας με περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια. Τα κριτήρια του MSC (Marine Stewardship Council) ορίζουν μέτρα για αλιευτι-κές εκμεταλλεύσεις που, π.χ., αφήνουν τα μικρά ψάρια ή τα ψάρια μη εκμεταλλεύσιμων ειδών να ξεφύγουν. Ο σχετικός έλεγχος και η πιστοποίηση της αλιείας μ’ αυτές τις προδιαγραφές εξασφαλίζει την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος με σκοπό τη μακροχρόνια αλιευτική εκμετάλλευση.

Οι ιχθυοκαλλιέργειες έχει αποδειχθεί ότι συχνά να μολύνουν το περιβάλλον με τα υπολείμματα τροφής και τα απόβλητα των ψαριών που συσσω-ρεύονται στο θαλασσινό περιβάλλον γύρω από τους κλωβούς των ψαριών. Αυτά κατακάθονται στον πυθμένα της θάλασσας σαν λάσπη που σα-πίζει ή ρυπαίνουν τις κοντινές παραλίες. Στα ψάρια των υδατοκαλλιεργειών χορηγούνται αντιβιοτικά ή παρασιτοκτόνα, επειδή τα ψάρια αρρωσταίνουν εύκολα, λόγω της μεγάλης πυκνότητας στους κλω-βούς. Οι τροφές μπορεί να περιέχουν γενετικά τροποποιημένη σόγια ή συντηρητικά.

Τέλος, υπάρχει ο κίνδυνος να ξεφύγουν ψάρια από τους κλωβούς, που σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με την άγρια

υπάρχουν βιολογικά ψάρια;Της Νικολέτας Φαντερσμίσσεν

* Η Ν. Φαντερσμίσσεν είναι γεωπόνος-μελετήτρια.

ΔΗΩ • ��

πανίδα της περιοχής. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε περί-πτωση γενετικά τροποποιημένων ψαριών (κυρίως σολομού) με γονίδια για πιο γρήγορη ανάπτυξη.

Από τις 1.1.2009 ισχύει ο Κανονισμός 843/2007 της Ε.Ε. για τη βιολογική παραγωγή, που αντικαθιστά τον παλαιότε-ρο 2092/91. Στον καινούργιο αυτό κανονισμό ρυθμίζονται, πέρα από την παραγωγή προϊόντων από φυτική και ζωική προέλευση, και η παραγωγή προϊόντων από ψάρια, μύδια, γαρίδες και φύκια.

Ο κανονισμός για τη βιολογική παραγωγή ψαριών αφορά τις υδατοκαλλιέργειες. Για τα αλιευμένα ψάρια υπάρχει η πιστοποίηση σύμφωνα με τον MSC.

Η βιολογική παραγωγή και πιστοποίηση ψαριών στην Ευρώπη ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 με την πιστοποίηση του κυπρίνου, ενός είδους του γλυκού νερού, που εκτρέφεται κυρίως σε λίμνες. Αργότερα, η βιολογική εκτροφή ψαριών επεκτάθηκε στο σολομό, μετά και σε άλλα είδη (πέστροφα, γαρίδες κ.ά.). Τα πρότυπα πιστοποίησης ήταν ιδιωτικά.

Η Deutsche See (η μεγαλύτερη εταιρεία στο λιανεμπόριο φρέσκων ψαριών στη Γερμανία) ξεκίνησε το 2001 να πουλά βιολογικά ψάρια –κυρίως για να δίνει έμφαση στην καλύτερη γεύση, όχι τόσο για λόγους περιβάλλοντος. Ο καταναλωτής της βόρειας Ευρώπης αγοράζει ψάρι κυρίως με κριτήριο την απόλαυση και όχι την προστασία του περιβάλλοντος ή της υγείας του.

Βιολογικά προϊόντα υδατοκαλλιέργειας παράγονται σήμερα στην Ευρώπη, στη Μεσόγειο και στις τροπικές θάλασσες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας. Η παγκόσμια παραγωγή βιολογικών ψαριών ανέρχεται σε 15.000 τόνους, με ετήσια αύξηση της τάξης του 20%. Στην Ελλάδα υπάρχει πιστοποιημένο βιολογικό ψάρι από το 2007 (τσιπούρα, λαυράκι) από ιχθυοκαλλιέργεια.

Παράγοντες που περιορίζουν τη ζήτηση είναι η υψηλή τιμή, η περιορισμένη γκάμα των προϊόντων, η αστάθεια και οι μι-κρές ποσότητες προσφοράς και συχνά η χαμηλή ποιότητα. Η έλλειψη σχετικής νομοθεσίας δυσκολεύει την κατάσταση. Οι επιχειρήσεις δεν είναι ακόμη ενημερωμένες για τις λε-πτομέρειες του καινούργιου Κανονισμού της Ε.Ε., ώστε να γνωρίζουν με ποιες προδιαγραφές θα δουλέψουν για τα επόμενα χρόνια. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να γίνει μακροπρόθεσμος προγραμματισμός στις εταιρείες εμπορίας.

Πρόβλημα των παραγωγών αποτελεί αυτή τη στιγμή η έλλειψη κατάλληλων ιχθυοτροφων (ιχθυάλευρα).

Λείπει η ενημέρωση: Οι καταναλωτές δεν έχουν ευαισθητοποιηθεί ακόμα για το θέμα της βιολογικής ιχθυοκαλλιέργειας. Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για να προτιμήσει ο καταναλωτής το βιολογικό από το συμβατικό ψάρι:

• Η βιολογική παραγωγή ψαριών προστατεύει το θαλασσινό περιβάλλον.

• Το βιολογικό ψάρι δεν επιβαρύνεται με φάρμακα, γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές και άλλες χημικές ουσίες.

Το βιολογικό ψάρι είναι ένα ανερχόμενο προϊόν. Στα καταστήματα βιολογικών προ-ϊόντων το ψάρι εμφανίστηκε σχετικά πρό-σφατα. Μπορεί να βρει κανείς (συνήθως σε κονσέρβες) βιολογικό ψάρι, ψάρι αλιευμένο με πιστοποίηση MSC, όπως και ψάρι συμ-βατικό με βιολογικά συστατικά (ελαιόλαδο, μπαχαρικά).

Σχετικές σελίδες στο Διαδίκτυο: www.panda.org (λέξη-κλειδί «fish»)

�� • ΔΗΩ

Πιστοποίηση - πρότυπα:- www.msc.org (Marine Stewardship Council)- www.eur-lex (Κανονισμός 834 του 2007)- www.icea.it (Πιστοποίηση Ιταλία)- www.naturland.de (Πιστοποίηση Γερμανία)- www.soilassociation.org (Πιστοποίηση Αγγλία)

Εταιρείες:- www.biofisch.at- www.ristic.com- www.deutschesee.de- www.biopolar.de- www.binca-seafoods.de

Στοιχεία από πρότυπα ιδιωτικών κανονισμών και τις γενικές οδηγίες του νέου Κανονισμού της Ε.Ε.

Νερό και εγκαταστάσεις

• Δεν πρέπει να επηρεάζονται τα κοντινά οικοσυστήματα (π.χ. με απόβλητα, διαφυγόντα ψάρια κ.ά.), κυρίως σε προστατευόμενες περιοχές.

• Βάση της παραγωγής είναι το φυσικό νερό (ρεύματα, θερμοκρασία κ.λπ.). Π.χ. η οξυγόνωση δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για να αυξά-νεται η ιχθυοφόρτιση.

• Η ποιότητα νερού πρέπει να είναι κατάλληλη και ανάλογη με τις ανά-γκες του είδους.

• Υποχρεωτικά γίνεται ανάλυση νερού μια φορά το χρόνο όσον αφορά θρεπτικά στοιχεία, βαρέα μέταλλα και οξυγόνο.

• Διαχείριση αποβλήτων (π.χ. αφαίρεση ιζημάτων από απόβλητα και τροφές και αξιοποίησή τους, π.χ. ως λίπασμα).

• Ασφάλιση των κλωβών για να μη φεύγουν ψάρια.• Οι εγκαταστάσεις πρέπει να επιτρέπουν τη φυσική συμπεριφορά των

ψαριών. • Πρέπει να χρησιμοποιούνται υλικά που δεν βλάπτουν ούτε τα ψάρια

ούτε το περιβάλλον. • Απαγορεύονται τα anti-fouling σκευάσματα (για τη διάβρωση των κλω-

βών και τα φύκια).• Καθαρισμός των εγκαταστάσεων μόνο με επιτρεπόμενες ουσίες (π.χ.

ατμός, χλωρίνη, καυστική σόδα).

Επιλογή, προέλευση, μεταφορά και σφαγή ψαριών

• Προέλευση ζώων από βιολογικές επιχειρήσεις (με εξαιρέσεις σε ειδικές περιπτώσεις).

• Πρέπει να προτιμώνται είδη και στελέχη από την περιοχή.• Αποκλείονται τα γενετικά τροποποιημένα ψάρια.• Αναπαραγωγή ψαριών να γίνεται μόνο σε φυσικό ή παρόμοιο περιβάλλον,

με φυσιολογικό τρόπο, χωρίς ορμόνες και άλλες ουσίες.• Κατά τη μεταφορά των ζώων πρέπει να διατηρούνται καλές συνθήκες

διαβίωσης.

• Η σφαγή πρέπει να είναι σύντομή και ανώδυ-νη.

Ιχθυοτροφές

• Επιτρέπονται φυτικές τροφές μόνο από βιολο-γική γεωργία.

• Απαγορεύονται οι ΓΤΟ και τα κρεατάλευρα.• Ανάλογα με το είδος, επιτρέπονται βιταμίνες (όχι

συνθετικές) και ιχνοστοιχεία.• Απαγορεύονται τα συνθετικά πρόσθετα (χρωστι-

κές, αμινοξέα, αντιβίωση, αυξητικές ουσίες).• Ιχθυάλευρα επιτρέπονται μόνο από αειφορική

αλιεία (π.χ. από υπολείμματα επεξεργασίας βρώ-σιμων ψαριών, από μη εκμεταλλεύσιμα ψάρια που πιάνονται μαζί με τα βρώσιμα ψάρια κ.λπ.).

Υγεία και κτηνιατρική περίθαλψη

• Κατά προτίμηση γίνεται προφύλαξη από τις ασθέ-νειες με σωστή διαχείριση, άριστη τροφή και ιχθυοφόρτιση μέχρι 11 χγ./μ3 νερό (ανάλογα με το είδος).

• Απαγορεύονται οι ορμόνες και η προφυλακτική χορήγηση χημικών/συνθετικών φαρμάκων.

• Επιτρέπονται συγκεκριμένες χημικές ενώσεις και φυσικές ουσίες που δεν αφήνουν υπολείμ-ματα (Η2O2, NaCl, CaCO3, CaO, NaOCl, κιτρικό οξύ, μυρμηγκικό οξύ, αλκοόλ), φυτά (σκόρδο, Neem κ.ά.), σκευάσματα ομοιοπαθητικής, σκόνη πετρωμάτων.

• Σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιτρέπονται συμβα-τικά (αλλοπαθητικά) φάρμακα για θεραπευτική χρήση, με διπλάσιο χρονικό διάστημα αναμο-νής.

Προδιαγραφές βιολογικής ιχθυοκαλλιέργειας

ΔΗΩ • �5

�6 • ΔΗΩ

Η κρίση

Πιστεύουμε ότι η κρίση την οποία βιώνουμε τον τελευταίο καιρό και που εκδηλώνεται ταυτόχρονα σε όλα τα επίπεδα, είναι έκφραση της κρίσης αυτού καθ’ εαυτού του μοντέλου ανάπτυξης. Πιστεύουμε, επίσης, ότι οι απαντήσεις που δίνονται από τις περισσότερες κυβερνήσεις είναι αποσπασματικές και στη λάθος κατεύθυνση. Προσπαθούν να επιφέρουν διορθω-τικές αλλαγές για να ξαναβάλουν σε κίνηση το μοντέλο. Να αναθερμάνουν την οικονομία. Ποια οικονομία όμως; Αυτή που θέλει την παραγωγή και την κατανάλωση να τείνουν στο άπειρο, με τις γνωστές πλέον επιπτώσεις στο περιβάλλον; Να σώσουν τις τράπεζες. Ποιες τράπεζες; Αυτές που είναι οι κύριοι υπαίτιοι της κρίσης; Αντίθετα, αυτό που χρειάζεται είναι η ριζική αλλαγή στο μοντέλο ανάπτυξης, πρέπει να αλ-λάξουμε ρότα.

Η κρίση έχει όμως και τη θετική της πλευρά. Προσπάθειες εναλλακτικής οικονομίας, που λειτουργούν με επιτυχία εδώ και χρόνια, αλλά περνούσαν σχεδόν απαρατήρητες, αποκτούν σήμερα μια διαφορετική βαρύτητα. Δεν είναι όμως καθόλου σίγουρο ότι πρόκειται για μια πραγματική αλλαγή στάσης. Αν υποτεθεί ότι αύριο το ΑΕΠ αρχίσει πάλι να αυξάνεται (ας πούμε μέσα από το εφιαλτικό σενάριο της γενίκευσης της πυρηνικής ενέργειας και των μεταλλαγμένων), είναι πολύ πιθανόν να ξεχαστούν όλα και να συνεχίσουμε σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.

Ethical Finance

Η Ethical Finance (Χρηματοπιστωτικό σύστημα με αρχές), έκ-φραση της οποίας είναι και η Banca Etica, εντάσσεται ακριβώς σε μια εναλλακτική πρόταση ενός μοντέλου ανάπτυξης που λειτουργεί με ΑΡΧΕΣ.

Τι είναι το ηθικό χρηματοπιστωτικό σύστημα; Ορισμός και αρχές

Είναι ένα σύστημα που συνίσταται στην οργάνωση και διαχεί-ριση διαμεσολαβητικών πιστωτικών υπηρεσιών, λειτουργώντας σεβόμενο συγκεκριμένες ηθικές αρχές και θέτοντας συγκε-κριμένους στόχους που τους θεωρεί ηθικά δεσμευτικούς.

Ας δούμε κάποιες διακηρύξεις από το Μανιφέστο των Ηθικών Χρηματοπιστωτικών Συστημάτων:

• Η πίστωση σε όλες τις μορφές της είναι δικαίωμα όλων.• Ο πλουτισμός που στηρίζεται στην κατοχή χρήματος δεν

είναι θεμιτός.• Η διαχείριση πρέπει να γίνεται με απόλυτη διαφάνεια.• Οι επιλογές σε σημαντικές αποφάσεις γίνονται όχι μόνον

από τους μετόχους, αλλά και από τους καταθέτες.• Κριτήριο των επιλογών είναι η ευθύνη απέναντι στην κοινωνία

και το περιβάλλον.• Κριτήριο της αποτελεσματικότητας των δραστηριοτήτων

είναι κατ’ αρχάς το όφελος που αποκομίζει η κοινωνία, η διάσωση του περιβάλλοντος και η διεθνής αλληλεγγύη και δευτερευόντως τα οικονομικά μεγέθη.

Ιστορία

Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, βλέπουμε ότι στην Ευρώπη η πρώτη ηθική τράπεζα ιδρύεται στις αρχές της δεκαετίας του ’70 στην Γερμανία, είναι η Oekobank, που στηρίχθηκε κυρίως στα κινήματα ειρήνης και της οικολογίας. Ακολουθεί η Triodosbank στην Ολλανδία με υποκαταστήματα στο Βέλγιο και την Αγγλία, σήμερα και την Ισπανία. Η ABS (Alternative Bank Swisse) το 1990.

Η Banca Etica ιδρύθηκε στην Ιταλία το 1999 από 22 μαζικές συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών με στόχο, κατ’ αρχάς, τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων του Τρίτου Τομέα.

Ακολούθησε η NEF στη Γαλλία, και η FIRE στην Ισπανία, με τις οποίες η Banca Εtica ετοιμάζεται να ιδρύσει μέσα στο 2010 την Ευρωπαϊκή Ηθική Τράπεζα.

Σήμερα υπάρχουν συνολικά 24 Τράπεζες στην Ευρώπη, που κατά τον ένα ή άλλο τρόπο λειτουργούν στα πλαίσια του Ηθικού Χρηματοπιστωτικού συστήματος, σε 13 διαφορετικές χώρες της Ευρώπης. Όλες μαζί ίδρυσαν την Συνομοσπονδία Ηθικών Τραπεζών Ευρώπης την FEBEA.

Το πιο ολοκληρωμένο εγχείρημα είναι αυτό της Banca Εtica στην Ιταλία, με την έννοια ότι πληροί όλα τα κριτήρια της Ηθικής Χρηματοπιστωτικής.

Σε παγκόσμιο επίπεδο η σημαντικότερη είναι σίγουρα η Grammen Bank, που ιδρύθηκε το 1977 από τον Muhammed Yunus που βραβεύθηκε με Νόμπελ Ειρήνης. Η τράπεζα των

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ

BANCA ETICA

Της Τερέζα Κορβίνο, Στέλεχος του Bellaciao Grecia

ΔΗΩ • �7

φτωχών όπως είναι περισσότερο γνωστή. Σήμερα είναι πα-ρούσα σε δεκάδες χιλιάδες χωριά του Μπαγκλαντές.

Η δυσκολία πρόσβασης στην πίστωση

Ας δούμε πώς η Banca Εtica εφαρμόζει τις αρχές που ανα-φέραμε. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, στον πλανήτη μας 1.200.000.000 άνθρωποι ζουν με λιγότερο από 1 ή και 0,5 δολάριο την ημέρα. Είναι προφανές ότι αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με τις τράπεζες. Σε αυτούς προστίθενται άλλοι τόσοι που ζουν στα όρια της φτώχειας. Ο μισός πληθυσμός της Γης λοιπόν, αυτός που πραγματικά έχει άμεση ανάγκη, μη έχοντας περιουσία, αποθέματα ή μόνιμη εργασία δεν έχει πρόσβαση στο συμβατικό τραπεζικό σύστημα. Από την άλλη η επίσημη βοήθεια, από διεθνείς οργανισμούς, κράτη κ.λπ. που κατευθύνεται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όταν και όση δίνεται, πηγαίνει στις κυβερνήσεις και συχνά καταλήγει σε άσχετους σκοπούς.

Η Banca Etica όμως χορηγεί μικροπιστώσεις κατευθείαν στους μικρούς παραγωγούς, κτηνοτρόφους, τεχνίτες. Τους βοηθά να δημιουργήσουν συνεταιρισμούς, προσφέρει τεχνογνωσία, με απόλυτο σεβασμό όμως στις παραδόσεις τους, με σεβασμό στο περιβάλλον και τα δικαιώματα των εργαζομένων, εφόσον υπάρχουν απασχολούμενοι. Μέσω των δικτύων ίσου και αλ-ληλέγγυου εμπορίου, που είναι ιδρυτικά της μέλη, φροντίζει μερικά από τα προϊόντα να τα διοχετεύει στις αγορές του ανεπτυγμένου βορρά, προσφέροντας στους καλλιεργητές αξιοπρεπείς τιμές.

Έτσι, η Banca Etica εφαρμόζει την αρχή ότι η πίστωση είναι δικαίωμα όλων. Δίνει πίστη στον άνθρωπο, στις ιδέες, επενδύει σε πραγ-ματικές ανάγκες των αν-θρώπων.

Είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα; Καθόλου. Δεν παύει να είναι τράπεζα. Θέλει να εξασφαλί-σει τα χρήματα που δάνεισε, άλλωστε έχει και υποχρεώσεις απέναντι στους καταθέτες, οι οποί-οι εμπνέονται και θέλουνε μεν τα λεφτά τους να πάνε σε καλό σκοπό, δε θέλουν όμως και να τα χάσουν. Ε λοιπόν, αποδεικνύεται ότι οι μικροπιστώ-σεις είναι η πιο σίγουρη επένδυση. Τα δάνεια που δεν αποπληρώνονται είναι της τάξης του 0,3%, ενώ τα αντίστοι-χα των συμβατικών τραπεζών εί-ναι πολλαπλάσια. Είναι φανερό ότι το κέρδος είναι πολλαπλό:• Κάποιοι άνθρωποι,

συχνά ολόκληρες κοινότητες, μπορούν να επιβιώσουν με αξι-οπρέπεια.

• Δεν γίνονται αντι-

κείμενο εκμετάλλευσης από τρίτους και μεσάζοντες.• Δε χρησιμοποιείται παιδική εργασία - Προστατεύεται το

περιβάλλον.• Τονώνεται η οικονομία της κοινότητας.• Οι άνθρωποι δε χρειάζεται να ξεριζωθούν, να μεταναστεύ-

σουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται.• Οι καταθέτες, χωρίς να ζημιώνονται, έχουν την ικανοποίηση

ότι φάνηκαν χρήσιμοι.• Οι καταναλωτές στο βορρά μπορούν να αγοράσουν βιο-

λογικό καφέ, τσάι, ζάχαρη και ταυτόχρονα να δείξουν την αλληλεγγύη τους. Στα προϊόντα της Banca Etica περιλαμ-βάνεται μια πιστωτική κάρτα ονόματι Affinity. Ο κάτοχός της τη χρησιμοποιεί όπως κάθε άλλη πιστωτική κάρτα. Η διαφορά έγκειται στο ότι τα κέρδη απ’ αυτή τη δραστηριότητα πηγαίνουν στη Διεθνή Αμνηστία. Επίσης για κάθε κατάθεση 1.000 ευρώ το 1 ευρώ προορίζεται για μικροπιστώσεις. Τέλος υπάρχει ένας χωριστός οργανισμός στα πλαίσια της τράπεζας. Ονομάζεται ΕΤΙΜΟS και ασχολείται αποκλειστικά με προγράμματα στον τρίτο κόσμο.

Τα προγράμματα στην Ιταλία

Αποκλεισμένοι, όμως, από τις τράπεζες δεν είναι άνθρωποι του τρίτου κόσμου, αλλά και άτομα αναπτυγμένων χωρών. Είναι άτομα με επισφαλή εργασία, οι μετανάστες, οι λεγόμενες ευπαθείς ομάδες (είναι άτομα με νοητική υστέρηση, αποφυ-λακισθέντες, άτομα που προσπαθούν να απεξαρτηθούν

από ουσίες, άτομα με επισφαλή εργασία, άνεργοι, μικρές επιχειρήσεις που πλήττονται από την κρίση).

Όλοι αυτοί για την Banca Εtica πρέπει και μπορούν να έχουν πρόσβαση στην πίστω-ση. Ας δούμε μέσα από κάποια παραδείγ-ματα πώς αυτή η αρχή εφαρμόζεται, ενώ παράλληλα εκδηλώνεται ο σεβασμός στην κοινωνία και το περιβάλλον, η αλληλεγγύη και η συνεργασία.

Γενικά, τα προγράμματα της Banca Etica προσπαθούν να δώσουν μια σφαιρική, πολυδύναμη, εναλλακτική

πρόταση για ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης.

Το ίδιο το κεντρικό κατάστημα της Τράπεζας είναι καθρέφτης αυ-

τών των αντιλήψεων. Εγκαταστάθηκε σε μια υποβαθμισμένη περιοχή, την

οποία μαζί με τους κατοίκους προσπα-θεί να αναβαθμίσει, χορηγώντας

δάνεια για να επιβιώσουν τα μι-κρομάγαζα και οι τεχνίτες, διορ-

γανώνοντας εκδηλώσεις και συνελεύσεις. Το δε κτίριο είναι πρότυπο βιοκλιματι-κής αρχιτεκτονικής. Τόσο

η κατανάλωση ενέργειας όσο και η εκπομπή ρύ-πων τείνουν προς το

�� • ΔΗΩ

μηδέν. Τα έπιπλα όλων των υποκαταστημάτων της προέρχονται από συνεταιρισμό ξυλουργών, που η ίδια βοήθησε να στηθεί και που απαρτίζεται από άτομα με νοητική στέρηση.

Η πολιτική της τράπεζας στη Νότια Ιταλία

Τα κεφάλαια της τράπεζας προέρχονται κυρίως από τον αναπτυγμένο βορρά της Ιταλίας, αλλά δυσανάλογα μεγάλο μέρος επενδύεται στο Νότο με στόχο να εξυγιανθεί η οικονομία και να ξεφύγει από τον έλεγχο της Μαφίας, να δοθούν λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα που αυτή προκαλεί. Εδώ λειτουργεί συχνά ως τράπεζα των φτωχών, κατά

τα πρότυπα της Grameen Bank. Το 2006, ενώ οι καταθέσεις που προέρχονταν από το Νότο ανέρχονταν σε 16 εκατ. ευ-ρώ, οι χρηματοδοτήσεις στην ίδια περιοχή ξεπέρασαν τα 43 εκατ. ευρώ.

Ένα μεγάλο πρόγραμμα που η Τράπεζα οργάνωσε στο Νότο είναι η Libera, μέσω του οποίου χρηματοδοτεί συνεταιρισμούς παραγωγών που καλλιεργούν εκτάσεις που έχουν δημευθεί από τη Μαφία και την Καμόρα. Πρόσφατα στο Παλέρμο, με χρηματοδότηση της τράπεζας, ανακαινίσθηκε οίκημα που ανήκε στη Μαφία. Το αποκάλεσαν «Το σπίτι των γεύσεων και των γνώσεων της νομιμότητας». Αποτελεί κέντρο έκθεσης και πώλησης των βιολογικών προϊόντων που καλλιεργούνται στις εκτάσεις που ανήκαν στη Μαφία, αλλά και τόπο συνάντησης των οργανώσεων που παλεύουν για να ξεριζωθεί η Μαφία.

Στη Νάπολη προσπαθεί να εξυγιάνει την οικονομία και την κοινωνία από τα πλοκάμια της Καμόρα. Χρηματοδοτεί συνεται-ρισμούς γυναικών, έναν συνεταιρισμό μαρμελάδας από άτομα με νοητική στέρηση, στεγαστικό πρόγραμμα για μετανάστες, διότι με πρόσφατο νόμο οι μετανάστες για να πάρουν άδεια παραμονής πρέπει να αποδείξουν ότι διαμένουν αξιοπρεπώς, λες κι αυτό είναι το πιο απλό πράγμα του κόσμου. Στο Καζάλ ντι Πρίντσιπι, λίγο έξω από τη Νάπολη, όπου δρα ο πιο σκληρός πυρήνας της Καμόρα, μέσω της Libera, βοήθησε να στηθεί συνεταιριστικό εργοστάσιο παραγωγής μοτσαρέλλας, πρώην ιδιοκτησίας της Καμόρα. Σημαντική είναι η συνεισφορά της στην οργάνωση «Παιδιά στην οικογένεια» που βοηθάει οικο-γένειες με κοινωνικά προβλήματα . Χαρακτηριστική η δήλωση της προέδρου: «Μια τράπεζα-ουτοπία. Χωρίς αυτή τα όνειρά μας δε θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν».

Βορράς

Κάποια ενδεικτικά προγράμματα από τη Βόρεια Ιταλία: Στη Verona έχουμε το πρόγραμμα «μια στέγη για όλους» που εκπονήθηκε σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση. 12 μετανάστες και 14 Ιταλοί ενθαρρύνθηκαν να ιδρύσουν δική τους συνεταιριστική κατασκευαστική εταιρεία για να χτίσουν κατοικίες για τη στέγασή τους. Οι κατοικίες αυτές αποτελούν πρότυπο οικολογικής αρχιτεκτονικής. Οι δανειολήπτες είχαν την υποχρέωση να προσφέρουν προσωπική εργασία στον ελεύθερο χρόνο τους. Η προσωπική εργασία δεν αποσκοπούσε μόνο στη συγκράτηση του κόστους, οδηγώντας πράγματι σε μια μείωσή του κατά 40%, αλλά κυρίως στην επαγγελματική

επιμόρφωση των δανειοληπτών.

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «Τα πάντα ρει», στη Brescia: συνεταιρισμός αποτελούμενος από ανέργους και πρώην κρατούμενους έχτισε κατοικίες για την προσωρινή φιλοξενία πρώην τροφίμων των σωφρονιστικών ιδρυμάτων.

Στην Τεργέστη: συνεταιρισμός από άτομα με νοητική στέρηση διαχειρίζεται ξενοδοχείο. Ο συνεταιρισμός μάλιστα είναι και οικονομικά πολύ αποδοτικός.

Δύο ολοκληρωμένες προτάσεις ενός άλλου κόσμου

Ωστόσο, οι πιο ολοκληρωμένες προτάσεις της Banca Etica ενός διαφορετικού μοντέλου ανάπτυξης αποτελούν η “Citta dell’ altra economia” στη Ρώμη και η Terra future στη Φλωρεντία.

Η “Citta dell’ altra economia,” η «Πόλη της άλλης οικονομίας» είναι ένα είδος πολυκαταστήματος, μόνον που αντί να προωθεί τον καταναλωτισμό προσπαθεί να τον περιορίσει. Προτείνεται μια διαφορετική αντίληψη σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, από την παραγωγή, το εμπόριο, την αποταμίευση, τον τουρισμό, την επικοινωνία και τον πολιτισμό.

Στην ίδια αντίληψη κινείται και η «Terra futura» - Η γη του μέλλοντός μας- που η Banca Εtica διοργανώνει για έκτη συ-νεχή χρονιά στη Φλωρεντία σε συνεργασία με τη νομαρχία της Τοσκάνης.

Πρόκειται για ένα διεθνές συνέδριο και ταυτόχρονα μια δι-εθνή έκθεση. Φιλοξενεί συνέδρια, σεμινάρια, εργαστήρια, ομάδες εργασίας και σημαντικές πολιτισμικές εκδηλώσεις. Δημιουργήθηκε από την ανάγκη διάσωσης του πλανήτη και θέλει να προτείνει «σωστές πρακτικές» όπως τις αποκαλεί, σε όλα τα επίπεδα ζωής, από την καθημερινότητά μας μέχρι τους τρόπους διακυβέρνησης. Είναι ένας χώρος όπου συναντιού-νται τα διεθνή δίκτυα, που στόχο τους έχουν έναν καλύτερο κόσμο. Δεν είναι ένα στιγμιαίο γεγονός, ένα πυροτέχνημα, οι σχέσεις μεταξύ των φορέων είναι διαρκείς. Μέλος της διαρκούς επιτροπής είναι και η εξαίρετη Ινδή επιστήμονας και ακτιβίστρια Vandana Shyva.

Το περιβάλλον

Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί προτεραιότητα για την Banca Εtica. Είναι μια «Πράσινη Τράπεζα». Πέρα από το γεγονός ότι σε κάθε επένδυσή της, η εξοικονόμηση ενέργειας, η μείωση των ρύπων και η συνετή διαχείριση των πρώτων υλών αποτελεί βασικό της μέλημα, έχει εκπονήσει και ένα εiδικό πρόγραμμα, μεγάλης εμβέλειας, το πρόγραμμα INESCO, σε συνεργασία με το υπουργείο περιβάλλοντος, έρευνες για εναλλακτική ενέργεια, αλλά και μελέτες αγοράς και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Κριτήρια χορήγησης δανείων

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κριτήρια τα οποία οφείλουν να τηρούν οι επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να

ΔΗΩ • ��

πάρουν δάνειο από την Ηθική Τράπεζα, τα οποία καθρεφτίζουν τη φιλοσοφία της και συνιστούν την ειδοποιό διαφορά της.

Εξετάζεται λοιπόν: η δημοκρατική λειτουργία της επιχείρησης: συχνότητα σύγκλησης συνελεύσεων, διασπορά των μετοχών, παρουσία εργαζομένων στις επιτροπές διοίκησης, διαφάνεια (σταθερή ροή εσωτερικής και εξωτερικής πληροφόρησης), ίσες ευκαιρίες (έλλειψη διακρίσεων ως προς το φύλο, το χρώμα και την καταγωγή).

Δεύτερη προϋπόθεση, ο σεβασμός στο περιβάλλον: μείω-ση των ρύπων που εκπέμπονται, μείωση στην κατανάλωση ενέργειας και πρώτων υλών, συνεχή μέτρα βελτίωσης στον τομέα αυτό.

Άλλες σημαντικές προϋποθέσεις αφορούν την κοινωνική χρησιμότητα του προϊόντος/υπηρεσίας που παράγεται, τον σεβασμό στα δικαιώματα των εργαζομένων (τήρηση συμ-βάσεων, συνθήκες και ασφάλεια εργασίας, επιμορφωτικά προγράμματα), την ευαισθησία απέναντι στα ασθενέστερα στρώματα (παρουσία μεταναστών και ατόμων με ειδικές ανά-γκες μεταξύ των εργαζομένων).

Οργάνωση της Banca Εtica - Οι μέτοχοι

Έχει οργανωθεί σε όμιλο, που απαρτίζεται από:• Την Etica.gr. Το καθαρά τραπεζικό σκέλος.• Την Fontazione culturale Responsabilita etica. Πολιτιστικό

ίδρυμα, με σημαντική προσφορά στην πνευματική και καλ-λιτεχνική ζωή του τόπου. Έχει εκδόσεις, διοργανώνει προ-γράμματα για σχολεία, σεμινάρια, stage για φοιτητές και σε συνεργασία με πανεπιστήμια διοργανώνει τμήματα master.

• ETIMOS προγράμματα για τον Τρίτο κόσμο.• FEBEA Ομοσπονδία ηθικών Τραπεζών στην Ευρώπη.• SEFEA Ξεκίνησε το 2002: Προγράμματα στήριξης για τη

δημιουργία Ηθικών Τραπεζών στην Ευρώπη.

Ωστόσο η πραγματική δύναμη και η ψυχή της Banca Εtica είναι οι μέτοχοι και οι καταθέτες, που απαρτίζουν και την κινηματική διάσταση της τράπεζας, μιας τράπεζας από τα «κάτω».

Οι μέτοχοι της τράπεζας είναι οργανωμένοι σε συλλόγους κατά γεωγραφικές περιοχές, ώστε να υπάρχει καλύτερη επαφή με την τοπική πραγματικότητα και να αναδεικνύονται οι τοπικές ανάγκες. Κάθε μέτοχος έχει μία μόνο ψήφο, ανεξάρτητα από τον αριθμό μετοχών που κατέχει. Διασφαλίζεται έτσι η βάση της δημοκρατίας. Οι μέτοχοι γνωμοδοτούν για την έγκριση επενδύ-σεων στην περιοχή τους και συνδράμουν στην επιτυχία τους.

Οι σύλλογοι αυτοί εργάζονται περισσότερο για τη διάδοση των αρχών και των αντιλήψεων που διέπουν την τράπεζα, παρά για τη διασφάλιση των στενά εννοούμενων συμφερόντων τους. Χρηματοδοτούνται από την τράπεζα και συμμετέχουν ενεργά στην πολιτιστική και πολιτική ζωή του τόπου, από τα καφενεία μέχρι και τα φεστιβάλ. Συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες ακτιβι-στών και το Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ.

Μια άλλη δραστηριότητα στην οποία επιδίδεται η Banca Εtica είναι η λεγόμενη «υπεύθυνοι μέτοχοι εν δράσει». Αγοράζει

μετοχές από εταιρείες ώστε να έχει δικαίωμα συμμετοχής στις συνελεύσεις, στις οποίες προσπαθεί να επηρεάσει τους υπόλοιπους μετόχους σε μια κατεύθυνση ηθικών επιλογών, (π.χ. στην εταιρεία παραγωγής ηλεκτρισμού και αερίου).

Κάθε σύλλογος εκλέγει ένα συντονιστή, και οι συντονιστές όλων των συλλόγων απαρτίζουν το συμβούλιο των συντονιστών. Η τράπεζα διοικείται από διοικητικό συμβούλιο το οποίο αποτελεί-ται αποκλειστικά από μετόχους. Εκτός από το συμβούλιο των συντονιστών, το διοικητικό συμβούλιο πλαισιώνεται κι από άλλα ελεγκτικά όργανα, όπως η επιτροπή ηθικής δεοντολογίας, η επιτροπή τήρησης των αποφάσεων του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η επιτροπή για τη διάσωση του περιβάλλοντος. Στο τέλος κάθε χρήσης, εκτός από τον οικονομικό ισολογισμό η συνέλευση των μετόχων εγκρίνει επίσης τον ηθικό ισολογισμό και τον «περιβαλλοντικό ισολογισμό».

Διαφάνεια

Η αρχή της διαφάνειας εκφράζεται και με τη δυνατότητα που έχει ο καταθέτης να επιλέξει ένα από τους τέσσερις το-μείς στους οποίους δραστηριοποιείται η τράπεζα: Κοινωνικά προγράμματα - Προγράμματα Αλληλεγγύης - Περιβάλλον- Πολιτισμό και κοινωνία των πολιτών. Επίσης ο καταθέτης ενημερώνεται συνεχώς μέσω ίντερνετ, αλλά και προσωπικά για την πορεία των προγραμμάτων.

Πού έγκειται η επιτυχία της Banca Εtica

Παρά το γεγονός ότι τα οικονομικά μεγέθη δεν είναι το μονα-δικό μέλημα της Banca Εtica και σε πείσμα της οικονομικής κρίσης, έκλεισε τον ισολογισμό της του 2008 με αύξηση των εσόδων της κατά 17% και αύξηση των επενδύσεων κατά 16%. Τους δε πρώτους μήνες του 2009 οι καταθέσεις της διπλα-σιάστηκαν. Ατέλειωτες οι ουρές των καταθετών έξω από τα υποκαταστήματα. Πού οφείλεται αυτή η επιτυχία; Στις αρχές της και στο γεγονός ότι είναι μια τράπεζα από τα κάτω.• Επιλογή της είναι η άσκηση απλών, καθαρών τραπεζικών

συναλλαγών: συλλογή αποταμιεύσεων, χορήγηση δανείων. Περιορίζεται στο ρόλο για τον οποίο δημιουργήθηκαν αρχικά οι τράπεζες, την πραγματική οικονομία. Είναι έξω και μακριά από εικονικά προϊόντα, τοξικά κ.λπ.

• Υπάλληλοι, ιδρυτικά μέλη, μέτοχοι, καταθέτες αλλά συνήθως και δανειολήπτες εμπνέονται όλοι από τα ίδια ιδανικά, τη διαμόρφωση ενός άλλου μοντέλου ανάπτυξης, ενός καλύ-τερου κόσμου. Δεν υπάρχει μεταξύ τους ανταγωνισμός και σύγκρουση συμφερόντων.

• Τα προγράμματα στα οποία επενδύει είναι απλά από επιχει-ρηματική άποψη, άρα ελεγχόμενα. Τα παρακολουθεί και τα ενισχύει πολύπλευρα, άρα είναι βιώσιμα και αποδοτικά

• Το κόστος λειτουργίας της είναι χαμηλό, αξιοποιεί τις νέες τεχνολογίες, έχει λίγο προσωπικό: 122 υπαλλήλους, αλλά στηρίζεται στον εθελοντισμό των μετόχων και των αποταμι-ευτών (έχει πάνω από 1000 εθελοντές). Ακριβώς διότι είναι μια τράπεζα - κίνημα με ρίζες στην κοινωνία, μια τράπεζα όραμα. Ένα όραμα εφικτό, που θα θέλαμε να το κάνουμε πράξη και στην Ελλάδα.

�0 • ΔΗΩ

Το κείμενο αποτελεί τον πρόλογο του βιβλίου «Σπόροι της απάτης» του Τζέφρι Μ. Σμιθ (μτφρ. Νίκος Μαστρακούλης, Εκδοτικός Οίκος Α.Α. Λι-βάνη, 2008), το οποίο περιγράφει αναλυτικά πώς εξελίχθηκε στην Ελλάδα το θέμα των μεταλλαγ-μένων.

Με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου του Τζέφρι Μ. Σμιθ «Σπό-ροι της απάτης» και τη συνεργασία μας μαζί του, θεωρήσαμε σκόπιμο να εμπλουτίσουμε το πόνημα αυτό με ένα πρόσθετο κεφάλαιο με αντι-κείμενο την περιγραφή των διαστάσεων που έχει λάβει το ζήτημα των μεταλλαγμένων στην Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια. Αναπόφευκτα, γίνονται αναφορές και στα ευρωπαϊκά γεγονότα, αφού η χώρα μας ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) επηρεάζεται άμεσα από τις επικρατούσες ευρωπαϊκές πολιτικές και τις κοινωνικοοικονομικές καταστά-σεις. Όσο θα αναφερόμαστε στα ελληνικά δεδομένα, θα χρησιμοποιούμε τον επικρατέστερο στην ελληνική γλώσσα όρο «γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί» ή, εν συντομία, «μεταλλαγμένα», αντί του επίσημου όρου «γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί». Ιστορικά, ο όρος μεταλλαγμένα

η ελληνική αντίσταση στους μεταλλαγμένους σπόρους

της απάτηςΤης Μυρτώς Πισπίνη

υπεύθυνη της Εκστρατείας κατά των Μεταλλαγμένων Οργανισμών της Greenpeace

καθιερώθηκε στην Ελλάδα από την οργάνωση Greenpeace όχι τυχαία. Όταν το ελληνικό γραφείο της Greenpeace ξεκινούσε την εκστρατεία του ενά-ντια στην απελευθέρωση των μεταλλαγμένων οργα-νισμών στο περιβάλλον, το 1996, το πρώτο μέλημα των υπευθύνων ήταν να καταστήσουν την ελληνική κοινωνία κοινωνό των κινδύνων που κρύβουν τα μεταλλαγμένα προϊόντα με σαφή και κατανοητό τρόπο. Ο όρος μεταλλαγμένα φάνηκε να εκφράζει με μια λέξη την επιστημονική αβεβαιότητα, τους τυχαίους και άγνωστους κινδύνους στους οποίους μας εκθέτουν οι αγροχημικές πολυεθνικές που τα προωθούν και ορισμένοι κυριευμένοι από περισσή αλαζονεία επιστήμονες.

Η μετάλλαξη είναι μια διαδικασία κατά την οποία το γενετικό υλικό ενός ζωντανού οργανισμού υφί-σταται κάποιες τυχαίες αλλαγές. Οι τυχαίες αυτές αλλαγές μπορεί να συμβούν είτε με φυσικό τρόπο λόγω εξελικτικών φυσικών διαδικασιών είτε λόγω ανθρωπογενών αιτίων όπως είναι οι τεχνητές ακτι-νοβολίες. Οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, δηλαδή είναι ζωντανοί οργανισμοί (φυτά, ζώα ή μικροοργανι-σμοί) των οποίων το γενετικό υλικό έχει υποστεί ανθρώπινη επέμβαση με σκοπό οι οργανισμοί αυτοί να αναπτύξουν ένα νέο χαρακτηριστικό. Ένα πα-ράδειγμα είναι η δημιουργία φυτών ανθεκτικών σε ζιζανιοκτόνα ή φυτών εντομοκτόνων. Οι νέοι αυτοί κατασκευασμένοι οργανισμοί δε θα μπορούσαν να προκύψουν με ουδεμία φυσική διαδικασία.

Η επιτυχία κάθε γενετικής επέμβασης βασίζεται σε εντελώς τυχαίους (random) μηχανισμούς. Οι επι-στήμονες ανασυνδυάζουν το γονιδίωμα ζωντανών οργανισμών, αφαιρώντας ή προσθέτοντας γονίδια από άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Η ακριβής θέση ενός εισαγόμενου γονιδίου δεν μπορεί να

ΔΗΩ • ��

προβλεφθεί με ακρίβεια. Ως αποτέλεσμα, τα έν-θετα γονίδια μπορεί να διασπάσουν τα φυσικά γονίδια, να είναι ασταθή στο νέο τους περιβάλλον ή να λειτουργήσουν με τρόπο διαφορετικό από τον αναμενόμενο.

Με άλλα λόγια, η αλληλεπίδραση του εισαγόμενου γονιδίου με τα υπόλοιπα γονίδια του οργανισμού παραμένει απρόβλεπτη και άγνωστη. Στα πειράματα της γενετικής μηχανικής δεν υπάρχουν όρια. Η επιστήμη αυτή έχει επιτρέψει την εισαγωγή γονιδίων σκορπιού σε ντομάτα και καλαμπόκι, γονιδίων πυ-γολαμπίδας σε καλαμπόκι, γονιδίων ανθρώπου σε γουρούνι, γονιδίων ψαριού σε φράουλα, γονιδίων αρουραίου σε μαρούλι. Μπορεί τα προϊόντα των παραπάνω περαμάτων να μην έχουν κυκλοφορήσει στην αγορά, η επιτέλεση τους όμως είναι αρκετή για να σημάνει συναγερμό.

Όπως υποστηρίζει και μια μεγάλη μερί-δα του επιστημονικού κόσμου, η υπάρ-χουσα επιστημονική γνώση δεν έχει εξελιχθεί τόσο ώστε να μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια οι επιπτώσεις της γενετικής μηχανικής. Η γενετική μηχανι-κή ενδέχεται να έχει απρόβλεπτες και ανεπιθύμη-τες συνέπειες, διότι πρόκειται για μια εν πολλοίς τυχαία διαδικασία, όπως εξηγεί εμπεριστατωμένα και ο Τζέφρι Μ. Σμιθ στο δεύτερο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου.

Είτε τους ονομάσουμε λοιπόν γενετικά τροπο-ποιημένους οργανισμούς είτε μεταλλαγμένους, δεν παύουν να ενέχουν ανυπολόγιστους και μη αναστρέψιμους κινδύνους για το περιβάλλον και την υγεία μας, την επιβίωση των αγροτών και τη δι-ατροφική ασφάλεια της ανθρωπότητας. Για αυτούς τους λόγους, περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η Greenpeace ξεκίνησαν εκστρατείες δράσης και ενημέρωσης εναντίον τους, συνενώνοντας στην πορεία τη φωνή τους με τη φωνή άλλων οργανώ-σεων -καταναλωτών, αγροτών- και ανεξάρτητων επιστημόνων και πολιτικών.

Ελλάδα, Το γαλατικό χωριό κατά των μεταλλαγμένων

Ο Τζεφρι Μ. Σμιθ παρουσιάζει αναλυτικά το πα-ρασκήνιο της προώθησης των μεταλλαγμένοι στις ΗΠΑ. Ωστόσο τα επιχειρηματικά σχέδια των πολυε-θνικών εταιρειών που παράγουν τα προϊόντα αυτά περιλάμβαναν την εξάπλωση των μεταλλαγμένων οε όλο τον πλανήτη και ιδιαίτερα την ΕΕ, μια από τις μεγαλύτερες αγορές αγροτικών προϊόντων παγκοσμίως.

Ποια είναι, όμως, η επικρατούσα κατάσταση στη χώρα μας; Αν εξετάσουμε τα γεγονότα μέχρι το 2006, θα διαπιστώσουμε ότι σύσσωμη η ελληνική

κοινωνία αρνείται τα μεταλλαγμένα. Οι Έλληνες καταναλωτές, όπως αποκαλύπτουν επίσημες δημοσκοπήσεις της ΕΕ, απορρίπτουν τη χρήση μεταλλαγμένων στα τρόφιμα. Η ελληνική αγορά αποφεύγει πλέον τα μεταλ-λαγμένα συστατικά στα προϊόντα, ενώ σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί και στην αποφυγή της χρήσης μεταλλαγμένης ζωοτροφής από βιομηχανίες τροφίμων. Οι ζωοτροφές αποτελούν και τη μοναδική επίσημη κερκόπορτα των μεταλλαγμένων στη χώρα μας, δεδομένου ότι δεν καλλιεργούμε μεταλ-λαγμένες ποικιλίες ούτε για εμπορικούς ούτε για πειραματικούς σκοπούς. Απαγορεύεται, επίσης, η καλλιέργεια μεταλλαγμένου καλαμποκιού της Monsanto καθώς και η μεταλλαγμένη ελαιοκράμβη της Bayer. Οι ελλη-νικές κυβερνήσεις, ανεξαρτήτως πολιτικού χρώματος, καταψηφίζουν τις αιτήσεις για έγκριση εισαγωγής που κατατίθενται στην ΕΕ από τις εταιρείες βιοτεχνολογίας. Οι πενήντα τέσσερις νομαρχίες της χώρας μας έχουν ανακηρυχθεί σε Ζώνες Ελεύθερες από Μεταλλαγμένα. Πέρα λοιπόν από το δημοκρατικό αίτημα των καταναλωτών να γνωρίζουν και να επιλέγουν την τροφή τους και από τις επιστημονικές διαμάχες για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί, το ζήτημα των μεταλ-λαγμένων είναι ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα με οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις, το οποίο αντικατοπτρίζεται στις εντεινόμενες πιέσεις των ΗΠΑ και των πολυεθνικών των μεταλλαγμένων, όπως της Monsanto, και

στην επίμο-νη αντίσταση των Ελλήνων υπουργών, υφυπουργών, βουλευτών και ευρωβουλευτών.

Η χώρα μας λοιπόν δικαίως μπορεί να χαρακτηριστεί ως το γαλατικό χωριό που αντιστέκεται στην εισβολή των μεταλλαγμένων. Δεν είναι όμως μόνη σε αυτό τον αγώνα. Έχει συμμάχους και άλλες χώρες, όπως την Αυστρία, το Λουξεμβούργο, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και, ανάλογα με τις περιστάσεις, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γαλλία. Πώς επιτεύχθηκαν, όμως, όλα αυτά;

1996-1999: Η εισβολή των μεταλλαγμένων στην ευρωπαϊκή αγορά

Το 1996 είναι η χρονιά που ξεκινούν οι μαζικές καλλιέργειες μεταλλαγμέ-νων φυτών, κυρίως της σόγιας, του καλαμποκιού, της ελαιοκράμβης και του βαμβακιού, σε ΗΠΑ, Καναδά και Αργεντινή. Οι μαζικές καλλιέργειες σηματοδοτούν και την έναρξη πιέσεων από τις εταιρείες και τις κυβερνή-σεις, κυρίως των ΗΠΑ, για εισαγωγή των προϊόντων αυτών στην Ευρώπη. Στην ΕΕ, είχε ήδη προετοιμαστεί το έδαφος με την εφαρμογή μιας οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Οδηγία 90/220/ΕΚ για την απελευθέρωση των γενετικά τροποποιημένων οργα-νισμών στον περιβάλλον) για την απελευθέρωση των προϊόντων αυτών στο περιβάλλον και την αγορά.

Τα πρώτα προϊόντα που πήραν έγκριση για κυκλοφορία στην ευρωπαϊκή αγορά ήταν η μεταλλαγμένη σόγια και δύο ποικιλίες μεταλλαγμένου καλαμποκιού. Η μεν σόγια μόνο για εισαγωγή, το δε καλαμπόκι για εισα-

�� • ΔΗΩ

γωγή και καλλιέργεια. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα δύο αυτά προϊόντα χρησιμοποιούνται κυρίως στην κτηνοτροφία ως ζωοτροφές. Το 80% των εισαγωγών τους καταλήγει σε ζωοτροφές και το 20% χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία τροφίμων στην παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων. Η σόγια και το καλαμπόκι προσφέρουν πλήθος παραγώγων, όπως λεκιθίνη σόγιας, σογιάλευρο, καλαμποκάλευρο, φυτικά έλαια, άμυλο καλαμποκιού, γλυκόζη, τα οποία βρίσκουμε σε πάνω από το 70% των τυποποιημένων προϊόντων, από σοκολάτες, μπισκότα και σνακ μέχρι ψωμί, παιδικές τροφές και κονσέρβες.

Μέχρι το 1998, που η ΕΕ εισήγαγε κάποιους στοιχειώδεις κανόνες σή-μανσης, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές δε γνώριζαν ότι τα προϊόντα που κατανάλωναν μπορεί να περιείχαν ή να προέρχονταν από μεταλλαγμένους οργανισμούς. Οι πρώτοι κανόνες σήμανσης, που φυσικά έπρεπε να εφαρ-μοστούν και στην Ελλάδα, αφορούσαν μόνο όσα συστατικά ανιχνεύονταν εργαστηριακά, όπως ο κιμάς σόγιας, το αλεύρι, τα κόρνφλεϊκς. Τα φυτικά έλαια, η λεκιθίνη, η γλυκόζη κ.λπ., που λόγω της υψηλής επεξεργασίας τους έχαναν το DNA και δε θα μπορούσαν να ανιχνευθούν εργαστηριακά, είχαν εξαιρεθεί από την υποχρέωση σήμανσης.

Η δικαιολογία για τη μη σήμανση αυτών των συστατικών, που υποστηρί-χθηκε κυρίως από το λόμπι της βιομηχανίας των μεταλλαγμένων, ήταν ότι τα προϊόντα αυτά δε διαφέρουν στη σύσταση από τα συμβατικά, άρα δε χρειάζονται σήμανση. Πρόκειται για το παραπλανητικό επιχείρημα της «ουσιαστικής ισοδυναμίας» (βλ. Κεφάλαια Δύο, Πέντε, Έξι και Εφτά), το οποίο χρησιμοποιήθηκε, εκτός των άλλων, για να κυκλοφορήσουν εύκολα τα μεταλλαγμένα προϊόντα στην ΕΕ.

Καθώς λοιπόν λαμβάνονταν αποφάσεις για την κυκλοφορία αυτών των προϊόντων εν αγνοία των καταναλωτών, κάποιοι ξε-κίνησαν έναν αγώνα για την ενημέρωση της κοινωνίας.

Το ευρύ κοινό δεν είχε την παραμικρή ενη-μέρωση για το τι είναι αυτά τα προϊόντα, πού χρησιμοποιούνται, αν ενέχουν κινδύνους και ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την καλλιέργεια ή την κατανάλωση τους, ποιοι τα προωθούν, αν υπάρχει κάποιο νομοθετικό πλαίσιο που τα καλύ-πτει κ.ο.κ.

Όπως αναφέρει και στη δημοσιογραφική της έρευνα η Βάσω Κανελλο-πούλου,5 μέλος και της οργάνωσης Αττάκ Ελλάδος, οι πρώτες οργανω-μένες συζητήσεις για το θέμα των μεταλλαγμένων ξεκίνησαν το 1994 από τη ΔΗΩ,6 έναν οργανισμό πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Και ευλόγως, αφού τα μεταλλαγμένα φυτά αποτελούν σοβαρή απειλή για τις καλλιέργειες βιολογικής γεωργίας, στις οποίες απαγορεύεται ρητά η χρήση τους. Το 1995, η ΔΗΩ, σε μια πρώτη προσπάθεια να ενημερώσει το ελληνικό κοινό, εκδίδει το πρώτο βιβλίο για τους μεταλλαγμένους οργανισμούς, με τίτλο το Ανυπολόγιστο ρίσκο, γενετική μηχανική και γεωργία, σε επιμέλεια των Πάολα Μάγερ και Φίλιππου Φούντη.

Την επόμενη χρονιά, η διεθνής περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace, αντιλαμβανόμενη τους πολλαπλούς κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγ-μένα για το περιβάλλον, τη γεωργία, και τη δημόσια υγεία, ξεκινά διεθνή εκστρατεία ενάντια στην καλλιέργεια και το εμπόριο των μεταλλαγμέ-νων. Το ελληνικό γραφείο της Greenpeace αναλαμβάνει ενεργό δράση

με σύνθημα «Να μη γίνουμε πειραματόζωα». Το 1997, οι έρευνες της Greenpeace κατέδειξαν ότι 124 χιλιάδες τόνοι γενετικά μεταλλαγμένης σόγι-ας είχαν εισαχθεί στην Ελλάδα, ενώ παράνομο φορτίο μεταλλαγμένου καλαμποκιού επιχειρήθη-κε να εκφορτωθεί στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα, δίνεται στη δημοσιότητα η έκθεση με τίτλο «Γενετική Χιροσίμα - Πειράματα με την τροφή μας, παιχνίδια με τη ζωή μας». Το αίτημα της Greenpeace προς το ελληνικό κράτος ήταν σαφές: Άμεση απαγόρευση της εισαγωγής και καλλιέργειας γενετικά μεταλλαγμένων προϊόντων. Την ίδια χρονιά, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Σού-περ Μάρκετ Ελλάδος σε κοινή συνέντευξη Τύπου με την Greenpeace ζητά την πλήρη σήμανση των μεταλλαγμένων προϊόντων και το διαχωρισμό τους από τα συμβατικά τρόφιμα.

Οι ενέργειες της Greenpeace την ίδια χρονιά συνε-χίστηκαν με αφορμή την άδεια πειραματικής καλ-λιέργειας γενετικά μεταλλαγμένης ντομάτας (της εταιρείας Zeneca, νυν Syngenta) στη χώρα μας. Η εταιρεία είχε πάρει άδεια από το ΥΠΕΧΩΔΕ για

να προχωρήσει στα πειρά-ματα, χωρίς

όμως να

ενημερωθούν οι τοπικές κοινωνίες.

Η αποκάλυψη αυτή ξε-σήκωσε θύελλα αντιδράσεων με πρωτοστάτη την Greenpeace, που αντέδρασε ακαριαία και πραγματοποίησε δράση διαμαρτυρίας έξω από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Ταυτόχρονα, η πληροφόρηση που παρείχε η Greenpeace στην τοπική κοινωνία, τους αγρότες, την τοπική αυτοδιοίκηση οδήγησε πρα-κτικά στην ακύρωση της μόνης νόμιμης πειραμα-τικής καλλιέργειας, αφού εγκαταλείφθηκαν (στην Ηλεία) ή καταστράφηκαν (στη Βοιωτία) δυο από τις τρεις καλλιέργειες. Η μόνη καλλιέργεια που είχε πραγματοποιηθεί ήταν στη Φθιώτιδα. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε και η αρνητική στάση τριών από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες επεξεργασίας ντομάτας (Κύκνος, Κωπαΐς, Νομικός), οι οποίες απείλησαν μάλιστα ότι δε θα παραλάβουν ντομάτες από την

ΔΗΩ • ��

ευρύτερη περιοχή των πειραματικών καλλιεργειών. Τα περιστατικά αυτά έριξαν φως στα τεχνάσμα-τα των εταιρειών, που μέσω των πειραματικών καλλιεργειών προσπαθούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους σε βιομηχανική κλίμακα. Οι πειρα-ματικές καλλιέργειες μεταλλαγμένων φυτών δεν απαντούν στα κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις τους στην υγεία . του ανθρώπου και το φυσικό περιβάλλον. Δεν απαντούν σε ερωτήματα που σχετίζονται με τη σταθερότητα των εισαγό-μενων γονιδίων, την πιθανότητα μεταφοράς των εισαγόμενων γονιδίων σε άλλους οργανισμούς, τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στη χλωρίδα και την πανίδα των αγρών, τη δυ-νατότητα μεταφοράς των γονιδίων ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά σε παθογόνους οργανισμούς, την πιθανή αλλεργιογόνο δράση των μεταλλαγμένων φυτών στον άνθρωπο και τα ζ(όα. Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα απαιτούν πολυετείς και συστηματικές έρευνες και δεν μπορούν να προκύψουν μέσα από βραχυχρόνιες πειραματικές καλλιέργειες.

Η δυναμική που άρχισε να δημιουργείται από τις διαμαρτυρίες της Greenpeace αλλά και της ταυ-τόχρονης παροχής επιστημονικών και τεχνικών πληροφοριών από αυτή προς τα υπουργεία και τις αρμόδιες Αρχές οδήγησαν, το 1998, το ΥΠΕΧΩΔΕ να απαγορεύσει την εισαγωγή μεταλλαγμένης ελαι-οκράμβης στη χώρα μας επικαλούμενο το άρθρο 16 για τη βιοασφάλεια. Η ελαιοκράμβη, φυτό που παράγει φυτικό έλαιο, συγγενεύει με άγρια είδη της χλωρίδας μας και ο κίνδυνος για επιμολύνσεις είναι πολύ μεγάλος. Για την απαγόρευση αυτή συμφώνησαν ακόμα και επιστήμονες υπέρμαχοι των μεταλλαγμένων.

Την ίδια χρονιά, το οικολογικό περιοδικό Νέα Σε-λήνη, που εκδίδεται στη Λάρισα, ξεκινά εκστρατεία ενάντια στα μεταλλαγμένα, βάζοντας τα θεμέλια για τη μετέπειτα ανάπτυξη ενός ευρύτερου κινήματος οργανώσεων ενάντια στα μεταλλαγμένα.

Το κεφάλαιο πειραματικές καλλιέργειες μεταλ-λαγμένων φυτών στη χώρα μας έκλεισε το 1999, αποτελώντας και την αφορμή για την ανάληψη ιστορικών πρωτοβουλιών από την τότε ελληνική κυβέρνηση. Ύστερα από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και με τη στήριξη του πρω-θυπουργού, κ. Κώστα Σημίτη, ο τότε υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ, κ. Θεόδωρος Κολιοπάνος, δεσμεύτηκε να παγώσει κάθε περαιτέρω πειραματική καλλιέρ-γεια μεταλλαγμένων φυτών καθώς και την έγκρι-ση νέων προϊόντων και εμπορικών καλλιεργειών μεταλλαγμένων φυτών. Αυτή η πολύ σημαντική πρωτοβουλία του υφυπουργού προχώρησε και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και με τη στήριξη άλλων χωρών οδήγησε στο πάγωμα των εγκρίσεων νέων μεταλλαγμένων προϊόντων και καλλιεργειών στην

Ευρώπη (de facto moratorium). Με το μορατόριουμ ως ορόσημο, οι πρώ-τες μάχες κατά των μεταλλαγμέ-νων είχαν δοθεί και κερδηθεί στην Ελλάδα. Όπως παραδέχτηκε και ο νυν βουλευτής κ. Κολιοπάνος σε ομιλίες του, χωρίς την εμπλο-κή της Greenpeace δε θα είχε αναλάβει αυτή την τόσο σπουδαία πρωτοβουλία.

1999-2006: Η αγορά των μεταλλαγμένων συρρικνώνεται

Με την επίτευξη του μορατόριουμ, η βιομηχανία των μεταλλαγμένων υπέστη τεράστια ήττα. Η παύση της διαδικασίας εγκρίσεων για πέντε χρόνια σήμαινε ανατροπή στα σχέδια της βιομηχανίας μεταλλαγμένων να κατακλύσει την αγορά με νέα προϊόντα. Στην ΕΕ ξεκίνησαν διαβου-λεύσεις για την αναθεώρηση της μέχρι τότε ισχύουσας νομοθεσίας. Οι στόχοι ήταν τέσσερις: βελτίωση των κανόνων σήμανσης, εφαρμογή της ιχνηλα-σιμότητας, βελτίωση του συστήματος αξιολόγησης των κινδύνων, καθώς και εισαγωγή κανόνων αντικειμενικής ευθύνης. Μέχρι το 1999, είχαν πάρει έγκριση για κυκλοφορία δεκαοχτώ μεταλλαγμένα προϊόντα. Τελικά όμως μόνο η μεταλλαγμένη σόγια και το καλαμπόκι κατάφεραν να κυκλοφορήσουν κυρίως για την παραγωγή ζωοτροφών. Οι καταναλωτές, τα πρώτα θύματα αυτού του πολέμου, είχαν πλέον αρχίσει να αφυπνίζο-νται και να αντιδρούν. Στην ευρωπαϊκή αγορά, όσες φορές έκαναν την εμφάνιση τους προϊόντα με σήμανση οι καταναλωτές τα απέρριπταν. Η πτώση στις πωλήσεις δημοφιλών προϊόντων ωθούσε μεγάλες βιομηχανίες τροφίμων όπως η Unilever, η Nestle και η Kellog’s να αλλάξουν πολιτική, δηλώνοντας δημοσίως ότι αποφεύγουν τη χρήση μεταλλαγμένων συστα-τικών. Αυτό υπήρξε μεγάλη στροφή για τις συγκεκριμένες βιομηχανίες, που είχαν στηρίξει από την αρχή το λόμπι των μεταλλαγμένων στην ΕΕ (Europabio), επευφημώντας τα ωφέλη της βιοτεχνολογίας για την παρα-γωγή τροφίμων.

Στην Ελλάδα, εντάθηκαν οι εκστρατείες ενημέρωσης των καταναλωτών. Το 1999, η Greenpeace ήταν η πρώτη οργάνωση που ξεκίνησε έρευνα και πραγματοποίησε εργαστηριακές αναλύσεις σε δημοφιλή τρόφιμα που περιείχαν συστατικά σόγιας, καλαμποκιού και των παραγώγων τους σε διαπιστευμένα εργαστήρια του εξωτερικού. Τα προϊόντα αυτά αποσύρονται από τα σούπερ μάρκετ.

Την ίδια χρονιά, η οργάνωση καταναλωτών ΕΚΠΟΙΖΩ δημοσίευσε έντυπο ενάντια στην κυκλοφορία των μεταλλαγμένων.

Τα επόμενα χρόνια, οι έρευνες στην αγορά εντατικοποιήθηκαν και οδή-γησαν στην έκδοση του πρώτου Οδηγού Καταναλωτών της Greenpeace και τη δημιουργία Δικτύου Καταναλωτών κατά των μεταλλαγμένων (Μάιος 2001). Ο Οδηγός Καταναλωτών δημιουργήθηκε με σκοπό να καλύψει ένα μεγάλο κενό που υπήρχε στην ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τους μεταλλαγμένους οργανισμούς και τη χρήση τους στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Η Greenpeace αρχικά ζήτησε από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες τροφίμων να δώσουν γραπτές απαντήσεις και να προσκομί-σουν εγγυήσεις (πιστοποιητικά, εργαστηριακές αναλύσεις) όσον αφορά τη θέση τους στη χρήση μεταλλαγμένων συστατικών. Οι απαντήσεις τους αποτέλεσαν τη βάση για να συνταχθεί ο Οδηγός Καταναλωτών. Παράλ-ληλα, με ελέγχους και δειγματοληπτικές αναλύσεις σε διαπιστευμένα ανεξάρτητα επιστημονικά εργαστήρια, η Greenpeace προσπάθησε να

�� • ΔΗΩ

επιβεβαιώσει «του λόγου το αληθές» των εταιρειών. Ο οδηγός κατέτασσε σε δυο κατηγορίες, πράσινη και κόκκινη, τις εταιρείες και τα προϊόντα τους, ανάλογα με το αν μπορούσαν να εγγυηθούν ή όχι την απουσία μεταλλαγμένοι συστατικών. Η πρώτη έκδοση του Οδηγού Καταναλωτών είχε μεγάλη απήχηση στα μέσα ενημέρωσης αλλά και στους χιλιάδες καταναλωτές που επιθυμούσαν να τον αποκτήσουν. Απεδείχθη πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των καταναλωτών, οι οποίοι ενημερώνονταν και ταυτό-χρονα ασκούσαν πίεση στις βιομηχανίες τροφίμων να μη χρησιμοποιούν μεταλλαγμένα συστατικά. Το κίνημα των Ελλήνων καταναλωτών ενάντια στα μεταλλαγμένα άρχιζε να αναπτύσσεται.

Πολύ σύντομα, η πίεση των καταναλωτών οδήγησε την πλειονότητα των βιομηχανιών τροφίμων στην Ελλάδα να σταματήσουν τη χρήση μεταλ-λαγμένων συστατικών στα τυποποιημένα προϊόντα και την Greenpeace να ξεκινήσει έρευνες στην αγορά ζωοτροφών. Η πρώτη έκδοση του Οδηγού Καταναλωτών της Greenpeace για τα ζωικά προϊόντα και τη χρήση μεταλλαγμένων ζωοτροφών (γάλα, αβγά, κοτόπουλα, αλλαντικά, ψάρια) έκανε την εμφάνιση του το 2002. Οι ανατροπές στην εισαγωγή μεταλλαγμένης σόγιας ήταν κατακλυσμιαίες. Για πρώτη φορά οι μεγάλοι εισαγωγείς σόγιας στην Ελλάδα (Σόγια Ελλάς, Μύλοι Σόγιας, Agroinvest) έφεραν φορτία μη μεταλλαγμένης σόγιας, κυρίως από τη Βραζιλία. Μέσα σε τέσσερα χρόνια, οι εισαγωγές μη μεταλλαγμένης σόγιας ξεπέρασαν το 55% του συνόλου των εισαγωγών. Πλέον, μεγάλες εταιρίες όπως οι πτηνοτροφικές εταιρείες Πίνδος, Νιτσιάκος και Μιμίκος, η Creta Farm και οι γαλακτοκομικές εταιρείες Όλυμπος, Μεβγάλ και Δέλτα εγγυώνται ότι δε χρησιμοποιούν μεταλλαγμένες ζωοτροφές.

Νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία το 2004: Τι υπαγορεύει η νέα νομοθεσία; Τι ισχύει στην πραγματικότητα; Ποιες οι αντιδράσεις;

Κατά τη διάρκεια της ισχύος του μορατόριουμ (1999-2004) και μέχρι να αποφασιστεί και να ψηφιστεί η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, πραγματοποι-ήθηκαν έντονες διαβουλεύσεις, στα όργανα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στα υπουργικά συμβούλια. Οι πιέσεις του λόμπι των αγροχημικών βιομηχανιών ήταν μεγάλες. Να σημειώσουμε ότι συνήθης πρακτική των διπλωματικών αντιπροσωπειών των ΗΠΑ αλλά και της εταιρείας Monsanto ήταν και εξακολουθεί να είναι οι επισκέψεις στους αρμόδιους υπουργούς Γεωργίας και Περιβάλλοντος με θέμα την αποδοχή των μεταλλαγμένων προϊόντων.

Το μορατόριουμ στάθηκε η αφορμή για την πυροδότηση μιας νέας εμπο-ρικής διαμάχης μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ με διαιτητή τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Τον Μάιο του 2003, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, υποστηριζό-μενη από τον Καναδά και την Αργεντινή, κατέθεσε επίσημη καταγγελία στον ΠΟΕ κατά του ευρωπαϊκού de facto moratorium για τους μεταλλαγμένους οργανισμούς με αιτιολογία την παρεμπόδιση του ελεύθερου εμπορίου.

Οι πραγματικές αιτίες πρέπει να αναζητηθούν στην κατακόρυφη πτώση των εξαγωγών αραβοσίτου

των ΗΠΑ καθώς και της ελαιοκράμβης του Καναδά προς την ΕΕ η οποία μετράται

σε 300 εκατομμύρια δολάρια ζημίας κατ’ έτος. Βέβαια, η πτώση αυτή δεν οφείλεται τόσο στο μορατόριουμ αλλά στην αυξανόμενη και εντεινόμενη αντίδραση των Ευρωπαίων κατανα-λωτών στα μεταλλαγμένα, που είχε ως συνέπεια την απόρριψη τους και

από τις βιομηχανίες τροφίμων.

Για το λόγο αυτό, ενώ τυπικά η ψήφιση της νέας νομοθεσίας, που τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 2004, έφερε και την άρση του μορατόριουμ, δη-λαδή την έναρξη της διαδικασίας αδειοδότηοης νέων μεταλλαγμένων προϊόντων (πέραν των δε-καοχτώ που είχαν τυπικά εγκριθεί έως το 1998), ο δρόμος για τις πολυεθνικές των μεταλλαγμένων παρέμεινε κλειστός.

Από τις πιο σημαντικές αλλαγές που επέφερε η νέα νομοθεσία, τις οποίες υποχρεούται να τηρήσει και η ελληνική νομοθεσία, ήταν ότι από τον Απρίλιο του 2004 όλα τα προϊόντα τροφίμων και ζωοτροφών που περιέχουν ή προέρχονται από μεταλλαγμένους οργανισμούς, ακόμα κι αν αυτοί δεν ανιχνεύονται στο τελικό προϊόν, όπως π.χ. στα φυτικά έλαια, θα πρέπει να σημαίνονται. Δίνεται λοιπόν στους καταναλωτές ένα σημαντικό εργαλείο διαμαρτυ-ρίας κατά των μεταλλαγμένων συστατικών, ενώ ταυτόχρονα αποτρέπονται οι βιομηχανίες τροφίμων που σκόπευαν να κάνουν χρήση μεταλλαγμένων συστατικών.

Εκτός σήμανσης παραμένουν τα προϊόντα ζωικής προέλευσης (γάλα, αβγά, κρέας κ.λπ.) που προέρ-χονται από ζώα που τράφηκαν με μεταλλαγμένες ζωοτροφές, κάτι για το οποίο έδωσε δυναμική μάχη η βιομηχανία των μεταλλαγμένων και τελικά το κέρδισε. Αυτό το τεράστιο κενό στη νομοθεσία σήμανσης επιτρέπει την εισαγωγή χιλιάδων τόνων μεταλλαγμένης σόγιας και καλαμποκιού στην ΕΕ και στερεί σημαντική πληροφορία από τους Ευρω-παίους καταναλωτές. Η παράλειψη αυτή ώθησε την Greenpeace να ξεκινήσει τη συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών στην ΕΕ με στόχο να θέσει ξανά το ζήτημα προς τους νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Επιπλέον, σημαντική παραφωνία των κανόνων σή-μανσης αποτελεί το όριο σήμανσης 0,9%. Συμφω-νά με τη νομοθεσία, επιτρέπεται η «τυχαία ή τεχνικά αναπόφευκτη» παρουσία μεταλλαγμένου οργανι-σμού σε προϊόντα ή σε κάθε συστατικό προϊόντων σε ποσοστό 0,9% (ανώτατο όριο ανίχνευσης), αντί του 1% που προέβλεπε η προηγουμένη νομοθεσία. Αυτό το όριο αφορά το κάθε συστατικό ενός προ-ϊόντος, για παράδειγμα, αν μια σοκολάτα περιέχει στα συστατικά της λεκιθίνη σε ποσοστό 0,5% και αυτή η λεκιθίνη είναι μεταλλαγμένη σε ποσοστό 0,9%, το συστατικό αυιό επηρεάζει τη σήμανση όλου του προϊόντος. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το όριο αυτό ισχύει μόνο αν ο υπεύθυνος μπορεί να αποδείξει ότι είχε λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να αποφύγει την επιμόλυνση. Σε αντίθετη πε-ρίπτωση, η σήμανση είναι υποχρεωτική.

Οι επανειλημμένες έρευνες της Greenpeace στην ελληνική και την ευρωπαϊκή αγορά τροφίμων έδει-ξαν ότι στην πράξη οι βιομηχανίες τροφίμων που

ΔΗΩ • �5

με την πολιτική τους υιοθετούν τη μη χρήση μεταλ-λαγμένων συστατικών δεν ακολουθούν τη λογική της επίτευξης του ορίου σήμανσης του 0,9%. Για να εξασφαλίσουν την απουσία μεταλλαγμένων και για να αποφύγουν το ρίσκο να σημάνουν τα προϊόντα τους ως μεταλλαγμένα, οι εταιρείες έχουν ως στόχο την αγορά πρώτων υλών ελεύθερων από μεταλλαγμένα και όχι επιμολυσμένων.

Στην Ελλάδα, μέχρι στιγμής δεν έχουν εντοπιστεί προϊόντα με σήμανση. Αυτό επιβεβαιώνει ότι πράγ-ματι εφαρμόζεται η πολιτική των περισσότερων βιομηχανιών τροφίμων να αποφεύγουν τα μεταλ-λαγμένα. Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες της Greenpeace, οι βιομηχανίες τροφίμων αποφεύγουν τη χρήση μεταλλαγμένων συσιατικο5ν στα τυπο-ποιημένα τρόφιμα. Οι λόγοι είναι δύο: η μεγάλη αντίδραση των καταναλωτών και η υποχρεωτική σήμανση. Στην πραγματικότητα, οι δύο λόγοι ταυ-τίζονται, διότι ήταν η αντίδραση των καταναλωτών που προκάλεσε την αναθεώρηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να δοθεί στον καταναλωτή η δυνατότητα ενημέρωσης και επιλογής.

Η νέα νομοθεσία καθιστά υποχρεωτική και την ιχνηλασιμότητα όλων των μεταλλαγμένων συστα-τικών. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι εισαγωγείς μεταλλαγμένων συστατικών θα πρέπει να φέρουν τα απαραίτητα παραστατικά, τα οποία θα διαθέτουν στους επόμενους παραλήπτες των προϊόντων τους. Με αυτό τον τρόπο, σε περίπτωση που διαπιστω-θεί κάποιο πρόβλημα σε προϊόν διασφαλίζεται η απόσυρση του από όλο το μήκος της τροφικής αλυσίδας. Ταυτόχρονα, αποτελεί άλλο ένα ερ-γαλείο για τους καταναλωτές, ώστε να μπορούν να εντοπίζουν πού καταλήγουν τα μεταλλαγμένα που εισάγονται.

Με την ισχύ των νέων κανόνων σήμανσης και ιχνηλασιμότητας, τον Απρίλιο του 2004, το ελλη-νικό κράτος δεν είχε προχωρήσει στη σύσταση των απαραίτητων ελεγκτικών μηχανισμών που θα εξασφάλιζαν την ορθή και ουσιαστική εφαρμογή της νομοθεσίας. Η Greenpeace ανέλαβε δράση εμποδίζοντας δύο φορτία μεταλλαγμένης σόγιας και καλαμποκιού στα λιμάνια της Κορίνθου και της Πρέβεζας που δεν έφεραν τα απαραίτητα έγ-γραφα, αναγκάζοντας τους αρμόδιους φορείς να κινητοποιηθούν. Η δράση αυτή εξασφάλισε την έναρξη των ελέγχων από το Υπουργείο Αγρο-τικής Ανάπτυξης, το οποίο τον επόμενο χρόνο θα υπογράψει Υπουργική Απόφαση σχετικά με τον έλεγχο του 100% των φορτίων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση.

Η νέα οδηγία ορίζει επίσης αυστηρότερους κανο-νισμούς για την αξιολόγηση των μεταλλαγμένων προϊόντων και απαιτεί αυστηρότερα συστήματα διαφάνειας και εποπτείας σχετικά με τη διαδικα-

σία αδειοδότησης και τυχόν εισαγωγής προϊόντων για καλλιέργεια ή επεξεργασία. Το όλο σύστημα είναι αρκετά περίπλοκο και έχει δεχτεί επικρίσεις από την Greenpeace και τους Φίλους της Γης Ευρώπης για την αδιαφάνεια του.

Η χώρα μας, ενώ στα πλαίσια της ΕΕ καταψηφίζει όλες τις αιτήσεις για άδεια εισαγωγής μεταλλαγμένων οργανισμών, σε εθνικό επίπεδο παρα-μένει αδρανής σε θέματα ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού. Ταυ-τόχρονα, παρατηρείται ανυπαρξία ανεξάρτητης επιστημονικής επιτροπής, όπως ορίζει και το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια. Δριμεία κριτική αυτών των ελλείψεων ασκούν σε άρθρο τους στην Καθημερινή πέντε επιστήμονες (Δ. Κουρέτας, Τ. Κουράκης, Λ. Λουλούδης, Α. Μανιτάκης και Γ. Μπαλιάς). Οι επιστήμονες αυτοί αποτελούν και το μόνο συστηματικό αντίλογο στους υπέρμαχους των μεταλλαγμένων στο πλαίσιο επιστημονικών ημερίδων, συνεδρίων και άρθρων.

Το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια υιοθετήθηκε το 2000 στο Μόντρεαλ του Καναδά ύστερα από επίπονες διαπραγματεύσεις και παρά τη σθεναρή αντίσταση του «λόμπι των μεταλλαγμένων», γνωστού και ως Miami Group (μια ομάδα έξι σποροεξαγωγικών χωρών: ΗΠΑ, Καναδάς, Αργεντινή, Αυστραλία, Ουρουγουάη, Χιλή). Τελικά, το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης (όπως είναι επίσης γνωστό το Πρωτόκολλο για τη Βιοασφάλεια) τέθηκε σε ισχύ με την επικύρωση του από πενήντα χώρες το 2003. Η Ελλάδα το επικύρωσε την επόμενη χρονιά. Το πρωτόκολλο δίνει τη δυνατότητα στις χώρες που το έχουν επικυρώσει να αρνηθούν την εισαγωγή μεταλ-λαγμένων κάνοντας χρήση της Αρχής της Προφύλαξης.

Ακόμα ένα σημαντικό και λίαν επικίνδυνο νομοθετικό κενό αποτελεί το επίμαχο θέμα της συνύπαρξης των μεταλλαγμένων καλλιεργειών με τις βιολογικές και συμβατικές καλλιέργειες. Ουσιαστικά, το ζήτημα αφορά τις τυχόν επιμολύνσεις που αναπόφευκτα θα συμβούν αν καλλιεργηθούν μεταλλαγμένα στην Ε.Ε. και το ποιος θα πληρώσει τη ζημιά (το θεμελιώδες ζήτημα της αντικειμενικής ευθύνης). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να υποβιβάσει το ζήτημα της αντικειμενικής ευθύνης σε καθαρά οικονομικό και πρότεινε κάποιες κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη, χωρίς δεσμευτική και ενιαία νομοθεσία. Η στάση αυτή θα έχει καταστροφικές συνέπειες, διότι (όπως έκρουσαν τον κώδωνα του κίνδυνου διάφορες περιβαλλοντικές, καταναλωτικές και αγροτικές οργανώσεις) χωρίς ενιαία αντιμετώπιση του ζητήματος της επιμόλυνσης θα έχουμε ελαστικές νο-μοθεσίες στα κράτη που είναι υπέρμαχοι των μεταλλαγμένων. Η γενετική

�6 • ΔΗΩ

επιμόλυνση δε γνωρίζει σύνορα και ο κίνδυνος εξάπλωσης της σε όλη την Ευρώπη είναι ορατός. Οι οργανώσεις αυτές έχουν δώσει μάχες για να τεθεί το ζήτημα της αντικειμενικής ευθύνης στη σωστή του βάση και για να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι άμεσες και στενά υπολογισμένες οικονομικές επιπτώσεις αλλά και οι όποιες επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία μας, με απώτερο στόχο την αποτροπή της καλλιέργειας μεταλλαγμένων οργανισμών στην Ευρώπη.

Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή νίπτει τας χείρας της για το θέμα της συνύπαρξης, με εξαίρεση τον Έλληνα επίτροπο περιβάλλοντος, κ. Σταύρο Δήμα, ο οποίος, τον Απρίλιο του 2006, σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη, δήλωσε ότι η καλλιέρ-γεια γενετικά μεταλλαγμένων προϊόντων μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στο περιβάλλον άγνωστες σε εμάς, καθιστώντας αναγκαία την πραγματοποίηση περαιτέρω μελετών. Επιπλέον, ο κ. Δήμας επέκρινε την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) ότι βασίζεται στα δεδομένα που παρέχουν οι βιομηχανίες βιοτεχνολογίας προκειμένου να αξιολογήσει τους κίνδυνους που πιθανώς ενέχουν τα προϊόντα αυτά.

Το 2005, η Greenpeace, ενόψει του κίνδυνου της καλλιέργειας μεταλ-λαγμένων στην ΕΕ (άρα και στην Ελλάδα), κατέθεσε στην ελληνική κυ-βέρνηση και στο αρμόδιο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτύξης πρόταση σχεδίου νόμου για την ανακήρυξη της χώρας σε Ζώνη Ελεύθερη από Μεταλλαγμένα. Αντίστοιχη πρόταση κατέθεσε επίσης νομική ομάδα εκ μέρους του Πανθεσσαλικού Δικτύου κατά των Μεταλλαγμένων. Μέχρι στιγμής, η χώρα μας δεν έχει προχωρήσει στην εφαρμογή νομοθεσίας η οποία να διευθετεί αυτά τα καίρια ζητήματα της επιμόλυνσης και της αντικειμενικής ευθύνης.

Χαρακτηριστικοί σταθμοί τον κινήματος από το 2000 έως τον Νοέμβριο τον 2006

Σιγά σιγά, το κίνημα κατά των μεταλλαγμένων αποκτά σάρκα και οστά

στην Ελλάδα και ωριμάζει.

Το 2000, μια από τις σημαντικές παρεμβάσεις ήταν αυτή της Ελληνικής Επιτροπής Βιοηθικής, η οποία συνιστά ότι «συμφέρει τόσο η καθυστέρηση της καλλιέργειας Γενετικά Τροποποιημένων Φυτών (ΙΤΦ) όσον και η αποχή από δοκιμές των ΓΤΦ στον αγρό. Ενδείκνυται μια προσωρινή αναστολή. Αντιθέτως, βραχυχρόνιας τουλάχιστον, το κράτος πρέπει να στραφεί προς μια ολοκληρωμένη και αειφορική γεωργία. Η προσπάθεια συγκράτησης της ελληνικής επικράτειας έξω από την καλλιέργεια ΓΤΦ είναι αυτονόητο ότι πρέπει να γίνει στο πλαίσιο της κοινοτικής νομοθεσίας».

Παρά την εδραιωμένη πλέον αντίδραση της ελλη-νικής κοινωνίας κατά το)ν μεταλλαγμένων, κάποιοι καταφέρνουν να περάσουν τα μεταλλαγμένα από παράνομες οδούς. Το 2000, η Greenpeace, μετά από εργαστηριακές αναλύσεις (οι πρώτες που έγιναν σε πολλαπλασιαστικό υλικό στην Ελλάδα), αποκάλυψε παράνομη εισαγωγή μεταλλαγμένου βαμβακόσπορου στη χώρα μας κατά παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Μετά από έντονες δι-αμαρτυρίες και δυναμικές δράσεις προς το Υπουρ-γείο Γεωργίας και το ΥΠΕΧΩΔΕ, την εμπλοκή του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, του Συνδέσμου Ελλήνων Κλωστοϋφαντουργών, του Συνδέσμου Ελλήνων Τυποποιητών-Συσκευαστών-Εξαγωγέων Μελιού και της Γενικής Συνομοσπονδίας Αγρο-τικών Συλλόγων Ελλάδος (ΓΕΣΑΣΕ), διατάχτηκε η καταστροφή των επιμολυσμένων σπόρων και των καλλιεργειών. Η καλλιέργεια μεταλλαγμένου βαμβακιού απείλησε το περιβάλλον με εκτεταμένη γενετική ρύπανση και την αγροτική οικονομία με απώλεια ευρωπαϊκών επιδοτήσεων ύψους 200 δισεκατομμυρίων δραχμών.

Το σκάνδαλο της εισαγωγής παράνομου μεταλλαγ-μένου βαμ-βακόσπορου οδήγησε στην υπογρα-φή Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ), στις 21 Φεβρουαρίου 2001, από τους τότε υφυπουργούς Γεωργίας και ΠΕΧΩΔΕ, κκ. Βαγγέλη Αργύρη και Ηλία Ευθυμιόπουλο. Η ΚΥΑ καθορίζει τους όρους για την πιστοποίηση και την εμπορία σπόρων ως προς την παρουσία προσμείξεων με μεταλλαγμέ-νους σπόρους. Επιπλέον, απαιτεί την υποχρεωτική δειγματοληψία και εργαστηριακή ανάλυση των δειγμάτων για όλες τις σπορομερίδες καλαμποκιού, βαμβακιού και βιομηχανικής ντομάτας. Η ΚΥΑ αφο-ρά σπόρους εισαγωγής και ντόπιας παραγωγής. Η Greenpeace συγχαίρει τα δύο υπουργεία και ζητά την επίσπευση των ελέγχων (όπως προβλέπονται πλέον από τη νέα νομοθεσία), καθώς και την ανα-κοίνωση των αποτελεσμάτων τους.

Το 2001, ο Ιατρικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης, με πρωτοβουλία του ιατρού γενετιστή, κ. Τάσου Κου-ράκη, δίνει στη δημοσιότητα ψήφισμα στο οποίο

ΔΗΩ • �7

συνιστά να εφαρμοστεί η Αρχή της Προφύλαξης και να ανασταλεί η απελευθέρωση των γενετικά μεταλλαγμένων οργανισμών, αφού η υπάρχουσα επιστημονική γνώση δεν επαρκεί για να αποτιμήσουμε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον.

Την ίδια χρονιά, η Greenpeace, σε κοινή συνέντευξη με τη ΔΗΩ, καταθέτει στην ελληνική κυβέρνηση πρόταση για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας προς την κα-τεύθυνση της ποιότητας, συστήνοντας την αποφυγή των μεταλλαγμένων καλλιεργειών.

Το Ιούνιο του 2002, σε ανακοίνωση Τύπου, το Υπουργείο Γεωργίας δίνει τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξε-τάσεων «σε συμβατικούς σπόρους σποράς αραβοσίτου, βιομηχανικής ντομάτας, τεύτλων και βαμβακιού περιόδου φθινοπώρου 2001 -άνοιξης 2002». Σύμφωνα με αυτά, σε σύνολο 1249 δειγμάτων βρέθηκαν 1246 δείγματα αρ-νητικά (καθαρά), 2 δείγματα (βαμβακιού) θετικά, που οι κάτοχοι τους υποχρεώθηκαν να τα επανεξάγουν, 1 δείγμα αραβοσίτου θετικό, όπου καταστράφηκε ολόκληρη η σπο-ρομερίδα. Αυτά είναι πράγματι καλά νέα, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι μόλις ένα χρόνο πριν οι εταιρείες σπόρο)ν ισχυρίζονταν ότι είναι αδύνατο να βρουν καθα-ρούς σπόρους.

Το 2003, ενόψει των κίνδυνων που ενέχει η καλλιέργεια των μεταλλαγμένων και ως αντίσταση στις πιέσεις των Η ΓΙΑ, η κοινωνία των πολιτών συσπειρώνεται και αναλαμβά-νει περισσότερες πρωτοβουλίες. Αγρότες, καταναλωτές, κοινότητες, περιφέρειες σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα αναλαμβάνουν την ευθύνη να προασπίσουν τις τοπικές κοινωνίες από τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα για την υγεία, την οικονομία και το περι-βάλλον και ανακηρύσσουν τις περιοχές τους σε Ζώνες Ελεύθερες από Μεταλλαγμένα.

Παράλληλα, στην Ελλάδα ξεκινούν διάφορες πρωτοβου-λίες. Τον Νοέμβριο του 2003, η Ένωση Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδος (ΕΝΑΕ) υιοθετεί ψήφισμα κατά των μεταλλαγμένων. Την ίδια εποχή, συναντώνται στη Θεσσαλία πενήντα οργανώσεις με πρωτοβουλία της Νέας Σελήνης, του κινήματος Θεσσαλοί Πολίτες του Κόσμου, των Φίλων της Γης Τρικάλων κ.ά. με στόχο να ανακηρυχθεί η Θεσσαλία σε Ζώνη Ελεύθερη από Μεταλλαγμένα.

Το κίνημα των θεσσαλικών οργανώσεων εξαπλώνεται και οδηγεί στη δημιουργία του Πανελλήνιου Δικτύου Οικολο-γικών Οργανώσεων (ΠΑΝΔΟΙΚΟ), το οποίο πραγματοποιεί συναντήσεις φορέων σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Συμ-μετέχουν πάνω από εκατόν πενήντα περιβαλλοντικές, αγροτικές, καταναλωτικές, κοινωνικές, επαγγελματικές οργανώσεις και φορείς από όλη την Ελλάδα, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης κ.λπ.

Ταυτόχρονα, η Greenpeace απευθύνεται σε όλες τις νο-μαρχιακές αυτοδιοικήσεις της Ελλάδας με το ίδιο αίτημα. Μέσα σε δέκα μήνες, το σύνολο αυτών, δηλαδή και οι πενήντα τέσσερις νομαρχίες της χώρας, ανακηρύσσονται

�� • ΔΗΩ

σε Ζώνες Ελεύθερες από Μεταλλαγμένα. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο που το πετυχαίνει αυτό.

Εκείνη τη χρονιά, οργανώθηκαν δεκάδες δημόσιες εκδηλώσεις κατά των μεταλλαγμένων σε όλη την Ελλάδα με τη συμμετοχή επιστημόνων όπως των κκ. Τάσου Κουράκη (καθηγητή Τμήματος Γενετικής Ιατρικής Σχολής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), Δημήτρη Κουρέτα (ανα-πληρωτή καθηγητή Τμήματος Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), Γιώργου Μπάλια (νομικού, ειδικού σε θέματα περιβάλλοντος), αλλά και φορέων αγροτών όπως της ΓΕΣΑΣΕ και οργανώσεων καταναλω-τών όπως του ΙΝΚΑ, της ΕΚΠΟΙΖΩ, του ΚΕΠΚΛ και της ΒΙΟΖΩ. Συχνά οι εκπρόσωποι αυτών των οργανώσεων ήρθαν αντιμέτωποι με επιστήμονες της άλλης πλευράς και με εκπροσώπους της Monsanto. To αποτέλεσμα των αναμετρήσεων, όμως, πάντα βάρυνε προς την πλευρά που διατύπωνε ισχυρές επιφυλάξεις για τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα. Τα επιχειρήματα των θιασωτών των μεταλλαγμένων δεν πείθουν κανέναν, ούτε τους πολίτες ούτε τους πολιτικούς. Έτσι, τα επιστημονικά συνέδρια που διοργανώνονται κάθε χρόνο από τη βιομηχανία των μεταλλαγμένων πάνω σε θέματα βιοτεχνολογίας στρέφονται προς την κατεύθυνση των φαρμακευτικών προϊόντων και απομακρύνονται από τα μεταλλαγμένα τρόφιμα και τις καλλιέργειες.

Το 2004, εκδίδονται δύο σημαντικά βιβλία. Το πρώτο από την Ένωση Προστασίας Καταναλωτών Σερρών με συγγραφέα τον Δημήτρη Κουρέτα, ο οποίος παραθέτει την πιο πρόσφατη επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα για την υγεία και το περιβάλλον. Το δεύτερο από το νομικό οργανισμό Νόμος και Φύση, με τίτλο Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί και βιώσιμη ανάπτυξη.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου των ευρωπαϊκών εκλογών του 2004, το πανελλήνιο κοινωνικό αίτημα κατά των μεταλλαγμένων αποτυπώνεται πλέον στους λόγους εκπροσώπων των κύριων πολιτικών παρατάξεων (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, Συνασπισμός) - και ίσως να είναι η πρώτη φορά στην παγκόσμια πολιτική σκηνή που το θέμα των μεταλλαγμένων συνενώνει το σύνολο του πολιτικού κόσμου. Πέρα από τις ανησυχίες για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, αποτελεί κοινή θέση όλων των εμπλεκόμενων φορέων το ότι η αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα πρέπει να διασφαλιστεί ως ποιοτική για να είναι ανταγωνιστική, συνεπώς πρέπει να κρατηθεί μακριά από τις μεταλλαγμένες καλλιέργειες.

Το 2004, όμως, σημαδεύεται και από νέα εκτεταμένα περιστατικά επιμόλυνσης μεταλλαγμένου καλαμποκιού σε αρκετές περιοχές της χώρας. Τους επιμολυσμένους σπόρους των εται-ρειών Syngenta και Pioneer εντόπισαν οι έλεγχοι του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Τα μεταλλαγμένα φυτά καταστρέφονται στα χωράφια και την ίδια τύ-χη έχουν όσοι σπόροι δεν έχουν σπαρεί. Η ΓΕΣΑ-ΣΕ, ερευνώντας προσεκτικά τις συμφωνίες που αναγκάστηκαν να υπογράψουν οι αγρότες με

τις εταιρείες σπόρο)ν και εκτιμώντας ότι οι αποζημι-ώσεις που τους δόθηκαν δεν αντικατοπτρίζουν το μέγεθος της αντίστοιχης ζημίας, καταθέτει αγωγές εκ μέρους των αγροτών κατά των εταιρειών και του ελληνικού κράτους. Οι υποθέσεις αυτές δεν έχουν εκδικασθεί μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές.

Τον Απρίλιο του 2005, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, που πλέον εκφράζει δημοσίως την αντίθεση του στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυ-τών στη χώρα μας, απαγορεύει δεκαεφτά ποικιλίες μεταλλαγμένων σπόρων αραβοσίτου της εταιρείας Monsanto. Τις ποικιλίες αυτές είχε εγγράφει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Σπόρων τον Σεπτέμβριο του 2004, διευκολύνο-ντας έτσι την εμπορία τους σε όλη την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη σειρά της, δε δέχτηκε την απαγόρευση της Ελλάδας (Οκτώβριος 2005) και ζήτησε την άρση της.

Η αρνητική απόφαση της ΕΕ προκάλεσε την άμε-ση αντίδραση της Greenpeace, της ΓΕΣΑΣΕ, της ΕΚΠΟΙΖΩ, του ΙΝΚΑ/ΕΟΚΕ και του ΚΕΠΚΑ, που ζήτησαν από την κυβέρνηση να μην υποχωρήσει σας πιέσεις των Ευρωπαίων εταίρων.

Τον Ιανουάριο του 2006, το Υπουργείο Αγροτι-κής Ανάπτυξης αποφασίζει να αντικαταστήσει την απαγόρευση στις δεκαεφτά ποικιλίες αραβοσίτου, προσθέτοντας άλλες δεκατέσσερις ποικιλίες. Αυτή τη φορά, το υπουργείο συμπληρώνει το φάκελο της απαγόρευσης με πληθώρα επιστημονικών στοι-χείων και νομικών επιχειρημάτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ακόμα γνωμοδοτήσει υπέρ ή κατά της απαγόρευσης.

Στα τέλη Αυγούστου του 2006, ξεσπά τεράστιο σκάνδαλο με ένα πειραματικό μεταλλαγμένο ρύζι

των ΗΠΑ. Στις 18 Αυγούστου, οι ΗΠΑ ανακοι-νώνουν ότι ποικιλία ρυζιού της εταιρεί-

ας Bayer (Liberty Link 601), το οποίο δεν προοριζόταν για εμπορική

χρήση και δεν έχει εγκριθεί για κατανάλωση πουθενά

στον κόσμο, εντοπίστηκε στην αμερικανική αγορά.

Στις 23 Αυγούστου, η ΕΕ ανακοινώνει έκτακτα μέτρα, απαιτώντας οι εισαγωγές από

τις ΗΠΑ να φέ-ρουν πιστοποιητικό

ότι δεν περιέχουν το παράνομο μεταλλαγ-μένο ρύζι. Τα μέτρα

αυτά έγιναν αποδεκτά από τα κράτη μέλη στις

ΔΗΩ • ��

25 Αυγούστου και η επίσημη ανακοίνωση των μέτρων έγινε σας 5 Σεπτεμβρίου.

Την ίδια ημέρα, η Greenpeace δημοσιεύει την είδηση και ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να απαγορεύσει άμεσα κάθε εισαγωγή ρυζιού προέλευσης ΗΠΑ, να αποσύρει τυχόν επιμολυσμένα προϊόντα ρυζιού ώστε να προστα-τεύσει τους Έλληνες καταναλωτές από την παράνομη εισβολή μεταλλαγμένου ρυζιού και να πάρει πρωτοβουλία για άμεση λήψη αυστηρών μέτρων στα πλαίσια της ΕΕ. Η Greenpeace αποκαλύπτει ταυτόχρονα σκάνδαλο με την εισαγωγή μεταλλαγμένου κινέζικου ρυζιού στην ΕΕ.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυ-ξης, κ. Αλέξανδρος Κοντός, υπογράφει απόφαση συμφωνά με την οποία θα ελέγχεται το 100% των φορτίων ρυζιού που εισάγεται στη χώρα μας από τρίτες χώρες. Μετά από ένα μήνα, ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) λαμβάνει ενημέρωση ότι συγκεκριμένες παρτίδες επιμο-λυσμένου αμερικανικού ρυζιού έχουν εισαχθεί και στην Ελλάδα. Παρά τις ανακοινώσεις του ΕΦΕΤ για απόσυρση του ρυζιού, η Greenpeace το εντοπίζει να πωλείται σε γνωστά σούπερ μάρκετ. Η ολιγωρία των ελεγκτικών μηχα-νισμών συνεχίζεται και η Greenpeace αναλαμβάνει δράση και αποσύρει συμβολικά τις μεταλλαγμένες ποσότητες του ρυζιού της γνωστής μάρκας Bali από ένα σούπερ μάρκετ. Το θέμα φτάνει στη Βουλή με επερώτηση του Βουλευ-τή κ. Θόδωρου Κολιοπάνου. Σε επόμενη συνάντηση της Greenpeace με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ο υφυπουργός δεσμεύεται να δημοσιοποιεί τα αποτελέσματα των ελέγχων του υπουργείου.

Η τελική και πολυαναμενόμενη απόφαση του ΠΟΕ για το μορατόριουμ δημοσιεύεται τον Σεπτέμβριο του 2006. Η απόφαση, αρκετά περίπλοκη στην ανάγνωση της, είναι καταδικαστική για το μορατόριουμ, το οποίο όμως δεν είναι πλέον σε ισχύ. Ταυτόχρονα, είναι καταδικαστική και για τις εθνικές απαγορεύσεις που διατηρούν πέντε χώρες -μεταξύ αυτών και η χώρα μας- για τη μεταλλαγμένη ελαι-οκράμβη. Η ΕΕ έχει δικαίωμα να ασκήσει έφεση μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου.

Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Ημέρα με την ημέρα κερδί-ζονται μάχες, καθώς το κίνημα κατά των μεταλλαγμένων εντείνεται και επιμένει συνεχώς. Όπως φαίνεται, η άλλη πλευρά καταφεύγει σε ύπουλα όπλα όπως αυτά των επιμο-λυσμένων σπόρων και τροφίμων. Όσο όμως η κοινωνία των πολιτών δεν υποχωρεί και επαγρυπνεί, τα μεταλλαγμένα προϊόντα θα εξακολουθούν να απορρίπτονται εξαλείφο-ντας οποιοδήποτε οικονομικό όφελος προσδοκούσαν οι πολυεθνικές, οι παραγωγοί και οι επενδυτές αυτής της αμφιλεγόμενης τεχνολογίας.

«Ας γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε»Μαχάτμα Γκάντι

�0 • ΔΗΩ

Οι γαιοσκώληκες, οι γνωστοί στο λαό ως «σκουληκαντέρες», που αυλακώνουν ασταμάτητα κι ακούραστα το έδαφος, αρχίζουν να σπανίζουν. Δεν είναι πια συχνό το φαινόμενο των μακρών επιφανειακών ορυγμάτων μετά από βροχή. Ούτε εύκολο να τους συναντήσει κανείς με το πρώτο σκάψιμο του κήπου του. Λίγο η εντατική μηχανική κατεργασία του εδάφους, λίγο η έλλειψη οργανικής ουσίας μα πιο πολύ τα χρησιμοποιούμενα στο έδαφος συνθετικά φυτοφάρμακα αποδεκατίζουν χρόνο με το χρόνο τους ζωικούς αυτούς οργανισμούς. Χάνονται τώρα που η επιστήμη αρχίζει με την έρευνά της να αποκαλύπτει το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν στο οικοσύστημα. Τώρα που γίνονται αντικείμενο βαθιάς μελέτης σε όλο τον κόσμο.

Στην Ελλάδα, από όσα μπορεί να γνωρίζει ο αρθρογράφος δεν έχουν γίνει ιδιαίτε-ρες μελέτες για τους γαιοσκώληκες. Δεν υπάρχει καμιά συστηματική καταγραφή των ειδών και της ποσοτικής τους παρουσίας. Η αναπτυσσόμενη οικολογική γεωργία φέρνει στο προσκήνιο τον ξεχασμένο βιολογικό τους ρόλο.

Κι όμως αυτοί οι αγνοημένοι από την επιστήμη ολιγοχαίτες θεωρούνται τα καλύ-τερα μέσα προστασίας των εδαφών από τη διάβρωση, θεραπείας της κόπωσης, βελτίωσης της δομής και της γονιμότητας των καλλιεργούμενων εδαφών και κομποστοποίησης των οργανικών γεωργικών και αστικών στερεών αποβλήτων και λάσπης των βιολογικών καθαρισμών.

Γνωριμία με τους γαιοσκώληκες

Η εδαφοπανίδα ή πεδοπανίδα αποτελεί το 60-80% σε πληθυσμό και βιομάζα των ζωικών οργανισμών του πλανήτη. Ανάμεσα στους εταίρους της εδαφοπανίδας η τάξη των ολιγοχαίτων μπορεί κάτω από ευνοϊκές συνθήκες να καλύψει το 60-70% της ζωικής βιομάζας. Μπορεί δηλαδή να φτάσει στους 0,1-0,3 τόνους σε βάρος στο στρέμμα. Η τάξη αυτή περιλαμβάνει τις υποτάξεις Opisthopora, Plesiopora, Prosopora και Prosotheca. Είναι μία τάξη που μελετήθηκε πολύ λίγο από τους ειδικούς επιστήμονες.

Οι γαιοσκώληκες ανήκουν στην υποτάξη των Opisthopora και ειδικότερα στην υποδιαίρεση των Diplotesticula. Χαρακτηρίζονται από μαλακό σώμα αποτελού-μενο από επιμέρους τμήματα γνωστά ως μεταμέρη. Ο αριθμός των μεταμερών κυμαίνεται από 80-450. Σε ορισμένα είδη ξεπερνά τα 600. Κατά κανόνα το μήκος τους είναι πάνω από 20 mm. Μπορεί όμως σε ορισμένα είδη να ξεπερά-σει και τα 3 m. Δεν έχουν μάτια, ούτε ευδιάκριτο κεφάλι. Τα πρώτα μεταμέρη με μεγαλύτερο αριθμό κυττάρων χρησιμεύουν για τη μηχανική διείσδυση του γαιοσκώληκα στο έδαφος. Ζουν ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος και το είδος από 2 μήνες μέχρι και δέκα χρόνια. Είναι ερμαφρόδιτοι οργανισμοί.

Οι ενήλικες γαιοσκώληκες δημιουργούν ειδικά κουκούλια μέσα στα οποία περικλεί-εται ένα και σε ορισμένα είδη 8-16 αυγά. Τα κουκούλια αντέχουν πολύ στις αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες. Στην Αγγλία βρέ-θηκαν απείραχτα κουκούλια από την εποχή του χαλκού. Η σεξουαλική τους ωριμότητα αποκτάται μέσα σε 2-12 μήνες ανάλογα με το είδος, τη θερμοκρασία και την υγρασία του περιβάλλοντος.

Υπάρχουν πάνω από 3.000 είδη γαιοσκω-λήκων, που κατατάσσονται σήμερα σε 4 οικογένειες. Η έννοια του είδους στους γαιοσκώληκες είναι ακόμα μέχρι και σή-μερα ασαφής. Γι’ αυτό και παρουσιάζονται πολλές δυσκολίες στην ταξινόμησή τους. Η πιο ενδιαφέρουσα οικογένεια γαιοσκω-λήκων είναι η Lombricidae. Στην Ευρώπη η οικογένεια αυτή περιλαμβάνει περί τα 130 είδη. Από αυτά τα 30 ζουν στις βό-ρειες ευρωπαϊκές χώρες. Τα πιο γνωστά είδη είναι τα: Allolobophora chlorotica, Allolobophora longa, Dendrobaena veneta,

γαιοσκώληκες: οι παραμελημένοι μας φίλοι

Του δρος Βαγγέλη Α. Μπούρμπου

* Ο δρ Βαγγέλης Α. Μπούρμπος είναι γεωπόνος φυτοπαθολόγος - οικοτοξικολόγος

Ο γαιοσκώληκας Megascolides australis.

Ο γαιοσκώληκας Allolobophora chlorotica.

ΔΗΩ • ��

Eisenia andrei, Eisenia fetida, Eudrillus eugeniae, Hormogaster praetiosa nigra, Lumbricus castaneus, Lumbricus herculus, Lumbriscus rubellus, Lumbriscus terrestris, Megascolides australis, Millsonia anomala, Nicodrillus caliginosus, Nicodrillus longus longus, Perionyx excavatus και Pontoscolex corenthrurus.

Οι γαιοσκώληκες, με βάση τα χαρακτηριστικά προσαρμογής και ανάπτυ-ξης στο περιβάλλον που ζουν, χωρίζονται σε τρεις μεγάλες οικολογικές κατηγορίες:

• στους επίγειους, που ζουν στην επιφάνεια του εδάφους. Οι γαιο-σκώληκες της κατηγορίας αυτής αποικοδομούν κυρίως την οργανική ουσία. Καταστρέφονται εύκολα από το δυνατό ήλιο, την ξηρασία και αποδεκατίζονται συχνά από διάφορα αρπακτικά σκουληκοφάγα πουλιά. Διαφεύγουν τους κινδύνους αυτούς με τη μεγάλη αναπαραγωγική τους ικανότητα και την ευκολία δημιουργίας ανθεκτικών κουκουλιών.

• Στους ενδόγειους, που διατρέφονται με χώμα διανοίγοντας ένα ευρύ δίκτυο σχεδόν οριζόντιων στοών. Ανθίστανται στις αντίξοες καιρικές συνθήκες με σταμάτημα της δραστηριότητάς τους.

• Στους ανεσικούς, που είναι και οι πιο χοντροί. Διανοίγουν σχεδόν κατακόρυφες στοές πηγαίνοντας μέχρι και 2 μέτρα σε βάθος. Για να περάσουν τις αντίξοες συνθήκες εισέρχονται σε δίμηνη διάπαυση αρχίζοντας από τον Ιούνιο.

Εξυπακούεται πως ένα και το αυτό είδος ανάλογα με τα οικολογικά του χαρακτηριστικά μπορεί να ανήκει σε μία ή περισσότερες κατηγορίες.

Οι γαιοσκώληκες σε όλη τους τη ζωή καταπίνουν μεγάλες ποσότητες χώματος και οργανικής ουσίας, τις οποίες στη συνέχεια αποβάλλουν με τη μορφή εκτεταμένων σωρών μέσα ή στην επιφάνεια του εδάφους

κάνοντας έτσι γνωστή την παρουσία τους. Υπολο-γίζεται ότι κάθε γαιοσκώληκας μπορεί να καταπιεί και να εκκενώσει 300 g εδάφους και οργανικής ουσίας το χρόνο. Αυτό με μια πυκνότητα 100-250 γαιοσκώληκες στο τετραγωνικό μέτρο μεταφράζε-ται σε 30-75 τόνους στο στρέμμα, που με ευνοϊκές συνθήκες μπορεί να φτάσει και στους 100. Με το ρυθμό αυτό δραστηριότητας είναι σίγουρο πως ένα μεγάλο μέρος του εδάφους του πλανήτη έχει ήδη περάσει πολλές φορές από το πεπτικό σύστημα των γαιοσκωλήκων.

Οι γαιοσκώληκες στο εδαφοοικοσύστημα

Η επίδραση των γαιοσκωλήκων στο εδαφοοικο-σύστημα είναι από πολύ παλιά γνωστή. Το 1777 γίνεται για πρώτη φορά λόγος για την ευεργετική επίδρασή τους στη φυτική ανάπτυξη. Η πρώτη δημοσίευση για το ρόλο των γαιοσκωλήκων στη φυσική δομή του εδάφους θα γίνει το 1881. Έκτοτε και μέχρι σήμερα υπάρχει πληθώρα δεδομένων για την οικολογική συμπεριφορά των γαιοσκωλήκων στο έδαφος.

Είναι γνωστό πως οι γαιοσκώληκες για να ικανο-ποιήσουν τις φυσιολογικές τους ανάγκες και να προφυλαχθούν από τις αντίξοες συνθήκες και διάφορα αρπακτικά διανοίγουν ένα εκπληκτικό δίκτυο κάθετων και οριζόντιων στοών.

Πίνακας 1. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των γαιοσκωλήκων

Ιδιότητες Επίγειοι Ανέσικοί Ενδόγειοι

Βιολογία

Ωριμότητα Ταχεία Μέτρια Μέτρια

Αναπαραγωγή Άφθονη Πολύ περιορισμένη Περιορισμένη

Γονιμότητα (κουκούλια/ενήλικο γαιοσκώληκα/χρόνο) 42-106 3-13 3-23

Αναγένεση Καμία Σημαντική Μεταβλητή

Μορφή αντοχής Κουκούλια Διάπαυση Διακοπή δραστηριότητας χωρίς φυσιολογικές μεταβολές

Χαρακτηριστικά

Βιομάζα (%) εύκρατη ζώνη τροπική ζώνη

Πολύ λίγηΛίγη

ΣημαντικήΛίγη

ΜέσηΣημαντική

Μέγεθος (mm) 10-30 200-1100 Διάφορο

Χρωματισμός Ομοιοχρωμία Σκοτεινός Άχρωμος

Στοές Όχι στο έδαφος Σχεδόν κατακόρυφες Σχεδόν οριζόντιες

Κινητικότητα Ταχεία Μέση Μικρή

Διατροφή Οργανική ουσία Οργανική ουσία + έδαφος Εδαφος πλούσιο σε οργανική ουσία

Περιβάλλον

Διαμονή του πληθυσμού Στην επιφάνεια Σε κίνηση Σε βάθος

pH εδάφους 2.83-8.16 4.68-8.30 2.83-8.55

C/N εδάφους 10.50-16.50 9.5-12.00 10.50-15.50

CEC meq/100 g εδάφους 0.50-20.70 2.10-20.90 0.10-26.60

Αργιλος (%) 0.10-34.20 6.30-38.70 0.10-45.70

Αμμος (%) 3.40-83.60 4.50-40.60 2.10-60.3

�� • ΔΗΩ

Με τη δραστηριότητά τους αυτή γίνονται οι βασικότεροι παράγοντες προστασί-ας του εδάφους από τη διάβρωση. Το πρόβλημα της διάβρωσης των εδαφών είναι στις μέρες μας οξυμμένο και επιδεινώνει το φαινόμενο της ερημοποίησης του πλανήτη. Στις υγρές αποδασωμένες τροπικές περιοχές, στις χώρες που η εντατική γεωργία αχρηστεύει τη φυσική δομή των καλλιεργούμενων εδαφών και εκεί όπου οι πυρκαγιές αποψιλώνουν την εδαφική επιφάνεια η διάβρωση μεταφέρει προς τη θάλασσα εκατομμύρια τόνους γόνιμου χώματος. Πολλοί εναποθέτουν τις ελπίδες επίλυσης του προβλήματος αυτού στην οικολογική δραστηριότητα των γαιοσκωλήκων.

Πράγματι, έχει διαπιστωθεί ότι οι στοές των γαιοσκωλήκων σε ένα λειμωνικό έδαφος με διάμετρο γύρω στα 4 mm και μήκος 100-800 μ. καλύπτουν ένα όγκο 1-9 l /m2 .Το δίκτυο αυτό των στοών διευκολύνει τη διείσδυση του νερού των βρο-χών μέσα στο έδαφος. Βιομάζα από ανεσικούς γαιοσκώληκες 100 kg/ στρέμμα εξασφαλίζει τη διείσδυση 280 mm νερού την ώρα, ποσότητα που ανταποκρίνεται στο μέσο βροχομετρικό ύψος 600-1200 mm των μεσογειακών χωρών.

Στα πλαίσια του προγράμματος Macrofauna της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναπτύσσε-ται σήμερα ειδική έρευνα προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης της διάβρωσης των εδαφών με την εισαγωγή σ’ αυτά γαιοσκωλήκων. Η προσπάθεια αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα καλλιεργούμενα εδάφη γιατί βελτιώνεται το πορώδες τους και διευκολύνεται η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των φυτών.

Το μίγμα του χώματος που αποβάλλεται από τους γαιοσκώληκες εναποτίθεται σε σωρούς μέσα ή στην επιφάνεια του εδάφους. Η ποσότητα που μπορεί να εναποτεθεί στην επιφάνεια του εδάφους υπολογίζεται στους 2.5 τον./ στρέμμα το χρόνο. Το ίδιο χώμα μπορεί να καταποθεί και να εκκενωθεί μέχρι και δέκα φορές. Μάλιστα οι νεαρής ηλικίας γαιοσκώληκες του Millsonia anomala περνούν το ίδιο χώμα 36 φορές από το πεπτικό τους σύστημα.

Το αφοδευμένο μίγμα αποτελείται από χώμα, οργανική ουσία, αφομοιώσιμα μεταλλικά στοιχεία, βακτηριακό κόμμι, βλέννες και μυκηλιακές υφές. Είναι λεπτο-κοκκώδους υφής με διάμετρο κοκκιδίων 2-10 mm. Η παρουσία του στο έδαφος βελτιώνει τη δομή του και διευκολύνει το σχηματισμό οργανικών συμπλόκων

αυξάνοντας έτσι τη γονιμότητα. Δημιουργεί-ται κατ’ αυτόν τον τρόπο στο συγκεκριμένο εδαφοοικοσύστημα ένα περιβάλλον ιδανικό για την ανάπτυξη των ωφελίμων μικροοργα-νισμών και των ριζών των φυτών.

Μ’ άλλα λόγια οι γαιοσκώληκες είναι οι κα-λύτεροι βιολογικοί καλλιεργητές του εδά-φους και οι αέναοι τροφοδότες των φυτών σε αφομοιώσιμα θρεπτικά συστατικά. Μπο-ρούν κατά συνέπεια να υποκαταστήσουν τα μηχανικά οργώματα που καταστρέφουν την υφή του εδάφους και τα συνθετικά χημικά λιπάσματα με όλες τις γνωστές παρενέρ-γειές τους.

Ο πλούτος του αφοδευμένου μίγματος οφείλεται επιπλέον και στην ευνοϊκή επί-δραση που ασκεί στη δραστηριότητα των μικροοργανισμών. Το μίγμα που αποβάλλουν οι γαιοσκώληκες περιέχει περισσότερους μικροοργανισμούς από το φυσικό έδαφος. Ακόμα το λεπτοκοκκώδες του μίγματος αυ-τού διευκολύνει περισσότερο την ενζυματική και μικροβιακή δράση.

Μελέτες έδειξαν ότι ένας τόνος βιομάζας του Nicodrillus longus longus αποδίδει 460 Kg N σε νιτρική, αμμωνιακή και ουρική μορ-φή. Η ποσότητα αυτή του Ν είναι πολύ μεγα-λύτερη από εκείνη που συνήθως χρησιμο-ποιείται στη χημική λίπανση. Το άζωτο όμως αυτό απορροφάται σχεδόν εξολοκλήρου από τα φυτά, γεγονός που δεν δημιουργεί προβλήματα έκπλυσης στους υδροφόρους ορίζοντες. Ο ίδιος οργανισμός των γαιοσκω-λήκων μετά το θάνατο αποτελεί μιας πρώτης τάξεως πηγή αφομοιώσιμου Ν.

Το 60-70% της ξηράς ουσίας του σώματός τους αποτελείται από πρωτεΐνες. Περιέχουν σε σημαντική ποσότητα ορισμένα από τα απαραίτητα αμινοξέα και κυρίως τη μεθειο-νίνη και τη λυσίνη. Γι’ αυτό και οι γαιοσκώλη-κες αποτελούν περιζήτητοι τροφή για πολλά αρπακτικά πουλιά και χρησιμοποιούνται στο ψάρεμα ως ειδικό δολωμα. Το αφοδευμένο μίγμα σε σχέση με το φυσικό έδαφος περι-έχει 5, 2, 2.5, 7 και 7 φορές περισσότερο νιτρικό Ν, εναλλάξιμο Ca, Mg και K και αφο-μοιώσιμο P αντίστοιχα. Ανάλογη αύξηση διαπιστώθηκε και σε άλλα ολιγοστοιχεία. Στη Ν. Ζηλανδία με τη βοήθεια των γαιο-σκωλήκων θεραπεύτηκε τροφοπενία Mo σε εδάφη που περιείχαν το στοιχείο αυτό σε μη αφομοιώσιμη μορφή.

Τα εδάφη και ιδιαίτερα τα καλλιεργούμενα περιέχουν σήμερα πολύ λίγους γαιοσκώλη-Ο γαιοσκώληκας Millsonia anomala

ΔΗΩ • ��

κες. Αυτό πρέπει να αποδοθεί στην εντατική μηχανική καλλιέργεια, στην έλλειψη ή περίσσεια υγρασίας, στην έλλειψη οργανικής ουσίας, στην κό-πωσή τους, στην όξυνση ή αλκαλικότητά τους και στη χρήση συνθετικών αγροχημικών και ιδιαίτερα φυτοφαρμάκων εδάφους.

Από τα φυτοφάρμακα πολύ τοξικά είναι τα απολυμαντικά ευρέος φάσμα-τος (Βρωμιούχο μεθύλιο, Di Trapex, Metam Sodium, Dazomet, κ.λπ.), τα οργανοχλωριωμένα, τα οργανοφωσφορικά και τα νηματωδοκτόνα (D.D., Διβρωμιούχο αιθυλένιο, Διχλωροπροπάνιο κ.λπ.). Τα καρβαμιδικά εντομοκτόνα και το Aldicarp προκαλούν καρκινώματα στο εξώδερμα των γαιοσκωλήκων. Τα ζιζανιοκτόνα Paraquat και Amitrol περιορίζουν τη σκαπτική ικανότητά τους. Από τα μυκητοκτόνα επικίνδυνα είναι το Benomyl, που περιορίζει τη σκαπτική ικανότητα των γαιοσκωλήκων, ο Χαλκός που μεταβάλλει την αναπαραγωγική ικανότητα και πληθυσμιακή τους σύνθεση υπέρ των ενηλίκων και ο Υδράργυρος που κατά 8-13% περιέχεται στο σώμα τους με τη μεθυλική μορφή.

Η βελτίωση της υφής και της γονιμότητάς τους γίνεται με την εισαγωγή σ’ αυτά απευθείας εκτρεφόμενων σε ειδικούς χώρους γαιοσκωλήκων ή την προσθήκη στερεού ή υγρού μίγματος προερχομένου από ειδική εκτροφή γαιοσκωλήκων.

Για μια πετυχημένη εισαγωγή εκτρεφόμενων γαιοσκωλήκων πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι επικρατούσες εδαφικές συνθήκες (pH, υγρα-σία, θερμοκρασία, οργανική ουσία, κ.λπ.), η φυτική κάλυψη και το είδος του γαιοσκώληκα που θα χρησιμοποιηθεί. Κατά κανόνα χρησιμοποιούνται οι ενδόγειοι και οι ανεσικοί γαιοσκώληκες. Η μέχρι τώρα εισαγωγή των Lumbricus terrestris και Nicodrillus caliginosus ήταν τελείως εμπειρική και γι’ αυτό τα αποτελέσματα ήταν αμφιλεγόμενα. Στα εδάφη που θα εισαχθούν οι γαιοσκώληκες δεν πρέπει να οργώνονται με βαριά μηχα-νήματα, να λιπαίνονται με συνθετικά λιπάσματα ή να ψεκάζονται με διά-φορα παρασιτοκτόνα. Αν είναι φτωχά σε οργανική ουσία να λαμβάνεται μέριμνα προσθήκης της.

Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές προσπάθειες εισαγωγής γαιοσκωλήκων στα καλλιεργούμενα εδάφη που έχουν υποστεί κόπωση ή είναι φτωχά στους οργανισμούς αυτούς. Τέτοιες προσπάθειες αναφέρονται στη Ν. Ζηλανδία, στην Αυστραλία, στις υγρές τροπικές περιοχές και σε πολλές άλλες χώρες. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά.

Στο Περού η εισαγωγή του γαιοσκώληκα Pontoskolex corethrurus σε έδαφος με καλαμπόκι αύξησε για έξι συνεχείς καλλιέργειες την παρα-γωγή κατά 130%.

Ανάλογα αποτελέσματα διαπιστώθηκαν και στη Γιουριμάγκουα, στην Ακτή του Ελεφαντοστούν και στο Μεξικό για το καλαμπόκι και το ρύζι. Η θετική επίδραση στην παραγωγή ξεκινάει με μία πυκνότητα γαιοσκωλήκων τουλάχιστον 4 g/ στρέμμα.

Στην Αγγλία διαπιστώθηκε ότι η παρουσία στο έδαφος του Lumbricus terrestris αυξάνει σημαντικά τη φυτομάζα του Trifolium dubium και τον αριθμό των φυματίων στις ρίζες.

Η εισαγωγή του Nicodrillus caliginosus σε ένα λειμώνα στη Ν. Ζηλανδία αύξησε κατά 72% την απόδοσή του σε σανό. H απόδοση των λειμώνων στις Κάτω Χώρες αυξήθηκε κατά 10% με την εισαγωγή των Lumbricus terrestris, Lumbricus rubellus, Nicodrillus caliginosus και Allolobofora longua.

Η εισαγωγή των γαιοσκωλήκων γίνεται μόνο μία φορά. Το μεγάλο πρόβλημα είναι στην εκτροφή τους και ιδιαίτερα των ανεσικών και ενδόγειων που αναπαράγονται με μεγάλη δυσκολία. Ύστερα δεν είναι τόσο απλό να επιτύχει κανείς τις φυσικές συνθήκες σε μια τεχνητή εκτροφή.

Οι γαιοσκώληκες στην τροφική αλυσίδα

Οι γαιοσκώληκες λόγω της μεγάλης περιεκτικό-τητας του σώματος τους σε πρωτεϊνες αποτελούν εξαιρετική τροφή για πολλά σπονδυλωτά (πτηνά, αγριόχοιρο, αλεπού, κ.λπ.). Το 58% της διατρο-φής της κουκουβάγιας (Athene noctua) κατά την περίοδο του φωλέματος καλύπτεται από τους γαι-οσκώληκες. Στην Ελβετία οι γλάροι μπορούν να καταναλώσουν μέχρι και 4.3 g γαιοσκωλήκων το λεπτό. Το είδος Eisenia fetida εκτρέφεται σήμερα για την παραγωγή δολωμάτων στο ψάρεμα.

Υπάρχουν βακτήρια, πρωτόζωα, νηματώδεις και μύκητες που χρησιμοποιούν ως ενδιάμεσους τους γαιοσκώληκες για να προσβάλλουν άλλους οργανι-σμούς. Οι νηματώδεις του γένους Synganus και τα πρωτόζωα Histomonas προσβάλλουν τα πτηνά που θα καταναλώσουν γαιοσκώληκες που περιέχουν στο πεπτικό τους σύστημα τα παράσιτα αυτά.

Ο γαιοσκώληκας Lumbricus terrestris

Οι γαιοσκώληκες Lumbricus rubellus

�� • ΔΗΩ

Οι γαιοσκώληκες χαρακτηρίζονται από μεγάλη βιοσυγκέντρωση στο σώμα τους των βαρέων μετάλλων και ιδιαίτερα του μόλυβδου, του καδμίου και του υδραργύρου. Είναι εύκολο κατά συνέπεια με την τροφική αλυσίδα να περάσουν τα μέταλλα αυτά στον άνθρωπο και να προκαλέσουν τις ασθένειες μολυβδίαση, ιτάϊ ιτά και μιναμάτα αντίστοιχα.

Οι γαιοσκώληκες στην ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών γεωργικών και αστικών αποβλήτων

Στα πλαίσια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών γεωργικών και αστικών αποβλήτων η κομποστοποίηση των οργανικών υλικών αποτελεί σημαντικό και απαραίτητο χειρισμό. Οι γαιοσκώληκες στη φάση αυτή παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πράγματι είναι ικανοί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να περά-σουν μέσα από το πεπτικό τους σύστημα την οργανική ουσία των σκουπιδιών, της λάσπης των βιολογικών καθαρισμών και των διαφόρων γεωργικών αποβλήτων και να αποδώσουν λεπτόκοκκο μίγμα πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και άρι-στο βελτιωτικό του εδάφους. Το μίγμα αυτό λόγω της αερόβιας ζύμωσης που

Οι γαιοσκώληκες Eisenia andrei

υφίσταται προηγουμένως είναι απαλλαγμένο από φυτοπαθογόνους μικροοργανισμούς και τοξικές χημικές ουσίες. Επιπλέον δεν περιέχει βαριά μέταλλα, αφού αυτά βιοσυ-σωρεύονται στο σώμα των γαιοσκωλήκων. Η πρώτη χρήση γαιοσκωλήκων στην κο-μποστοποίηση της οργανικής ουσίας των σκουπιδιών έγινε το 1949 .

Έκτοτε διάφορες μελέτες βοήθησαν στην ανάπτυξη αποτελεσματικών τεχνικών και στην επιλογή των κατάλληλων ειδών γαιο-σκωλήκων. Σήμερα χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό κυρίως οι επίγειοι γαιοσκώλη-κες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα είδη Dendrobaena veneta, Eisenia andrei, Eisenia fetida και Eudrillus eugeniae. Στη Γαλλία η τεχνική αυτή αναπτύχθηκε σε βι-ομηχανική κλίμακα. Μονάδες ολοκληρω-μένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στις οποίες περιλαμβάνεται και ο γαιοσκώλη-κας Eisenia andrei έχουν εγκατασταθεί στην πόλη Voulte της Ardeche και στην Deauville. Το κόστος του συστήματος αυτού είναι το μισό εκείνου της ολικής καύσης των σκου-πιδιών. Το σύστημα της διαχείρισης των στε-ρεών αποβλήτων που περιλαμβάνει και τους γαιοσκώληκες επεκτείνεται σήμερα και στην Ιταλία, Γερμανία, Πολωνία και Καναδά.

Οι γαιοσκώληκες Dendrobaena veneta Οι γαιοσκώληκες Eudrillus eugeniae

Οι γαιοσκώληκες Eisenia fetida

ΔΗΩ • �5

�6 • ΔΗΩ

Καλοκαιρινό σεμινάριο στο Κτήμα Σημαντήρη στη Μυτιλήνη

Για τρίτη συνεχή χρονιά, η Περιφε-ρειακή Διεύθυνση Αιγαίου του Οργα-νισμού ΔΗΩ διοργανώνει και φέτος το σεμινάριο «Ζω και καλλιεργώ βιο-λογικά», στο Κτήμα Σημαντήρη, στη Μυτιλήνη.

Στο πλαίσιο του καλοκαιρινού εκπαι-δευτικού προγράμματος, 15 άτομα διδάσκονται από τους καλύτερους εκπαιδευτές ό,τι χρειάζεται να γνω-ρίζουν για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, κάνοντας παράλληλα τις καλοκαιρινές τους διακοπές σ’ ένα από τα ομορφότερα μέρη του Αιγαίου. Στο σεμινάριο συμμετέχουν κάθε φορά 15 εκπαιδευόμενοι, 8 με διαμονή στο κτήμα και 7 με διαμονή που θα καθο-ρίσουν οι ίδιοι, εκτός κτήματος

Αυτοί που θα κλείσουν νωρίς θέση θα μείνουν σε έναν ονειρεμένο ανακαι-νισμένο παλιό πύργο του 19ου αιώνα, μέσα στο κτήμα Σημαντήρη, στην Αχλα-δερή της Μυτιλήνης, ενώ όλοι ανεξαι-ρέτως θα γνωρίσουν ανθρώπους με τα ίδια ενδιαφέροντα από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Για την καθημερινή τους διατροφή χρησιμοποιούνται βιολογικά προϊόντα, από το Κτήμα Σημαντήρη και άλλους παραγωγούς του νομού.

Τα σεμινάρια περιλαμβάνουν πρακτική και θεωρητική εκπαίδευση, που μεταξύ άλλων καλύπτει τις ακόλουθες ενό-τητες:• Καθημερινή πρακτική άσκηση στο

αγρόκτημα• Γενικά στοιχεία για τη βιολογική γε-

ωργία και κτηνοτροφία• Βιολογική καλλιέργεια της ελιάς:

Μέθοδοι λίπανσης και φυτοπρο-στασίας

• Επίσκεψη σε θερμοκήπια βιολογικής καλλιέργειας κηπευτικών, καθώς και σε αμπέλια και οινοποιείο

• Εκδρομή σε αξιοθέατα του νησιού

Όπως δήλωσε ο περιφερειακός διευ-θυντής Αιγαίου του Οργανισμού ΔΗΩ Δημήτρης Γραμματής, «πρόκειται για

Τόπος διεξαγωγής σεμιναρίου: Βιολογικό Κτήμα Σημαντήρη, Αχλαδερή ΛέσβουΗμερομηνία: 17 έως 21 Αυγού-στου 2009Σύνολο θέσεων: 15 (8 με διαμονή, 7 άνευ διαμονής)Κόστος παρακολούθησης: 200 ευρώ/άτομο + ΦΠΑΠεριλαμβάνονται:– Εκπαίδευση και εκπαιδευτικό υλικό– Ένα γεύμα τη μέρα– 2 εκδρομέςΚόστος διαμονής: 200 ευρώ/άτομο + ΦΠΑΠεριλαμβάνονται:– Διαμονή σε δίκλινο δωμάτιο με πρωινό– ΜετακινήσειςΠληροφορίες - αιτήσεις: Δημή-τρης Γραμματής, Περιφερειακός Διευθυντής ΑιγαίουΤηλ/φαξ: 22510 27779, email: dio_aegean@dionet.gr, κινητό: 6936 904296

Λίγα λόγια για το σεμινάριο...

Το Κτήμα Σημαντήρη είναι συνολικής έκτασης 6.000 στρεμμάτων (όλων των καλλιεργειών) και ελέγχεται και πιστοποιείται από τον Οργανισμό ΔΗΩ για όλες του τις δραστηριότη-τες (φυτική, ζωική και μεταποίηση). Στο κτήμα βρίσκεται τυποποιητήριο ελαιόλαδου, τυροκομείο, βουστάσια, ποιμνιοστάσιο καθώς και ένας πλή-ρως ανακαινισμένος παλιός πύργος, πλήρως επισκέψιμα από τους εκπαι-δευόμενους.Τα μαθήματα γίνονται σε ειδικά δι-αμορφωμένη αίθουσα από ειδικούς εκπαιδευτές, υπό την επίβλεψη του περιφερειακού διευθυντή Αιγαίου του Οργανισμού ΔΗΩ Δ. Γραμματή. Το πρόγραμμα του σεμιναρίου πε-ριλαμβάνει θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση.

Στο θεωρητικό μέρος παρουσιά-ζονται:• οι γενικές αρχές της βιολογικής

γεωργίας• η λίπανση και φυτοπροστασία της

ελιάς• η ελαιοποίηση και η τυποποίηση

ελαιολάδου• η βιολογική αιγοπροβατοτροφία• τα αμελκτικά μηχανήματα• η τυροκόμηση της φέτας, της μυ-

ζήθρας και του γιαουρτιού• τα γεωργικά μηχανήματαΗ πρακτική άσκηση περιλαμβά-

νει:• αναγνώριση ειδών της τοπικής

χλωρίδας• συμμετοχή των εκπαιδευομένων

στις εργασίες του αγροκτήματος• πρακτική άσκηση στην κτηνοτρο-

φική μονάδα• χρήση γεωργικών μηχανημάτων• πρακτική άσκηση στο τυροκο-

μείο • πρακτική άσκηση στο τυποποιητή-

ριο ελαιολάδου.

μοναδική ευκαιρία να γνωρίσει κανείς από κοντά τον κόσμο της βιολογικής γεωργίας, κάνοντας ταυτόχρονα και τις διακοπές του σε μια ειδυλλιακή το-ποθεσία. Το Κληροδότημα Απόστολου Σημαντήρη αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, καθώς ήταν ο πρώτος παρα-γωγός του νησιού που πιστοποιήθηκε από τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστο-ποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ, ήδη από το 1995, και αποτελεί ολοκλη-ρωμένο βιολογικό αγρόκτημα, καθώς συνδυάζει την πρωτογενή παραγωγή (βιοκαλλιέργεια ελιάς) με τυροκομείο, τυποποιητήριο και ελαιοτριβείο».

ΔΗΩ • �7

Εκπαιδευτικά σεμινάρια του

Οργανισμού ΔΗΩ

Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος της Αβερώφειου Αγροτικής Επαγγελματικής Σχολής Λάρισας πραγματοποιήθηκε στις 2 Απριλίου ειδικό σεμινάριο για τη βιολογική γεωργία & κτηνοτροφία προς τους εκπαιδευόμενους της Σχολής, σε συνεργασία με τον Ορ-γανισμό Ελέγχου & Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ.

Ο Διευθυντής του Περιφερειακού Γραφείου Θεσσαλίας της ΔΗΩ, κ. Θοδωρής Ζορμπάς σε συνεργα-σία με τον καθηγητή της Σχολής κ. Βασίλειο Μπατσίλα, οργάνωσαν την παρουσίαση τριών θεματικών εισηγήσεων: Δυνατότητες, τεχνικές παραγωγής & μεταποίησης βιολο-γικών προϊόντων φυτικής & ζωικής παραγωγής, Εφαρμογή ελέγχου & πιστοποίησης των προϊόντων βιο-λογικής γεωργίας & κτηνοτροφίας «από το χωράφι στο ράφι», Εξέλιξη της αγοράς των βιολογικών προϊό-ντων στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.

Στο πλαίσιο της συνεχούς ενημέ-ρωσης των βιο-παραγωγών, κτηνο-τρόφων, εταιρειών μεταποίησης – τυποποίησης αλλά και όσων συμβατικών παραγωγών ενδιαφέ-ρονται για τη βιολογική γεωργία ο Οργανισμός Ελέγχου & Πιστο-ποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ διοργάνωσε στο Πνευματικό Κέντρο Καρουσάδων, του Δήμου Εσπερίων στην Κέρκυρα, στις 26/2, ενημερωτική εκδήλωση – σεμινά-ριο για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία.

Αναλυτικό πρόγραμμα «Ζω και καλλιεργώ βιολογικά»

μέρα Ι μέρα ΙΙ μέρα ΙΙΙ μέρα ΙV μέρα V

08:30- 12:00 Πρακτική ενότητα

Πεζοπορία και γνωριμία με το οικο-σύστημα του αγροκτήματος

Πρακτική άσκηση στο κλάδεμα της ελιάς

Πρακτική στους στάβλους

Πρακτική στο τυποποιητήριο

Πρακτική σε γεωργικά μηχανήματα

12:00- 18:00 Μεσημερι-ανό γεύμα/ Ξεκούραση

Μεσημερι-ανό γεύμα/ Ξεκούραση/

Μεσημερι-ανό γεύμα/ Ξεκούραση

Μεσημερι-ανό γεύμα/ Ξεκούραση/ Εκδρομή

Μεσημερι-ανό γεύμα/ Ξεκούραση/ Εκδρομή

18:00- 20:00 Θεωρητική ενότητα

Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα και ο ρόλος του Οργανισμού ΔΗΩ.

Γενικές αρχές βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας

Λίπανση και φυτοπροστα-σία της ελιάς

Καλλιεργητι-κές τεχνικές, ποιότητα ελαιολάδου και εμπορία

Αξιολόγηση σεμιναρίου, συμπερά-σματα και διανομή πιστοποιητι-κών

�� • ΔΗΩ

2. Δελβινιώτη 6-8, τηλ: 26610-49294

ΚΕΡΚΥΡΑ: ΒΙΟΓΩΝΙΑ4ï E.Ï. Ëåõêßìçò (Âñõþíçò), Ä. Á÷éëëåßùí, τηλ: 26610-47515

ΚΟΡΙΝΘΟΣ: ΑΜΑΛΘΕΙΑΑδειμάντου 38, τηλ: 27410-75170

ΚΟΜΟΤΗΝΗ: ΒΙΟΠΑΡΑΔΟΣΗΚούλογλου 2-4, τηλ: 25310-71888

ΛΑΜΙΑ: ΒΙΟΖΗΝÑïæÜêç ÁããåëÞ 51, τηλ: 22310-21753

ΛΙΒΑΔΕΙΑ: 4 ΕΠΟΧΕΣΣοφοκλέους 43, τηλ: 22610-89511

ΜΥΤΙΛΗΝΗ: ΒΙΟΟΑΣΗΧρυσομαλλούσης 2Α, τηλ: 22510-45905

ΜΥΚΟΝΟΣ: ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟ-ΠΡΟΪΟΝΤΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣΝικ. Καλογερά 24, τηλ: 22890-24659

ΠΕΛΛΑ: ΒΙΟΜΑΚ Ριζάρι Έδεσσας, τηλ: 23810-91342

ΡΕΘΥΜΝΟ: ΒΙΟΤΟΠΟΣ Λεμονιά 4, τηλ: 28310-51779

ΧΑΝΙΑ: ΚΤΗΜΑ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΚυδωνίας 144, τηλ: 28210-36009

ΧΑΝΙΑ: ΓΑΙΑ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ Π.Ε.Δημητρακάκη 2, τηλ: 28210-28783

ΧΑΝΙΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΓΟΡΑΑκρωτηρίου 80, τηλ. 28210 69727

ΧΑΝΙΑ: ΒΙΟΚΟΣΜΟΣΑναγνώστου Γογονή 155, τηλ. 28210 36495

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Α. Τούμπα: ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣΕπιδαύρου 9, τηλ: 2310- 328513, 948498Κ. Τούμπα: ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣΣερρών 2, τηλ: 2310- 933176Καλαμαριά: GREEN HOUSEΠόντου 91, τηλ: 2310-443794, 756581Πανόραμα: ΒΙΩΡΑΜΑΙασονίδου 4, τηλ: 2310-332003Περαία: GREEN HOUSEΙωνίας 9Α, τηλ: 23920-21271

ΑΓΡΙΝΙΟ: ΠΕΙΡΑΝ ΑΓΡΙΝΙΟ ΕΠΕÐÜíïõ Óïýëïõ 16, τηλ: 26410-58064

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: ΒΙΟ-ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗÁßíïõ 98, τηλ: 25510-29716

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟ «Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ»Áßíïõ 20, τηλ: 25510-23786

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: ΑΦΟΙ ΚΟΚΚΙΝΟΜΑΤΗÐõëáßá Öåñþí, τηλ: 25550-23225

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: ΒΙΟΑΓΟΡΑÑüäïõ 13, τηλ: 25510-34904

ΓΥΘΕΙΟ: ΕΥ ΖΗΝÂáó. Ãåùñãßïõ Â & ÊÜóôïñïò, τηλ: 27330-23945

ΙΩΑΝΝΙΝΑ:: ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣΝ. Ζέρβα 53, τηλ: 26510 66001

ΚΑΡΔΙΤΣΑ:: ΕΥΕΞΙΑΚουμουνδούρου 40, τηλ: 24410 70049

ΚΕΡΚΥΡΑ: ΟΙΚΟΖΩΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ Π.E.1. Ι. Θεοτόκη 104, τηλ: 26610-49294

ΚΑΤΩ ΠΕΥΚΗ: ΒΙΩΡΑΜΑΕλ. Βενιζέλου 4, τηλ: 210-3248858ΚΟΥΚΑΚΙ; PASSIFLORAΒεϊκου 53, Κουκάκι, τηλ.: 210-9244620NΕΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ: ΒΙΩΡΑΜΑΣτ. Καραγιώργη 7, τηλ: 210-2759904ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ: ΒΙΟΠΟΛΙΣΑγ. Σοφίας 5, τηλ: 210-2796011ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΒΙΟCENTER Tσαμαδού 71, τηλ: 210-4137700ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΕΥΟI ΕΥΑΝΑριστοτέλους 9, τηλ: 210 4297 073

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ: ΓΩΝΙΑΠίνδου 11, τηλ: 210-5713988

ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ: ΔΗΜΗΤΡΑ 25ης Μαρτίου & Kεφαλληνίας 73, τηλ: 210-5066410

ΑΘΗΝΑ - κέντρο: ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Αν. Mεταξά 13-15, Εξάρχεια, τηλ: 210-3847766

ΑΝΟΙΞΗ: ΛΩΤΟΣ Λ. Μαραθώνος 49, τηλ: 210-8143375

ΑΝΩ ΓΛΥΦΑΔΑ: ΦΙΛΟΙΚΟΑρχιπελάγους 4, τηλ. & φαξ: 210 9601645

ΑΧΑΡΝΑΙ: ΗΤΑΝ ΚΑΙΡΟΣ Λ. Θρακομακεδόνων 47, τηλ: 210-2432976

ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ: ΑΓΝΗ ΓΗΛεωφ. Πεντέλης 104, τηλ. 210-8104825

ΓΕΡΑΚΑΣ: ΑIΘΕΡΙΟΜαραθώνος 176, τηλ.: 210 6615610

ΓΛΥΦΑΔΑ: ΒΙΟΜΑΡΚΕΤ ΚΑΜΠΟΣ Α.Ε.ÁñôÝìéäïò 9, τηλ: 210-8985304

ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ:: ΦΙΛΟΙΚΟ Μ. Αντύπα 84, τηλ: 210 9916107

Τα ελεγχόμενα από τη ΔΗΩ καταστήματαστην Αττική...

... στην περιφέρεια

ανακοίνωση

Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών – συνεργατών της ο Οργανισμός ΔΗΩ, θα εντάξει στη λειτουργία του την υπηρεσία e-region η οποία δίνει την δυνατό-τητα συνεχούς και άμεσης επι-κοινωνίας.

Η υπηρεσία αφορά σε ένα φιλικό και εύκολο προς την χρήση σύ-στημα επικοινωνίας με τον Ορ-γανισμό ΔΗΩ που θα παρέχει απαραίτητες πληροφορίες για την πιστοποίηση κάθε επιχειρηματία.

Η ενίσχυση του Οργανισμού ΔΗΩ για την παροχή της νέας ηλεκτρο-νικής υπηρεσίας συγχρηματοδο-τείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας».

ΔΗΩ • ��

ΠέμπτηΝεάπολη: ώρες 8.00 - 14.00 Δημαρχείο Νεάπολης, Καλλίδου

& Παπάγου.ΠαρασκευήΕύοσμος: ώρες 8.00 - 14.00 Ν. Καζαντζάκη, δίπλα στον ΙΝ

Αγ. Κυρίλλων και Μεθοδίου.Σάββατο Καλαμαριά: ώρες 8.00 - 14.00 στο πρώην στρατόπεδο

Κόδρα

ΝΟΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΣΠέμπτη - Φάρσαλα: ώρες 11.00 -15.00 Σκεπαστή Αγορά στην είσοδο της πόλης.Παρασκευή - Νεάπολη Λάρισας: ώρες 8.00 -14.00 Σκεπαστή Αγορά.

ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣΤρίτη - Βόλος: ώρες 8.00 -14.00 Απέναντι από τη Νέα Ψαραγορά.

ΝΟΜΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝΤετάρτη - Τρίκαλα: ώρες 8.00 -14.00 Πλησίον ΟΤΕ.

ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥΔευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή - Ηράκλειο: ώρες 11.00 -15.00 Πάρκο Γεωργιάδη.

ΝΟΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣΔευτέρα - Καλλιθέα: ώρες 9.00 -14.00 Θεσσαλονίκης και Κασσάνδρου (Ιούνιος-Σεπτέμβριος).

Αγορές βιοκαλλιεργητών

ΑΘΗΝΑΔευτέραΚηφισιά: Τέρμα Χαριλάου Τρικούπη (απέναντι από το

Νεκροταφείο)N. Σμύρνη: Λ. Συγγρού έξω από το Ιωσηφόγκλειο ΙδρυμαΧαϊδάρι: Οπισθεν νέου δημαρχείου

ΤρίτηΝέο Ηράκλειο: Ελ. Βενιζέλου (Γήπεδο Τυφώνα)Κορυδαλλός: Πλ. Ελευθερίας Παλαιο Ψυχικό: Πλ. Αρσακείου (τένις)

ΤετάρτηΓλυφάδα: Πλ. ΞενοφώντοςΗλιούπολη: Μαρίνου Αντύπα (απέναντι από το ΙΚΑ)Πειραιάς Πλ. Καλαβρύτων (Πηγάδα)

ΠέμπτηΓέρακας: στα μέσα της Λ. Εθνικής ΑντιστάσεωςΠ. Φάληρο: Γήπεδο Τάε Κβο ΝτοΠετρούπολη: Μπουμπουλίνας και ΔωδεκανήσουΘρακομακεδόνες: Πλατεία Αλμπανέλα

Παρασκευή Χολαργός: Σύρου (δίπλα στο Δημαρχείο)Καισαριανή: Αλσος (πίσω από το γήπεδο Νήαρ Ηστ)Κολωνάκι: Πλ. ΔεξαμενήςΝέα Ιωνία, Ελευθερόπολις: οδός Φιλελλήνων

Σάββατο Βούλα: ώρες 9.00-14.00 Ξενοφώντος και ΛυκούργουΚάτω Πατήσια: ώρες 9.00 - 14.00 Πάτμου και Καραβία

(Κατάληψη)Κυψέλη: ώρες 9.00 - 14.00 Δημοτική Αγορά ΚυψέληςΙλιον: ώρες 9.00 - 14.00 Λ. Δημοκρατίας (δίπλα στο Carre-

four)

ΚυριακήΠόρτο Ράφτη: Δίπλα στο Γυμνάσιο και απέναντι από την Αγ.

Μαρίνα, 9.00-14.00 (από 14/6 έως 14/9).

Οι αγορές της Αθήνας ακολουθούν το θερινό ωράριο, 16:30-19:30, εκτός και εάν αναγράφεται διαφορετικά.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΤρίτηΠεραία: ώρες 14.00 -18.00 Φιλλελήνων & Ανθέων, ΤετάρτηΚαλαμαριά: ώρες 8.00 -14.00 Εκκλησία Αγ. Παντελεήμονα,

Ο Σύλλογος Βιοκαλλιεργητών Λαϊκών Αγορών Αττικής (ΣΥ.ΒΙ.Λ.Α.Α.) καλεί τους πιστοποιημένους παραγωγούς

από τη ΔΗΩ, οι οποίοι φέρουν και τα αντίστοιχα πιστοποιητικά προϊόντος, να πλαισιώσουν τις βιολογικές

λαϊκές αγορές που διοργανώνονται στην Αθήνα και σε δήμους της Αττικής. Για περισσότερες πληροφορίες στο

τηλ. του Συλλόγου 6945.263929

50 • ΔΗΩ

ΑΓΓΕΛΙΕΣ Παραγωγός κρασιού από πιστοποιημένα σταφύλια βιολογικής γεωργίας πωλεί 20 τόνους cabernet sauvignon σε εξωτερικό και εσωτερικό.Τηλ.: 6982999389. Διατίθεται βιολογικό αγουρέλαιο, έξτρα παρθένο, οξύτητας 0.15 ονομασία προελεύσεως Ζακύνθου, Κτήμα Αγριά Κομούτου, 20 τόνοι.Τηλ.: 26950 92284 – fax 26950 92285 κιν. 6977-206194. Ζητούνται βιολογικά αιθέρια έλαια και από εσπεριδοειδή και από άνθη. Πωλούνται βιολογική μαστίχα και προϊόντα καλλυντικών από μαστίχα.Τηλ.: 22710 41217 & 6977940876 Πωλούνται ζωοτροφές (μηδική, καλαμπόκι) και κηπευτικά εποχής. Πληροφορίες: Λώλος Σπύρος, τηλ.: 6945863410 Βιολογικά προϊόντα για εξαγωγή στην Τσεχία ζητάει η τσεχική εταιρεία Anhellas sro. Επικοινωνία (στα ελληνικά): Ιακωβίδης Δημήτριος, NaDubince 52, Praha, Vychod. Τηλ: 6945 129474, 00420 772827384, email: iak.bioagora@email.cz

Διατίθεται λάδι βιολογικό, περιοχής Αποκορώνου Χανίων, οξύτητας 0.3, ποικιλίας κορωνέϊκής , σε ποσότητα 10 τόνους. Πληροφορίες: 28250 31232

ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΝΤΑΙ Ενοικιάζεται επίπεδο ενιαίο αγροτεμάχιο στην περιοχή ΤΕΙ Μεσολογγίου, 140 στρέμματα, με γεώτρηση και αποθήκη. Η γη είναι κατάλληλη για βιολογική καλλιέργεια, καθώς δεν έχει ραντιστεί τα τελευταία 8 χρόνια. Τηλ.: 210-6411059, 210-6524569.

Ενοικιάζεται, μη δασική έκταση 385 στρεμμάτων στις Κροκεές Λακωνίας πάνω στο κεντρικό δρόμο Κροκέων – Λαγίου κατάλληλο για πάσης φύσεως βιολογική καλλιέργεια. Με δυνατότητα γεώτρησης.

Τηλέφωνα επικοινωνίας : 210 8678202 & 6977905256 Κα Καρατσόλη.

ΔΙΑΦΟΡΑ Γραφίστας αναλαμβάνει σχεδιασμό λογότυπου, εντύπων, φυλλαδίων, συσκευασίας, ετικετών, διαφημίσεων, και πάσης φύσεως γραφιστική εργασία. τηλ.: 211 1112116, κιν.: 6995143718.

ΔΗΩ • 5�

5� • ΔΗΩ