8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
1/38
O >K>=:L =: J N>LMïH : @KûKB: > >GB @F: L
=H @ K:G=> L >KMïH
9]i{ e`f ?XiZ`X Bi ( \ EX i`f ?ipejVgXe
Hl ^lmn]hl lh[k^ Zl k^eZÅã^l lh\bZbl ^ h bfZ`bg{kbh \ZkZ\m^kÖlmbß\hl ]h fng]h knkZe [kZlbe^bkh \hglmbmn^f nf ^q\^e^gm^ fZm^kbZe iZkZ l^ ZgZeblZk mZgmh Z ^ohenÅÄh ^ Z ]bo^klb_b\ZÅÄh ]Zl \bÑg\bZl lh\bZbl gh ;kZlbe \hfh hl eZÅhl jn^ obg\neZf Zl jn^lmã^l Z[hk]Z]Zl( h mkZmZßf^gmh jn^ k^\^[^f Zh l^k^f bgo^lmb`Z]Zl( hl fh]^ehl ^qieb\Zmbohl ^eZ[hkZ]hl ^ Zl k^mákb\Zl ]^ oZeb]ZÅÄh ]hl Zk`nf^gmhl( |l fn]ZgÅZl ]h ^liZÅh iheÖmb\h ^ bgm^e^\mnZe hg]^ lnk`bkZf( Z]jnbkbkZf l^gmb]h ^
iZllZkZf Z hk]^gZk ]^[Zm^l ^ i^ljnblZl* y( l^f lhf[kZ ]^ ]åob]Zl( nf m^kk^gh _Çkmbe iZkZ l^ k^_e^mbk lh[k^ h jn^ l^ Z\nfnehn ^f m^kfhl ]^ _hkfneZÅÄh ]^ ikh[e^f{mb\Zl ^ fÇmh]hl( ikhib\bZg]h ghohl ^lßjn^fZl \hg\^bmnZbl* :]^fZbl( Ç mZf[Çf nf [hf k^o^eZ]hk ]hl bfßiZll^l jn^ mhea^f hl ZoZgÅhl ]Zl \bÑg\bZl lh\bZbl ^f ghllh iZÖl( lh[k^mn]h jnZg]h l^ \hglb]^kZ h i^lh ]hl ]^[Zm^l iheÖmb\hl lh[k^ hl
knfhl
]Z
k^_e^qÄh
ikhikbZf^gm^
lh\bheá`b\Z*
Ǻ Ç C Ã Ä Ǽ E Ć Đ Ç Ľ B Ď Ç ÆÈ Ã C Á Æ Ć C Ǽ ÆÃ Ã Ä
Ghl Zghl ]^ -5/,( \hfh lZeb^gmhn :g mhgbh
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
2/38
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
3/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* * /-/
^l\kZob]Äh gZ h[kZ ]^ @be[^kmh ?k^rk^ Ç ̂ lmn]Z]Z f^ghl \hfh nf Z k^eZÅÄh ]^ mkZ[ZCah ]h jn^ ]^l\kbmZ \hfh nfZ fZmkbs jn^ ihllb[bebmZ jn^ l^gahk^l [kZg\hl l^ Zikhikb^f ]hl l^kobÅhl l^qnZbl ]^ lnZl ^l\kZoZl g^`kZl ^ Ög]bZl ^ \hgmkhe^f hl ]^lmbghl lh\bZbl ]Zl \kbZgßÅZl Zllbf ^g`^g]kZ]Zl* : ]blm}g\bZ lh\bZe ]hl iZ]kã^l ]^ l^qnZeb]Zß]^ ^ ]^ _bebZÅÄh ^fibkb\Zf^gm^ \hglmZm{o^bl. Zgm^ Zl ghkfZl bfihlß
mZl i^eZ fhkZe \Zmáeb\Z Ç gÖmb]Z ^ mZe _Zmh l^ko^ ]^ Zk`nf^gmh iZkZ Z
Z_bkfZÅÄh
]^
@be[^kmh
?k^rk^
]^
jn^
]nkZgm^
h
;kZlbe
\heâgbZ
Z
`ejk `kl`~}f ]Z ZXjX'^de[\ ln[hk]bgZoZ Z ab^kZkjnbZ k^eb`bhlZ( Zllbf \hfh h _ZkbZ mZf[Çf \hf Z Z]fbgblmkZÅÄh \hehgbZe* =^ jnZejn^k _hkfZ( Z ^li^\b_b\b]Z]^ ]hl iZ]kã^l ]^ ]hf^lmb\b]Z]^ ]Z `kZg]^ eZohnkZ fZk\hn ]^ _hkfZ bg]^eÇo^e Zl _hkfZl ]^ k^ikh]nÅÄh \hkßk^gm^l ]^ Zfiehl \hgmbg`^gm^l ihineZ\bhgZbl ^( \hgl^jç^gm^f^gm^( Z òilb\heh`bZ Ögmbf Z ]hl [kZlbe^bkhlô* Ghm^)l^ mZf[Çf jn^ Z ab^kZkßjnbZ bglmbmnÖ]Z gh [bgâfbh ZXjX'^iXe[\)j\eqXcX e } f ]^lZiZk^\^kbZ( iZkZ
@be[^kmh ?k^rk^( \hfh nf lbfie^l ^_^bmh ]Z f^lmbÅZ`^f6 Z nk[ZgbßsZÅÄh jn^ \hf^ÅZoZ Z l^ bgm^glb_b\Zk ^f mh]h h iZÖl _hb i^glZ]Z ^f l^`nb]Z i^eh [bgâfbh jfYiX[fjAdlZXdYfj ( k^\kbZg]h)l^ Zllbf Zl ]blßm}g\bZl lh\bZbl ^ Zl ln[hk]bgZÅã^l ]^ hnmkhkZ lh[k^ ghoZl [Zl^l* :
i^k^gb]Z]^ ]Z ab^kZkjnbZ jfZ `Xc ]^lb`gZ]Z i^eZ hihlbÅÄh \ZlZ)`kZgß]^ ^ l^gsZeZ Ç ]^lmZ\Z]Z ihk @be[^kmh ?k^rk^ Zh Zgng\bZk jn^ h ebokh eZgÅZ]h ^f -5// Ç Zi^gZl h ikbf^bkh ]^ nf Z mkbeh`bZ6 Ziál KfYiX[fj \ El ZXd Yfj ( ]ZkbZ Z iå[eb\h BX q`^fj \ ;fmXj JXjXj( IhlbmboZßf^gm^( h bgm^k^ll^ i^eZ fbl\b`^gZÅÄh gÄ h \hg]nsbn ^lm^ Znmhk Z g^`Zk h ikbfZ]h ]Z ab^kZkjnbZ lh\bZe iZkZ \hfik^^g]^k Zl fh]Zebß]Z]^l ]^ ^ohenÅÄh ]Z lh\b^]Z]^ [kZlbe^bkZ %\_* h ik^_{\bh | ikbf^bkZ ^]bÅÄh&*
LÇk`bh ;nZkjn^ ]^ AheZg]Z mZf[Çf ^qiehkZ Z `Ñg^l^ ]Z
òilb\heh`bZ
Ög mbfZ
]h l
[kZlbe^bkhlô
ihk
f^bh
]h
^lmn]h
]Z
aÖ^kZk)
.* > ghmákbh h nlh ]^ fZm^kbZbl ablmhkbh`k{_b\hl bghoZ]hk^l iZkZ Z Çih\Z ^f jn ^ Z h[kZ _hb ^l\kbmZ( \hfh h ^lmn]h ]^ m^lmZf^gmhl( bgo^gm{kbhl( Znmhl ]^ ikhß\^llhl Zi`d`eX`j& X l k f j ]^ bgjnblbÅÄh ^m\*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
4/38
/-0 :?KûGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
jnbZ ^l\kZoblmZ ]h `kZg]^ ]hfÖgbh knkZe( fZl Z lnZ k^_e^qÄh ^lm{
\^gmkZ]Z lh[k^ hl ]be^fZl ^g_k^gmZ]hl gh ikh\^llh ]^ \hglmknßÅÄh ]h >lmZ]h fh]^kgh* Hl ]^l\^g]^gm^l ]^ l^gahk^l ]^ ^l\kZß
ohl iZk^\bZf ^lmZk ln[f^mb]hl Zi^gZl |l lnZl ikáikbZl iZbqã^l(
lnZl oh gmZ] ^l gÄh m^g]h \hfh _k^bhl ghkfZl mkZgl\^g]^gm^l \hfh Zl e^bl bfi^llhZbl \ZkZ\m^kÖlmb\Zl ]hl >lmZ]hl fh]^kghl/* :llbf ( hl _fd\ej Zfi[`X`j \hglmbmn^f h[lm{\nehl iZkZ Z bfieZgmZß
ÅÄh
]Z
]^fh\kZ\bZ
\hfh
_hkfZ
]^
bglmbmn\bhgZebsZÅÄh
]h
^liZÅh iå[eb\h* LÇk`bh ;nZkjn^ nlhn Z ^qik^llÄh _fd\d Zfi[`Xc ^f l^n
l^gmb]h ^mbfheá`b\h( ahf^gl ]^ \hkZÅÄh( ]hfbgZ]hl i^eh ák`Äh
jn ^ l^]bZkbZ Zl iZbqã^l anfZgZl* >f hnmkhl m^kfhl( lÄh Zjn^e^l jn ^ _Zs^f ik^]hfbgZk Z iZbqÄh lh[k^ Z kZsÄh* H ikbfZ]h ]Z
kZsÄh( Zh \hgmk{kbh( i^kfbmbkbZ bgm^`kZk Zl ohgmZ]^l ]^ hnmkZl i^lßlhZl \hfh \hg]b\bhgZgm^l ]^ l^nl ikáikbhl Zmhl7 Z kZsÄh _Zs nlh ]^ ghkfZl mkZgl\^g]^gm^l Zhl bg]boÖ]nhl ^ mZf[Çf ]Zl ^qi^\mZß
mboZl ]hl \hfihkmZf^gmhl ikho{o^bl ]hl hnmkhl iZk\^bkhl ghl ]bo^klhl ch`hl lh\bZbl* : \hglmknÅÄh ]h ^liZÅh iå[eb\h hg]^ l^
/* >lmZl h[l^koZÅã^l ]^ LÇk`bh ;nZkjn^ ]^ AheZg]Z( ]bk^mZf^gm^ bglibkZ]Zl gZ h[kZ ]\ FZq P\[\k( gÄh ]^bqZf ]^ `nZk]Zk nf Z ikhqbfb]Z]^ lnkik^^g]^gm^ \hf Zl Zg{ebl^l _^bmZl( fZbl hn f^ghl | f^lfZ Çih\Z( ih k Ghk[^km >ebZl lh[k^ h ikh\^llh \bobebsZmákbh ^ Z k^eZÅÄh ^gmk^ h Znmh\hgmkhe^ ]Zl ^fhÅã^l ^ Z \nkbZebsZÅÄh ]hl `n^kk^bkhl ]^gmkh ]Z jfZ`\[X[\ [\ Zfik\ %\_* >ebZl( -5437 -55/&* GÄh a{ ( ihkÇf( g^ganfZ ^ob]Ñg\bZ ablmákb\Z ]^ jn ^ LÇk`bh ;nZkjn^ ]o^ll^ \hga^\bf^gmh ]Z k^_e^qÄh ]^ ]bl\Öinehl ]^ P ^[^k jn^( \hfh ^e^( l^ ik^h\nßiZoZf \hf ZgmÖ]hmhl | Zl\^glÄh ]h ZnmhkbmZkblfh gZsblmZ jn ^ \hf^ÅZoZ Z `ZgaZk m^kk^gh* : obZ `^ f | :e ^f Zg aZ ( ^f bgÖ\bh ]hl Zghl ]^ -5/,( \hfh \hkk^lihg]^gm^ ]^ chkgZe( i^kfbmbn jn ^ LÇk`bh ;nZkjn^ h[l^koZll^ Z Zl\^glÄh ]hl gZsblmZl Zh ih]^k ZmkZoÇl ]^ fh[bebsZÅã^l iheÖmb\Zl ^ ]^ ob mákbZ l ^e^bmhkZbl* H >lmZ]h Znmhkbm{kbh lZÖZ( ^gmÄh( ]Z l ^gmkZgaZl ]h >lmZ]h eb[^kZe* H[l^kohn
jn ^
h
\Zk{m^k
]^fh\k{]\h
]h
>lmZ]h
fh]^kgh
]^i^g]^
mZgmh
]^
bgl]mnbÅã^l
Zll^`nkZg]h eb[^k]Z]^l iå[eb\Zl( jnZgmh ]Z \hfihlbÅÄh lh\bZe \ \nemnkZe ]Zl eb]^kZgÅZl iheÖç\Zl* =^\hkk^ ]Z Ö l^n bgm^k^ll^ ikh_ng]h i^eZl hkb`^gl ablmákbß\Zl ]h l iZ]kã^l ]^ lh\bZ[beb]Z]^ ^ ]^ \hfihkmZf^gmh iheÖ]\h( ihbl h iZllZß]h \hehgbZe b[Çkb\h gÄh \hglmbmnbkbZ lheh _Çkmbe hg]^ Z \hglmknÅÄh ]^ nf ;kZlbe ]^fh\k{]\h in]^ll^ ]^bmZk kZÖs^l %\_* ;Zk[hlZ( -544&*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
5/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :** /-1
_hkcZf Zl ]^\blã^l \he^]oZl ihk f^bh ]^ ]^[Zm^l ^ \hg_khgmhl ]^ ihgmhl ]^ ob lmZ ^qb`bkbZ h ikbfZ]h ]Z kZsÄh* ?hb lmZ]h Ghoh( jn^ m^gmhn( \hf k^eZmboh ln\^lßlh( \hfh l^ i^k\^[^ ahc^( mhfZk h nlh ]Z ^qik^llÄh _fd\d Zfi[`Xc \hfh ikhoZ ]^ nf m^fi^kZf^gmh \hk]Zmh ^ Zo^llh Zh \hg_ebmh0* IZkZ LÇk`bh ;nZkjn^ Ç Z ]hfbg}g\bZ ]hl _fd\ej Zfi[`X`j jn^ bfiã^
jn^
Z
\hglmknÅÄh
]h
>lmZ]h
fh]^kgh
l^
_ZÅZ
lh[
Z
_hkfZ
]^
nf Z ilgkliX \hf h iZllZ]h1* H ^gm^g]bf^gmh ]Zl fh]Zeb]Z]^l ]h
^q^k\Ö\bh ]h fZg]h gh iZllZ]h i^kfbm^ ob lenf [kZk hl ]^lZ_bhl Z l^k^f ^g_k^gmZ]hl gh ik^l^gm^ iZkZ Z Z]hÅÄh ]Z \hgoboÑg\bZ iheÖmb\Z ]^fh\k{mb\Z*
c { iZkZ
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
6/38
/ - 2 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
Zm^gÅÄh ]hl iZ]kã^l ]^ lh\bZ[beb]Z]^ gZ ob]Z _ZfbebZk %l^qnZeb]Z]^(
ZebZgÅZl( _bebZÅÄh& ^ ]h ^q^k\Ö\bh ]h fZg]h gh ]hfÖgbh iå[eb\h iZkZ hl \bk\nbmhl ^li^\b_b\Zf^gm^ ^\hgâfb\hl( lh[k^mn]h gZl ^l_^kZl ]Z ikh]nÅÄh ^ ]Z \bk\neZÅÄh ]^ [^gl* : lbfie^l e^bmnkZ ]Z [b[ebh`kZ_bZ \ZkZ\m^kÖlmb\Z ]hl Zghl ]^ -51,( -52, ^ -53, fhlmkZ \hfh Z i^klßi^\mboZ ^\hgâfb\Z l^ mhkghn ]hfbgZgm^ iZkZ Z Zg{ebl^ ]h e^`Z]h ]Z
^iXe [\ cXmfliX( : ]hfbg}g\bZ ]h fZkqblfh( Z iZkmbk ]hl Zghl ]^ -51,(
^lm^o^
bgmbfZf^gm^
k^eZ\bhgZ]Z
|
hkb^gmZÅÄh
f^mh]heá`b\Z
]^
\hgßlb]^kZk Z bg_kZ)^lmknmnkZ ^\hgâfb\Z nf ikbg\Öibh ò]hfbgZgm^ ^f
åembfZ bglm}g\bZô* GÄh l^kbZ h \Zlh Zjnb ]^ ]^l^goheo^k ^lmZ b]ÇbZ( fZl \Z[^ bg]b\Zk jn^ Z a^`^fhgbZ ]h i^glZf^gmh fZkqblmZ ]nkZgm^ ^llZl mkÑl ]Ç\Z]Zl l^ obg\neZ | \hglmknÅÄh ]Z ^\hghfbZ gZ\bhgZe \hfh nf Z jn^lmÄh \^gmkZe ]hl ]^[Zm^l bgm^e^\mnZbl ^ Zh lnk`bf^gmh ]hl \Zfefd`jkXj \hfh `knih ikh_bllbhgZe ]^ ]^lmZjn^ gh l^bh ]Zl ^ebm^l ]bkb`^gm^l %Ehnk^bkh( -553&*
O^ kb_ b\Z )l^ Zllbf jn^( iZkZ ^ll^l mkÑl Znmhk^l( Z Zg{ebl^ ]h fng]h knkZe ]^ fh]h Ze`nf ^g\hgmkZ)l^ ]^leb`Z]Z ]hl ikh\^lßlhl jn ^ bg\b]^f lh[k^ h \hgcngmh ]Z _hkfZÅÄh lh\bZe ^ iZkmb\nß
eZkf^gm^
lh[k^
hl
fh]hl
]^
\hglmknÅÄh
]h
^liZÅh
iå[eb\h*
H
fng]h knkZe Ç iZkm^ _ng]Zf^gmZe ]^lm^ ikh\^llh( fZl l^n \hßga^\bf^gmh ih k lb lá gÄh ]{ Z \aZo^ ]Z fn]ZgÅZ lh\bZe ih k jn^
iZllZ Z \he^mbob]Z]^ gZ\bhgZe* :eÇf ]^ll^l mkÑl Znmhk^l( ih]^kÖZfhl o^ kb_b\Z k gh l ^l\kbmhl
]^ hnmkhl \hgm^fihk}g^hl Z bfihkm}g\bZ jn^ Zllnf^ Z jn^lmÄh
]hl iZ]kã^l ]^ Znmhkb]Z]^ a^k]Z]hl ]hl ]hfÖgbhl knkZbl ]bZgm^ ]h ]^lZ_bh iZkZ Z bfieZgmZÅÄh ]Z K^iå[eb\Z7 mZe Ç( l^`nkZf^gm^( h \Zlh ]^ Hebo^bkZ ObZg Z*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
7/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* ** /-3
=jkX[ f [\ K} f HXlcf& Hebo^bkZ ObZg Z mhkgZ)l^ jfZ`Öcf^f \hglZ`kZ]h ]^l]^ hl Zghl ]^ -5.,( \aZfZg]h Z Zm^gÅÄh iZkZ hl iZ]kã^l ]h ch`h iheÖmb\h gh ;kZlbe( hg]^ Z i\Xc`[X[\ YiXj`c\`iX fhe]ZkbZ Zl ZikhßikbZÅã^l ^_^]oZl ]h Zk\Z[hnÅh e^`Ze bfihkmZ]h ]Z >nkhiZ %\_*
ObZggZ( -5.,( Xgl[ ?ZkbZ( ,**,%( MZgmh h Zc} \hfh ^g]]Z]^ iheÖmbß\Z( \hfh h ]\l[ Xc`jd f \hfh _hkfZ \ZkZ\m^kÖlmb\Z ]Zl bgm^kZÅã^l
lh\bZbl ^gmk^ iZkmb\biZgm^l ]h ngbo^klh ]Z iheÖmb\Z( lÄh ghÅã^l
jn^
lá
lÄh
^li^\b_b\Z]Zl
i^eZ
k^_^kÑg\bZ
\hglmZgm^
Zh
fng]h
]hl
^g`^gahl ^ ]Zl _Zs^g]Zl ]^ \Z_Ç hn ]^ `Z]h* H \Zlh ]^ Hebo^bkZ
ObZgZ Ç mÄh fZbl bgm^k^llZgm^ ihkjn^ \hglmbmnb nf f^]bZ]hk( ih k Zllbf ]bs^k( ^gmk^ hl i^glZ]hk^l h[\^\Z]hl i^eZ fbl\b`^gZÅÄh [bheá`b\Z \hfh fZk\h gZ \hkkb]Z knfh | Z`m`c`qX~}f ^ Zjn^e^l jn^
oÄh ]^l\ZkmZk Z bg_^kbhkb]Z]^ kZ\bZe ]h khe ]hl ikh[e^fZl i^kmbßg^gm^l iZkZ Z k^_e^qÄh lh\bheá`b\Z( ]^[knÅZg]h)l^ ngb\Zf^gm^ lh[k^ hl _ng]Zf^gmhl lh\bZbl ^ ablmákb\hl ]h ZmkZlh k^eZmboh ]h
;kZlbe* K^llZem^)l^( ihkÇf( jn^ Z ik^h\niZÅÄh ]^ _ng]h lh\bheáß`b\h ^gmk^ hl ^l\kbmhk^l [kZlbe^bkhl \a^`hn Z bfihk Z nmbebsZÅÄh ]^ ghohl fZm^kbZbl ^fiÖkb\hl ^ Z fh[bebsZÅÄh ]^ ghoZl k^_^kÑgß
\bZl
[b[ebh`k{_b\Zl
bgm^kgZ\bhgZbl(
fZl
gÄh
Zem^khn
]^
_hkfZ
kZ]bß\Ze h mhf ^glZÖlmb\h ]Zl in[eb\ZÅã^l ]hl Zghl ]^ -5., ^ -5/,3*
Ċ Đ Ä D Ď A Ć Ǻ Ç A Ç Æ Ä Á Ć C D Ď Ç Đ Â A Ć Ã Ć Ä D Ď Ã Ć
L^ Zl h[kZl ]^ll^l Znmhk^l [kZlbe^bkhl k^ik^l^gmZf fZk\hl iZkZ l^ i^glZk hl ]^lmbghl ]Z gZ\bhgZeb]Z]^( ]^o^)l^ h[l^koZk jn^
l^ bgm^glb_b\Z ghl Zghl ]^ -50, nf ]^[Zm^( jn^ Zmbg`bk{ h l^n Zn`^
3* : ikáikbZ \Zm^`hkbZ g\ ejXd \e kf jfZ`Xc ]^ghmZ Z ]b_^k^gÅZ lbgmhf{mb\Z Zgm^ Z ^qik^llÄh g\ejXd \e kf jfZ`fcÖ^`Zf jn ^ iZllZoZ Z l^k ]hfbgZgm^ gh \hgm^qmh ]Zl \bÑg\bZl
lh\bZbl
^nkhiÇbZl
%\_*
DZkZ]r(
-524(
-532(
-535
^
-54.7
E^i^gb^l(
-55,&* : k^_^kÑg\bZ ]Z ikbf^bkZ ^qik^llÄh Ç Z gZÅÄh( Ç h \hgcngmh ]^ k^eZÅã^l lh\bZbl( ]^ \hg\^iÅã^l( ]^ \hfihkmZf^gmhl jn ^ ^lmÄh ]^ebfbmZ]hl i^eZ m^kkbmhkbZCb]Z]^ ]h >lmZ]h* C { Z l^`ng]Z ^qik^llÄh oh emZ) l^ gbmb]Zf^gm^ iZkZ ikh\^llhl ngbo^klZbl( bg]^i^g]^gm^l ]^ \hhk]^gZ]Zl ]^ m^fih ^ ^liZÅh*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
8/38
/-4 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
gZl ]Ç\Z]Zl ]^ -51, ^ -52,( lh[k^ h \Zk{m^k _^n]Ze hn \ZibmZeblmZ ]Zl
k^eZÅã^l ]^ ikh]nÅÄh gh \Zfih4* =bl\nmbk h \Zfih( g^ll^ \hgm^qmh( ^kZ ]bl\nmbk Z ikáikbZ _hkfZÅÄh ]h >lmZ]h ^ Z \ZiZ\b]Z]^ ]^lm^ ]^ bg_enbk gh ]^lmbgh ]h iZÖl( l^g]h jn^ Z fh]b_b\ZÅÄh ]Z ^lmknmnkZ Z`k{kbZ ZiZk^\^ \hfh \hg]bÅÄh j`e\ hlX efe iZkZ ^ebfbgZk hl h[lm{ß\nehl | bg]nlmkbZebsZÅÄh ^ Z mh]Z fh]^kgbsZÅÄh \nemnkZe ^ iheÖmb\Z Z ^eZ Zllh\bZ]Z* Hl ]kZfZl ]Zl ihineZÅã^l knkZbl( \hfh fblÇkbZ( _hf^(
blheZf^gmh(
[ZbqZ
bglmknÅÄh
^
nf
\^kmh
`kZn
]^
iZllbob]Z]^
iheÖmb\Z(
iZllZkZf Z l^k eb]hl gÄh fZbl \hfh ]^\hkk^gm^l ]^ \ZnlZl _Ölb\Zl
hn gZmnkZbl( \hfh Z f^lmbÅZ`^f( Zl l^\Zl hn f^lfh Zl ]h^gÅZl( fZl \hfh jn^lmã^l lh\bZbl( \ncZ lhenÅÄh ]^fZg]ZoZ nf Z bgm^ko^gßÅÄh iheÖmb\Z* H cXk`]âe[`f ^lmZkbZ gZ kZbs ]^lm^l ikh[e^fZl* Fnbmh fZbl ]h jn^ Zi^gZl nf Z `kZg]^ ikhikb^]Z]^( ^llZ ghÅÄh lb`gb_b\ZoZ nf \hgcngmh ]^ k^eZÅã^l ]^ ih]^k fZk\Z]Zl i^eZ ^qiehkZÅÄh( i^eZ bfihßlbÅÄh ]^ nfZ oh gmZ]^ Zk[bmk{kbZ( i^eZ obh eÑg\bZ( i^eZ ZnlÑg\bZ ]^ ]bk^bmhl( ^ jn^ `ZkZgmbZ |l ^ebm^l Z`k{kbZl nf Z ^ghkf^ bg_enÑg\bZ gZl mhfZ]Zl ]^ ]^\blÄh lh[k^ hl nlhl ]^ k^\nklhl iå[eb\hl ^ gZ bfie^ßf^gmZÅÄh ]^ ZÅã^l iheÖmb\Zl* Gh mÖmneh f^lfh ]Z h[kZ jn ^ l^
mhkgZkbZ
nf
\e{llb\h
]Z
\bÑg\bZ
iheÖmb\Z(
;fife\c`jdf&
=eoX[X
\
Nfkf(
]^ Ob\mhk Gng^l E^Ze %-504&( ^lm{ ln`^kb]h h oÖg\neh ^gmk^ Zl _hkfZl ]^ ]hfbgZÅÄh lh\bZe lh[k^ hl ̀ knihl ln[Zem^kghl ]h \Zfih ^ hl iZ]kã^l \eb^gm^eÖlmb\hl ]^ l^e^ÅÄh ]hl k^ik^l^gmZgm^l iheÖmb\hl*
: lhenÅÄh ikhihlmZ iZllZoZ( ihkmZgmh( i^eZ ^qmbgÅÄh ]h cXk`]âe[`f ih k f^bh ]Z k^ZebsZÅÄh ]^ nf Z k^_hkfZ Z`k{kbZ jn^ Z\Zkk^mZkbZ(
4* FhZ\bk IZef^bkZ bg]b\Z jn ^ Z \hgm^lmZÅÄh ]Z ^qblmÑg\bZ ]^ k^eZÅã^l _^n]Zbl gh fng]h knkZe [kZlbe^bkh m^kbZ l^ bgb\bZ]h \hf h ebokh ]^ Kh[^kmh Lbfhgl^g( @`jkÖi`X =Zf eÜd `ZX [f :iXj`c %-5/3&* H ]^[Zm^ ^gmk^ ablmhkbZ]hk^l `ZgaZ bgm^glbß
]Z]^
Zbg]Z
gh l
Zghl
]^
-50,(
fZl(
l^f
]åob]Z
Ze`nfZ(
Ç
gh l
Zghl
]^
-52,
jn ^ Zl ]blinmZl iheÖmb\Zl ^ bgm^e^\mnZbl Zmbg`^f h l^n Zn`^ \hf h ]^[Zm^ lh\bheá`b\h( ]h jnZe hl m^qmhl ]^ :e [^ kmh IZllhl @nbfZkÄ^l( I lX kif KÄZlcfj [\ DXk`]âe[`f
%-52/&( ]^ :g] k^ p @ng]^k ?kZgd( 9^i`Z lck liX :iXj`c\`iX \ f E `kf [f >\l[Xc`jdf
%-520&( ^ ]^
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
9/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* * /-5
lbfnemZg^Zf^gm^( hl f^bhl ]^ l^ Z\^e^kZk òh ]^l^goheobf^gmh ]Zl
_hkÅZl ikh]nmboZlô iZkZ \hglheb]Zk nf lblm^fZ ]^ f^k\Z]h gZ\bhßgZe( Zll^`nkZk Z ]^fh\kZmbsZÅÄh ]h ^liZÅh iå[eb\h ^ Z_bkfZk nf Z
\nemnkZ Znm^gmb\Zf^gm^ gZ\bhgZe5*
> bfihkmZgm^ ghmZk jn ^ ikZmb\Zf^gm^ mh]hl hl Znmhk^l \hf h[kZl ]^ ]^lmZjn^ gh ]hfÖgbh ]Z lh\bheh`bZ( ]Z ablmákbZ ^ ]Z ^\hghfbZ( ]nkZgm^ Zl ]Ç\Z]Zl ]^ -51, ^ -52,( mbo^kZf ZmboZ iZkmbß\biZÅÄh gh ]^[Zm^( mZgmh in[eb\Zg]h mkZ[Zeahl hkb`bgZbl jnZgmh \hf^gmZg]h hn ]bl\nmbg]h m^l^l ]^ hnmkhl* :eÇf ]hl Znmhk^l c{
\bmZ]hl( ih]^f l^ k e^f[kZ]hl hl ghf^l ]^ G^elhg P^kg^\d Lh]kÇ(
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
10/38
/ . , :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
\ZibmZeblmZ ]^ ikh]nÅÄh( fZl hl Z]o^kl{kbhl gÄh l^ ]^mÑf gZ ^qieb\bmZÅÄh ]h jn ^ \hglblm^f hl ]bk^bmhl ^ h[kb`ZÅã^l ]^ \Z]Z nf ]hl iáehl ]^lmZ k^eZÅÄh \hgmkZmnZe* F^ghl Zbg]Z Zik^l^gmZf
jnZejn^k ikhmh\heh ]^ h[l^koZÅÄh ]^ nf \Zlh ^fiÖkb\h ]^ob]Zßf^gm^ ^lmn]Z]h* H jn^ iZk^\^ Zllbf ik^lb]bk Z eá`b\Z ]Z Zk`nßf^gmZÅÄh Ç fnbmh fZbl nf Z \eZllb_b\ZÅÄh ]hl \hgm^g]hk^l ^gmk^
ZebZ]hl ^ Z]o^kl{kbhl iheÖmb\hl( f^]bg]h)l^ Z jnZeb]Z]^ ]^ nf Zk`nf^gmh i^eZ lnZ \ZiZ\b]Z]^ ]^ bg]b\Zk hkb^gmZÅã^l iZkZ Z mhfZ]Z ]^ ]^\blã^l iheÖmb\Zl Zik^l^gmZ]Zl \hfh fZbl Z\^kmZ]Zl* A { nf Z ]nieZ \hglmknÅÄh iheÖmb\Z ^f ch`h gh ]^[Zm^6 ]^ nf eZ]h( mkZmZ)l^ ]Z \hglmknÅÄh ]h >lmZ]h \hfh bglmknf^gmh ]Z
oh gmZ] ^ \he^mboZ( ]^ hnmkh( mkZmZ)l^ ]^ _ng]Zf^gmZk Z i^kmbgÑg\bZ
]Z ZmnZÅÄh ]h >lmZ]h iZkZ mkZgl_hkfZk k^]^l ]^ lh\bZ[beb]Z]^ ^ ih]^k gh iáeh mkZ]b\bhgZe ]Z gZÅÄh( hn l^cZ( h fng]h knkZe* H XkiXjf ]Z \he^]ob]Z]^ gZ\bhgZe( Zgm^ hl iZ]kã^l bfihlmhl i^eZ \hfi^mbÅÄh bgm^kgZ\bhgZe ^f Çih\Z ]^ ^l \i iX ]i `X ( Ç Zmkb[nÖ]h( Zllbf( | \jkilkliX X^iyi`X lckiXgXjjX[X ( a^k]Z]Z ]h i^kÖh]h \hehgbZe* :h _ZeZk^f ]^ k^_hkfZ Z`k{kbZ( hl iZkmb\biZgm^l ]h ]^[Zm^ k^f^ß
m^f)l^
Z
fn]ZgÅZl(
Zh
f^lfh
m^fih(
ghl
f^\Zgblfhl
]^
mhfZß]Z ]^ ]^\blÄh lh[k^ Z ZÅÄh ]h >lmZ]h( ^ mZf[Çf gZ ]blmkb[nbÅÄh ]h iZmkbfâgbh _ng]b{kbh \hf ^_^bmhl lh[k^ hl oÖg\nehl lh\bZbl jn^ Zll^`nkZf Z lh\bZ[beb]Z]^ ^f f^bh knkZe*
: k^_hkfZ Z`k{kbZ _hb i^k\^[b]Z ghl Zghl ]^ -51, ^ -52, \hfh bglmknf^gmh ih k ^q\^eÑg\bZ ]^ ikhfhÅÄh ]Z bgm^`kZÅÄh ]Z
fZbhk iZkm^ ]Z ihineZÅÄh [kZlbe^ bkZ-, Zh f^k\Z]h ^ | lh\b^]Z]^ iheÖmb\Z* GÄh _hb h[kZ ]h Z\Zlh l^ Z k^_hkfZ Z`k{kbZ ^lm^o^ Zllhß\bZ]Z Zh ZeZk`Zf^gmh ]h f^k\Z]h bgm^kgh ^ | ^qiZglÄh ]Zl [Zl^l ]h \k^l\bf^gmh bg]nlmkbZe( ihbl Z \hglmknÅÄh ]Z ^\hghfbZ gZ\bhßgZe( jn^ lni^kZll^ Zl fZs^eZl a^k]Z]Zl ]Z ^\hghfbZ \hehgbZe( `Zgahn
^lmZmnmh
]^
ikh[e^fZ)\aZo^
]^
-501
ZmÇ
h
`hei^
]^
-520
-,* 3, " ]Z ihineZÅÄh obobZ gh \Zfih ^f -51,( \hgmkZ /," ^f -54, %\_* LZ\al( Ibga^bkh ^ Pbea ^bf ( .,,-&*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
11/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* /.-
%?nkmZ]h( -515 ^ -520&( ^ ikhll^`nbn l^g]h m^fZ \^gmkZe ZmÇ h _bf ]h k^`bf^ fbebmZk* Bgm^`kZk ihineZÅã^l knkZbl blheZ]Zl ihk _hkÅZ ]Zl lh[k^oboÑg\bZl ]h eZmb_åg]bh gh lblm^fZ ]^ f^k\Z]hl _hkfZß
]hk^l ]^ ik^Åh( iZkZ ^fik^`Zk h \hg\^bmh ]^ DZke IheZgrb %-54,&( iZk^\bZ lb`gb_b\Zk | Çih\Z khfi^k \hf h Zllbf \aZfZ]h ]nZeblfh
^lmknmnkZe jn ^ \hg]^gZoZ iZk\^eZ \hglb]^k{o^e ]Z ihineZÅÄh gZß\bhgZe | fZk`bgZeb]Z]^ ^ Zh XkiXjf %\_* Hebo^bkZ( -53.&* LÄh Zl
ikáikbZl
\Zm^`hkbZl
]^
i^k\^iÅÄh
]hl
Z`^gm^l
]h
fng]h
knkZe
jn^ fn]Zf ihk ^llZ Çih\Z* : bfZ`^f ]h bg]he^gm^ B\ ZX LXkl Ä ^\ebilZ]Z i^eZ ]h \ZfihgÑl( ]h ihll^bkh ^ ]h mkZ[ZeaZ]hk knkZe* H ]bl\nklh lh[k^ Zl mkZgl_hkfZÅã^l ^f \nklh gh fng]h knkZe
^lmZoZ( ^gmÄh( ^lmk^bmZf^gm^ obg\neZ]h | _ZeZ lh[k^ Z ^ohenÅÄh ]Z
gZÅÄh( \hfh \hfngb]Z]^ ^\hgâfb\Z ^ \hfngb]Z]^ iheÖmb\Z* IhßkÇf( h ^glZÖlfh \hfh `Ñg^kh \hgmbgnZoZ Z ik^]hfbgZk*
H `hei^ ]^ -520 Zem^khn kZ]b\Zef^gm^ Zl \hg]bÅã^l ]h ]^[Zm^
^ Zl k^eZÅã^l ^gmk^ ikh]nÅÄh bgm^e^\mnZe \ ZÅÄh iheÖmb\Z* : jn^[kZ ]h >lmZ]h ]^ ]bk^bmh gÄh lá [ehjn^hn Zl \Zkk^bkZl ]hl ik^m^g]^gm^l Z _hkfneZ]hk^l ]^ nf Z ghoZ `[\fcf^`X hn ZlckliX eXZ`feXc& k^l^koZg]h
mZbl
_ngÅã^l
iZkZ
Z
\hg\hkkÑg\bZ
k^lmkbmZ
]h
k^]nsb]h
\Ök\neh
]^
Z]^imhl ]h [bgâfbh j\^liXe~XA[\j\emfcm`d\ekf iheZkbsZ]h i^eZ >l\heZ Lni^kbhk ]\ @n^kkZ( \hfh i^kfbmbn jn^ ̀ knihl ]^ fbebmZk^l ]^ ZemZ
iZm^gm^ ]^lmbmnÖll^f mh]hl hl kboZbl iheÖmb\hl \ b]^heá`b\hl ]\ \Zkß`hl iå[eb\hl %ZmkZoÇl ]hl Zmhl bglmbmn\bhgZbl ^ BIFl&( Z_Zlmhn bgm^ße^\mnZbl ]hl \Zk`hl ]^ i^ljnblZ]hk( ]^ ]h\^gm^ hn ]^ Z]fbgblmkZÅÄh \b^gmÖ_b\Z ^ k^ikbfbn ]nkZf^gm^ hn ebjnb]hn hl k^ik^l^gmZgm^l iheÖ) ]^hl ^ lbg]b\Zbl ]^ hkb`^gl ihineZk^l ^ \Zfihg^lZl* @knihl ]^ fbebmZk^l ]^ ZemZ iZm^gm^ ]Zl mkÑl ZkfZl bfinl^kZf)l^ \hfh ågb\hl
`nZk]bã^l ]h lZ`kZ]h gZ\bhgZe ^ k^]nsbkZf mh]hl hl ]^fZbl l^mhk^l ]Z ^ebm^ Zh ^lmZmnmh ]^ _hkÅZl ZnqbebZk^l* BglmbmnÖkZf Zbg]Z f^\Zgblßfhl
]^
l^e^ÅÄh
iZkZ
\Zk`hl
Z\Z]Ñfb\hl
hn
]^
Z]fbgblmkZÅÄh
\b^gmÖß_b\Z ^qb`bg]h Z_bgb]Z]^ ]^ \Zm^`hkbZl ]^ i^k\^iÅÄh ^ ]^ ^qik^llÄh ]h i^glZf^gmh( \hfh _hb h \Zlh ]Z h[kb`Zmhkb^]Z]^ ]^ _hkg^\^k Xk\jkX[f `[\fcÖ^`Zf
Zmkb[nÖ]h i^eh =HIL iZkZ Z ghf^ZÅÄh ]^
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
12/38
/ . . :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
\hg\nklZ]hl( hn Zbg]Z ]Z Zjnb^l\Ñg\bZ ]h LGB óf^]bZgm^ Zl \hßga^\b]Zl ]` Z_ Xj í iZkZ h Z\^llh Z ^fik^`hl iå[eb\hl _^]^kZbl* H \k^l\bf^gmh \hglmZgm^ ]hl ]biehfZ]hl i^eZl ngbo^klb]Z]^l \ah\Z)
oZ )l^ \hf Zl k^lmkbÅã^l \k^l\^gm^l bfihlmZl |l fh]Zeb]Z]^l ]^ ^q^k\Ö\bh ]Zl ]b_^k^gm^l \hfi^mÑg\bZl bgm^e^\mnZbl* GÄh l^kbZ ]^ l^ ^lmkZgaZk jn^( ghl .- Zghl ]^ Zk[Ömkbh( ^lmkZmÇ`bZl iheÖmb\Zl ^ bgm^ße^\mnZbl fnbmh oZkbZ]Zl ^ ]bo^klb_b\Z]Zl m^gaZf lnk`b]h gh ]hfÖgbh
]hl \b^gmblmZl( fZl h }gbfh jn^ ik^]hfbghn _hb ]^ k^ohemZ*Hl ]^[Zm^l lh[k^ Z hl\jk}f
X^iyi`X ihebmbsZkZf)l^ _hkm^f^gm^(
ihk nf eZ]h( gZ m^gmZmboZ ]^ ]^_bgbk \eZll^l hn \ZfZ]Zl k^ohenß\bhg{kbZl jn^ in]^ll^f l^k fh[bebsZ]Zl \hgmkZ h k^`bf^ fbebmZk* Ihk hnmkh eZ]h( Z ]^kkhmZ ]^ -520 _hb Zmkb[nÖ]Z Z ^kkhl ]^ \hg\^ißÅÄh ]Zl _hkÅZl ZmnZgm^l gh ikh\^llh ablmákb\h ^ ]^ ZebZgÅZl iheÖßmb\Zl _k{`^bl \hglmknÖ]Zl lh[k^ mZbl [Zl^l( iZkmb\neZkf^gm^ gh mh ß\Zgm^ Ä ihlbÅÄh ]^ eb]^kZgÅZ ]Z [nk`n^lbZ bg]nlmkbZe iZkZ \hglheb]Zk nf ikhc^mh gZ\bhgZe ]^ ]^l^goheobf^gmh* >kZ \hfh l^ Zi^eZk iZkZ h ^g_k^gmZf^gmh ]bk^mh ^gmk^ hl `knihl ln[Zem^kghl ^ Zl ^ebm^l fbebmZk^l ^ l^nl ZebZ]hl _hll^ ln_b\b^gm^ iZkZ Z ]^kkn[Z]Z
]h
k^`bf^
]^
^q\^ÅÄh*
FnbmZl
o^ s^l
_hb
Z
g^\^llb]Z]^
]^
^gm^gß]^k h _kZ\Zllh ]^llZl m^gmZmboZl ]^ fh[bebsZÅÄh ]Z l \ZfZ]Zl ihineZk^l iZkZ Z k^lblmÑg\bZ Zh fh]^eh iheÖmb\h ^ ^\hgâfb\h jn^ fhmbohn hl bgo^lmbf^gmhl ikh_bllbhgZbl ^ i^llhZbl( g^\^ll{kbhl Zh mkZ[Zeah ^fiÖkb\h fhgh`k{_b\h ]Z iZkm^ ]^ cho^gl i^ljnblZ]hk^l ^f _bgZe ]h l Zghl ]^ -52, %@Zk\bZ Ck *( -550&* : iZbqÄh \b^gmÖ_b\Z
_hb _k^jç^gm^f^gm^ k^_hkÅZ]Z \hfh ZgmÖ]hmh | _knlmkZÅÄh ]^ Zmbß ob]Z]^ fbebmZgm^ kZ]b\Ze ]^ ^qi^kbf^gmZk Z ZiÉk`ZX [Xj XidXj( =^
jnZejn^k _hkfZ( ik{mb\Zl iheÖmb\Zl ^ ik{mb\Zl bgm^e^\mnZbl ]^bqZkZf
]^ l^ k i^k\^[b]Zl( \hf h iZllZk ]h m^fih( \hfh ]nZl _Z\^l ]Z f^lfZ fh^]Z7 ^f[hkZ ^lmk^bmZf^gm^ k^eZ\bhgZ]Zl( Z_bgb]Z]^l ]^
nf
mbih
gÄh
bfieb\ZoZf
fZbl
Z_bgb]Z]^l
]h
hnmkh*
:
Zk`nf^gmZßÅÄh \hf [Zl^ ^f ]Z]hl ^fibkb\Zf^gm^ \hglmknÖ]hl m^o^ ZÖ( \^kßmZf^gm^( nf ]^ l^nl _ng]Zf^gmhl fZbl láeb]hl* : k^mákb\Z ]Z i^klnZlÄh \b^gmÖ_b\Z( jnZejn^k jn ^ _hll^ Z \hfihlbÅÄh ]h iå[eb)
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
13/38
O> K> =: L =: JN>LMîH :@ Kû KB :* ** /. /
\h e^bmhk ]Zl in[eb\ZÅã^l ^f \bÑg\bZl lh\bZbl( \hgjnblmhn Z]^imhl ]^l]^ ^gmÄh k^_kZm{kbhl | k^mákb\Z ]h Zi^eh lbfie^l Z Z_bgb]Z]^l ihebmb\Zf^gm^ \hglmknÖ]Zl* > ]^ l^ k^llZemZk jn^( _hll^ ^f obkmn ß
]^ ]h ^qÖebh _hkÅZ]h cngmh Z iZÖl^l fZbl ]^l^goheob]hl \b^gmb_bß\Zf^gm^( _hll^ iZkZ \hgjnblmZk Z \hgob\ÅÄh ]^ l^nl iZk^l bgm^kßgZ\bhgZbl jn^[kZg]h h \oÉc`f `ek\ief( Z]hmhn)l^ ^f ^l\ZeZ \k^l\^gm^ hl iZ]kã^l bgm^kgZ\bhgZbl ]^ bgo^lmb`ZÅÄh ^f \bÑg\bZl lh\bZbl*
, =>L>GGMH =H L L >KMñ>L > :
I KH?BLLBHG:EBS:xïH = HL GMBLM:L L H
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
14/38
/ .0 :?KîGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
Fn]ZkZf hl m^fZl mkZmZ]hl( Zl bgm^kkh`ZÅã^l \hglb]^kZ]Zl i^kmbß
g^gm^l i^eZ k^_e^qÄh \b^gmÖ_b\Z( hl fÇmh]hl ^ Zl mÇ\gb\Zl nmbebsZ]hl iZkZ Z hi^kZ\bhgZebsZÅÄh ^fiÖkb\Z ]hl ikh[e^fZl ]^_bgb]hl m^hkb\Zßf^gm^( hl ikh\^]bf^gmhl Z]hmZ]hl iZkZ Z Zg{ebl^ ]h fZm^kbZe \he^mZß
]h ^ iZkZ Z ^eZ[hkZÅÄh ]hl fh]^ehl ^qieb\Zmbohl ^( _bgZef^gm^( Zl k^mákb\Zl ]^ oZeb]ZÅÄh*
:h ln[f^m^k Zl jn^lmã^l Zgm^kbhkf^gm^ Z[hk]Z]Zl Zh \kboh ]Z i^ljnblZ ^fiÖkb\Z lblm^f{mb\Z( Zem^kZf)l^ Zl bgm^kkh`ZÅã^l i^kmbg^gßm^l
^
ghohl
fÇmh]hl
^
mÇ\gb\Zl
iZllZf
Z
l^k
nmbebsZ]hl
iZkZ
Z
hi^kZ\bhgZebsZÅÄh ]h l ikh[e^fZl l^e^\bhgZ]hl iZkZ ^qZf^ Zikh_ng]Z]h* >llZl fh]b_b\ZÅã^l h[l^ko{o^bl ih k lbfie^l e^bmnkZ
]Zl in[eb\ZÅã^l ^lmÄh Zllh\bZ]Zl |l fn]ZgÅZl \hkk^eZmZl ghl iZ ß]kã^l ]^ ikh_bllbhgZebsZÅÄh ]h ^li^\bZeblmZ ^f ^lmn]hl ]h f^bh knkZe6 mh]h \he^`Z ih]^ Z\^llZk hl Zlii`ZlcX m`kX\ ^lmh\Z]hl i^eh [Zg\h ]^ ]Z]hl EZmm^l ]h ll^l ghohl
iZ]kã^l ikh_bllbhgZbl ]^i^g]^kZf( ^f eZk`Z f^]b]Z( ]hl ^l_hkÅhl ^ ]Z m^gZ\b]Z]^ ]^ cho^gl \b^gmblmZl lh\bZbl( fZl mZf[Çf ]Z oZlmZ \kbZÅÄh ]^ ikh`kZfZl ]^ iál)`kZ]nZÅÄh ^ ]^ \^gmkhl ]^ i^ljnblZ jn^ khfi^kZf( ]^ _hkfZ ]nkZ]hnkZ( Zl ebfbmZÅã^l Zgm^kbhkf^gm^ ^qblm^gm^l | ]^]b\ZÅÄh ^q\enlboZ | Zmbob]Z]^ bgm^e^\mnZe ^li^\bZebsZß]Z* Ghohl ^lmbehl ]^ ikh]nsbk \hga^\bf^gmh ^lmÄh( mZf[Çf g^ll^
]h Fnl^n GZ\bhgZe( l^g]h k^lihgl{o^e i^eZl i^ljnblZl ]^l^goheob]Zl gh Ghk]^lm^ ghl jnZ]khl ]h Ikhc^mh ]^ =^l^goheobf^gmh K^`bhgZe
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
15/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* * / . 1
]hfÖgbh( ^lmk^bmZf^gm^ Zllh\bZ]hl Z ghoZl fZg^bkZl ]^ ikZ]\Zk( \hg\^[^k ^ ih]^k ln[lblmbk ]h mkZ[Zeah bgm^e^\mnZe*
: i^ljnblZ ]^ \Zfih `ZgaZ nf ik^lmÖ`bh jn^ lá \hga^\^kZ gh
iZllZ]h ^f \Ök\nehl k^lmkbmhl-.6 hl Znmhk^l k^bobg]b\Zf \hf hk`neah
h \Zk{m^k fhgh`k{_b\h ]^ lnZl k^_e^qã^l ^f Zihbh ]Z \hgmkb[nbÅÄh
m^ákb\Z ^ f^mh]heá`b\Z ]^ l^nl ^l\kbmhl* Bllh l^kbZ lh[k^mn]h o^k] Zß]^ iZkZ Zl Zg{ebl^l Zgmkhiheá`b\Zl hg]^ l^ ih]^kbZ ]bs^k òjn^ l^f \Zfih gbg`nÇf m^f ]bk^bmh | iZeZokZô* :l ikbf^bkZl ]bll^kmZÅã^l ]^ f^lmkZ]h
]h
II@:L
]h
Fnl^n
GZ\bhgZe
gh
bgÖ\bh
]hl
Zghl
]^
-53,-/( \hfh >i\ek\j [\ =ogXej}f \ =jkilkliX 9^iyi `X& ]^ Hm{obh @nbßea^kf^ O^eah %-53.&( 9 FX ~}f [fj @fd\ej& ]^ Er`bZ Lb`Zn] %-54,&( 9 ;fcfe`qX~}f 9 c\d} ef NXc\ [f AkXaXÉ'E`i`d& ]^ @bkZe]Z L^r_^kma %-530&( \hglmbmn^f [hgl ^q^fiehl ]Z knimnkZ bgmkh]nsb]Z i^eZ oZehkbsZÅÄh ]Z fhgh`kZ_bZ \hfh \hg]bÅÄh j`e\ hlX efe ]Z ^eZ[hkZÅÄh m^ákb\Z*
MZf[Çf g^llZ Çih\Z a{ nf Z oZehkbsZÅÄh ]Z ^gmk^oblmZ ]bk^mZ \hf
hl Z`^gm^l lh\bZbl iZkZ l^ \ZimZk Zl k^ik^l^gmZÅã^l bf^]bZmZl \hfh
nf bglmknf^gmh bg]bli^gl{o^e ]^ \hfik^^glÄh ]Z k^Zeb]Z]^ lh\bZe7 h h[c^mboblfh \^]^ m^kk^gh ]bZgm^ ]Z i^k\^iÅÄh ]^ jn^ Zl \Zm^`hß
kbZl
]^
]bl\nklh
^
]^
i^glZf^gmh
gÄh
ih]^f
l^k
\hglb]^kZ]Zl \hfh nf f^kh k^_e^qh ]Zl \hg]bÅã^l fZm^kbZbl ]^ ^qblmÑg\bZ %m^hß
kbZl ]Z \hgl\bÑg\bZ k^_e^qZ&( fZl \hfh lb`ghl Zk[bmk{kbhl jn ^ \hgmkbß[n^f | \hglmknÅÄh ]Z fZm^kbZeb]Z]^ f^lfZ ]h fng]h lh\bZe* H
-.* GÄh Ç ^lmkZgah jn ^ Z fhgh`kZ_bZ ] ^ :g mhgbh l\heZ
]^
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
16/38
/ .2 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
\k^l\bf^gmh ]Z Zgmkhiheh`bZ lh\bZe Z iZkmbk ]Z bglmbmn\bhgZebsZÅÄh ]h II@:L+FG \hgmkb[nbn iZkZ k^eZmbobsZk mZgmh h ^\hghfb\blfh fZkßqblmZ jnZgmh Z hkmh]hqbZ ]nkda^bfbZgZ jn^ l^ oZebZ ]Zl i\^iXj [f dÄkf[f iZkZ mkZmZk Zl \Zm^`hkbZl ]^ i^glZf^gmh \hfh ik^ghÅã^l Z
l^k^f Z_ZlmZ]Zl* :l k^ik^l^gmZÅã^l ]hl Z`^gm^l iZllZkZf Z l^k mkZmZ]Zl \hfh iZkm^l ]h fng]h lh\bZe mÄh k^e^oZgm^l jnZgmh jnZeß
jn^k bgm^kZÅÄh h[l^koZ]Z i^eh i^ljnblZ]hk* IZkZ oh emZkfhl Zh
^q^fieh
Zgm^kbhk(
g^ganf
Zgmkhiáeh`h
hnlZkbZ
]^l]^
^gmÄh
_ZeZk
]h
\hgmkZmh ]^ iZk\^kbZ l^f lZ[^k \hf jn^ \Zm^`hkbZl o^k[Zbl mZgmh Z
_ZfÖebZ ]^ mkZ[ZeaZ]hk^l jnZgmh h ikhikb^m{kbh ]^ m^kkZl ghf^ZoZf Zl bgm^kZÅã^l lh\bZbl iZkZ h ^lmZ[^e^\bf^gmh ]Zjn^eZ k^eZÅÄh \hgmkZßmnZe* Hl m^fZl ]hfbgZgm^l iZllZkZf Z l^k h \hga^\bf^gmh ]Zl \Zm^`hkbZl lh\bZbl lh[k^mn]h ]^ `knihl ln[Zem^kghl ^ lnZ _hkfZ iZkmb\neZk ]^ \hg\^[^k^f Z m^fihkZeb]Z]^ ^f jn^ ^lmZoZf bgl^kbß]hl %h jn^ ^kZ iZkZ ^e^l h fng]h mkZ]b\bhgZe ^ h jn^ ^kZ h fng]h ik^l^gm^& ^ h ^liZÅh _Ölb\h ^f jn^ l^ ^g\hgmkZoZf*
> g^ll^ fhf^gmh jn^ `ZgaZf ^ob]Ñg\bZ hl ghohl `knihl ]^ ZllZeZkbZ]hl knkZbl( \hfh hl YÖ`Xj']i`Xj& hl ZcXe[\jk`efj [\ gfe kX [\
il X (
hl
mfcXek\j (
\ncZ
^qblmÑg\bZ
lá
ih]bZ
l^k
]^l\kbmZ
\hf
[Zl^
^f
nf Z hi^kZÅÄh ]^ k^\hglmknÅÄh ]Zl k^eZÅã^l ]^ k^\knmZf^gmh ^ l^e^ÅÄh ]^ mkZ[ZeaZ]hk^l ]Zl `kZg]^l _Zs^g]Zl ^ ]hl ^g`^gahl ]^ ZÅå\Zk lh[ Z _hkfZ ]^ Zfcfefj ( dfiX[fi\j ^ X^i\^X[fj A* :llbf ( mZf[Çf _hkZf ^lmn]Z]Zl Zl ik{]\Zl ^ Zl k^ik^l^gmZÅã^l ]^ ghß
ohl Z`^gm^l lh\bZbl \hfh h \Zfi^lbgZmh ]^ _khgm^bkZ %O^eah( -532 ^ Fnlnf^\b( -544&( hi^k{kbhl ]h ZÅå\Zk %Ehi^l( -532&( lbmbßZgm^l ^ i^jn^ghl ikhikb^m{kbhl %LZgmhl( -5347 A^k^]bZ( -5357
FZk]gl( -5357 @Zk\bZ Ck*( -54/7 FhnkZ( -5447 G^o^l( -54- ^ -545& ^ g^`h\bZgm^l ^f _^bkZl %IZef^bkZ( -53,7 @Zk\bZ( -533&( Zkm^lÄhl
%:eobf(
-53.&
^
fZk`bgZebsZ]hl
nk[Zghl
]^
hkb`^f
knkZe
%LbeoZ(-0* IZkZ k^_^kÑg\bZl \hg\k^mZl ]^ Zg{ebl^l fhgh`k{_b\Zl lh[k^ ^llZl \Zm^`hkbZl
lh\bZbl( o^ k Lb`Zn] %-535& ^ Lmhed^ %-532&* O bg ]h ]Z lh\bheh`bZ( h mkZ[Zeah ]^ FZkbZ ]Z
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
17/38
O> K> =: L =: JN>LMwH :@ Kû KB :** /. 3
-53-&* GÄh Ç h[kZ ]h Z\Zlh l^ ]bo^klb]Z]^ ^ ]b_^k^g\bZÅÄh lh\bZe ^kZf máib\hl k^\hkk^gm^l gh l ]^[Zm^l ]hl Zghl ]^ -53,( fhf^gßmh ^f jn^ g^ganfZ ahfh`^g^b]Z]^ ZiZk^\bZ \hfh ^ob]^gm^ jnZgß]h ^kZf ^lmn]Z]hl ]^ _hkfZ \hg\k^mZ hl `knihl ln[Zem^kghl gh \Zfih* Eh`h( g^ganfZ ZÅÄh ]^ \eZll^ ]^]nsb]Z ]^ nf Z Zg{ebl^ ]Z ihlbÅÄh h\niZ]Z gZ ^lmknmnkZ lh\bZV( ^ d \ e f j Zbg]Z gZ ^\hgâß
fb\Z( ^g\hgmkZoZ _ng]Zf^gmh gh l mkZ[Zeahl fhgh`k{_b\hl* >_^mbß oZf^gm^(
^llZl
fhgh`kZ_bZl
d fjk iXmXd
X
\ o k i \ d X ̀
dgfik{eZ `X
]h
Z\^llh | ikhikb^]Z]^ ]Z m^kkZ gZ ]^_bgbÅÄh ]h l `kZnl ]^ eb[^k]Z]^ ^ ]^ ZnmhghfbZ ]Zl _ZfÖebZl \b^ mkZ[ZeaZ]hk^l( mZgmh gh jn^ ]bs k^li^bmh Zh Z_}f [\ ZXjX jnZgmh Zh m^kk^gh ]h jÉk`f hn ]h if~X[f(
fZl gÄh ih]bZf l^k nlZ]Zl ]bk^mZf^gm^ \hfh _ng]Zf^gmhl ]^ nf ikhc^mh ^li^\Ö_b\h ]^ k^_hkfZ Z`k{kbZ hn ]^ ghoZl ]^_bgbÅã^l
\hgmkZmnZbl ]^ ZllZeZkbZ]hl Z`kÖ\heZl* : e^`bmbfb]Z]^ bgm^e^\mnZe( g^ll^ fhf^gmh( gÄh l^ \hg_ng]bZ \hf Z e^`bmbfb]Z]^ iheÖmb\Z( ^f[hkZ bllh l^ ]^o^ll^ mZgmh |l k^lmkbÅã^l bfihlmZl i^eh k^`bf^
fbebmZk jnZgmh | ^eZ[hkZÅÄh ikh`k^llboZ ]^ nf Z ghoZ oblÄh ]h
lb`gb_b\Z]h
]h
mkZ[Zeah
bgm^e^\mnZe
^gmk^
\b^gmblmZl
lh\bZbl*> bgm^k^llZgm^ ghmZk jn ^ l^ ]^]b\Zk Zh mkZ[Zeah f^mb\nehlh ]^
i^ljnblZ ^kZ( gZ h\ZlbÄh( i^k\^[b]h \hfh nfZ enmZ \hgmkZ Z \^glnkZ iheÖmb\Z ^ h lbeÑg\bh _hkÅZ]h lh[k^ m^fZl mb]hl i^ehl ]ÇlihmZl \hfh ]^eb\Z]hl* : l^jçÑg\bZ ablmákb\Z fhlmkZkbZ jn ^ ^llZ ]^]b\ZÅÄh fbllbhg{kbZ Zh mkZ[Zeah ^fiÖkb\h gÄh \a^`hn Z ^qieb\bmZk h _ng]Zßf^gmh Çmb\h ]Z ghoZ ihlmnkZ ikh_bllbhgZe ^( ihk \hgl^`nbgm^( gÄh ]f iX d \kbZ]Zl [Zkk^bkZl ebok^f^gm^ ^eZ[hkZ]Zl i^ehl \b^gmblmZl j f ù Z`X`j ]^ k^`neZÅÄh ]h mk}glbmh ^gmk^ \Zkk^bkZl ]^ i^ljnblZ]hk ^ \Zkßk^bkZl ]^ ihbÖç\h g if ]` jj `f e X c& hn [ \ k`klcXi [ \ Z X i ^ f j ]Z XckX Z]fbßgblmkZÅÄh* :i ^gZl Zl ^qb`Ñg\bZl ]h jn^ iZllhn Z l^k \hglb]^kZ]h nf
mkZ[Zeah
\b^gmÖ_b\h
\hgobg\^gm^
iZkZ
hl
iZk^l
k^lmkbg`bkZf(
]^
_Zmh(
Z
^_b\{\bZ ]Zl ^lmkZmÇ`bZl ]^ iheÖmb\h hn fbebmZgm^ Z m^fih bgm^`kZe
Zllh\bZ]Zl | \hg]bÅÄh ]^ i^ljnblZ]hk ZfZ]hk ^f \bÑg\bZ lh\bZbl*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
18/38
/ . 4 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
^ hl `knihl ln[Zem^kghl( ]^gmkh ]h ^liZÅh lh\bZe( mZgmh gZ \b]Z]^ jnZgmh gh \Zfih( gÄ h ]^bqhn ]^ ZikhqbfZk Z k^eZÅÄh ^gmk^ hl i^ljnblZ]hk^l ^ Zl k^ik^l^gmZÅã^l ]hl `knihl lh\bZbl( \hfh lbgß]b\ZeblmZl( f^f[khl ]^ iZlmhkZbl ]Z m^kkZ ^ nk[ZgZl( Zllh\bZÅã^l
]^ fhkZ]hk^l( ^gmk^ hnmkhl*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
19/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* * / . 5
IZg` %-535&( KZeia =^ebZ lmZ]h ^ ]Z gZÅÄh [kZlbe^bkhl _hkZf l^g]h ln[lmbmnÖ]hl ih k fhgh`kZ_bZl ]^]b\Z]Zl | Zg{ebl^ ]^ \Zm^`hkbZl iZkmb\neZk^l ]hl `knihl ln[Zeß
m^kghl
knkZbl(
\hfh
hl
YÖ`Xj']i`Xj&
gh
\Zlh
]^
FZkbZ
]Z
_^mboZßf^gm^( ]^gmk^ hl lh\báeh`hl ]Z `^kZÅÄh ik^\^]^gm^( ihn\hl _hßkZf hl jn^( \hfh G Z kym`f cXee` %-532& ^ EX i`X AjXliX I^k^bkZ ]^ Jn^bkhs %-53/&( iZllZkZf Z _Zs^k ]h mkZ[Zeah fhgh`k{_b\h Z _hkß
fZ
]^
]^l^goheobf^gmh
]^
lnZl
h[kZl
^
]^
lnZl
k^_e^qã^l*
MZ fß[Çf gh \Zlh ]h l lh\báeh`hl Z Zm^gÅÄh fZbl Z\nkZ]Z _hb ]bli^glZß]Z |l \Zm^`hkbZl ]^ Znmh\eZllb_b\ZÅÄh ]h l Z`^gm^l lh\bZbl( ^f[hkZ
^g\hgmkZ)l^ ] i \ h ä \ e k \ d \ e k \ X e y c ` j \ j [ f j ]Z]hl \ j k X k É j k ` Z f j \^glbm{kbhl ikh]nsb]hl i^eZl Z`Ñg\bZl h_b\bZbl( \hfh h B;@>( hn Zbg]Z nmbebsZÅÄh ]^ jn^lmbhg{kbh ikáikbh* >f lh\bheh`bZ nlhn)l^ fZbl _k^jç^gm^f^gm^ ]h jn^ gZl fhgh`kZ_bZl Zgmkhiheá`b\Zl fÇßmh]hl jnZgmbmZmbohl( jn ^ i^k]^kZf nf ihn\h ]h ik^lmÖ`bh ghl Zghl ]^ -53, ihk _hkÅZ ]Z [ZbqZ \hg_bZ[beb]Z]^ ]hl ]Z]hl h_b\bZbl(
fZgbineZ]hl _k^jç^gm^f^gm^ i^ehl m^\gh\kZmZl eb`Z]hl Zhl fbebß
mZk^l
iZkZ
bfi^]bk
mh]Z
\hglmZmZÅÄh
]^l_Zohk{o^e
Zhl
knfhl
jn^
^gmÄh mhfZoZ h ]^l^goheobf^gmh ^\hgâfb\h ]h ;kZlbe* K^llZem^) l^ Zbg]Z Z \heZ[hkZÅÄh ^gmk^ lh\báeh`hl ^ ^\hghfblmZl knkZbl gZ
Zg{ebl^ ]Z fh]^kgbsZÅÄh Z`kÖ\heZ ]h iZÖl( ^fbg^gm^f^gm^ \^gmkZ]Z gh i^k_be m^\gheá`b\h ]h l ikh]nmhk^l( gZ mbiheh`bZ ]h l ikh]nmhl
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
20/38
//†& :?DúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
oh emZ ]h l iZkZ Z ^qihkmZÅÄh hn iZkZ h \hglnfh bgm^kgh( hn f^lßfh gZ \ZiZ\b]Z]^ ]^ k^lihlmZ Zhl ^lmÖfnehl ikhihk\bhgZ]hl i^eZ
_enmnZÅÄh ]hl ik^Åhl ]hl ikh]nmhl* : ^\hghfbZ knkZe ]^l^goheo^n)l^ f^ghl \hfh nfZ ^li^\bß
Zeb]Z]^ ]^gmkh ]h l ikh`kZfZl ]^ iál)`kZ]nZÅÄh ^f ^\hghfbZ bfieZgmZ]hl Z iZkmbk ]^ -522 %\_* Ehnk^bkh( -553&( hg]^ ikbfZf
i^eZ ZnlÑg\bZ ]^llZ ]bl\biebgZ ^f l^nl \nklhl bglmbmnbÅã^l \hfh INI@> ^ >:>LI( ]Z ?ng]ZÅÄh @^måebh OZk`Zl( ]h jn^ gh
bgm^kbhk
]^
ngbo^klb]Z]^l
oh emZ ]Zl(
_ng]Zf^gmZef^gm^(
iZkZ
Z
ikhfhÅÄh ]^ i^ljnblZl Z`khgâfb\Zl ^ o^m^k bg{kbZl( \hfh Z N?KKC( N?O ^ ;hmn\Zmn* ?Zmh Ç jn^ Z ^\hghfbZ knkZe _hb _k^jç^gm^f^gßm^ ]hfÖgbh ]^ k^\hgo^klÄh iZkZ ^g`^ga^bkhl Z`kâghfhl( Zllbf
\hfh Z ^\hghfbZ _bgZg\^bkZ _hb _k^jç^gm^f^gm^ ]hfÖgbh ]^ k^\hgo^klÄh iZkZ ^`k^llhl ]Zl ]^fZbl ^l\heZl ]^ ^g`^gaZkbZ*
ChlÇ @kZsbZgh ]Z LbeoZ( jn^ \nklhn ^llZ mkZc^mákbZ( \hhk]^ghn( jnZg]h ^f ;hmn\Zmn( nf ebokh jn^ _b\hn _Zfhlh ihk k^`blmkZk Z \hgmkb[nbÅÄh lb`gb_b\ZmboZ ]^ i^jn^ghl ikh]nmhk^l ]^ [Zl^ _ZfbßebZk gh ikh]nmh Z`kÖ\heZ `eh[Ze( =j kil kliX 9^iyi `X \ Hif[l~}f [\
KlYj`jkÇeZ`X
eX
9^i`Zl ckl iX
:iXj`c\`iX
%-534&*
:
^lm^
ebokh
l^
l^`nbn nf hnmkh( Ziál h bg`k^llh ]h Znmhk gZ Ngb\Zfi( jn^ [nl\ZoZ
\ZkZ\m^kbsZk Z df[\ie`qX~}f [fcfifjX %-54.&* : Ngb\Zfi h\niZ( ]h ihgmh ]^ oblmZ ]Z ^\hghfbZ knkZe( nf en`Zk ]^ ]^lmZjn^( ihbl
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
21/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* **
Zik^\bZ]Z ZmkZoÇl ]h ebokh ;Xg`kXc \ Hifgi`\[X[\ >le[`yi`X ( ]^ FZkbZ ]^ GZsZk^ma PZg]^ke^ r %-535&( ^ ]^ LÇk`bh LbeoZ( =o gXej} f ;X]\\`iX \ Gi`^\ej [X Ae[âjki`X ef :iXj`c %-532&* K^llZem^)l^ Zbg]Z h mkZ[Zeah ]^ MZf Zl Lsfk^\lZgrb %-535& lh[k^ Z k^`neZÅÄh ^lmZmZe ]h f^k\Zß]h ]^ ikh]nmhl ]^kboZ]hl ]h ZÅå\Zk i^eh Bglmbmnmh ]h :Åå \Zk ^ ]h ûe\hh e( [^f \hfh l^n ^lmn]h ]hl ák`Ähl ]^ i^ljnblZ ^ ]^ ^qm^glÄh jn ^ fh]b_b\ZkZf ikh_ng]Zf^gm^ Z k^eZÅÄh ^glbgh)i^l)
jnblZ)^qm^glÄh
gh
]hfÖgbh
Z`kÖ\heZ*?hb ^gmk^ hl ^\hghfblmZl Z`kÖ\heZl jn^ fZbl l^ ]^l^goheß
o^n Z i^ljnblZ lh[k^ Z f^\ZgbsZÅÄh ]h ikh\^llh ]^ mkZ[Zeah ^ lh[k^ Z bgmkh]nÅÄh ]^ l^f^gm^l ^ fZmkbs^l l^e^\bhgZ]Zl( Z]n[hl jnÖfb\hl ^ _^kmbebsZgm^l( [^f \hfh ]^_^glbohl jnÖfb\hl \hgmkZ ikZ`Zl( k^_e^qÄh jn ^ l^ _^s lh[ Z kn[kb\Z ]^ df[\ie`qX~}f [X X^i`ZlckliX( Gbmb]Zf^gm^ Zebf^gmZ]Z i^eh bgm^k\}f[bh \b^gmÖ_b\h \hf hl >lmZ]hl Ngb]hl( lh[k^mn]h ihk ]h\^gm^l ]Z Ngbo^klb]Z]^ ]^
ObÅhlZ( _ng\bhg{kbhl ]Z >f[kZiZ( ]Z >f[kZm^k %Zgmb`Z :[ \Zk& ^ ]h Bi^Z( mZe o^ km^g m^ ^g\hgmkhn ^f Knr Fnee^k IZboZ %-524 ^ -532&( ^f mkZ[Zeahl lh[k^ hl [ehjn^bhl | fh]^kgbsZÅÄh Z`kÖ\heZ
k^eZ\bhgZ]hl
}l
fh]Zeb]Z]^l
]^
_ng\bhgZf^gmh
]Z
gc Xe kX k`fe
mkZß]b\bhgZe( nf ]h l m^ákb\hl fZbl bglmb`Zgm^l* H \Zfih ]^ ]bli^klÄh ]h l m^fZl Z[hk]Z]hl ^ ]hl fÇmh]hl ^\hghfÇmkb\hl nmbebsZ]hl m^f gZ LH;>K %Lh\b^]Z]^ ;kZlbe^bkZ ]^ >\hghfbZ KnkZe& lnZ k^_^kÑg\bZ fZbl k^ik^l^gmZmboZ* Hl mkZ[Zeahl ]h l Zghl ]^ -54, lh[k^ Zl e f m X j Z`khbg]ålmkbZl( lh[k^mn]h Z ]^ ]^kboZ]hl ]^ \Zkß
g^( e^bm^( _knmZl ^ \^k^Zbl( gZ o^km^gm^ jn^ _b\hn \hga^\b]Z ihk
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
22/38
/ / . :?KîGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
iZkZ h f^k\Z]h bgm^kgZ\bhgZe $gÖcf kiX[`Z`feXc% ^ ]h lnk`bf^gmh ]^ ghohl Zmhk^l \he^mbohl gZ \^gZ iheÖmb\Z( lh\bZe ^ \nemnkZe*
=Zl kZkZl m^gmZmboZl ]^ lbgm^mbsZk hl ]^[Zm^l ^ \hgmkb[nbÅã^l mZgmh ^gmk^ hl ^\hghfblmZl Z`kÖ\heZl lh[k^ Z ^ohenÅÄh ]h Zfdgc\ù of X^if'`e[ljki`Xc& jnZgmh ^gmk^ hl \b^gmblmZl lh\bZbl ^ lnZl Zg{ebl^l lh[k^ Zl fh]Zeb]Z]^l ]^ ]^leh\Zf^gmh knkZe)nk[Zgh ^ l^nl oÖg ß\nehl \hf Zl ikh_ng]Zl fn]ZgÅZl ]Zl _hkfZl ]^ k^\knmZf^gmh ]hl `kZg]^l ^lmZ[^e^\bf^gmhl Z`kÖ\heZl( ]^lmZ\Z)l^ h Zkmb`h ]^
FhZ\bk
IZef^bkZ
^
LÇk`bh
E^bm^
%-553&*
>lm^l
Znmhk^l
]^fhglmkZf
\hfh Z ebjnb]ZÅÄh ]Z dfiX[X ( ]h ZfcfeXkf( ]h X^i\^X[f( _hb Z\^e^kZ]Z ]nkZgm^ h k^`bf^ fbebmZk ikbobe^`bZg]h h ]^l^gkZbsZf^gmh ]^ _ZßfÖebZl ]^ mkZ[ZeaZ]hk^l k^lb]^gm^l ghl `kZg]^l ]hfÖgbhl( h \hgßl^jç^gm^ \k^l\bf^gmh o^km b`bghlh ]Zl i^kb_^kbZl ^ _Zo^eZl ]^ i^ßjn^gZl( fÇ]bZl ^ `kZg]^l \b]Z]^l* : Z\nfneZÅÄh ]hl `kZg]^l ^lmZ[^e^\bf^gmhl Z`kÖ\heZl ^goheob]hl \hf Z mkZmhkbsZÅÄh ^ h nl h ]^ bglnfhl jnÖfb\hl hn ]^kboZ]hl ]Z [bhm^\gheh`bZ ^qieb\Z) l^ ihk l^k^f hl fZbhk^l [^g^_b\b{kbhl ]Zl iheÖmb\Zl iå[eb\Zl ]^ \kÇ]bmh ln[lb]bZ]h ^ ]^ bg\^gmbohl _bl\Zbl %=^e`Z]h( -541&* IZkm^l
gÄh
g^`eb`^g\b{o^bl
]Z
]Öob]Z
iå[eb\Z
]Z
NgbÄh
^
]Z
iZni^kbsZÅÄh
]^ \hgmbg`^gm^l ]^ Zgmb`hl mkZ[ZeaZ]hk^l Z`kÖ\heZl( _^gâf^ghl ]^l]^ h bgÖ\bh ]Z GhoZ K^iå[eb\Z ]^ghfbgZ]hl ]^ ]Öob]Z _bgZgß\^bkZ ^ ]Öob]Z lh\bZe( mbo^kZf gZl iheÖmb\Zl iå[eb\Zl ]^ df[\ie`qXù ~}f X^iÉZfcX gh iál)-520 lnZ hkb`^f bglh_blf{o^e* Gh \Zlh [kZlbße^bkh mhkgZ)l^ ^ob]^gm^ jn^ Zl obZl ]^ mkZgl_hkfZÅÄh ]h fng]h
knkZe gÄh ^lmZoZf k^lmkbmZl Z nf ågb\h \Zfbgah( nf ]^lmbgh bg^qhk{o^e ]^ df[\ie`[X[\ 7 h bmbg^k{kbh h[c^mboZf^gm^ l^`nb]h _hb ihebmb\Zf^gm^ \hglmknÖ]h( jn^k i^eZ g^nmkZebsZÅÄh ]h l Z]o^kl{ßkbhl( jn^k i^ehl nlhl ]h M^lhnkh GZ\bhgZe( _Zohk^\^g]h ln[lÖß
]bhl \k^]bmÖ\bhl ^ _bl\Zbl* Ch lÇ @kZsbZgh ]Z LbeoZ %-54.& ghf^hn
^llZ
mkZglbÅÄh
]^
df[\ie`qX~}f
[fcfifjX(
:
\eboZ`^f
^gmk^
Z[hk]Zß`^gl fZbl hn f^ghl ohemZ]Zl iZkZ Z df[\ie`qX~}f [X X^i`ZlckliX l^`nbn mZf[Çf Zl Z\^gmnZ]Zl ]b_^k^gÅZl `^h`k{_b\Zl gh m^kkbmákbh [kZlbe^bkh( Z ^q^fieh ]h l Z`kb\nemhk^l ]h
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
23/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kw KB :** // /
^l\heZkbsZ]hl ^ m^\gb_b\Z]hl( ^ Z`kb\nemhk^l ghk]^lmbghl( Zbg]Z Z_^bßmhl Z iZ]kã^l mÇ\gb\hl l^\neZk^l*
L^ hl ikh`kZfZl ]^ iál)`kZ]nZÅÄh ]^kZf hkb`^f Z ghoZl `^kZÅã^l ]^ i^ljnblZ]hk^l ikh_bllbhgZef^gm^ eb`Z]hl Z ^lmn]hl \hglZ`kZ]hl Zh fng]h knkZe( jn^ l^ mkZgl_hkfhn Zllbf gnf ]hfÖgbh ^li^\bZebsZ]h Zgm^ Z ]bo^klb_b\ZÅÄh ]Z l ]bl\biebgZl ^ ]hl m^fZl jn^ iZllZkZf ^gmÄh Z `ZgaZk k^e^o}g\bZ-1( Ç ^ll^g\bZe \hgßlb]^kZk mZf[Çf Z bfieZgmZÅÄh ]^ ghoZl ^lmknmnkZl hk`ZgbsZ\bhß
gZbl
iZkZ
ikhib\bZk
Z
bgm^glb_b\ZÅÄh
]h
]^[Zm^
bgm^e^\mnZe(
\hfh
hl ^g\hgmkhl ZgnZbl hk`ZgbsZ]hl ^f ;hmn\Zmn iZkZ Z [ ` j Z l j j } f lh[k^ fÄh)]^)h[kZ oh eZgm^( h Ikh`kZfZ ]^ Bgm^k\}f[bh ]^ I^lßjnblZ Lh\bZe ^f :`k b\nemnkZ %IBIL:&( hn Zbg]Z Z ]bgZfbsZÅÄh ]Z
:llh \bZÅÄh ;kZlbe^bkZ ]^ K^_hkfZ :`k{k bZ %:[kZ& ^ ]^ f^lZl) k^]hg]Zl hk`ZgbsZ]Zl ^f mhkgh ]h l ^g\hgmkhl ZgnZbl iZmkh\bgZß]hl i^eZ L;IlmZ]h eZmbgh)Zf^kb\Zgh( Zl k^eZÅã^l ^gmk^ lbg]b\Zmhl ^ hl bgm^k^ll^l ]h hi^kZkbZ]h ^ ]h iZmkhgZmh bg]nlmkbZe( ^gmk^ hnmkhl*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
24/38
/ / 0 :kKúG BH @:K F:KBH @KRGLSI:G
_hkfneZ]hk^l ]^ iheÖmb\Zl iå[eb\Zl& ]h jn ^ Z i^ljnblZ]hk^l jn^ l^
]^]b\Zf Z ^qZfbgZk Zl jn^lmã^l lh\bheh`b\Zf^gm^ i^kmbg^gm^l gh fng]h knkZe( bg]^i^g]^gm^f^gm^ ]^ l^n bgm^k^ll^ ihk l^k^f h[c^ß
mh ]^ ZÅÄh iheÖmb\Z* >f lnfZ( Ç fZbl \hkk^gm^ o^ k mkZ[Zeahl ik^h\nßiZ]hl ^f fhlmkZk lnZ \hgmkb[nbÅÄh iZkZ Z _hkfneZÅÄh ]^ iheÖmb\Zl iå[eb\Zl ]h jn ^ cnlmb_b\ZmboZl ]h bgm^k^ll^ \b^gmÖ_b\h ]Z jn^lmÄh
^qZfbgZ]Z iZkZ \h[kbk eZ\ngZ ]h \hga^\bf^gmh*
Ď Ä B D ČÇ Æ E ÆǼ Ä Ǻ Æ Ã Ć D C D Ã Đ D Ð Ǽ Ď ÆB D Ã Ā Á Ã D
:iál Zl `k^o^l ]h :;
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
25/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kï KB :** / / 1
lh[k^ h ^liZÅh iå[eb\h( ihk f^bh ]^ nf Z Zg{ebl^ f^mb\nehlZ ]Zl _hkfZl ik^\^]^gm^l ]^ k^ik^l^gmZÅÄh ]hl bgm^k^ll^l ]^ \eZll^ ^ ]Z fh[bebsZÅÄh iheÖmb\Z ]^ `knihl ]hfbgZ]hl* : h[c^mboZÅÄh ]Z ^qi^kbÑg\bZ iheÖmb\Z ik^`k^llZ l^kobkbZ ]^ fZk\h iZkZ [ZebsZk hl
iZllhl ihllÖo^bl ghl Zghl ]^ -54, iZkZ Z ebjnb]ZÅÄh ]h ZnmhkbmZßkblfh ^ iZkZ ZfiebZk h e^jn^ ]^ mkZgl_hkfZÅã^l lh\bZbl f^ghl
]^l_Zohk{o^bl |l \ZfZ]Zl ihineZk^l* >lmZl Zg{ebl^l mhfZkZf Z
_hkfZ
mZgmh
]^
k^\hglm bmnbÅã^l
ablmákb\Zl
]Z
\kbZÅÄh
^
]Z
e^`bmbfZÅÄh ]^ hk`ZgbsZÅã^l \Zfihg^lZl( \hfh hl ^lmn]hl ]^ ?^kgZg]h :s^o^]h %-54.& ^ >eb]^ Kn`Zb ;Zlmhl lh[k^ Zl Eb`Zl lmZ]h ]h Kbh ]^ CZg^bkh %-543&( h ]^ Er`bZ Lb`Zn] lh[k^ Zl `k^o^l ]hl \ZgZob^bkhl ]^ I^kgZf[n\h %-54,&( h ]^ K^`bgZ GhoZ^l lh[k^ lbg]b\Zeblfh ]^ mkZ[ZeaZ]hk^l knkZbl gZ IZkZÖ[Z %-543&( jnZgmh h ^qZf^ ]hl ^_^bmhl lh[k^ h \Zfih iheÖmbß\h ]h lnk`bf^gmh ^ ]Z e^`bmbfZÅÄh ]^ nf ghoh Z`^gm^ lh\bZe \hfh h \Zfi^lbgZmh( ]^lmZ\Zg]h)l^ h ]^ E^hgbe]^ F^]^bkhl %-545&( h ]^ ChlÇ ]^ LhnsZ FZkmbgl %-54-&( gh mh\Zgm^ | ZÅÄh iheÖmb\Z
\Zfihg^lZ(
^
h
]^
:li{l bZ
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
26/38
// 2 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
_hkfZÅÄh ]^ eb]^kZgÅZl \Zfihg^lZl-2* y o^k]Z]^ mZf[Çf jn^ hl
^lmn]hl lh[k^ Z NgbÄh ]hl EZokZ]hk^l ^ MkZ[ZeaZ]hk^l :`kÖ\heZl ]h ;kZlbe %NEM:;& ^ lnZ k^eZÅÄh \hf h IZkmb]h
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
27/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* ** // 3
ehl `ho^kghl _^]^kZe ^ ^lmZ]nZe* :llbf ( Z h_^kmZ ]^ ehm^l iZkZ \hglmknbk \ZlZl ^ m^kkZ iZkZ ieZgmbh ]^ `knihl ]^lihllnÖ]hl l^
ZfiebZ ]^ fZg^bkZ ln[lmZg\bZe* L^ hl ^lmn]hl ]hl Zghl ]^ -53, aZobZf ]^fhglmkZ]h Z ihllb[beb]Z]^ ]^ k^\kbZÅÄh ]^ ngb]Z]^l ]^ ikh]nÅÄh \Zfihg^lZ( f^lfh jn^ | \nlmZ ]^ fnbmh lZ\kb_Ö\bh \hfh hl ^qb`b]hl ih k fb`kZÅã^l iZkZ Zl `kZg]^l f^mkáihe^l bg]nlmkbZbl %\_* @Zk\bZ C k*( -54/&( ]nkZgm^ Z ob`Ñg\ bZ ]h k^`bf^ fbebmZk ^ lnZ iheÖmb\Z lblm^f{mb\Z ]^ ikbobe^`bZk Zl k^\hgo^klã^l ]^ `kZg]^l ikhikb^m{kbhl knkZbl( gÄh ]^bqZg]h g^f f^lfh Z _khgm^bkZ Z`kÖ\hßeZ ]Z :f ZsâgbZ E^`Ze iZkZ h ebok^ ]^l^goheobf^gmh ]h \Zfi^lbgZmh %\_* O^eah( -53.7 BZggb( -5357 :ef^b]Z ( -54, ^ -54-7 Fnlnf^\b(
-5447 LhZk^l( -54-7 FZkmbgl( -54,&( Z ^e^bÅÄh ]^ `ho^kgZ]hk^l ]^ hihlbÅÄh _Zohk^\^n h ikh\^llh ]^ ^g\Zfi^lbgZf^gmh ]^ `knihl ]^l_Zohk^\b]hl ihk f^bh ]Z bgm^ko^gÅÄh iå[eb\Z( \hf Z ]^lZikhßikbZÅÄh ]^ m^kkZl ^ Z hk`ZgbsZÅÄh ]^ Zll^gmZf^gmhl* =^llZ Çih\Z ^f ]bZgm^( hl Zll^gmZf^gmhl knkZbl iZllZkZf Z h\niZk nf en`Zk ]^ ]^lmZjn^ gZl Zg{ebl^l ]hl \b^gmblmZl lh\bZbl( \Z[^g]h ]^lmZ\Zk
Zl \he^m}g^Zl ]^ >lm^k\b %-540& lh[k^ ;ffg\iXk`m`jdf \ ;fc\k`m`pX~}f
ef
;Xdgf(
]^
E^hgbe]^
F^]^bkhl
^
LÇk`bh
E^bm^
%-555&
lh[k^
9
>fidX~}f [f j 9j j\e kXd\ekfj JliX`j ef :iXj`c& ^gmk^ hl gnf^khlhl
mkZ[Zeahl ^]bmZ]hl gZl ]nZl åembfZl ]Ç\Z]Zl*FZbl k^\^gm^f^gm^( Zl iheÖmb\Zl iå[eb\Zl [^g^_b\bZg]h hl ]bß
o^klhl `knihl \Zfihg^l^l gÄh fZbl _b\ZkZf k^lmkbmZl Z f^]b]Zl ]^
iheÖmb\Zl _ng]b{kbZl( iZllZg]h h \kÇ]bmh knkZe ln[lb]bZ]h( jn^ aZobZ
\hglmbmnÖ]h h fZbhk lnihkm^ ]Z iheÖmb\Z ]^ fh]^kgbsZÅÄh Z`kÖ\heZ ]Zl `kZg]^l ikhikb^]Z]^l %\_* =^e`Z]h( -541&( Z \hgm^fieZk mZf[Çf
i^jn^ghl ^ fÇ]bhl ikhikb^m{kbhl( ZeÇf ]hl Zll^gmZ]hl* > o^k]Z]^ jn^ ^lmn]hl \hfiZkZ]hl ]Zl ^qi^kbÑg\bZl bgm^kgZ\bhgZbl ]^ df[\ie`ù qX~}f X^iÉZfcX \hgmkb[nÖkZf iZkZ ]^fhglmkZk Z _Ze{\bZ ]h ik^llnihlmh
]Z
lni^kbhkb]Z]^
bgmkÖgl^\Z
]h l
`kZg]^l
^lmZ[^e^\bf^gmhl
%\_*
:[kZf hoZr( -55-7 LZ\al( .,,,&* Hl Zghl ]^ -55, \hga^\^kZf Z
\kbZÅÄh ]^ ebgaZl ]^ \kÇ]bmh( \hfh h IkhgZ_( ]bk^mZf^gm^ \hglZ`kZß]Zl Zhl ]^l^k]Z]hl ]Zl iheÖmb\Zl ]h i^kÖh]h -520)-55,( jn^ iZllZ)
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
28/38
//4 :?KúGBH @:K F:KBH @KOGLSI:G
kZf Z l^k ]^ghfbgZ]hl ]^ X^i`Zlckfi\j ]Xd`c`Xi\j ( y lnkik^^g]^gm^ \hglmZmZk Z fh]Z ^gmk^ ^\hghfblmZl ^ \b^g]lmZl lh\bZbl ]^ _ZeZk^f ]^ X^i`Zlckfi\j ]X d`c`X i\ j \hfh nf ghoh Zmhk gh \^g{kbh ^\hgâfb\h( iheÖmb\h ^ \nemnkZe ]h iZÖl( \hfh l^ mh]Z nf Z ]bo^klb]Z]^ ]^ \Zm^ß
`hkbZl lh\bZbl ̂ lmn]Z]Zl ablmhkb\Zf^gm^( \hfh j`k`Xek\j ( gf jj\`ifj&g\ hl \ù ef j gifg i`\kyi `fj& cXmiX[fi\j& gX iZ\` if j ( Xii\e[Xkyi`fj ^m\* in]^ll^ l^k ln[lnfb]Z Z Zi^gZl nfZ* :eÇf ]bllh( h Z]c^mboh ]X d `c `X i ZiZk^\^
fZbl
\hfh
]^lb`gZÅÄh
]^
nf
Z`^gm^
hnmkh
jn^
gÄh
hl
Z`kb\nemhk^l
iZmkhgZbl( gÄh l^ mkZmZg]h ]^ nf Zmkb[nmh ^li^\b_b\Z]hk ]^ nfZ _hkfZ iZk]\neZk ]^ oÖg\neh lh\bZe Z l^k mkZmZ]Z ^eZ f^lfZ lh\bhehß`b\Zf^gm^* lmZ]h* H k^]n\bhgblfh ih ß
eÖmb\h
]Z
\Zm^`hkbZ
X^i`Zlckfi\j
]X d`c` Xi \j
]^fhglmkZ
Zbg]Z
nfZ
o^s
\hfh Zl Zg{ebl^l lh\bheá`b\Zl mÑf _b\Z]h ln[hk]bgZ]Zl |l ]^fZg]Zl ]h \Zfih iheÖmb\h*
GZ]Z fZbl k^o^eZ]hk ]h jn ^ h ]h\nf^gmh ikhihlmZ ]h IkhgZ_( jn^ ]b_^kbZ hl X^i`Zlckfi\j ]X d `c`X i\ j ^f mkÑl \Zm^`hkbZl( Z
fZbl gnf^khlZ l^g]h ^lmb`fZmbsZ]Z \hfh bgob{o^e* K^lmZ lZ[^k(
]^ nf }g`neh f^ghl ^\hghfb\blmZ( l^ ih]^fhl \hglb]^kZk jn^ iZkm^ ]Z ihineZÅÄh [kZlbe^bkZ Ç \hfihlmZ ih k _ZfÖebZl bgob{o^bl*
NfZ ]Zl _hkfZl ]^ m^gmZk e^`bmbfZk Z iheÖmb\Z ]^ k^_hkfZ Z`k{kbZ
]hl åembfhl hbmh Zghl _hb iZllZk Z b]ÇbZ ]^ jn^ h ik^]hfÖgbh ]Z
X^i`ZlckliX
]X d `c `X i
^lmZkbZ
^lmk^bmZf^gm^
obg\neZ] h
|
^f^k`Ñg\bZ
]^
nf efmf dle[f iliXc( MZbl ^qik^llã^l( ^q\^mh gh \Zlh ]Z ]^fhglß
mkZÅÄh ^lmZmÖlmb\Z ]Z \hfie^qb]Z]^ ]Zl \hg_b`nkZÅã^l \b]Z]^+\Zfih
gh ;kZlbe( mÑf nf i^jn^gh k^g]bf^gmh ZgZeÖmb\h( fZl l^n lb`gb_bß\Z]h lh\bheá`b\h Ç h ]^ ZoZebsZk iheÖmb\Zl iå[eb\Zl*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
29/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* ** // 5
Đ Ď Ć C Ć B Æ Ã Ć Á B Č Ć ÆC Ď Ä ǼÄ Á Ď Đ Ǽ Ä Á Đ B Đ Ǽ Ď ÆEÆÃ Ã Ä Ã Ć Á Ć C Ą Ä ÁÆ B Ä C Ď Ć
Nf ]hl ZgmÖ]hmhl fZbl ^_b\Zs^l iZkZ Zll^`nkZk Z ZnmhghfbZ ]hl \b^gmblmZl lh\bZbl _k^gm^ |l ]^fZg]Zl ]^ `ho^kgZgm^l hn ]^ ]b_^k^gm^l Zmhk^l iheÖmb\hl( \hfh iZkmb]hl( lbg]b\Zmhl( b`k^cZl( hk ß`Zgblfhl bgm^kgZ\bhgZbl( Z`Ñg\bZl _bgZg\bZ]hkZl( HG@l( Ç( l^f ]åob]Z( Z ik^l^koZÅÄh ]h ]b{eh`h \hglmZgm^ \hf hl m^fZl( ikhß
[e^fZl(
Z[hk]Z`^gl(
k^mákb\Zl
]^
oZeb] ZÅÄh
]hl
Zk`nf^gmhl(
nlZß]hl ^f hnmkZl Çih\Zl gh ]^[Zm^ ikhikbZf^gm^ \b^gmÖ_b\h* Bgo^kßlZf^gm^( Z ihn\Z \nfneZmbob]Z]^ ]^ m^fZl( ikh[e^fZl( fÇmh]hl ^ k^mákb\Zl ]^ ]^fhglmkZÅÄh ^ob]^g\bZ \hfh h ]hfÖgbh ]hl ^lmnß]hl ^f Zik^Åh Ç ikhiÖ\bh | bfihlbÅÄh ]^ \kbmÇkbhl ]^ e^`bmbfb]Zß]^ jn ^ gZ]Z m^f Z o^ k \hf h ]^[Zm^ ikhikbZf^gm^ \b^gmÖ_b\h* ?Zmh Ç jn^ Z lbfie^l ablmhkbh`kZ_bZ ]h l m^fZl mkZmZ]hl ]^l]^ Z \kbZÅÄh ]h l \nklhl ]^ iál)`kZ]nZÅÄh ^ ]Z ]boblÄh ]h mkZ[Zeah ^gmk^ \^gmkhl ]^ ^glbgh ^ ]^ i^ljnblZ c{ l^kbZ ln_b\b^gm^ iZkZ
]^bqZk iZm^gm^ Z [ZbqZ \nfneZmbob]Z]^ ]Zl Zg{ebl^l ikh]nsb]Zl lh[k^ Zl mkZgl_hkfZÅã^l ]h f^bh knkZe( h jn^ ^lm{ ehg`^ ]^ l^k
^li^\Ö_b\h
]^llZ
{k^Z
]^
\hga^\bf^gmh*
Ohem^fhl
Zh
ghllh
^q^fßieh ]hl iZk\^bkhl6 ih k jn ^ h bgm^k^ll^ jn^ lnl\bmZf l^kbZ k^lmkbmh Zhl Zghl ]^ -52,9 E^f[k^fh)ghl ]h `kZg]^ ln\^llh ]Zl jn^lßmã^l lh[k^ ZllZeZkbZ]hl knkZbl ghl Zghl ]^ -53,( ^ mn]h bg]b\Z jn ^ ]^l]^ ^gmÄh hl \hgmbg`^gm^l ln[f^mb]hl Z nf [knmZe ikh\^lßlh ]^ ikhe^mZkbsZÅÄh( bfieb\Zg]h f^lfh nf Z iZni^kbsZÅÄh Z[lhßenmZ jn^ Ç ^fibkb\Zf^gm^ ]^fhglmk{o^e %\_* =õBg\Zh( -5317 Lb`Zn]( -5357 Lmhed^( -5427 @Zk\bZ Ck *( -55,&( lá _bs^kZf Znf^gmZk ^f
gåf^kh ^ l^ ^likZbZk Zh ehg`h ]^ mh]h h m^kkbmákbh gZ\bhgZe* Ihk
jn^ gÄh l^kbZf fZbl h[c^mhl ]^ fhgh`kZ_bZl mÄh fbgn\bhlZl jnZgmh
Zl
jn ^
_hkZf
ikh]nsb]Zl
a{
mkÑl
]Ç\Z]Zl9 : k^\hglmknÅÄh ]Zl m^f{mb\Zl ^lmn]Z]Zl i^eh jn ^ l^ \hgß o^g\bhg hn \hglb]^kZk \hfh òjn^lmÄh Z`k{kbZô ]nkZgm^ h lÇ\neh QQ i^kfbm^ ZllbgZeZk Zl eZ\ngZl ^ob]^gm^l iZkZ jn ^ l^ ihllZ ^eZ[hkZk nf Z ob lÄh lblm^f{mb\Z ]h l ikh\^llhl lh\bZbl( ^\hgâfb)
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
30/38
/ 0 , :?KúG BH @:K F:KBH @KRGLSI:G
\hl( iheÖmb\hl ^ \nemnkZbl k^lihgl{o^bl i^eZ jn^[kZ ]hl f^\Zgblßfhl \^gmkZbl ]^ ih]^k ]h `kZg]^ ]hfÖgbh knkZe ^ ]^ lnZ ikhc^ßÅÄh gZ k^iZkmbÅÄh ]h ih]^k iheÖmb\h gh >lmZ]h gZ\bhgZe( [^f \hfh ]hl bmbg^k{kbhl ihllÖo^bl ]^ l^k^f mkbeaZ]hl i^ehl ]b_^k^gßm^l `knihl lh\bZbl _hkÅZ]hl Z nf Z k^\hgo^klÄh ]^ lnZl ik{mb\Zl ^ ]^ lnZl \hg\^iÅã^l ]h fng]h lh\bZe* GZ]Z iZk^\^ fZbl ikhiÖ\bh
Zh l mkZ[Zeahl lh[k^ ik{mb\Zl ]^ k^\hgo^klÄh( lh[k^ hl _ng]Zf^gß
mhl
lh\bZbl
]Z
]^lZ_bebZÅÄh
%
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
31/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* ** /0-
]Zl `kZg]^l f^mkáihe^l*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
32/38
/ 0 . :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
bg`eákbZ( k^Z[kbg]h gZl iZkZ`^gl bg_^ebs^l Zl mkbeaZl ZiZ`Z]Zl ]Zl [Zg]^ bß
kZl*** O bf hl gh Z` b mZ]hk l^kmZg^ch( ]h jnZe Z k^ohemZ ^k Z nf Zli^\mh ]Z
ikáikbZ k^[^e]bZ \hgmkZ Z hk]^f gZmnkZe( Z]o^kl{kbh lÇkbh( ^lmkÇgnh iZeZ]bß
gh ]h ^qmbgmh k^`bf^( \ZiZs ]^ ]^kknbk Zl bglm bmnbÅã^l gZl\^gm^l*
> eb]^ Kn`Zb* -540* 9 j D`^Xj ;Xdgfe\jXj( I^mkáihebl( Ohs^l*
; : K ; H L: ( ?kZg\bl\h ]^ :l lbl * +322( 9 j JX`m\j [\ KÄi^`f :lXihl\ [\ @fcXe[X( Kbh \b ̂
CZg^ bkh ( Kh\\h*
; > S > K K : ( @k^`ákbh* -54,* E\d Öi`Xj ( Kbh ]^ C Z g ^ b k h ( N ( Ib^kk^* .,,.* D\ YX c [\ j ZÄc`YXkX`i\j4 Zi`j\ [\ cX jfZ`ÄkÄ gX pjXe e\ \e :ÄXie(
IZkbl( L^nbe*
-3* >llZ ^qik^llÄh _hb nlZ]Z \hfh mÖmneh ]h ^q\^e^gm^ ebokh ]^ K^`bgZ :[k^ n
%-554&*
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
33/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* ** / 0 /
< : F : K @ H ( :li {l bZ * -53/* :iÄj`c efi['\jk4 dflm\d\ek gX pj Xe \k Zi`j\ gf gl c`j k\( M^ l^ ]^
]hnmhkZ]h( IZkbl( Ngbo^klbmÇ ]^ IZkbl*
XXXXXXXXXX * -54-* ò: Jn^lmÄh :`k {k bZ6 lmZfiZ*
XXXXXXXXXX * -55/* G HifZ\jjf ;`m`c`qX[fi( Kbh ]^ CZ g^ bkh( Ch k` ^ SZaZk*
> LM > K < B ( G^b]^( -540* ;ffg\iXk`m`jdf \ ;fc\k`m`qX~}f ef ;Xdgf( Kbh ]^cZg^bkh( FZk\h
S^kh+Bl^k*
? : K B: ( Enbs ]^
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
34/38
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
35/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* * /0 1
XXXXXXXXXX * -54.* òE ^ ikh[eÉf^ ]^ eZ eÇ`bmbfbmÇ ]Zgl eõhk`ZgblZmbhg ablmhkbjn^ ]^
eõ^magheh`b^ _kZgÅZbl^ô( J\ml\ >iXe~X`j\ [\ KfZ`fcf^`\& g* QQBBB*
E ^ Z e ( Ob \mh k Gng^l* -504* ;fife\c`jdf& =eo X[X \ Nfkf4 G El e`ZÉg `f \ f J\^`d\ J\gi\j\eù
kXk`mf ef :iXj`c Kbh ]^ CZ g^ bkh ( ?hk^gl^*
E ^ i ^ g b^ l ( Phe_* -55,* Da8j kif`j Zlckli\j( IZkbl( FZblhg ]^ l L\b^g\^l ]^ eõAhff^*
E ^ o bg ^ ( Kh[^km* -54,* H\ieXdYlZf eX>\[\iX~}f :iXj`c\`iX& +223'+3-1( Kbh ]^ CZg^ bkh (
IZ s ^ M^ kkZ *
E ^ p bg ( Ebg]Z* -543* Hfc`k`Zj Xe [ HXi\ek\cX ̀ e HXiXÉYX( Ikbg\^mhg( Ikbg\^mhg Ngbo^klbmr
Ik^ll*E h i ^ l( Ch lÇ LÇk`bh E^bm^* -532* G NXgfi [f \[\iX~}f :iXj`c\`iX& +223'+3-1( Kbh
]^ CZ g^ bkh( IZ1( ^ M^k kZ*
XXXXXXXXXX * -552* ;iX]k`e^ c_\ L_`i[ Ofic[( LmZg_hk]( LmZg_hk] Ngbo^klbmr Ik^ll*
F Z k m bg l ( Ch lÇ
] ^ LhnsZ*
- 5 3 5 *
G
;Xk`m\`if
[X
L\iiX(
LÄ h
IZneh(
fidX~}f [fj
9jj\ekX d\ekf j
JliX`j
ef
:iXj`c( Ihkmh :e ^`k^ ( >]bmhkZ ]Z N?K@L*
F ^ b*h ( FZgn^e IZe{\bhl ]Z ]bmhkZ N?C?*
F b \ ^ e b ( L^k`bh* -551* @`jkÖi`X [X j ;`ÇeZ`Xj KfZ`X`j k`f :iXj`c( LÄh IZneh( OÇ k] \^ +
LnfZkÇ( oh e* .*
XXXXXXX XX ( .,,-* Aek\c\ZklX`j z :iXj`c\`iX( LÄ h IZneh(
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
36/38
-.0 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
F n ln f ^ \ b ( E^hgZk]Z* -544* G E` kf [X L\iiX MY\ikX4 ;fcfe`qX~}f ì=jgfek{e\X4
;Xdg\j`eXkf \ HXkife X^\d eX 9d XqÜe`X Gi`\ekXc( LÄ h IZneh( OÇ km b\^ +:gih\l*
!!!!!!!!!! -55- ;Xdgfj [f JliXc4 L\dXj \ HifYc\dXj [f fidXj [\ KlYfi[`eX~}f Zcfj H\hl\efj Hif[lkfi\j 9^iÉZ fcX j Xf ;Xg`kXc( J `f ]^ CZ g^b ß
kh( SZaZk*
XXXXXXXXXX * -545* H fi Liyj [f N\i[\j ;XeXm`X`j4 =j kl[ f [X j ;fe[`~à\j KfZ`X`j [\
;fejk`kl`~}f
\
[X j
>fidXj
[\
=eZXd `e_Xd \ekf
[fj
;fe]c`kfj
\eki\
LiXYXc_X[fi\j
JliX`j
\
Mj`e\`ifj( Gbm^káb( >=N??*
G h o Z ^ l ( K^`bgZ* -543* \hghfbZ ;kZlbe^bkZ6 BK : ( FhZ\bk* -53,* ò?^bkZ ^ Fn]ZgÅZ >\hgâfb\Zô* MkZ[Zea h Zik^l^gmZ]h gh
Lbfiálbh ]h II@ :L +F G +
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
37/38
O> K> =: L =: JN>LMïH :@ Kû KB :* ** /0 3
XXXXXXXXXX * -53/Z* * ;Xdg\j`eXkf YiXj`c\`if( I^mkáihebl( Oh s^l+ >] nli*
K b ] ^ g m b ( FZk\^eh* .,,,* =d :ljZX [f Hfmf :iXj`c\`if( LÄ h IZneh( Ngb\Zfi*
L Z \ a l ( B`gZ\r* . , , , * òMkblm^l mkhibjn^l hn m^kk^ ]^ [hgg^ ^liÇkZg\^9ô* @Äif[fk\& g*
54 ( l^m*
L Z \ a l ( B`gZ\r7 I bg a ^ b k h ( IZneh LÇk`bh # P b ea _ *b f ( Ch k` ^* .,,-* :iXj`c4 Md KÄZlcf [\
LiXej]fidX~à\j( LÄh IZneh( g\hgmkh :g nZe ]Z :g ih \l( û` nZ l ]^ LÄ h
I^]kh( fbf^h*
XXXXXXXXXX * -55,* ò
8/17/2019 Veredas da questão agrária e enigmas do grande sertão.pdf
38/38
/04 :?KúGBH @:K F:KBH @KRGLSI:G
L m h e d ^ ( O^k^gZ * -532* ;X]\`ZlckliX( LÄh IZneh( ;kZlbeb^gl^*
Lsfk^\l:GRe( MZfZ l* -535* G HcXe\aXd\ekf [X 9^if `e[ âjk i`X ;XeXm`\`iX [f :iXj`c( LÄh
IZneh( An\bm^\*
M BE E R ( iXeZ\ Zfek\jk\4 [\ +0** z efjaflij( IZkbl( ?ZrZk]*
XXXXXXXXXX * -551* =l ifg\Xe J\mfclk`fej& +.3,'+33,( Hq_hk]( ;eZ\dp^ee*
O > E A H ( Hm{obh @nbea^kf^* -53.* >i\ek\ [\ =o gXej}f \ =j kilk liX 9^iy i`X( Kbh ]^
CZ g^ bkh ( SZaZk*
XXXXXXXXXX *
-532*
;Xg`kXc`jdf
9lkf i`kyi `f
\
;Xdg\j`eXkf(
LÄ h
IZneh(
=b_^e* O B: G : ( Hebo^bkZ* -5.,* HfglcX~à\j E\i `[`f eX` j [f :iXj`c( LÄ h IZneh( Fhgm^bkh Eh[Zmh
# K E > R ( FZkbZ GZsZk^ma* -535* ;Xg`kXc \ Hifgi`\[X[\ >le[`yi`X( Kbh ]^ CZ g^bk h(
IZs ^ M^k kZ*
P BE D BG LH G ( Ch ag* - 5 5 2 * =j kl[ f [X ;fdg\k`k`m`[X[\ [X Ae[âjki`X :iXj`c\`iX4 G ;fdgc\of
9^ if'`e [lj ki`X c( Kbh ]^ CZ g^bk h( ?hk^gl^ Ngbo^klbm{kbZ*
P bK M A ( Ch ag =* -54.* G >`\c [X :XcXe~X4 E `eX j ?\iX`j eX >\[\iX~}f :iXj`c\`iX& +223'
+3-1( Kbh ]^ CZ g^b kh ( IZs ^ M^kkZ*
Top Related