7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
1/257
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
2/257
Mediao
Judicial
Caderno de
exerccios em
Ministrio da JustiaBrasil, 2012
1EDIO
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
3/257
Capa
Rodrigo Bezerra DominguesDiagramaoDivanir Jnior Moura Mattos eCarlos Eduardo Meneses de Souza Costa
RevisoKarla Danielle dos Angelos
Impresso
AGBR Comrcio e Impressos Grficos Ltda.Tiragem3000 exemplares
MINISTRIO DA JUSTIA
MINISTRO DE ESTADO DA JUSTIAJos Eduardo Cardozo
SECRETRIO DE REFORMA DO JUDICIRIOFlavio Crocce Caetano
DIRETORA DO DEPARTAMENTO DE POLTICA JUDICIRIAKelly Oliveira Arajo
CHEFE DE GABINETEWagner Augusto da Silva Costa
COORDENADOR-GERAL DE MODERNIZAO DA ADMINISTRAO DA JUSTIAEduardo Machado Dias
CONSELHO NACIONAL DE JUSTIA
PRESIDENTE
Min. Carlos Ayres BrittoCORREGEDOR GERAL DE JUSTIAMin. Francisco Falco
COORDENADOR DO MOVIMENTO PELA CONCILIAOConselheiro Jos Roberto Neves Amorim
PRESIDENTE DA COMISSO DE ACESSO JUSTIAConselheiro Ney Jos de Freitas
REPRESENTANTE RESIDENTE DO PNUD-BRASILJorge Chediek
ORGANIZADORAndr Gomma de Azevedo
COLABORADORES / REVISORES:
Eutlia Coutinho, Leila Duarte Lime, Marcelo Girade Corra, Ana Valria Silva Gonalves, Marinurze M.Batista Ribeiro, Ildejane Gomes Santos, Ieda Santos Cabral, Cristiane Moroishi, Umberto Suassuna Filho,Jos Manoel Pereira, Simone Bastos, Glria Maria Dias Mosqura e Simone Republicano.
FICHA TCNICA DA PUBLICAO:
ORGANIZADOR: Andr Gomma de AzevedoJuiz de Direito (TJBA). Mestre em Direito pela Universidade de Columbia, em Nova Iorque EUA. Instrutor detcnicas autocompositivas do Movimento pela Conciliao do Conselho Nacional de Justia (CNJ), da EscolaNacional de Formao e Aperfeioamento de Magistrados (ENFAM) e da Escola Nacional da Magistratura(ENM/AMB). Professor Pesquisador Associado da Faculdade de Direito da Universidade de Braslia (FD/UnB).Foi mediador no Instituto de Mediao e Resoluo de Conflitos (IMCR) e no Juizados de Pequenas Causasno Harlem, ambos em Nova Iorque EUA. Foi ainda Consultor Jurdico na General Electric Company (GE),em Fairfield, CT EUA.
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
4/257
Ministrio da JustiaSecretaria de Reforma do Judicirio
Esplanada dos Ministrios, bloco T, 3 andar, sala 324CEP 70.064-900, Braslia-DF, Brasil.
(61) 2025-9118
e-mail: [email protected]
www.mj.gov.br/reforma
Mediao
Judicial
Caderno de
exerccios em
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
5/257
Azevedo, Andr Gomma (org.). 2012. Caderno de exerccios em mediao judicial(Braslia/DF: Ministrio da Justia e Programa das Naes Unidas para o Desenvolvimento PNUD).
Copyright 2012 by GT RAD
Todos os direitos reservados. Nenhuma parte desta publicao poder ser reproduzida porqualquer meio, eletrnico ou mecnico, incluindo fotocpia, gravao ou qualquer forma dearmazenagem de informao sem a autorizao por escrito dos editores, ressalvada a hiptese
de uso por entes de direito pblico que podero reproduzir livremente, sem necessidade deprvia autorizao, desde que citada a fonte.
Impresso no Brasil
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
6/257
Sumrio
Prefcio ......................................................................................... 9
Orientaes iniciais ....................................................................... 11
Panorama da mediao e Organizao do ambiente ....................... 13
O controle do processo de mediao ............................................. 29
Ferramentas para provocar mudanas ........................................... 55
A conduo da mediao .............................................................. 69
Exerccios de competncias autocompositivas .............................. 111
Autossuperviso e/ou superviso ................................................. 169
Relatrios ................................................................................... 211
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
7/257
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
8/257
Aos instrutores de mediao judicial
Pela inestimvel contribuio
melhoria do Poder Judicirio Brasileiro
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
9/257
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
10/2579
Prefcio
O presente Caderno de Exerccios retrata a realizadora parceiria
da Secretaria de Reforma do Judicirio do Ministrio da Justia e do Movi-mento pela Conciliao do Conselho Nacional de Justia para a construoconsensuada de um Poder Judicirio mais sensvel e harmonizador. Eletem como nalidade estimular a prtica da mediao e, por conseguinte,a incorporao das principais tcnicas utilizadas por mediadores para au-xiliar as partes a chegarem a um entendimento por meio de efetivas aescomunicativas.
O presente trabalho se desenvolve com o cuidado de considerar
que existem tambm outras formas de se mediar. A forma adotada noManual de Mediao Judicial e no presente Caderno de Exerccios apenasconsiste em mais um instrumento de estabilizao de uma das mais desa-adoras polticas pblicas: tornar o judicirio mais sensvel e valorizadorda condio humana por meio da mediao de conitos.
Isto porque uma das maiores diculdade de se implementar essapoltica pblica consiste no apenas em apresentar uma nova proposta deprocesso de resoluo de conitos, mas em criar condies para a sua ex-
panso e desenvolver mecanismos de aferio da efetividade dessa prti-ca. Isso porque a incorporao de tcnicas de mediao pelos mediadoresrequer treino prtico dessas tcnicas e estgio supervisionado - gurasat recentemente inexistentes no nosso sistema pblico de resoluo dedisputas.
O Conselho Nacional de Justia tem, por meio da Resoluo 125/10,estabelecido as diretrizes da Poltica Judiciria Nacional de tratamentoadequado dos conitos de interesses e auxiliado os tribunais estaduais e
federais na organizao e estruturao de treinamentos para tornar estaPoltica Judiciria efetiva. J a Secretaria de Reforma do Judicirio tem,por sua vez, estimulado o desenvolvimento de instrumentos pedaggicos- de uso facultativo por instrutores de mediao judicial - como vdeos,slides, exerccios simulados e manuais e cadernos de exerccios como este
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
11/25710
em questo. De igual forma, a SRJ/MJ responsvel pela Escola Nacionalde Mediao e Conciliao (ENAM), centro de estudos e disseminao
do conhecimento em mediao e tcnicas autocompositivas criado peloMinistrio da Justia por meio da Portaria MJ n. 1920/2012.
Considerando a diversidade de treinamentos e de instrutores noBrasil, bem como a necessidade de se aumentar signicativamente o n-mero de docentes em mediao judicial para que mais cursos possam seroferecidos a custos cada vez menores, a poltica pblica de formao deinstrutores parte de um pressuposto fundamental: somente pode ser ins-trutor de mediao quem efetivamente domina tcnicas de mediao. E
precisamente com o intuito de se aumentarem progressivamente o nme-ro de pessoas que dominam efetivamente a tcnica de mediao para emum segundo momento lhes ser fornecida capacitao em instrutoria emmediao o presente Caderno de Exerccios foi concebido - para ser dis-tribudo a servidores, advogados, psiclogos, professores universitriose quaisquer outras pessoas que tenham interesse em se desenvolveremcomo efetivos mediadores.
Por esse motivo, o presente Caderno de Exerccios segue a abor-
dagem tcnica e pragmtica do Manual de Mediao Judicial e decorre danecessidade de supervisores e instrutores controlarem melhor o processode aprendizado e desenvolvimento de competncias autocompositivas deseus alunos. Seu uso uma prerrogativa de instrutores que, considerandoo contexto do local onde est sendo ministrado treinamento bsico emmediao, podero utilizar todos ou apenas parte dos exerccios presentesneste Caderno.
Todavia, os ns a que se destina mais este instrumento pedaggico
so obrigatrios: estimular mediadores judiciais a tornarem-se efetivospara que possam aproximar partes em conito e demonstrar sociedadeque alm de um rgo prolator de sentenas o Poder Judicirio pode serum hospital de relaes sociais ou, at mesmo, um centro de paz.
Braslia, setembro de 2012.
Jos Roberto Neves AmorimCoordenador do Movimento pela Conciliao - CNJ
Flvio Crocce CaetanoSecretrio de Reforma do Judicirio
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
12/25711
Orientaes iniciais
Este Caderno foi concebido para ser periodicamente entregue ao
instrutor / supervisor que avaliar o contedo das respostas s diversasquestes distintas. Como h mais de uma resposta correta para a maiorparte das questes contidas neste caderno, optou-se por no incluir umespelho de respostas como h no captulo de competncias autocomposi-tivas do Manual de Mediao Judicial.
Ao completar o presente Caderno de Exerccios o aluno dever en-treg-lo ao supervisor ou ao instrutor que poder com base neste conjuntode respostas, aliado ao histrico de mediaes e relatrios de superviso,
orientar o Ncleo Permanente de Mtodos Consensuais de Soluo deConitos ('NuPeMeC' ou 'Nucleo de Conciliao') a certicar o candidatocomo mediador.
Naturalmente, o intuito deste Caderno de Exerccios no foi subs-tituir o treinamento em tcnicas e habilidades autocompositivas. Este tex-to serve para complementar o treinamento bsico oferecido pelo Tribunalde Justia ou rgo com o qual este tenha relao de parceria. Como serabordado mais adiante, o adequado treinamento envolve um curso de
tcnicas e habilidades seguido por mediaes supervisionadas, grupos deautossuperviso e recomendaes derivadas das avaliaes dos usurios.
A primeira parte deste trabalho consiste em um controle de lei-tura quanto a aspectos fundamentais do Manual de Mediao Judicial.Assim, as respostas s questes apresentadas pressupe que o participan-te tenha lido com ateno o Manual de Mediao Judicial. Em seguidaforam apresentados exerccios referentes ao procedimento de mediao- inclusive no que tange a declarao de abertura, reunio de infomaes
e resumo. Finalmente, foram includos tambm alguns exerccios de com-petncias autocompositivas. Por se tratar de habilidades que muitas vezesdemoram anos para serem bem incorporadas pelos novos mediadores,recomenda-se que as respostas sejam registradas nesse prprio Caderno
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
13/25712
de Exerccios a lpis, para que eventuais repostas possam ser facilmentereticadas pelos prprios participantes ou por meio de sugestes dos ins-
trutores ou supervisores.
Espera-se que, com o passar dos anos e especialmente com a efe-tiva adoo desse Caderno de Exerccios, os participantes desses treina-mentos possam contribuir com mais exerccios e sugestes para que estecaderno seja cada vez mais til na formao do novo mediador.
Braslia, setembro de 2012.
Andr Gomma de Azevedo
Organizador
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
14/257
Panorama da mediao eOrganizao do ambiente
1
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
15/257
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
16/25715
ORGANIZAO DO AMBIENTE
EXERCCIO N. 1
Imagine que ao chegar ao local onde se realizar sua primeira me-diao todos os mveis se encontram encostados na parede da seguinteforma:
Desenhe abaixo como deve-se organizar a mesa e as cadeiras. No necessrio desenhar a cadeira, basta colocar uma letra indicando ondese deve sentar cada um.
OO
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
17/25716
EXERCCIO N. 2
Imagine agora com mesa retangular:
Desenhe abaixo como voc organizaria a mesa e as cadeiras parauma mediao.
OO
AA
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
18/25717
EXERCCIO N. 3
Imagine agora com mesa quadrada com tamanho suciente parasentarem-se ao seu redor tambm os observadores:
Desenhe abaixo como voc organizaria a mesa e as cadeiras parauma mediao.
O O
AA
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
19/25718
EXERCCIO N. 4
Escreva quais itens se deve ter mesa antes do incio da mediao:________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
20/25719
EXERCCIO N. 5
O que deve ser feito com estes itens aps cada sesso? E ao trminoda mediao? Qual princpio da mediao merece especial ateno nestemomento?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 6
Quem deve participar da mediao? Um parente de uma das par-tes pode/deve "assistir mediao para conhecer melhor o processo"?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
21/25720
EXERCCIO N. 7
Quem pode/deve observar uma mediao judicial? Como o obser-vador deve se portar durante a mediao? Quem no deve ser autorizadoa observar uma mediao judicial? Por que?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
22/25721
EXERCCIO N. 8
Quem deve apresentar os observadores e os supervisores? Porque?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 9
No Manual de Mediao Judicial se indica que "um advogado quetenha seu valor reconhecido pelo mediador e que, por meio de tcnicasapropriadas seja estimulado a tanto, tende a desenvolver um comporta-mento apropriado para a eciente resoluo da disputa" Por que? Usandosuas prprias palavras indique como isso pode ser feito ao recepcionaradvogados antes da mediao. Faa o mesmo indicando como procederem uma declarao de abertura.
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
23/25722
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
24/25723
EXERCCIO N. 10
Por que a condencialidade mostra-se fundamental ao adequadoandamento da mediao? Indique tambm quando se deve comentar pelaprimeira vez sobre a condencialidade.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 11
Quais so as vantagens de se adotar um modelo de co-mediao?H desvantagens?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
25/25724
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
26/25725
EXERCCIO N. 12
De que forma um magistrado pode contribuir, em audincia, aoencaminhar casos mediao?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 13
O que lide processual? E lide sociolgica?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
27/25726
EXERCCIO N. 14
No que consiste o empoderamento na mediao? Por que este con-ceito mostra-se importante nesse processo de resoluo de disputas?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 15
Descreva resumidamente as fases de uma mediao.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
28/25727
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
29/257
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
30/257
O controle do processo demediao
2
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
31/257
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
32/25731
O CONTROLE DO PROCESSO
EXERCCIO N. 16
Como o mediador deve se preparar para a mediao? Com qualantecedncia espera-se que o mediador esteja presente sesso de media-o?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 17
Quais as vantagens do mediador fazer um acolhimento com umsorriso? H outras formas de linguagem no verbal que tambm auxiliam
a mediao?________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________ _
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
33/25732
EXERCCIO N. 18
Qual a importncia da declarao de abertura? Aproximadamentequanto tempo deve demorar essa fase? Quais as consequncias de se fazeruma declarao de abertura sem a lista de vericao?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
34/25733
EXERCCIO N. 19
Por que no se deve memorizar a declarao de abertura e simfaz-la com uma lista de vericao e com suas prprias palavras?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 20
O que se espera de um mediador na sesso conjunta inicial? Porque importante que as partes se "sintam ouvidas"?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
35/25734
EXERCCIO N. 21
Como o mediador deve escolher quem inicia a mediao? Pode seraleatrio? O motivo precisa ser explicitado? Por que?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
36/25735
EXERCCIO N. 22
Como se administram as interrupes entre as partes na fase dereunio de informaes? O mediador deve permitir que a parte que esti-ver interrompendo a outra conclua a sua idia? Por que?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
37/25736
EXERCCIO N. 23
De que forma pode o mediador fazer com que as partes se dirijama ele(a) ao invs de se engajarem em comunicaes diretas contraprodu-centes?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
38/25737
EXERCCIO N. 24
Ao nal de cada apresentao das partes o mediador deve pergun-tar se ele(a) ainda gostaria de acrescentar algo. Por que? Qual impressoa parte pode ter do mediador se assim proceder? E se no proceder dessaforma?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
39/25738
EXERCCIO N. 25
Qual a importncia das anotaes feitas no decorrer da fase dereunio de informaes? Por que estas devem ser feitas em linguagemneutra?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 26
Por que o resumo deve ser feito com uma perspectiva construtivado conito? Por que se indica haver erro de conduo quando o mediadorusa as mesmas palavras das partes para fazer o resumo?
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
40/25739
EXERCCIO N. 27
Quais so as desvantagens de se fazer o resumo aps apenas umadas partes ter se manifestado?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 28
Na fase de reunio de informaes, aps todos os interessados jterem feito uso da palavra, por que no se deve conceder mais uma opor-tunidade (para rplica ou trplica) parte que primeiro se manifestou?Evitar o resumo nesse momento faria com que as partes se comportassemde que forma?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
41/25740
EXERCCIO N. 29
Por que o mediador deve conrmar se o seu resumo est correto?________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 30
Por que o resumo deve ser realizado com discurso positivo? Quaisso as consequencias de se manter um discurso negativo no resumo?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
42/25741
EXERCCIO N. 31
Qual o propsito de se indicarem as questes ao nal de um resu-mo?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 32
Por que deve-se evitar a inverso do procedimento de mediaopara buscar solues antes de esclarecidos os pontos principais da con-trovrsia?
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
43/25742
EXERCCIO N. 33
Quando se deve realizar sesses individuais?________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
44/25743
EXERCCIO N. 34
Por que antes de iniciar a sesso privada com qualquer das parteso mediador deve indicar que tudo o que ela desejar que seja mantido con-dencial receber esse tratamento? Por que deve-se consultar a parte, aonal da sesso, quais so os pontos que no podero ser compartilhadoscom os outros interessados?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 35
Por que a pergunta, ao nal da sesso individual, deve ser feita naforma negativa (e.g. "Quais ponto no podem ser compartilhados com Pedro")ao invs de na armativa (e.g. "O que posso comentar com Pedro")?
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
45/25744
EXERCCIO N. 36
O que uma questo? Como um mediador pode escolher por qualquesto inciar a fase de resoluo de questes?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 37
O que uma mediao avaliadora? E uma mediao facilitadora?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
46/25745
EXERCCIO N. 38
Por que se mostra to importante a identicao de questes? Edos interesses?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
47/25746
EXERCCIO N. 39
O que a validao de sentimentos? Qual seu propsito na me-diao? Qual o prejuzo de se desvalidarem sentimentos? Ainda, qual oprejuzo de se ignorarem os sentimentos das partes?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
48/25747
EXERCCIO N. 40
Por que se recomenda que a primeira sesso individual seja breve(entre 5 e 10 minutos)?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 41
O que escuta ativa? Quando ela mais utilizada na mediao?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
49/25748
EXERCCIO N. 42
O que linguagem neutra?________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 43
O que o contgio emocional? Como possvel melhorar o am-biente emocional na mediao?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
50/25749
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
51/25750
EXERCCIO N. 44
Se as partes no podem se interromper durante uma mediao porque o mediador pode interromp-las? Exemplique algumas situaesem que tais interrupes pelo mediador seriam recomendveis e em quaisno seriam.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
52/25751
EXERCCIO N. 45
Como proceder se a parte agir de forma rspida ou grosseira aodirigir-se ao prprio mediador?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
53/25752
EXERCCIO N. 46
O que pode ser feito pelo mediador se as partes estiverem se inter-rompendo com tal frequncia a ponto dele constatar que elas tm signi-cativas diculdades de se comunicarem uma com a outra?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 47
D dez exemplos de atitudes concretas que aumentam a percepoda parte de que o mediador est sendo atencioso e educado.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
54/25753
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
55/25754
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
56/257
Ferramentas para provocarmudanas
3
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
57/257
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
58/25757
FERRAMENTAS PARA PROVOCAR MUDANAS
EXERCCIO N. 48
O que a recontextualizao? D um exemplo.
________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 49
O que a audio de propostas implcitas? D um exemplo.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
59/25758
EXERCCIO N. 50
Por que o afago se mostra uma importante tcnica para a conduoda mediao? D um exemplo.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 51
O que uma sesso privada? adequado realizar somente sessesprivadas com uma das partes?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
60/25759
EXERCCIO N. 52
O que a inverso de papis? Quais as precaues recomendadaspara a aplicao dessa tcnica?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
EXERCCIO N. 53
O que a gerao de opes? D exemplos de discursos que geramopes?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
7/22/2019 Caderno de exercicios em mediao judicial - Ministerio da justia
61/25760
EXERCCIO N. 54
O que a normalizao? Da perspectiva da teoria do conito, porque esta tcnica se mostra importante para a mediao?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
____________________________________