UNIDADE 1

ARTE GREGA 1: TEMPLO E ORDESBorja Campos Seijo I.E.S García-Barbón (Verín)

1. INTRODUCIÓN- Grecia antiga = 3 territorios:

1) Grecia continental: de Macedonia á Peloponeso.2) Grecia insular: illas do Exeo e costas orientais Asia Menor (Xonia).3) Colonias: no Mediterráneo occ. Destacando o Sur de Italia (Magna Grecia).

- e catro etapas:a) Idade oscura: (S. XII a VIII a.C). Trazos orixinais mundo grego: relixión mitolóxica antropomórfica, poleis e colonizacións.

b) Arcaico: (S. VII e –VI). Madurez poleis e arte orixe arquit. e escult. monumentais.

c) Clásico: (S. V e IV). De esplendor de Atenas a, tras guerra Peloponeso, crise da polis.

d) Helenístico: (S. IV a I). Conquista macedónica da Hélade triunfos e expansión de Alexandre Magno por Oriente cultura helenística = fusión grega e oriental.

2. SANTUARIO E TEMPLO GREGO Culto grego = serie e ritos

realizados en santuarios durante festividades procesión cerimonial da comunidade por vía sagrada ata altar (sacrificios e plegarias).

Santuario con 3 elementos principais: cerca (témenos), vía sagrada e altar (aire libre).

A partir do século VII a.C, o santuario, por desenrolo da arquitectura propíleos (portas), templos, stoas, esculturas, fontes, árbores sagradas…

Localización do santuario débese ao carácter da divinidade emprazamento en lugares que se identifiquen con valores dos deuses aos que se dedican.

Orixe templo grego = misterio. Historiadores afirman, que tras séculos escuros, madurez do ritual necesidade de dar forma a deuses estatuas templo para acollelas.

Planta templo sinxela. 3 partes:1) cella ou naos: sala para albergar a estatua do deus.2) pronaos: pórtico frontal que antecede á naos.3) opistódomos: dependencia posterior á nao, para gardar os obxectos de culto.

Exterior do templo perímetro de columnas (peristilo). 2 tipos:a) Simple (templo períptero).b) Dobre (templo díptero).

Fig: 1 e 2. próstilos (columnas diante), 3. anfipróstilo, 4. díptero, 5. períptero, 6. monóptero (circular).

3. LÓXICA E DINÁMICA DAS ORDES GREGAS

ß Templo, construido no sistema alintelado, ten varios elementos fixos:- Plataforma de tres chanzos (o último estilobato).- Soportes que terman do teito (columnas).- Cuberta (entaboado).

ß Estos elementos están articulados e combinados seguindo unha serie de regras xerais preestablecidas, pero flexibles ordes.

ß 2 ordes principais:

Dórico:• Orde + antiga.• Simboliza forza masculina.• Entaboado groso e pesado

columnas macizas e rexas con éntase (curvatura da columna para compensar ópticamente o excesivo fuste).

• Entaboado con triglifos e metopas aliviar ópticamente.

• Columna maciza sen basa, coronada con capitel sobrio (ábaco e equino)

Xónico:- Espírito feminino por esbeltez das súas formas busqueda beleza plástica- Carece da monumentalidade do dórico e reduce o entaboado a delgadas liñas horizontais.- Entaboado con arquitrabe de tres faixas (cada unha un pouco máis sainte que a anterior) e friso con decoración escultórica.- Columnas con capiteis floridos de volutas xogo de liñas curvas, elásticas e flexibles.

- Cando o capitel muda as volutas por follas de acanto capitel corintio polo tanto non podemos falar de orde corintia (invento romano).

4. LÁMINAS:1.a. Acrópole de Atenas.

Conxunto Santuario de Atenas. Acrópole clásica reedificada no S. V a.C. Proxecto de Pericles, baixo dirección de Fidias. Unidades: Propileos, Templo Atenea Niqué; vía procesional,

Partenón, Erecteión e dependencias complementarias

Acrópole = outeiro de 40 m de altura por enriba de Atenas, ocupada dende época prehelénica.

Dobre función de fortaleza defensiva e santuario (+ importante).

Os gregos situaban nela a residencia de Atenea e o escenario da fundación mítica desta polis (xoanon de Atenea Polias) a organización do santuario debía respetar a topografía deste outeiro.

A vía sagrada subía polo W, atravesaba a única porta da muralla (Propileos) e achegábase ao altar.

Monumentalización da Acrópolis prodúcese na época das tiranías con Pisístrato conxunto de pedra substitué o anterior en madeira e adobe. Sin embargo é destruido polos persas nas G. Médicas construción da nova Acrópolis clásica con Pericles ao longo S. V a.C.

Esta Acrópolis clásica estaba formada por:

Propíleos monumentais. Vía procesional: que os

cruzaba e atravesaba o santuario entre esculturas, stoas,…

Templos: pequeno Atenea Niqué, singular Erecteion ao N, e colosal Partenón ao S, que servían de marco ao altar.

Altar de Atenea.

Proxecto levou varias décadas en rematarse e este coincidiu coa derrota de Atenas na G. Peloponeso.

Vía procesional espacio dinámico ordenado. Os cidadáns ían contemplando as diferentes perspectivas, lugares, obxetos sagrados e edificios diferentes todos homoxeneizados polas columnatas e as ordes rítmica repetición.

1.b. Acrópole de Atenas.Partenón

Templo adicado a Atenea Partenos (guerreira). Zona S Acrópolis c. 447-432. Mármore. Autores: Calícrates, Ictinios e Fidias. Períptero dórico 8x17 c. Estatua criselefantina (ouro e marfil) de Atenea de 11 m (Fidias).

Templo + emblemático da Acrópolis. Símbolo de identidade de toda a comunidade cidadá.

O actual Partenón substituía a un anterior dedificado por Pisistrato aumento de tamaño e traslado do centro ao sur do santuario para presidir a vista da cidade.

Recinto alintelado cunha planta dividida en:- Cella.- Opistodomos.- 2 pórticos que anteceden ás 2 salas.

Por fóra peristilo corrido dórico con alternancia triglifos-metopas. Culminado con tellado a 2 augas e nos lados menores 2 frontóns (decoración escultórica).

Partenón = templo singular. O seu deseño é dórico pero encontrase ateigado de aportación xónicas (4 columnas opistodomos, friso corrido interior (procesión panateneas) dórico xonizado = mestura entre as dúas ordes (columnas, refinamentos ópticos,…) primeiros pasos a disolución das ordes tradicionais.

Esto débese a 2 tipos de motivos:- Estéticos: o criterio principal para realizar o Partenón xa non é a tradición, senón a beleza (invento grego) Partenón non só templo senón tamén obra de arte.- Políticos: mestura dórico-xónico = alianza política de Atenas ca Xonia (Asia Menor).

Tamén temos no Partenón 1º xermen espacio interior estatua Atenea Partenos de 11 m cella grande e dilatada.

1.b. Acrópole de Atenas.Erecteion

Templo adicado a Atenea Polias (fortaleza), Poseidón Erecteo, Hefaistos…

Zona N Acrópole 421-407. Mármore. Autor: Mnesicles.

Última edificación da Acrópole clásica, a finais do S. V a.C. Reto complexo por tener que unir nun único templo varios cultos

e vestixos sagrados a distintos niveis, respetando a topografía do lugar recinto único e coherente.

Encravado no lugar + sagrado do santuario (Norte, co olivo e manatial sacro) tiña que integrar todos estas reliquias na súa planta.

A partir da experiencia de Partenón e Propíleos acometeuse o reto planta singular, que prescinde de peristilo e integra as distintas partes, a distintos niveis, dun xeito singular:

- No E, pórtico xónico clásico antecede á cella (xoanon de Atenea).

- No W, salas de Erecteo (manancial) e heres míticos comúnicanse perpendicularmente, e patio co olivo sagrado pechado cun muro corrido adobiado con vans e semicolumnas adosadas.

- No N, amplo pórtico norte.- No S, tribuna das cariátides.

Polo tanto, o Erecteion xunta solucións a cada problema precinde de peristilo fin axialidade simétrica