NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2...

210
Oecusse Bobonaro Cova Lima Ermera Manufahi Ainaro Manatuto Aileu Dili Liquiçá Baucau Viqueque Lautém Atauro NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA OBSTRETRIKA NO BEBÉ FOIN MORIS – TIMOR-LESTE 2015 Ministeriu da Saúde

Transcript of NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2...

Page 1: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Oecusse

Bobonaro

Cova Lima

Ermera

ManufahiAinaro

ManatutoAileu

DiliLiquiçá

Baucau

Viqueque

Lautém

Atauro

NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA OBSTRETRIKA NO BEBÉ FOIN

MORIS – TIMOR-LESTE 2015

Ministeriu da Saúde

Page 2: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Tradusaun ba Lingua Tetum iha dokumentu ne’e husi:

Dr. João Soares Martins. PhD

Page 3: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | i

NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA OBSTRETRIKA NO BEBÉ FOIN MORIS – TIMOR-LESTE

2015

MINISTERIU DA SAÚDE

#

#^#

#

#

#

#

#

#

#^

#

^

#

#

^

# ^ #

##^

#

#

^ #

^

#

# #

#^#

#

#G

G

G

G

G

G

G

Alas

Lospalos

Ossu

Viqueque

Lautém

Same

Suai

Lacluta

Laclo

Nitibe

Barique

Baucau

Balibo

Laclubar

Iliomar

Hatulia

Vemasse

Laga

Fatuberlio

LaleiaManatuto

Ainaro

Zumalai

Atabae

Aileu Vila Uato-Lari

Maliana

Maubara

Baguia

Cailaco

Luro

Quelicai

Tilomar

Hato-Udo

Turiscai

Tutuala

Remexio

Atsabe

Lolotoe

Pante Macassar

Bobonaro

Atauro

Bazartete

Maubisse

Venilale

SoibadaLetefoho

Lequidoe

Fohorem

Ermera

Railaco

Oesilo

Fatumean

Liquiçá

Maucatar

Uatucarbau

Hato-Builico

Metinaro

Laulara

Cristo Rei

Passabe

Fatululic

Vera Cruz

Maucatar

Dom Aleixo

Tutuala

Lautém

Viqueque

Baucau

Manatuto

Manufahi

Aileu

Bobonaro

Covalima

Ainaro

Ermera

Oecusse

Liquiçá

Dili

M a p o f P r o p o s e d H e a l t h F a c i l i t i e s f o r U p g r a d e t o B E m O N CM a p o f P r o p o s e d H e a l t h F a c i l i t i e s f o r U p g r a d e t o B E m O N C

#

##

G

GDom Aleixo

Cristo Rei

Vera Cruz

Nain Feto

Bazartete Laulara

Dili

®

0 60 12030

Kilometers

1:914,000

Health Facilities

G Hospital

^ CSI

# CHC

RoadsMajor Road

Minor Road

Page 4: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

ii | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 5: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | iii

PREFÁSIUSaúde maternal no bebé foin moris hanesan prioridade topu husi Governu Timor-Leste. Esforsu makas fó ona rezultadu gañamentu impressivu ba espansaun atendimentu materna no bebé foin moris sira. Maibé, mezmu ho komprimisiu no atinjimentu makas hosu Milennium Development Goal númeru 5 (MDG5), saúde materna no bebé foin moris kontinua sai dezafiu ba populasaun nasaun ida ne’e.

Atu kumpriende di’ak liu tanba saida maka ida ne’e akontese, Ministério da Saúde hala’o Asesmentu Nasionál Kuidadu Emerjénsia Obstetria no Bebé Foin Moris iha 2008. Ida ne’e estudu primeiru ho tipu ida ne’e iha Timor-Leste. Evidénsia ne’ebé mai husi asesmentu ne’e para atu fó baseline ida ba monitorizasaun no avaliasaun emerjénsia obstetria no bebé foin moris iha territóriu tomak iha Timor-Leste no implementasaun intervensaun EmONC iha nasaun laran ne’e.

Agora tinan hitu ona desde asesmentu EmONC primeiru ne’ebé hala’o tiha ona, no intervensaun Emerjénsia Obtetria no Bebé Foin Moris lansa iha nasaun laran tomak liu husi Pakote Servisu Báziku ba Kuidadu Saúde Primária no Ospitál sira iha ambito enforsu atu atinji MDG4 no 5 atravez husi hadi’a prestasaun servisu. Rezultadu husi Relatóriu ne’e hodi ajuda ita atu revee hikas progresu no ajuda ema sira ne’ebé halo polítika no jestor programa sira atu dezeña planu no estratégia efektivu liu ba reduzaun mortalidade materna no bebé foin moris iha Timor-Leste.

Ami hakarak agradese UNFPA, ekipa tékniku, grupu trabalho, WHO, UNICEF no parseiru dezenvolvimentu hotu no resource persons hotu ne’ebé maka involve iha asesmentu ne’e. Ikus liu, ami hakarak expressa ami nia gratidaun ba DSM sira hotu, Xefe Institusaun sira no pesoál saúde relevante tanba sein apoiu sira ne’e, komprimisiu no kooperasaun, asesmentu ne’e sei la atinji.

Data: 06, Novembru 2017

Dra. Odete da Silva ViegasDirectora Jeral das Prestações de SaúdeMinisteriu da SaúdeRepublica Democratica de Timor-Leste

Page 6: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

iv | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 7: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | v

LISTA AKRÓNIMU NO ABREVIASAUNAMDD Averting Maternal Death and Disability

AMSTL Active Management of Third Stage of Labour ( Manajemen aktif kala 3)

ANC Ante natal Care

AVD Assisted Vaginal Delivery

BEmONC Basic Emergency Obstetric and Newborn Care

CBR Crude Birth Rate

CBT Competency Based Training

CEmONC Comprehensive Emergency Obstetric and Newborn Care

CHC Community Health Center

CPD Cephalic Pelvic Disproportion

CSI Centru Saúde Internamentu (CHC with beds)

CS C-Section

DOCFR Direct Obstetric Case Fatality Rate

DPHO-SMI District Public Health Officer – Saúde Materna Infantíl

DSM Delegasia Saúde Municipiu (District Public Health Officer)

DPHO-SMI District Public Health Officer-Maternal and Child Health

EmONC Emergency Obstetric and Newborn Care

GP General Practitioner

HMIS Health Management Information System

IUFD Intra uterine foetal death

LISIO Livrinho ho Saúde ba Inan ho Oan (Registration book for children)

LBW Low Birth Weight

MD Medical Doctors

MoH Ministry of Health

NGO Non-Government Organization

NRHP National Reproductive Health Program

OFA Obstetric First Aid

PMTCT Prevention of Mother to Child Transmission

PPH Post partum Haemor rhage

QA Quality Assurance

SBA Skilled Birth Attendant

SSK Sentru Saúde Komunitária

TFR Total Fertility Rate

TLDHS Timor-Leste Demographic and Health Survey

TOR Terms of Reference

TBA Traditional Birth Attendant

UN United Nations

UNFPA United Nations Population Fund

UNICEF United Nations Children’s Fund

USAID US Agency for International Development

WHO World Health Organization

Page 8: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

vi | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 9: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | vii

TABELA KONTEÚDUPREFÁSIU iii

LISTA AKRÓNIMU AND ABREVIASAUN v

SUMÁRIU EZEKUTIVU 1

Antesedente 1

Metodologia 1

EmONC nia Indikadór Prosesu 2

Hakat Ba Oin 7

Rekomendasaun Xavi Sira 7

1. INTRODUSAUN 13

1.1 Antesedente 13

1.2 Esforsu ba reforsa sistems saúde atu apoia EmONC 17

1.3 Rasional ba asesmentu ida agora ne’e 17

1.4 Organizasaun relatóriu ne’e 18

2. APROXIMASAUN NO METODOLOJIA 19

2.1 Dezeñu estudu no time-frame 19

2.2 Selesaun fasilidade 19

2.3 Étika peskiza 19

2.4 Instrumentu asesmentu EmONC 20

2.5 Servisu terrenu (Field Work) 21

2.6 Prosesamentu dadus no analiza 22

2.7 Garantia kualidade (quality assurance) 25

2.8 Limitasaun asesmentu 25

3. REZULTADU: INDIKADÓR PROSESU BA EMONC 27

3.1 Indikadór EmONC 27

3.2 Indikadór 1: Disponibilidade fasilidade EmONC 28

3.3 IndiKadór 2: Distribuisaun jeografia fasilidade EmONC 30

3.5 Indikadór 4: Atinji nesesidade EmONC iha fasilidade 35

Page 10: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

viii | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

3.6 Indikadór 5: Seksio-cesarianana hanesan persentajen husi nacidos hotu 37

3.7 Indikadór 6. Case Fatality Rate Obstetria Direta (DOCFR) 40

3.8 Indicator 7: Intrapartum and very early newborn death rate 41

3.9 Indikadór 8: Proporsaun mortalidade maternal rezulta husi kauza indireta 43

4. EMPEÑAMENTU SINÁL FUNSAUN NO SERVISU MNCH 47

4.1 Uza sinál funsaun atu identifika fasilidade EmONC sira 47

4.2 Empeñamentu sinál funsaun EmONC 48

4.3 Pratika ne’ebé apoia implementasaun sinál funsaun 50

4.4 Servisu vital sira seluk ba inan no neonatal sira 55

4.5 Disponibilidade matadalan no protokolu sira 57

5. DISPONIBILIDADE 24 HORAS, REFERRAL NO KOMUNIKASAUN 59

5.1 Servisu ba apoia EmONC 59

5.2 Referral tama no referral sai 60

5.3 Transportasaun 61

5.4 Formatu no protokolu ba apoia referral 63

5.5 Estratejia ba referral 63

5.6 Tempu viajen no distánsia 64

5.8 Komunikasaun atu posibilita referral 66

6. REKURSU UMANU 69

6.1 Disponibilidade staff ba apoia servisu maternidade 69

6.2 Distribusaun staff 70

6.3 Disponibilidade staff 24 oras 71

6.4 Profisional saúde ne’ebé empeña sinal funsaun sira 73

6.5 Servisu esensiál inan no bebé foin moris nian ba inan no bebé foin moris 75

6.6 Supervizaun 77

7. KUIÑESIMENTU, TREINAMENTU NO EMPEÑAMENTU 79

7.1 Asesmentu kuiñesimentu 79

Page 11: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | ix

7.2 Kuiñesimentu relationa ho EmONC no área empeñamentu kada profisional diferente 81

8. DISPONIBILIDADE INFRAESTRUTURA BÁZIKU NO EKIPAMENTU 87

8.1 Kapasidade kama ba kuidadu maternidade 87

8.2 Durasaun baixa no disponibilidade sala espesifiku ba apoia servisu maternidade 88

8.3 Infrasetrutura Báziku 89

8.4 Disponibilidade elektrisidade no be 89

9. AI MORUK ESENSIAL, EKIPAMENTU NO SUPLAI 93

9.1 Jestaun Ai moruk no Suplai 93

9.2 Disponibilidade ai moruk por klase 94

9.3 Ai moruk relasiona ho emerjensia 95

9.4 Suplai báziku relasiona ho emerjensia no sinál funsaun 96

9.5 Kontraseptivu 97

9.6 Disponibilidade dokumentasaun no formatu por tipu fasilidade 98

9.7 Disponibilidade ekipamentu ba kuidadu bebé foin moris 99

9.8 Disponibilidade instrumentu no ekipamentu ba apoia partu 100

9.9 Disponibilidade instrument no ekipamentu apoia jinekolojia 101

9.10 Sala operasaun 102

9.11 Ekipamentu laboratoriu no suplai 102

9.12 Prevensaun infesaun 103

10. REVEE KAZU 105

10.1 Revee partograf 105

10.2 Revee partu cesariana 106

10.3 Revee mortalidade materna 109

11. DISKUSAUN NO REKOMENDASAUN SIRA 113

11.1 Rezultadu xavi 113

11.2 Rekomendasaun xave sira 115

Page 12: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

x | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

12. ANEKSU SIRA 121

Aneksu 1: Lista fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 121

Aneksu 2: Sinal funsaun ne’ebé empeña 124

Aneksu 3: Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona (fulan 3) 129

Aneksu 4: Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona (fulan 12) 130

Aneksu 5: Fasilidade ne’ebé propoin atu hakbi’it ba BEmONC 131

Aneksu 6: Dadus atu apoia indikador ONU nian 133

Aneksu 7: Apoiu sinal funsaun no servisu vital MNCH nian 136

Aneksu 8: Tabela relasiona ho rekursu umanu 139

Aneksu 9: Dadus ne’ebé suporta kuiñesimentu, treinamentu no emepeñamentu respondente sira 149

Aneksu 10: Infraestrutura baziku no durasaun hela 159

Aneksu 11: Dadus Apoiu: ai moruk, suplai no ekipamentu 160

Aneksu 12: Dadus apoiu estudu kazu 170

Aneksu 13: Dadus apoiu revé partograf 173

13. REFERENCIA 181

14. AGRADESIMENTU 183

15. KONTRIBUTOR SIRA 185

Page 13: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | xi

LISTA TABELA SIRATabela 0-1: Indikadór sira ba fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e no

ba funsionalidade fasilidade EmONC Timor-Leste 2015 2

Tabela 0-2: Sumáriu disponibilidade EmONC iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 4

Tabela 1-1: Problema sira iha asesu kuidadu saúde 15

Tabela 2-1: fasilidade ne’ebé selesiona ba assessmentu EmONC 19

Tabela 2-2: Sumáriu módulu no métodu asesmentu EmONC 20

Tabela 2-3: Distribuisaun tipu fasilidade diferente ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e kada distritu 21

Tabela 2-4: Sumáriu indikadór EmONC sira no métodu kalkulasaun 23

Tabela 2-5: Kualidade dadus iha rejistu selesionadu iha fasilidade 75 26

Tabela 3-1: Baseline ba disponiblidade fasilidade emonc ne’ebé funsiona uza baseline fulan 12 28

Tabela 3-2: Classification of emonc facility using a 12 month baseline 28

Tabela 3-3: Disponilidade fasilidade emonc por municipiu no rejiaun* (kada 500,000 populasaun) 29

Tabela 3-4: Distribuisaun fasilidade saúde tuir klasifikasaun EmONC (based on signal functions performed over a 12 month period) 31

Tabela 3-5: Proposaun nacidos iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu no fasilidade sira ne’ebé emonc funsiona 34

Tabela 3-6: Proporsaun nacidos iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu kada municipiu 35

Tabela 3-7: Kumpri nesesidade ba emonc iha fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu no sira ne’ebé emonc funsiona 36

Tabela 3-8: Nesedidade kumpridu ba EmONC iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu kada municipiu* 36

Tabela 3-9: Seksio-Cesarianana hanesan proporsaun husi nacidos esperadu hotu Iha hospital hotu no iha fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona 38

Tabela 3-10: Proporsaun nacidos hotu ne’ebé partu ho seksio-cesarianana iha ospital hotu ne’ebé inklui iha asesmentu no fasilidade CEmONC ne’ebé funsiona kada rejiuan 38

Page 14: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

xii | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 3-11: Case Fatality Rate Obstetria Direta (DOCFR) iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu no fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona 40

Tabela 3-12: Taxa mortalidade intrapartu no mortalidade imediata bebé foin moris* iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e no fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona 42

Tabela 3-13: Proporsaun mortlidade maternal husi kauza indireta iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e no fasilidade sira ne’ebé Emonc en funsionamentu 43

Tabela 3-14: Sumariu indikador EmONC kada Munisipiu no rejiaunba fasilitador hotu ne’ebe avaliadu no fasilidade EmONC funsional bazeia ba benchmon fulan 12 45

Tabela 4-1: Sinál funsaun ne’ebé utiliza hodi identifika fasilidade Emonc en funsionamentu1 47

Tabela 4-2: Disponibilidade suplai/ekipamentu aspirasun vacuum manual tuir kada tipu fasilidade 54

Tabela 4-3: Servisu vital MNCH seluk empeña husi fasilidade ne’ebe diferente 56

Tabela 4-4: Razaun la empeña servisu balun relasiona ho saúde maternal no bebé foin moris (N=75) 56

Tabela 5-1: Disponibilidade servisu ba apoia EmONC kada tipu fasilidade 59

Tabela 5-2: Disponibilidade transporte ba referral emerjénsia por tipu fasilidade ne’ebé nklui iha asesmentu ne’e 62

Tabela 5-3: Funsionamentu transporte referral kada tipu fasilidade 62

Tabela 5-4: Formatu no protokolu ba apoia rederal por tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 63

Tabela 5-5: Prosedimentu ba apoia referral obstetria no bebé foin moris kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 64

Tabela 5-6: Distánsia (Km) husi fasilidade referral nivel aas kada tipu fasilidade ne’ebé inklui ida asesmentu 64

Tabela 5-7: Tempu viajen husi fasilidade referral nivel aas kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 65

Tabela 5-8: Númeru partu relata iha postu Saúde husi Agosto 2014 to Julho 2015 65

Tabela 5-9: Tempu viajen husi postu saúde ba CHC ne’ebé besik liu 66

Page 15: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | xiii

Tabela 5-10: Distánsia Husi Postu Saúde Ba CHC Ne’ebé Besik Liu 66

Tabela 5-11: Komunikasaun atu posibilita referral obstetria no bebé foin moris kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 67

Tabela 6-1: Disponibilidade profisiona saúde ne’ebé servisu iha unidade maternidade publiku sira 69

Tabela 6-2: Distribuisaun profisional saúde ne’ebé servisu iha unidade maternidade iha fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 70

Tabela 6-3: Disponibilidade nu minimu staff ida on duty no/ou on call 24 oras loron ida segunda to sexta kada tipu fasilidade 72

Tabela 6-4: Disponibilidade nu minimu funsionariu ida on duty no/ou on call 24 oras loron ida iha Fim de Semana kada tipu fasilidade 72

Tabela 6-5: Númeru supervizaun no razaun ba supervizaun ikus liu por tipu fasilidade 78

Tabela 7-1: Kualifikasaun profisional husi respondent sira iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 79

Tabela 7-2: Numeru partu husi respondente iha fasilidade saúde públika iha asesmentu ne’e 79

Tabela 7-3: Skor ba kuiñesimentu iha área sira relasiona ho EmONC husi diferente profisional saúde 80

Tabela 7-4: Relata-an kona ba lakuna iha kuiñesimentu husi parteira no doutor sira 83

Tabela 7-5: Relata-an empeñamentu skill emonc particular ruma iha fulan 6 antes asesmentu 84

Tabela 7-6: Relata-an konfidens iha empeñamentu skill partikular relasiona ho EmONC 86

Tabela 8-1: Distribuisaun diferente tipu kama por tipu fasilidade iha asesmentu ne’e 87

Tabela 8-2: Rasio kama ba 1000 partu iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 88

Tabela 8-3: Distribuisaun sala disponivel por tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 88

Tabela 8-4: Fonte enerjia por tipu fasilidade saúde 91

Tabela 8-5: Disponibilidade eletrisidade ne’ebé funsiona no jerador reserve kada tipu fasilidade 91

Page 16: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

xiv | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 8-6: Fonte primariu be por tipu fasilidade saúde iha asesmentu ne’e 91

Tabela 8-7: Suplai be ne’ebé funsiona iha area maternidade selesionadu por tipu fasilidade 92

Tabela 9-1: Mekanismu diferente utiliza kada tipu fasilidade diferente atu halo order ai moruk 94

Tabela 9-2: Kauza atrazu iha simu suplai hanesan relata por diferente fasilidade 94

Tabela 9-3: Disponibilidade diferenta klase ai moruk por diferente tipu fasilidade 95

Tabela 9-4: Disponibilidade Ai moruk uza iha emerjensia iha diferente tipu fasilidade* 96

Tabela 9-5: Item selesionadu ne’ebé suplai menus iha diferente tipu fasilidade iha asesmentu ne’e 97

Tabela 9-6: Disponibilidade dokumentasaun no formatu tipu fasilidade 98

Tabela 9-7: Disponibilidade ekipamentu ba kuidadu bebé foin moris kada tipu fasilidade 99

Tabela 9-8: Disponilidade ekipamentu ba resusitasaun bebé foin moris por tipu fasilidade 99

Tabela 9-9: Disponibilidade instrument ba vacuum estraksaun/forsep ba partu 100

Tabela 9-10: Disponibilidade ekipamentu vacuum aspirasaun manual/ suplai kada tipu fasilidade 101

Tabela 9-11: Evakuasaun uterus no ekipamentu jinekolojia ne’ebé menus suplai kada fasilidade 101

Tabela 9-12: Disponibilidade suplai prevensaun infeksaun iha area maternidade por tipu fasilidade 103

Tabela 9-13: Disponibilidade dezinfektan no antiseptika iha area maternidade por tipu fasilidade 104

Tabela 10-1: Indikasaun ba partu cesariana ne’ebé revee por tipu cesariana* 106

Tabela 10-2: Tempu pasa iha hospital, infesaun kanek no utilizasaun antibiotika por kada tipu partu cesariana* 108

Tabela 10-3: Outcome bebé foin moris depois cesariana, karakteristika selesionadu* 108

Tabela 10-4: Revee bazeia ba outcome fetus no indikasaun ba seksio-cesarianana 109

Tabela 11-1: Sumariu nacidos esperadu no komplikasaun por distritu 114

Page 17: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | xv

LISTA FIGURAFigura 1-1: Persentajen partu asisti husi pesoál saúde ne’ebé skill tuir kuintil riku

Timor- Leste, 2009 14

Figura 1-2: Rede fasilidade governu ne’ebé fornese servisu saúde materna 16

Figura 3-1: Distribuisaun jeografika husi fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu iha Timor-Leste laran 32

Figura 3-2: Distribuisaunjeografika fasilidade EmONC sira ne’ebé inklui iha asesmentu iha Timor-Leste laran (fulan 12 antes revee) 33

Figura 3-3: Distribuisaun mortalidade maternal husi kauza direta husi fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu (N=25) 41

Figura 3-4: Distribuisaun mortalidade maternal husi kauza direta no kauza indireta (N=32) 44

Figura 4-1: Númeru fasilidade saúde ne’ebé empeña sinál funsaun 7,6,5 no 4 fulan 12 antes asesmentu ne’e (N=75) 49

Figura 4-2: CSI ne’ebé empeña sinál funsaun fulan 12 antes asesmentu ne’e (N=8) 49

Figura 4-3: CHC ne’ebé empeña sinál funsaun fulan 12 antes asesmentu ne’e (N=59) 50

Figura 4-4: Disponibilidade antibiotika parenteral por kada tipu fasilidade (N=75) 51

Figura 4-5: Utilizasaun oxitosin tuir kada fasilidade (N=75) 51

Figura 4-6: Utilizasaun misprostol tuir kada fasilidade (N=75) Utilizasaun antikonvulsan 52

Figura 4-7: Utilizasaun antikonvulsan iha kada tipu fasilidade diferente (N=75) 53

Figura 4-8: Metodu ne’ebé utiliza hodi hasai produtu restu konsepsaun tuir tipu fasilidade (N=75) 53

Figura 4-10: Disponibilidade matadalan no protokolu iha fasilidade sira (N=75) 57

Figura 5-1: Disponibilidade 24 horas servisu selektivu ba apoia EmONC (N=75) 60

Figura 5-2: Númeru fasilidade ne’ebé dokumenta referral SAI no referral TAMA por tipu fasilidade 60

Figura 5-3: Númeru referral obstetria no bebé foin moris sai no tama durante fulan 12 (N=75) 61

Page 18: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

xvi | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 6-1: Disponibilidade profisional selesionadu ba fornesementu EmONC (N=73) 70

Figura 6-2: Sinal funsaun BEmONC ne’ebé empeña kada profisional saúde por fasilidade (N=73) 74

Figura 6-3: Emepeñamentu Sinal funsaun por doutor, parteira no enfermeiru sira iha CHC (N=59) 75

Figura 6-4: Servisu esensiál maternal no bebé foin moris ne’ebé fornese husi diferente profissional Por fasilidade (N=73) 76

Figura 6-5: Servisu MNCH vital ne’ebé empeña husi doutor, parteira no enfermeiru sira iha CHCs (N=59) 77

Figura 7-1: Relata-an (self reported) relasiona ho kuiñesimentu EmONC no empeñamentu (Parteira N=239 and Doutor N=121) 82

Figura 8-1: Infraestrutura báziku disponivel iha CSI no CHC (N=67) 89

Figura 8-2: Disponibilidade elektrisidade no be Kada tipu fasilidade (N=75) 90

Figura 8-3: Loron sira ne’ebé laiha elektrisidade no be iha fulan kotuk iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e (N=75) 90

Figura 9-1: Disponibilidade faramasia no asesibilidade 24/7 por tipu fasilidade 93

Figura 9-2: Disponibilidade metodu kontraseptivu oioin por tipu fasilidade (N=73) 98

Figura 9-3: Disponibilidade laboratoriu por tipu fasilidade no funsiona 24/7 (N=75) 102

Figura 9-4: Koleksaun ran/teste skrining disponivel iha fasilidade iha asesmentu ne’e (N=73) 103

Figura 10-1: Tempu lapsu entre desizaun hala’o cesariana no operasaun aktual (N=21) 107

Figura 10-2: Mortalidade maternal ne’ebé revee bazeia ba kauza mate* 110

Figura 10-3: Númeru inan sira ne’ebé sira nia mate revee bazeia ba tempu mate 111

Figure 10-4: Intervensaun ne’ebé hala’o husi pessoal saúde ba feto ne’ebé mate 112

Page 19: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | xvii

ANEKSU BA TABELA SIRAAneksu 1 Tabela 1: Lista fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 121

Aneksu 2 Tabela 1: Lista sinal funsaun ne’ebé empeña husi kada fasilidade saúde sira inklui iha asesmentu 2015 124

Aneksu 3 Tabela 1: Lista fasilidade EmONC ne’ebé funsiona uza benchmark fulan 3 129

Aneksu 4 Tabela 1: Lista fasilidade EmONC ne’ebé funsiona uza benchmark fulan 12 130

Aneksu 5 Tabela 1: Fasilidade ne’ebé propoin atu hakbi’it ba BEmONC 131

Aneksu 6 Tabela 1: Númeru inan mate kada tipu fasilidade 133

Aneksu 6 Tabela 2: Case fatality rate husi obstretria direta iha fasilidade hotu inklui iha asesmentu ne’e por distritu 133

Aneksu 6 Tabela 3: Númeru bebé foin moris ne’ebé mate kada tipu fasilidade saúde 134

Aneksu 6 Tabela 4: Taxa bebé ne’ebé mate intrapartu no mate imediata no tarde depois moris mai iha fasilidade hotu inklui iha asesmentu ne’e por distritu 134

Aneksu 6 Tabela 5: Proporsaun inan sira mate husi kauza indireta iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 135

Aneksu 7 Tabela 1: Razaun ba la empeña sinal funsaun iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e (n=75) 136

Aneksu 7 Tabela 2: Disponibilidade matadalan no protokolu sira iha kada tipu fasilidade 138

Aneksu 8 Tabela 1: Persentajen husi fasilidade hotu ne’ebé avaliadu ho staff disponibel 24 oras loron ida (N=73)* 139

Aneksu 8 Tabela 2: Númeru ospital sira ne’ebé oferese sinal funsaun EmONC kada professional saúde (N=6) 140

Aneksu 8 Tabela 3: Númeru CSI sira ne’ebé oferese sinal funsaun EmONC kada professional saúde (N=8) 141

Aneksu 8 Tabela 4: Númeru CHC sira ne’ebé oferese sinal funsaun EmONC kada professional saúde (N=59) 142

Aneksu 8 Tabela 5: Númeru ospital sira ne’ebé fornese servisu no prosedimentu esensial husi kada profisional saúde (N=6) 145

Aneksu 8 Tabela 6: Númeru CSI sira ne’ebé fornese servisu no prosedimentu esensial husi kada profisional saúde (N=8) 146

Aneksu 8 Tabela 7: Númeru CHC sira ne’ebé fornese servisu no prosedimentu

Page 20: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

xviii | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

esensial husi kada profisional saúde (N=59) 147

Aneksu 9 Tabela 1: Kuiñesimentu relasiona ho gravida, partu no kuidade partu 149

Aneksu 9 Tabela 2 : Treinamentu, Empeñamentu no Konfidensial 153

Aneksu 10 Tabela 1: Durasaun hela iha loron depois partu normal por kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e 159

Aneksu 11 Tabela 1: Fonte principal ai moruk/suplai iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e por kada fasilidade 160

Aneksu 11 Tabela 2: Armajen farmasia iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e por kada fasilidade 160

Aneksu 11 Tabela 3: Disponibilidade ai moruk kada klasse por fasilidade 161

Aneksu 11 Tabela 4: Disponibilidade item baziku selesionadu ba apoiu kuidadu materna 164

Aneksu 11 Tabela 5: Evakuasaun uterine no ekipamentru jinekolojia iha kada fasilidade 167

Aneksu 11 Tabela 6: Item sira ne’ebé ninia suplai menus iha sala operasaun iha inklui iha asesmentu ne’e 168

Aneksu 12 Tabela 1: Karakteristika no outcome inan sira ne’ebé sira nia partu cesariana revé 170

Aneksu 12 Tabela 2: Distribuisuan mortalidade inan ne’ebé revé tuir criteria selesionadu* 171

Aneksu 12 Tabela 3: Mortalidade ne’ebé revé relasiona ho tipu fasilidade, referral no faktor mate* 172

Aneksu 13 Tabela 1: Uza partograf no protokolu jestaun por kada tipu fasilidade 174

Aneksu 13 Tabela 2: Partograf tuir horas entre examinasaun primeiru no partu por kada tipu fasilidade 175

Aneksu 13 Tabela 3: Númeru inan ho partograf and tempu mediasaun xavi ne’ebé halo no dokumenta por horas entre examinasaun primeiru no partu 176

Aneksu 13 Tabela 4: Asesmentu partograf por progresaun partu no augmentasaun por tipu fasilidade 177

Aneksu 13 Tabela 5: Partograph by progress of labour, delivery type and foetal outcome distribution in all facilities 179

Page 21: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | xix

ANEKSU BA FIGURA SIRAAneksu 7 figura 1: Servisu MNCH baziku ne’ebé oferese NH, RH,

no fasilidade privada (N= 8) 137

Aneksu 7 figura 2: Servisu MNCH baziku ne’ebé oferese husi fasilidade CHC no CSI sira (N= 67) 138

Aneksu 8 figura 1: Sinalfunsaun sira ne’ebé oferese husi diferente profisional iha hospital sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e (N=6) 143

Aneksu 8 figura 2: Sinalfunsaun sira ne’ebé oferese husi diferente anestesiolojista iha hospital sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e(N=6) 143

Aneksu 8 figura 3: Empeñamentu sinal funsaun iha CSI sira husi profisional diferente médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=8) 144

Aneksu 8 figura 4: Empeñamentu sinal funsaun iha CHC sira husi profisional diferente médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=59) 144

Aneksu 8 figura 5: Servisu MNCH esensial ne’ebé empeña iha hospital sira husi profisional diferente (N=6) 148

Aneksu 8 figura 6: Empeñamentu servisu MNCH esensial iha CSI husi médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=8) 148

Aneksu 8 figura 7: Empeñamentu servisu MNCH esensial ne’ebé hala’o iha CHC husi médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=59) 149

Aneksu 9 figura 1: Relata-an (self reported) konaba treinamentu ne’ebé simu relasiona ho EmONC (Parteira N=239 and Doutor N=121) 156

Aneksu 9 figura 2: Relata-an konaba empeñamentu particular skill relasiona ho EmONC fulan 6 antes asesmentu (Parteira N=239 and Doutor N=121) 157

Aneksu 9 figura 3: Relata-an konaba konfidente (fiar an) iha empeña skill particular relasiona ho EmONC 158

(Parteira N=239 and Doutor N=121) 158

Aneksu 10 figura 1: Infraestrutura baziku disponivel iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e (N =75) 159

Aneksu 11 figura 1: Disponibilidade instrument/ekipamentu atu apoia partu por kada tipu fasilidade (N=73) 166

Aneksu 11 figura 2: Disponibilidade instrument/ekipamentu atu apoia episiotomia por kada fasilidade (N=73) 166

Aneksu 11 figura 3: Fasilidade sira ho sala operasaun (OT) (N=8) 168

Aneksu 11 figura 4: Tipu autoklaf utiliza iha fasilidade diferente iha asesmentu ne’e (N=73) 169

Aneksu 12 figura 1: Amostra husi partograf modifikadu WHO ne’ebé utiliza iha revé kazu sira ne’e hotu 173

Page 22: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

xx | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 23: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 1

SUMÁRIU EZEKUTIVU

AntesedenteDurante dekada ikus, mortalidade maternal no bebé foin moris iha Timor-Leste atravesa reduzaun notavel ida. Melhoramentu akontese duni, maibé sei iha estimative feto 270 mate durante grávida no hahoris ba kada 100,000 nacidos vivos: :neonatus mate 24 iha tempo sira (bebé) moris mai ba kada 1,000 nacidos vivos. Indikadór sira ne’e inaseitavelmente aas loos no refleta disponibilidade no kualidade limitadu ba servisu saúde materna no bebé foin moris iha nasaun ne’e.

Saúde maternal no bebé foin moris sai hanesan prioridade topu husi Ministério da Saúde (MoH). Iha 2008 ho apoiu husi UNFPA, hala’o Asesmentu Nasionál ba Nesesidade Emerjénsia Obstetria no Kuidadu Bebé Foin Moris (EmONC). Asementu ne’e revela lakuna barak iha disponibilidade no funcionalidade kuidadu materna, particularmente iha nível BEmONC. Asesmentu ne’e informa desenovolvementu asaun estratijiku ne’ebé dezeña atu reduz mortalidade materna no bebé foin moris sira iha nasaun laran tomak.

Agora tinan hitu ona husi primeiru asesmentu EmOC ne’ebé hala’o iha 2008. Ministra Saude foti desizaun atu revee fila fali progresu, no halo lais liu tan ou intervein atu haklot lakuna entre saída mak planeia no progresu aktual, no aliña sira estratejikamente ho planu Governu iha futuru, polítika sira no praktika dia liu nian. Atu inform prosesus ida ne’e maka Asesmentu Nasionál ba EmONC ne’e hala’o iha Setembru 2015 to Novembru 2015. Relatóriu ne’e documenta rezultadu sira husi asesmentu ne’e.

Evidénsia ne’ebé mosu sei ajuda Ministério da Saúde no parseiru desenvolvementu sira hodi prioritiza no monitoriza asaun sira, hadi’a disponilidade, utilizasaun no kualidade EmONC no kontinua reduz mortalidade maternal no bebé foin moris iha Timor-Leste laran.

MetodologiaSurvey cross-sectional ida ba fasilidade sira hala’o iha distritu 13 Timor-Leste nian. Total fasilidade ne’ebé tama iha asesmentu ne’e 75. Ida ne’e representa husi 73 fasilidade sira governu nian, husi Ospitál Nasionál iha DIli to Sentru Saúde Komunitariu (SSK) ne’ebé oferese atendimentu maternidade. Aumenta tan ho fasilidade privada 2 iha Dili.

Asesmentu ba fasilidade sira ne’e hala’o husi ekipa 4 kompostu husi doutor no parteira sira. Ekipa sira ne’e utiliza AMDD global tools (Intrumentu global husi AMDD), adapta tuir kontekstu lokál, hodi determina karik fasilidade sira funsional ona hanesan fasilidade EmONC, liu husi revee hikas rejistu, dokumentasaun, observasaun, no intervista pesoál saúde no jestor fasilidade saúde sira ne’e.

1 Timor Leste Population and Housing Censuses 2010; Maternal Mortality Monograph. National Statistics Directorate (NSD) 2 UN estimate 20133 National Statistics Directorate and ICF Macro. Timor-Leste Demographic and Health Survey 2009-10. Dili, 2010.

Page 24: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

2 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Bazeia ba númeru sinal funsaun sira ne’ebé hala’o iha períodu fulan 12 antes asesmentu ne’e, fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu halo klasifikasaun hanesan fasilidade EmONC ne’ebé funsiona (Báziku no Komprehensivu) ou fasilidade non-EmONC.

Nune hotu hala’o avaliasaun ba fasilidade sira ne’e kona ba disponibilidade suplai, ekipamentu, funsionáriu no infraestrutura báziku hodi apoia servisu EmONC. Halo analiza ba dadus no aprezenta iha subset fasilidade oin rua deferente: fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu, no fasilidadene’ebé identifikadu sira nia EmONC funsiona hela.

EmONC nia Indikadór ProsesuAplika estandarte ONU nian iha asesmentu ne’e, atu determina baseline ida relasiona ho disponibilidade, funsionalidade no utilizasaun EmONC iha nasaun laran tomak bele monitoriza.

NOTA: Estandarte global UN nian ne’e bazeia ba populasaun no depende ba empeñamentu númeru sinal funsaun sira ou intervensaun salva vida, iha fulan 3 antes hala’o asesmentu. Estandarte ne’e utiliza nemeru populasaun área 500,000, no grávida no komplikasaun esperadu iha área kobertura. Tanba populasaun iha Timor-leste ki’ik liu no hela dook malu atu atinji rekezitu fulan 3 ne’e. Tanba ne’e ba objetivu asesmentu ne’e tempu ne’e extende ba fulan 12.

Sumáriu rezultadu husi 75 fasilidade ne’ebé tama iha asesmentu ne’e, fasilidade 8 ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e hanesan “EmONC funsiona” ne’ebé aprezenta iha Tabela 0-1 iha kraik ne’e.

Tabela 0-1: Indikadór sira ba fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e no ba funsionalidade fasilidade EmONC Timor-Leste 2015

Indikadór Rezultadu Estandarte UN /Komentariu

Disponibilidade fasilidade EmONC ne’ebé funsiona agora dadauk

3.4 fasilidade EmONC por 500,000 populasaun≥ 5 fasilidadeEmONC por 500,000 populasaun

2.6 Fasilidade CEmONC por 500,000 populasaunHusi ne’ebé≥ 1 Komprehensivu por 500,000 populasaun

Distribuisaun jeográfika fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

EmONC coverage is poor at the sub-national level. Coverage for CEmONC facilities is sufficient but BEmONC coverage is largely insufficient.

• Seven districts have no functional EmONC facilities

• BEmONC is clustered around urban areas

• 27 (37%) of facilities assessed are more than two hours travel time from higher level referral facilities

100% husi área sub - nasionál sira iha númeru mínimu aseitavel ba fasilidade EmONC báziku no komprehensivu

Page 25: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 3

Indikadór Rezultadu Estandarte UN /Komentariu

Proporsaun nacidos hotu iha fasilidade EmONC

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

47.8% husi esperadu nacidos vivos hotu

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

24.6% husinacidos vivos esperadu

Mínimu 15% maibé optimutenki besik ba 100%

Kumpri nesesidade ba servisu EmONC nian

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

54.7% husi númeru esperadu feto sira ne’ebé sei mosu kompliasaun

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

33.8% husi númeru esperadu feto sira sei mosu komplikasaun

100% husi estimative komplikasaun ne’ebé 15% husi nacidos hotu

Seksio-cesarianana hanesan persentajen husi nacidos hotu

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

3.5% nacidos hotu ne’ebé atravez seksio-cesarianana

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

3.4% husi nacidos hotu atravez seksio-cesarianana (1.6% se exklui Dili)

Mínimu 5% Maximu 15%

Case Fatality Rate Obbstetria Direta (DOCFR)

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

0.8 % husi feto sira ne’ebé hetan tratamentu komplikasaun obstetria

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

0.9% husi feto sira ne’ebé hetan tratamentu komplikasaun obstetria

Maximu 1%

Nota: Indikadór ne’e la reliavel tanba dadus mortalidade maternal la kompletu.

Mortalidade intrapartu no mortalidade imediata bebé foin moris

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

0.7% husi mortalidade intrapartu no mortalidade imediata no tarde bebé foin moris

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

1.0% husi mortalidade intrapartu no mortalidade imediata no tarde bebé foin moris

Standarne’ebé estabelese menus husi 1%

Nota: Reliabilidade dadus ne’e kestionavel tanba menus relata

Proporsaun mortalidade maternal rezulta husi kauza indireta

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

21.9% husi total mortalidade husi kauza indireta

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

husi total mortalidade husi kauza indireta

Laiha estandarte estabelesidu –depende ba epidemiolojia lokál

Nota: Dadus ne’e kestionavel tanba menus relata.

*Funsional = Performa sinal funsaunhotu iha fulan 12 antes assessmentu

Page 26: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

4 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Bazeia indkador no standard sira leten kestaun sira tuir mai ne’e bele komesa resolve:

1. Iha ka lae fasilidade sufisiente ne’ebé oferese EmONC? DisponibilidadeMesmu Timor-Leste suksesu ona desenvolve rede fasilidade CEmONC ne’ebé funsiona ne’ebé kumpri standard UN nian, so iha deit fasilidade BEmONC maka identifika. Fasilidade BEmONC hotu iha DIli. Presiza fasilidade barak tan iha nivel distritu no iha kraik tan iha Timor-Leste (tabela 0-2).

Tabela 0-2: Sumáriu disponibilidade EmONC iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Klasifikasaun EmONC

Status aktual bazeia ba sinal funsaun ne’ebé

empeña iha períodu fulan 12 laran

Rekomendasaun mínimu **

Rekomendasaun baupgrade**

EmONC Komperehensivu 6 1 por rejiaun Kumpri Estandarte

EmONC Báziku 2****

Nu mínimu distribuisaun 90% ho pakote mínimu

servisu EmONC iha kada distritu iha nivel

diferente***

Determina distritu via utilizasaun kuiñesimentu lokál no rezultadu husi

asesmentu ne’e

* For every 500,000 people there should be at least 5 EmONC facilities including; at least 1 CEmONC facility.

** When combined standards met in terms of numbers of facilities (indicator 1), but distribution (indicator 2) is only 54%

*** One Private hospital in DilI could not be classified as EmONC for lack of two signal functions (see details in the text)

**** Only two facilities; Comoro CHC and the Biropete clinic both situated in Dili

***** Every woman in Timor-Leste should be within two hours from help – if only to stabilise her condition before referring on

2. Distribuisaun fasilidade di’ak ka lae? Distribuisaun jeográfikaProblema kovertura relasiona liu ho distribuisaun fasilidade. Distribuisaun fasilidade EmONC agora dadauk kobre 50% distritu; Distritu 7 laiha fasilidade EmONC ne’ebé funsiona, nune mós laiha fasilidade BEmONC fora husi Dili, 27 (37%) husi fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e maka liu horas 2 husi fasilidade nivel aas; distribuisaun fasilidade BEmONC iha nivel distritu no iha kraik presiza hadi’a.

3. Sufisiente ka feto sira utiliza fasilidade EmONC?Iha Timor-Leste durante tinan ida antes survey iha 19361 (48%) nacidos esperadu akontese iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Metadi husi sira ne’e (9938 ou 24.6%) akontese iha fasilidade EmONC ne’ebé funsiona. Iha tempu hanesan 1831 nacidos (4.5%) relata katak akontese iha Postu Saúde sira no nacidos sira seluk akontese iha uma (19294 ou 48%). Planu Nasionál ba Dezenvolvimentu Sektor Saúde 2011-2030 identifika tiha ona alvu ida liu 40% partu sei iha fasilidade saúde (la nesesariamente iha fasilidade EmONC) tenke atinji iha 2015. Para atu asegura katak inan sira ne’ebé hetan komplikasaun iha asesu ba atendimentu, Ministério da Saúde tenke konsidera hasae alvu ne’e, ida ne’ebé ikus mai atinji 100%.

Page 27: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 5

4. Iha ka lae inan sira ne’ebé loos duni utiliza fasilidade EmONC?Liu metadi (3316 ou 54.6%) inan sira ne’ebé tuir estimative atu hetan komplikasaun obstetria (15% husi grávida hotu) durante asesmentu hetan tratamentu iha fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e; 2051 ou 33.8% husi komplikasaun sira ne’e hetan tratamentu iha fasilidade EmONC ne’ebé funsiona. Ida ne’e dook loos husi nivel ne’ebé rekomenda 100%. Ida ne’e signifika katak nesisidade inan sira ne’ebé ho komplikasaun obstetria iha grávida la atinji.

5. Sufisiente ka atendimentu kritiku oferese husi fasilidade EmONC?Indikadór ida ne’e kalkula bazeia rejiaun no ba nasaun tomak, hanesan ospitál atende seksio-cesarianana ba rejiaun ida, ne’ebé halo parte distritu 3 ka4 besik maluk. So 3.4% husi nacidos esperadu hotu (1385) iha ospitál hotu inklui iha asesmentu ne’e no fasilidade CEmONC hotu ne’ebé funsiona bazeia ba seksio-cesarianana. Ida ne’e menus loos husi nivel mínimu 5% husi nacidos esperadu iha nasaun ida ne’ebé rekomenda globalmente. Se exklui Dili husi analiza ne’e, proporsaun nacidos hotu ne’ebé partu ho seksio-cesarianana deklina husi 3.4% ba 1.6%. Iha inan sira ne’ebé presiza seksio-cesarina, ne’ebé la simu atendimenti ne’e.

6. Kualidade atendimentu adekuadu ka lae?Rua husi prosesu indikadór UN nian utiliza hodi determina kualidade servisu EmONC nian: i.e. Case Fatality Rate Obstretika Direta (DOCFR), taxa mortalidade intrapartu no mortalidade imediata husi bebé foin moris. Dadus husi indikadór sira ne’e talvez menus relata (under reporting), ou difisil atu interpreta tanba misklasifikasaun no menus relata.

REZULTADU XAVI Sei diskute iha Relatóriu ne’e tuir titulu hirak tuir mai:

1. Sinal funsaun no servisu vital seluk ba inan no bebé foin moris siraHo exepsaun administrasaun ai moruk uterotonika, kuaze sinal funsaun hotu empeña insufisientemente, partikularmente iha nivel CHC. Sinal funsaun ida ne’ebé empeña aat liu maka partu vajinal asistidu, ho 10% CHC maka hala’o ida ne’e, tuir mai administrasaun antikonvulsan parenteral for pre-eklamsia no eklamsia (<15%). Sinal funsaun sira seluk empeña menus husi 50% fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Dadus mós sujere katak iha kestaun ho disponibilidade ran. Nein ida husi ospitál referensia sia rai ran mezmu ke jeleira no reajentes sira disponivel hela.

2. Disponibilidade servisu, referral no komunikasaunPopulasaun sira iha área remota no izoladu sira iha asesu ituan deit, “golden rule of two hours” la respieta iha distritu barak, 27 (37%) fasilidade sira situada iha liu horas rua husi fasilidade nivel aas ida; postu saúde 17 maka liu horas rua husi CHC. CHC sira mós la fornese servisu obstetria no bebé foin moris. Ambulansia nia númeru adekuadu maibé atrazu segundu sei hanesan konstranjimentu ida. Komunikasaun ho telemovel melhora makas. Laiha referral ne’ebé dokumenta kona ba komplikasaun bebé foin moris.

Page 28: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

6 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

3. Rekursu UmanuNúmeru melhoria ona no responde nesesidade ba parteira no doutor sira, maibé disponibilidade24/7 la garantia no nesesidade kompetensia presiza revee ho vista ba aumento iha demanda. CHC tolu no ospitál 2 laiha doutor destaka iha maternidade. Parteira sira hanesan fornesedor principal ba sinal funsaun BEmONC.

4. Kuiñesimentu, treinamentu no experiensiaMatadalan no protokolu sira, mezmu hasai ona husi Ministério da Saúde, la disponivel no la konsulta iha metadi husi fasilidade, partikularmente iha CHC sira. Iha lakuna seriu ba kuiñesimentu no rekuiñese nesesidade treinamentu ba EmONC ba kategoria fornesedor sira hotu, inklui sira ne’ebé foin kompleta kursu parteira no doutor sira ne’ebé forma husi sistema edukasaun Cuba nian.

5. Disponibilidade infraestrutura bázikuLakuna konsideravel iha disponibilidade fisika kompaun, kualidade konstrusaun, be’e esensial, sanitasaun no suplai elektrika, kama ba ema sira hein pasiente, kama observasaun pós-partu, lidun bebé foin moris. CHC ida laiha elektrisidade no CHC 6 laiha be’e.

6. Suplai ai moruk esensial no ekipamentuIha stock out maka relata, ho fahe responsibilidade entre armajen sentral no sistema suplai ospitál. Entre ai moruk esensial sira falta barak maka magnesium sulfat no entre ekipamentu maka resusitasaun neonatal nian. Iha lakuna seriu ba kontrolo infeksaun.

7. Revee kazu partografIha fasilidade 75 ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, halo revee kazu ba 180 partograf. Observa lakuna barak iha utilizasaun (iha 20% fasilidade) no iha interpretasaun, partikularmente iha CSI no CHC sira.

8. Revee kazu ba partu cesarianaSeksio-cesarianana 21 maka halo revee; 19 kazu emerjénsia no kazu elektivu 2. So iha kazu 2 deit maka jere ho partograf. So kazu 4 (20%) maka kumpri tempu otimu entre desizaun no exekuzaun, no liu 50% maka liu horas 2. Outcome ba bebé foin moris la dun relata. Menus utilizasaun partograf hanesan preokupasaun ida.

9. Revee kazu: revee mortalidade maternaHalo revee ba kazu inan 10 mate, husi ospitál referensia 6; nain 9 husi rezulta husi kauza obstetria direta.

Page 29: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 7

Hakat Ba OinAsesmentu ne’e hetan katak, mezmu iha gañamentu impresivu iha rehabilitasaun fasilidade iha dekada ikus, polítika no planu Ministério da Saúde atu apoia EmONC relasiona barak ho trandusaun sasan sira ne’e iha kualidade pratika iha kampu. Rede fasilidade CEmONC ne’ebé funsiona ne’ebé kumpri ona standard global UN nian tau tiha ona pratika. Maibé, so fasilidade 2 deit maka klasifikadu hanesan BEmONC, sira rua ne’e capital Dili. EmONC agora dadauk agrupa iha área urbana no distribuisaun EmONC iha nivel sub nasionál la di’ak, ho impaktu todan ba asesu husi maioria populasaun. Planu Asaun presiza atu desenvolve ba tinan 4 mai oin atu hasai EmONC to nivel standard internasionál no integradu iha Estratéjia Nasionál ba RMNCAH.

Rekomendasaun Xavi SiraEn konsiderasaun oinsá Timor-Leste atu avansa, no oinsá atu resolve kobertura menus, kualidada la di’ak, no lakuna iha servisu EmONC, área tolu maka presiza konsiderasaun.

1. Rekomendasaun Polítika;

2. Kobertura, Disponibilidade, Asesibilidade no Distribuisaun Jeografika Fasilidade EmONC;

3. Hadia Kuidadu ne’ebe Kualidade;

4. Rekursu Umanu.

1. Rekomendasaun Polítika

• Primeriu loos, lideransa Ministério da Saúde iha kesataun MNH, konserteza inklui EmONC, tenke reforsa, no contributor hotu ba Estratéjia National ba RMNCAH tenke apoia lideransa ne’e no halo tuir matadalan ne’ebé hasai husi Departementu

• Krusial atu hasae vizibilidade and importansia saúde publika EmONC iha Timor-Leste, maibé ita tempu hanesan atu foka katak EmONC hanesan parte ida husi estratéjia no programa hotu nasaun nian atu reduz morbidade no mortalidade maternal no bebé foin moris. Partikularmente EmONC la kobre asaun sira iha nivel suku, exeptu advokasia aktividade konsensializasaun. Husi aproximansaun “Atrazu Tolu”, EmONC preokupa liu ba atrazu terseiru, iha nivel fasilidade. Ida ne’e tenke “integradu iha aproximasaun luan atu hadi’a MNH”.

• Rekomenda atu nomeia Koordenador Nasionál ba EmONC ne’ebé relata ba Diretor MCH, Ministério da Saúde. Knar husi koordenador ne’e sei sentraliza ba informasaun relasiona ho EmONC, koordena implementasaun Planu Asaun, no monitoriza progresu. Sei propoin perfil ida.

• Fasilidade BEmONC hotu (no mós CHC antes atu upgrade ba BEmONC) tenke autoriza no enkoraja atu mantein pasiente iha sira nia komplexo ba loron ruma ANTES no DEPOIS partu, bele iha Uma Hein Maternidade ou iha sala maternidade iha ne’ebé sir abele simu no prepara hahan, iha komfortu mínimu no dignidade

Page 30: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

8 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

(kama no lensol, haris fatin, kurtina separasaun, ect).

• Rejistu hotu relasiona ho EmONC tenke uniformiza no harmoniza, no utiliza iha fasilidade EmONC sira no mós unidade maternidade iha CHC. Ida ne’e tenke integra no koordena ho HMIS no/ou DMIS-2. Identifikasaun própriu no dokumentasaun komplikasaun obstetric no bebé foin moris hanesan xave ba kalkulasaun kualidade prosesu indikadór sira.

• Hola konsiderasaun ba espesifisidade populasaun no jeografia Timor-Leste, rekomenda atu uza benchmark fulan 12 ba asesmentu fasilidade EmONC sira tuir mai, bazeia ba empeñamnentu sinal funsaun. Kuandu benchmark fulan 12 kumpri ona, entaun bele adopta períodu fulan 3 iha future, maibé ida ne’e fisivel momentu ne’e.

• Hanesan resposta ba falta kritiku husi fasilidade BEmONC iha nivel sub-nasionál (So fasilidade 2 maka designadu hanesan fasilidade BEmONC ne’ebé funsiona, sira rua ne’e iha Dili hotu), presiza atu iha polítika ida atu prioritiza fasilidade BEmONC sub-nasionál sira no reforsa sira ida kada ida estratejikamente. Anexu hatudu lista criteria, no mós lista “fasilidade kandidatu” ne’ebé presiza upgrade iha prioridade kada distritu. “Golden Rule” spesifika katak laiha fasilidade saúde liu horas 2 husi suku, no laiha fasilidade saúde liu horas 2 tempu viajen husi fasilidade referral nivel aas.

• Norma no standard sira ba EmONC, no mós matadalan no protokolu sei presiza atu halo revizaun no desimina ne para sir abele disponivel ba fornesedor sira no sira nia supervisor sira.

• Kada kategoria funsionáriu fasilidade EmONC nian tenke tuir standard,no bele ejerse flexibilidade atu re-aloka funsionáriu bainhira iha nesesidade husi fasilidade ida ba fasilidade seluk.

• Polítika kona ba proporsaun nacidos hotu katak tenke akontese iha fasilidade EmONC tenke evolui tuir tempu, bazeia ba progresu indikadór ne’e. Estratéjia Nasionál RMNCAH rekomenda atu atinji 75% atendimentu partu husi skill professional iha fasilidade sira. Planu Asaun ba melhoramentu EmONC bele espesifika 65% partu hotu iha fasilidade EmONC sira ne’ebé funsiona.

• Tenki iha renovasaun no expresa fortemente foku ba saúde bebé foin moris. Númeru mortalidade esperadu ba bebé foin moris tenke boot liu númeru mortalidade inan (500 vs 100 kada tinan). Ekipamentu no skill ba kuidadu bebé foin moris iha tempu moris bele fasilmente disponivel no potensialmente efektivu loos. Sira presiza atu utiliza.

• Polítika Transfuzaun Ran ne’ebé nia esbosu halo iha 2015 tenke aprova no implementa. Tenki fixa eskolla estratejiku sira ne’e para fasilidade CEmoNC sira iha asesu ba unidade ran menus husi horas ida husi desizaun ba hala’o transfuzaun ran. Tekiniku laboratoriu tenke disponivel iha fatin 24/7.

Page 31: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 9

2. Kobertura, Disponibilidade, Asesibilidade no Distribuisaun Jeografika Fasilidade EmONC

• Bazeia standard UN nian, Timor-Leste tenke iha fasilidade CEmONC 3 no fasilidade BEmONC 12. Survey ne’e hatudu katak iha fasilidade CEmONC 6 no fasilidade BEmONC so 2 deit maka funsiona ne’ebé responde ba kritéria (nein ida iha distritu). Resposta ba distorsaun ida ne’e, no hola konsiderasaun ba espesifisidade populasaun no jeografia Timor-Leste, rekomenda katak fasilidade 6 CEmONC tenke mantein no reforsa, iha tempu hanesan CSI 8 no besik CHC 18 presiza atu upgrade ba sai fasilidade BEmONC.

• Kritéria atu selesiona fasilidade ida ne’ebé presiza atu upgrade hanesan prioridade, depois diskusaun ho ofisial sira DSM no DPHO-SMI nian, ne’e asuntu tékniku no lojistiku. Prioridade fob a CSI 8 ka 9 no distritu 7 ne’ebé laiha fasilidade EmONC ida. “Golden Rule” menus husi horas 2 tempu referral tenke sai hanesan kritéria topu ida.

• “Úpgrading” signifika aumenta númeru no kualidade servisu EmONC ba to standard. Iha komponente lobuk ida husi prosesu upgrading, halo parte ba kategoria fíziku/infraestrutua, kategoria ekipamentu/ai moruk, kategoria komunikasaun/transporte, kategoria funsionáriu/treinamnetu, no kategoria kualidade kuidadu. Detallu sira iha Planu Asaun ba Melhoramentu Servisu EmONC.

3. Hadia Kuidadu ne’ebe Kualidade

• Tabela balun iha relatóriu laran ne’e hatudu defisiensia iha kuidadu ne’ebé oferese husi nivel diferente husi fasilidade saúde. Laiha fasilidade nivel baixa (CHC no CSI fora husi Dili) ne’ebé maka BEmONC funsiona. Fasilidade sira iha nivel diferente tenke upgrade, atu oferese pakote EmONC strandarizadu hamutuk ho kuidadu kontínua. Konseitu standarizasaun no fasilidade preparadu 24/4 tenke introduz, jestor no funsionáriu kliniku treinadu iha aproximasaun jesataun standard-bazeada.

• Falta rekuñesementu, no diagnose la dun loos ba komplikasaun obstetria no bebé foin moris, hanesan factor xave ne’ebé limita funsionalidade kompleta fasilidade EmONC. Kuandu rekuñese ona no diagnose ona kondisaun horak ne’e, presiza kuidade didi’ak. Ida ne’e bele presiza intervensaun imediata no/ou stabilizasaun no referral pontual. Estratéjia adisional presiza atu asegura diagnose korektu no intervensaun pontual. Nebe bele apoia melhoramentu EmONC.

• Supervizaun suportivu introduz tiha ona iha programa barak: ida ne’e importante wainhira vida moris inan no bebé foin moris ne’ebé frekuente iha entre balansu no stress. MdS konsidera hala’o observasaun skill kliniku hanesan parte husi supervizaun.

• Komisaun jestaun fasilidade hatudu ona hanesan pratika jesataun di’ak ida iha ne’ebé ne’ebé. Involve komunidade lokál iha avaliasaun kualidade kuidadu hanesan sira sira nia persebe asuntu ne’e.

Page 32: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

10 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

• Kualidade kuidadu involve kualidade dadus, kobre dokumentasaun dadus no jestaun dadus. Hadia treinamentu HMIS, supervizaun no monitorizasaun, espesialmente relasiona ho klasifikasaun komplikasaun obstetria, bebé mate iha kabun laranno bebé mate wianhira moris, mortalidade maternal direta no indireta, no mós rejistu sivil.Aumenta tan, revee/audit mortalidade maternal no mortalidade bebé foin moris bele ajuda hadi’a klasifikasaun lolos kona ba kauza mate.

• Ba fasilidade sira ne’ebé maka sei falta sinal funsaun EmONC ida ka rua, tenke halo planu hodi asegura katak funsionáriu iha skill no ambiente suportivu atu empeña sinal funsaun sira ne’e. Presiza treinamentu ba pesoál sira ne’ebé atende partu kona ba hasai plasenta manual, partu vajinal asistidu, hasai produtu restu husi kabun laran, no fó antikonvulsan parenteral, iha fasilidade saúde sira ne’ebé funsiona parsialmente ho partu liu 10 kada fulan.

• Kontinua reforsa matadalan nasionál sira no protokolu be jestaun klinika ba komplikasaun obstetria no bebé foin moris. Iha ne’ebé maka existe matadalan, treinamentu, no supervizaun ba melhoramentu kualidade tenke tuir kedas. Iha fatin ne’ebé sira sedauk existe, tenke distribui ba sira. Kada fasilidade presiza set kompletu ida ba matadalan sira ne’e, akompañadu ho poster sira, wall charts, ou chart espesifiku ruma kona ba komplikasaun sira ne’ebé designa tratamentu apropriadu iha kada nivel.

• Matadalan no protokolu sira disponivel iha fasilidade menus husi 50%. Lakuna boot iha matadalan no protokolu sira iha CHC. Klaramente presiza atu revee hikas no asegura 100% matadalan no protokolu sira disponivel no uza iha fasilidade hotu.

• Pasiente emerjénsia tenke hetan akompañamentu husi professional saúde ne’ebé kualifikadu. Kondutor sira hotu tenke hetan treinamentu kona ba “primeiru sukoru” no kareta ne’ebé hanesan transporte tenke iha telekomunikasaun disponivel (telemovel ou radio komunikasaun).

• Ospitál hotu tenke dokumenta referral tama no referral sai and kolleita informasaun kona ba kada feto ida ne’ebé hetan referral. Nia (feto) ne’e mai husi ne’ebé? Atu ba ne’ebé? Objetivu referral ne’e ba saida? Rezultadu saida ba pasinte?

• Mantein stock emerjénsia (trolley no kaixa) ba ai moruk xave sira (iha sala operasaun, sala partu no sala maternidade) iha fasilidade hotu, mezmu iha fatin ne’ebé farmasia sempre loke. Stock emerjénsia bele enxe fali ba nivel re-oder.

• Karik posivel, mantein pratika revee partograf, revee seksio-cesarianana, no revee mortalidade maternal/bebé foin moris ho intensaun hasai kompetensia no prevene re-okurensia eventu adversariu.

Page 33: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 11

4. Rekursu Umanu

• In addition to midwives and doctors, essential funsionáriu should also include: Asegura disponibilidade funsionáriu kompetenti no kualifikadu at CHC no ospitál sira ne’ebé oferese servisu BEmONC and CEmONC respektivamente.

• Tékniku laboratoriu kualifikadu/treinadu

• Farmacista

• Iha ospitál espesifiku: pediatra no enfermeiru pediatira, nu mínimu sirurjian reserve ida hodi kobre ausensia obstretiku nian; anestejista no tekiniku sala operasaun.

• Jestor saúde no administrador

• Tékniku laboratoriu ida ne’ebé disponivel iha fasilidade CEmONC sira hotu 24/7 para halo blood grouping no blood matching ba transfuzaun ran urjenti.

• Aumenta disponibilidade funsionáriu nasionál sira hodi apoia EmONC no kuidade maternal no bebé foin moris. Oferese oportunidade, bolsu estudu, ba funsionáriu nasionálsira atu bele hetan kompetensia sira ne’ebé falta iha área espesializadu sira hanesan ostreticia, neonatolojia, anestesiolojia, medicina emerjénsia.

• Rekruta no treinu doutor senior 2-3 no/ou parteira por distritu, hodi apoia treinamentu bazeada-klinika no pratika iha servisu fatin, liu husi supervizaun fasilitativu no/ou treinamentu kliniku; no/ou konsidera sistema rotasaun ne’ebé bele permite funsionáriu praktika intervensaun esensial hodi suporta EmONC no kuidadu esensial bebé foin moris regularmente hodi prevene funsionáriu sira lakon sira nia skill.

• Konsidera aumenta númeru Centru Treinamentu Kliniku iha país ne’e (nu mínimu adisional 3) ne para ema sira tuir treinu ne’e iha oportunidade barak liu atu pratika.

Page 34: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

12 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 35: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 13

1. INTRODUSAUN

1.1 AntesedenteTimor-Leste hanesan nasaun pós-konflitu ne’ebé foin lalais ne’e mosu hanesan nasaun ida ho rendimentu ekonomiku mediu baixu. Nia sai nasaun independent iha 2001, hafoin tinan atus hat resin kolonizasaun Portugues, tinan rua nulu resin hat okupasaun Indonesia, no tinan tolu Administrasaun Tranzisaun Nasoens Unidas nian. Ekonomia nasaun ne’e nian dependente makas loos ba petroliu iha mundu. Em total indikadór Meta Dezenvolvimentu Mileniu (MDG) sira hatudu katak estandarte vida moris no dezenvolvimentu melhoria singifikantemente iha Timor-Leste desde independensia. Alvu MDG selesionadu ba igualidade jender, mortalidade labarik, saúde maternal, malaria no tuberculosis atinji tiha ona. Husi indikadór 29 no sub-indikadór sira, 9 atinji nia alvu no 14 hatudu melhoramentu signifikativu. Maibé, mezmu Timor-Leste nia progresu desenvolvimentukonsideravel, kestaun sira ne’ebé nia abut naruk husi ekonomia no social kontinua ho disparidade konsideravel iha indikadór saúde maternal entre distritu, edukasaun no kuantil riku.

Nasaun ne’e foho barak no prosentu nen nulu resin hitu (67%) husi populasaun1,167,242 hela iha área rural sira no depende ba agrikultura ou peska ba moris. Infraestrutura saúde iha rural Timor-Leste nian kontinua la desenvolvidu mezmu investimentu husi governu ne’ebé konsideravel. Iha ospitál nasionál ida, ospitál referensia 5, Centru Saúde Komunitaria governu nian 66, klinika maternidade privada 4 no 193 postu saúde. Númeru postu saúde agora dadauk sei dok husi planu 442 no la’ós postu saúde hotu ne’ebé existe atinji standard mínimu kualidade servisu husi Ministério da Saúde.

Relasionaho saúde maternal, nasaun ne’e halo ona progresu substansial iha MDG 5, maibé rasio mortalidade maternal (MMR) tama entre ida ne’ebé aas tebes (maibé la’ós ida aas liu ne’e) iha Rejiaun Asia-Pasifiku. Estimasaun rasio mortalidade maternal iha 2015 nia range husi 215 to 579 por 100,000 nacidos vivos Entre feto idade tinan 15 to 19, rasio mortalidade maternal maka 1,037 por 100,000 nacidos vivos Estimasaun UN nian katak risku vida tomak ba inan sira mate iha Timor-Leste 1 iha 82, aas liu dala rua ho balu ho risku vida tomak ba inan sira mate iha Indonesia

4 https://www.mof.gov.tl/timor-leste-the-millennium-development-goals-report-2014/?lang=en 5 General Directorate of Statistic. Population and Housing Census 2015: Preliminary Results. 2015.6 Eighty percent of health centers were badly damaged during the independence struggle.7 WHO et al. 2015. Trends in maternal mortality: 1990 to 2015 Estimates by WHO, UNICEF, UNFPA, The World Bank and the United Nations

Population Division. National Statistics Directorate and UNFPA 2011. Timor-Leste 2010 Population and Housing Census.8 National Statistics Directorate and UNFPA 2012. Analytical Report on Mortality. Volume 6. Timor-Leste 2010 Population and Housing Census.9 WHO et al. 2015. Trends in maternal mortality: 1990 to 2015 Estimates by WHO, UNICEF, UNFPA, The World Bank and the United Nations

Population Division.

Page 36: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

14 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Mesmu maioria feto grávida sira utiliza kuidade ante-natal, partu iha instutuisaun la komún. Demographic and Health 2009-10 relata besik sia baluk sanulu (9/10) husi feto isin-rua sira simu kuidade ante-natal husi pesoal mediku sira iha skill ho 55% halo tiha ona vizita ante-natal rekomendada dala hat ou liu. Maibé, prosentu kiik liu, 30% ne’ebé maka partu asiste husi pesoál saúde ne’ebé iha skill. Mesmu 68 porsentu inan sira husi kuantil riku liu partu ho pesoál saúde ne’ebé iha skill, so 11 porsentu deit inan sira husi kuantil kiak maka hetan asistensia hanesan (Figura 11). Taxa partu iha fasilidade, proporsaun husi inan sira mate iha fasilidade medika hanesan subset ida husi “Partu asistidu husi pesoál ne’ebé iha skill”, no normalmente menus husi ne’e. Ida bele hanesan ambisaun husi sistema saúde atu bele hetan (kobre) hotu feto sira partu iha instituisun ne’ebé kapavel atu oferese Emerjénsia Obstretika no Kuidadu Bebé Foin Moris. Agora dadauk, bazeia survey ne’e, so um kaurtu (25%) feto sira iha Timor-Leste maka partu iha fasilidade EmONC.

Figura 1-1: Persentajen partu asisti husi pesoál saúde ne’ebé skill tuir kuintil riku Timor- Leste, 2009

Kuaza prinsipais husi mortalidade maternal iha Timor-Leste maka probavelmente hanesan ho nasaun em dezenvolvimentu sira, i.e. komplikasaun obstetria, hanesan hemorajia, eklamsia, partu obstrutivu no sepsis. Hanesan mós, kauza ba mortalidade bebé foin moris sira probavelmente maka prematuridade, asfiksia, trauma durante partu no infeksaun.

Evidénsia hatudu katak pesoál saúde kompente ida servisu iha ambiente suportivu ida nia laran bele ajuda reduz mortalidade maternal besik to’o 80%. Maibé, Timor-Leste sei hakaas na atu fó kuidadu ida husi professional ne’ebé skill. Mesmu partu assisti husi pesoál saúde aumenta husi 24% iha 2002 to 61% iha 2015, metadi husi inan sira hotu (54%) hili atu partu iha uma iha ne’ebé kuidadu husi ema ho skill limitadu no asesu ba saúde difisil tanba dezafiu jeográfika iha nasaun ne’e.DHS 2009/10 relata katak 97% inan sira dehan katak sira iha problema ida iha asesu ba kuidadu saúde (Tabela 1.1). Porsentu 82 sita katak sira iha preokupasaun ida katak laiha pesoál saúde disponível and 53% sita kona ba distánsia ba facilidade saúde.

10 National Statistics Directorate and ICF Macro 2010. Timor-Leste Demographic and Health Survey 2009-10.2 UN estimate 201311 State of the World’s Midwifery Report 201412 HMIS 2015. Table 4 Data for January-September 2015.14 National strategy on Reproductive, Maternal, Newborn, Child and Adolescent Health, 2015-2019; MOH

Page 37: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 15

Tabela 1.1:Problema sira iha asesu kuidadu saúde

Razaun %

Nu mínimu ida problema ida kona ba asesu kuidadu saúde 97

Preokupasaun kona ba ai moruk la disponivel 87

Preokupasaun kona ba laiha pesoál saúde 82

Preokupasaun kona ba laiha pesoál saúde feto 63

Tenki sae (uza) transporte 59

Distánsia ba fasilidade saúde 53

Lakohi ba mesak 43

Buka osan ba tratamentu 36

Husu lisensa atu ba halo tratamentu 23Fonte: Relatóriu Final DHS Timor-Leste 2009-10

Iha mós disparidade entre distritu sira iha kobertura atendimentu saúde iha tempu partu, ho persentajen aas liu iha Dili (69%), no menus liu iha Ermera (12%), Ainaro (11%), no Oecussi (10%).Rede facilidade ne’ebé maka fornese servisu saúde materna no bebé foin moris.

Mortalidade bebé foin moris, i.e. mortalidade imediata neonatal iha 24 horas nia laran, alvu ba relatório ne’e, sedauk sukat lolos iha Timor-Leste, tanba razaun inadekuadu kualidade dokumentasaun, no misklasifikasaun. Mortalidade neonatal, ne’ebé kompostu husi mortalidade neonatal imediata no tarde avalia ona iha 25 por 1000 nacidos vivos iha tinan 2010, no 22 iha tinan 2015 (ho konfidens interval ida ne’ebé maka luan for razaun sira temi iha leten). Difisil tebes atu avalia progresu mortalidade bebé foin moris maibé ida ne’e limitadu tebes. Ida ne’e hanesan objetivu ida husi relatório presente and subsekuentemente Planu Asaun atu resolve área neglijensia husi saúde publika ne’e.

Iha Timor-Leste, servisu ba saúde maternal no bebé foin moris oferese liu husi fasilidade saúde iha nivel kuidadu ne’ebé diferente. Buat sira ne’e hatudu iha figura 1-2 no área kobertura besik fasilidade saúde nivel baixo hatudu iha Tabela 1-1.

Ba objetivu asesmentu ida ne’e, distritu sira organiza iha rejiaun 5 bazeia ba padraun referral existente:

1. Rejiaun 1: Baucau, Lautem, Viqueque

2. Rejiaun 2: Aileu, Ainaro, Manufahi

3. Rejiaun 3: Dili, Ermera, Liquica, Manatuto

4. Rejiaun 4: Bobonaro, Covalima

5. Rejiaun Espesiál: Oecussi

14 Ibid.

Page 38: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

16 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 1-2: Rede fasilidade governu ne’ebé fornese servisu saúde materna

NIVEL DESKRISAUN NIVEIL DIFERENTE

Nivel 4 Nivel Sentral ka Ospitál Nasionál (Servisu nivel tersiariu)

Ospitál Nasionál situada iha capital Dili nudar instituisaun kuidade tersiariu principal ne’ebé oferese kuidade espesialidade ba populasaun Timor-Leste tomak.

Nivel 3 Ospitál Reveral sira

Iha ospitál referencia 5. Sira mós oferese kovertura ba distritu no mós distritu sira besik.

Nivel 2 Sentru Saúde Komunitaria (CHC) no Sentru Saúde ho Internamentu (CSI)

Iha 59 Sentru Saúde Komunitaria (CHC); Sentru Saúde ho Internamentu (CSI) diferente husi CHC tamba sira iha fasilidade baixa ba pasiente sira no geralmente sira bele baixa pasiente to loron tolus. Iha Sentru Saúde ho Internamentu 7 iha distritu sira ne’ebé laiha Ospitál Referensia no Ainaro

Nivel 1 Postu Saúde (Nivel Kuidadu Saúde Primariu)

Existe 252 Postu Saúde ne’ebé fahe kategoria rua. Postu Saúde hanesan Unidade Baziku ne’ebé oferese servisu Kuidadu Saúde Primária iha nivel suco no oferese kuidade ambulatoria.

Community level Komunidade

Matadalan ba Kuidade Primária Saúde diskute konaba vizita domisiliariu husi pesoál saúde Postu Saúde nian; tinan ida vizita dala rua no vizita frekuentemente ba familia sira ho risku aas.

Page 39: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 17

1.2 Esforsu ba reforsa sistema saúde atu apoia EmONCSaúde maternal no bebé foin moris hanesan prioridade topu ida husi Governu Timor-Leste. Komprimisiu ida ne’e refleta iha polítika, estratéjia, planu no intervensaun suporta EmONC.

• Planu Nasionál Estratejiku ba Sektor Saúde 2011-2030, ne’ebé objet aba hadi’a mortalidade maternal no mortalidade bebé foin moris no estabelese alvu ba CHC ho ospitál sira hotu iha nasaun ne’e atu fornese Servisu Kuidadu Emerjénsia Obstetria ho nu mínimu funsionáriu treinadu nain 2, ekipamentu no suplai sufisiente iha 2020.

• Estratéjia Nasionál ba Saúde Reproduktiva, Bebé foin moris, Labraik no Adolusente (RMNCAH) 2015-2019 no Programa Nasionál ba Kuidadu Saúde Primariu (2015) apoia reforsa EmONC iha Timor-Leste laran tomak através Pakote Servisu Báziku ne’ebé maka lansa tiha ona iha nasaun ne’e. Pakote ne’e ambisiozu no suporta EmONC tenke fornese iha kuaze facilidade husi nasionál to nível sub-nasionál, no Pakote mínimu ba EmONC bele oferese iha Postu Saúde sira.

• Ministério da Saúde halo tiha ona treinamentu EmONC husi 2005 to 2012 ba parteira no doutor sira ne’ebé servisu iha CHC no ospitál sira. Ida ne’e atu asegura katak CHC bele jere, ou nu mínimu fornese, primeiru sukoru ba komplikasaun obstetria no resusitasaun bebé foin moris antes atu refere inan isin-rua ida ba ospitál ne’ebé iha kapasidade EmONC.

1.3 Rasional ba asesmentu ida agora ne’e.Iha Timor-Leste hanesan mós iha nasaun sira seluk, iha limitasaun dadus baseline nasionál ne’ebé akurat kona ba status fasilidade EmONC nian, informasaun ituan deit kona ba sinal funsaun saida maka hala’o no iha ne’ebé.

Asesmentu EmONC ida hala’o iha 2008 ne’ebé hetan katak iha lakuna iha disponibilidade no funsionalidade kuidadu maternal; partikularmente iha nível BEmONC ne’ebé iha falta kritiku ba fornecedor servisu ne’ebé iha skill. Agora tinan hitu oan desde hala’o asesmentu baseline EmONC nian. Durante tempu ida ne’e Ministério da Saúde lansa tiha ona númeru asaun estratejiku lobuk ida ho alvu ba redusaun morbidade no mortalidade materna no bebé foin moris. Servisu parteira nian reforsa dadauk ona no liu 800 doutor sira neb formadu husi Cuba aumenta tan ba nível hotu hotu iha sistema saúde nian.

Ministério da Saúde no parseiru dezenvolvimentu sira hatudu tiha ona komprimisiu forte ba EmONC and ba redusaun mortalidade maternal no bebé foin moris. Komprimisiu “selu ona” no mortalidade materna komesa reduz ona. EmoNC agora instisionaliza iha Planu no Polítika Governu nain.

Agora tempu ona atu revee hikas progresu no halo intervensaun atu haklot lakuna entre saida maka planeira no progresu actual, no aliña estratijikamente ho governu nia planu, polítika no pratika di’ak. Asesmentu EmONC ne’e, ne’ebé maka documenta iha relatório

Page 40: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

18 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

ida ne’e hanesan baze ida no sei ajuda materializa meta eloborasaun programa ida atu reduz morbidade no mortalidade materna no bebé foin moris.

1.4 Organizasaun relatóriu ne’eIha seksaun 11 iha relatóriu ne’e ne’ebé dokumenta asesmentu EmONC iha nasaun laran tomak:

• Seksaun 1 no2 fornese informasaun kona ba kontextu no deskreve metodolojia ne’ebé utiliza

• Seksaun 3-4 avalia status EmONC iha Timor-Leste kontra standard UN nian

• Seksaun 5 foka ba referral no disponibilidade servisu EmONC nian

• Seksaun 6-7 EmONC foka ba disponibilidade rekursu umanu and sira kapasidade atu fornese EmONC

• Seksaun 8-9 trata kona ba infraestrutura, nesesidade ekipamentu no suplai

• Seksaun 10 aprezenta revee kazu kona ba utilizasaun partograf, seksio-cesarianana no kazu inan mate.

• Seksaun final11 aprezenta diskusaun no rekomendasaun sira.

Númeru boot ba tabela no figura ne’ebé jera husi dadus ne’ebé kolleita kona ba asesmentu EmONC ne’e. Barak husi sira ne’e bele hare iha anexu relatório, ou ho husu ba autor husi relatório ne’e.

Page 41: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 19Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 19

2. APROXIMASAUN NO METODOLOJIAAsementu ida ne’e bazeia ba metodolojia ne’ebé dezenvolve husi Averting Maternal Death and Disability Program (AMDD, Columbia University, New York) no apoiu husi Ajensia UN nian. Estudu semelhansa implementa tiha ona iha nasaun 60 globalmente; rezultadu guia tiha ona desenvolvimentu programa iha nivel prestasaun servisu hotu hotu.

2.1 Dezeñu estudu no time-frameAsesmentu fasilidade ho baze cross-sectional hala’o iha distritu 13 Timor-Leste nian. Planu preliminariu hahú iha 2015; koleksaun dadus hahú iha Setembru 2015 no halo kompletu fulan Outobru klaran. Analiza dadus depois kolekdasaun hahú iha Dezembru klaran. Relatoriu ida ne’e hakerek no finaliza iha inisiu 2016.

2.2 Selesaun fasilidadeIha total, asesmentu halo ba fasilidade 75. Ida ne’e reprezenta census id aba fasilidade publiku hotu husi hospital nasionál iha Dili to distritu no Centru Saúde Komunitariu iha sub- distritu ne’ebé maka fronses servisu maternidade (N=6), CSI (N=8) no CHC (N=59). Aumenta tan, fasilidade privada 2 ne’ebé fornese servisu maternidade selesiona ho purposivamente, sira nain ne’e situada iha Dili. Haree tabela 2-1 ba sumáriu tipu diferente husi fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Bele dehan hanesan MAPAMENTU ida.

Tabela 2-1: fasilidade ne’ebé selesiona ba assessmentu EmONCFasilidade saúde ne’ebé kapavel fornese servisu maternidade Total Estudu

Hospital Nasionál (HNGV) 1

Hospital Referensia (RH) 5

Centru Saúde Internamentu CSI (CHC ho kama) 8

Centru Saúde Komunitaria (CHC) 59

Fasilidade privada 2

Total Fasilidade 75

2.3 Étika peskizaAsesmentu ida ne’e aprovadu no lidera husi Ministerio da Saúde ne’ebé forma ekipa servisu teknika (grupo principal) ne’ebé lisensa étika la presiza; tanba estudu ne’e liagdu ho programa Ministerio Saúde nian no la involve pasiente sira.

15 WHO, UNFPA, UNICEF and AMDD., Monitoring emergency obstetric care: A handbook, WHO, 200916 Ibid (page vii)

Page 42: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

20 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 201520 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

2.4 Instrumentu asesmentu EmONCMódulu koleksaun dadus estandarted global ne’ebé dezenvolve husi programa Averting Maternal Death and Disability (AMDD) modifika no adapta ba uzu lokáll.

Adaptasaun ne’e involve prosesu revee no kustumerizasaun ba kontektu lokál. Halo teste kampu (field test) ba instrument ne’e iha CHC 2 iha Dili, no hadi’a fila fali bazeia ba teste no feedback antes halo tradusaun lian lokál (Tetum). En total uza module 11 (iha module 2 maka iha nia sub-module 2). Deskrisaun kada module no metodu koleksaun dadus ne’ebé utiliza iha tabela 2-2.

Tabela 2-2: Sumáriu módulu no métodu asesmentu EmONC

Information collected Data collection

Module 1A no B

Fasilidade infraestructura Parte A: Status fasilidade no kapasidade, infraestrutura, prestasaun servisu, transporte no komunikasaun, protokolu referral no durasaun hela (baixa)

Postu Saúde Parte B: Númeru partu ne’ebé relata durante períodu fulan 12, distánsiaba CHC, media tempu atu ba to’o CHC ho transporte komún.

Parte rua ne’e diriji ba sira ne’ebé maka in-charge (responsável) fasilidade no observsaun no entrevista pessoal sira.

Module 2Rekursu Humanu:En total staff hotu ne’ebé disponivel 24/7, profisional ne’ebé oferese sinal funsaun/servisu esensial.

Entrevista ho responsavel fasilidade

Module 3

Disponibilidade ai moruk, suplai no ekipamentu: Farmásia, ekipamentu, suplai ba atendimentu maternidade no laboratoriu, prevensaun infeksaun, matadalan no protokolu sira.

Entrevista ho responsavel sira ba area diferente

Module 4

Sumáriu kazu EmONC – dadus fasilidade ba indikadór sira: Númeru no tipu partu, komplikasaun obstetria no referral, outcome ba inan no bebé foin moris, kuidadu pós-abortu no Planementu Familia

Dadus hasai husi rejistu no relatoriu fasilidade nian durante períodu fulan 12.

Module 5Sinal funsaun EmONC no servisu esensial sira seluk: Empeñamentu sinal funsaun; atendimentu esensian ba inan no bebé foin moris no razaun ba la-empeña

Entrevista ho staff iha area maternidade no observsaun ba dokumentu kliniku sira

Module 6

Revee partograf: Asesmentu ba kompetensia ba fornsesdor servisu sira atu halo kompleta no utilizasaun partograf hanesan instrument jestaun ba prevensaun partu obstruktivu.

Partograf ne’ebé kompleta tiha ona husi inan nain tolu ne’ebé partu recentemente.

Modules 7A and B

Kuiñesimentu fornesedor, treinamentu no empeñamentu: Parte A relasiona ho kuiñesimentu EmONC, Parte B relasiona ho treinamentu, empeñamentu no konfidente in empeñamentu skill particular ruma.

Parte rua ne’e tenta atu kobre staff maternidadde barak tan ba entrevista

Module 8 Revee seksio-cesarianana: Dadus báziku ba kazu tolu Revee kazu utiliza dokumentu kliente nian

Module 9 Revee dadus inan mate: Indikadór, pratika, no atrazu ba kazu tolu inan mate mais recente.

Revee kazu utiliza dokumentu no rejistu MDR nian

Page 43: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 21Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 21

2.5 Servisu terrenu (Field Work)Fasilidade saúde 75 hetan asesmentu husi kepia 4 kompostu husi doutor 4 ho parteira ne’ebé sai hanesan kolektador dadus. Treinamentu loron 5, iha ne’ebé kolektador dadus sira bele pratika sira nia skill ba koleksaun dadus, ekipa orientadu ba metodologia no uza instrumentu antes hahú servisu kampu.

Kada ekipa responsabiliza ba rejiaun espesífiku ida husi Timor-Leste. Ekipa ne’e servisu iha orientasaun husi líder ekipa médiku sénior ida ne’ebé iha kuiñesimentu di’ak kona ba rejiaun ne’ebé atu halo asesmentu ba. Koordenadór ida iha Dili ajuda rezolve problema sira nia fó apoiu ba ekipa.

Ekipa uza módulu global ne’ebé adapta ona atu kolekta dadus via revee hikas rejistu ho dokumentasaun, halo observasaun, no entrevista staff saúde no jestor sira. Iha hospital no centru saúde hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, kolektador dadus avalia empeñamentu sinal funsaun (ou prosedimentu espesífiku ba salva vida) iha período fulan 12 antes asesmentu (Agosto 2014-Julho 2015).

Bazeia na númeru sinal funsaun ne’ebé empeña, fasilidade saúde klasifika ba fasilidade EmONC (Báziku no Kompriensivu) no fasilidade non-EmONC. Fasilidade sira tuir halo asesmentu ba disponibilidade suplai, ekipamentu, staff no infraestrutura bázika atu apoia servisu EmONC nian.

En total, fasilidade saúde 75 iha distritu 13 Timor-Leste nian hetan vizita (tabela 2-3). Alein husi fasilidade privada 2 iha DIli, fasilidade hotu propriedade no jere husi Ministerio da Saúde. Mapa hatudu lokalidade fasilidade saúde iha distritu sira no sira nia koneksaun estrada ne’ebé halo atu fasilita planeamentu lojistika ba Planu Aksaun nian.

Tabela 2-3: Distribuisaun tipu fasilidade diferente ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e kada distritu

Munisipiu Ospitál Nasionál

Ospitál Referensia CSI CHC Fasilidade

PrivadaTotal Fasilidade

Ne’ebé Inklui Iha Asesmentu Ne’e

Alieu 1 3 4

Ainaro 1 1 3 5

Baucau 1 7 8

Bobonaro 1 6 7

Covalima 1 7 8

Dili 1 6 2 9

Ermera 1 5 6

Lautem 1 4 5

Liquica 1 2 3

Manatuto 1 5 6

Page 44: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

22 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 201522 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 2-3: Distribuisaun tipu fasilidade diferente ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e kada distritu

Munisipiu Ospitál Nasionál

Ospitál Referensia CSI CHC Fasilidade

PrivadaTotal Fasilidade

Ne’ebé Inklui Iha Asesmentu Ne’e

Manufahi 1 3 4

Oecusse 1 4 5

Viqueque 1 4 5

Total 1 5 8 59 2 75

* Fasilidade ne’ebé kapavel atu fornese servisu maternidade

2.6 Prosesamentu dadus no analiza Utiliza Epi-Data version 3.02 Software hodi kria bazedadus for hatama dadus. Utiliza Stata 12 Software ba analiza dadus hodi sura media no proporsaun variavel relevantes sira. Uza excel spreadsheet, bazeia ba matadalan AMDD hodi sura indikadór EmONC UN nian,hanesan númeru estimativa fasilidade EmONC, númeru feto ho komplikasaun obstetria, ect. no ba produsaun grafika no figura.

Analiza dadus halo iha etapa no aprezenta tuir sub-set fasilidade diferente: fasilidade hotu ne’ebé utiliza iha asesmentu ne’e (n=75), fasilidade sira ne’ebé identifikadu hanesan fasilidade ne’ebé funsiona (n=9), no ba variavel balun ba fasilidade governu nian hotu (n=73) no fasilidade privada (n=2).

Tabela 2-4 lista kada indikadór no deskreve kalkulasaun indikadór

Page 45: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 23Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 23

Tabe

la 2

-4: S

umár

iu in

dika

dór E

mO

NC

sira

no

mét

odu

kalk

ulas

aun

Indi

kadó

rD

eskr

isau

nN

umer

ador

Den

omin

ador

Niv

el a

seita

vel

1&2*

Disp

onib

ilida

de E

mO

NC

(nas

ioná

l no

sub-

nasio

nál)

Rasio

fasil

idad

e ne

’ebé

forn

ese

EmO

NC

ba p

opul

asau

n no

di

strib

uisa

un je

ogra

fika

Nu.

Fas

ilida

de ih

a Ti

mor

-Les

te

ne’e

bé fo

rnes

e Em

ON

C Bá

ziku

ou K

ompr

ehen

sivu

Popu

lasa

un a

rea

divi

de h

o 50

0,00

0≥

5 fa

silid

ade

EmO

NC

por

500

00

0 po

pula

saun

Nu.

fasil

idad

e ih

a Ti

mor

-Les

te

ne’e

bé fo

rnes

e Em

ON

C ko

mpr

ehen

sivu

Popu

lasa

un a

rea

divi

de h

o 50

0,00

0

≥ 1

Kom

preh

ensiv

u po

r 500

000

po

pula

saun

3Pr

opor

saun

nac

idos

hot

u ih

a fa

silid

ade

EmO

NC

Prop

orsa

un n

acid

os h

otu

iha

popu

lasa

un ih

a Em

ON

C no

fasil

idad

e ho

tu

Nu.

feto

ne’

ebé

partu

iha

fasil

idad

e Em

ON

C ih

a pe

ríodu

te

mpu

esp

esífi

ku

Nu.

nac

ido

espe

radu

iha

Tim

or-L

este

iha

perío

du te

mpu

ha

nesa

n

Nu.

lim

ite le

ten,

be

le b

a to

’o

100%

mai

bé a

lvu

asei

tave

l tin

an b

a tin

an

4At

inji

nese

sidad

e ba

Em

ON

CPr

opor

saun

feto

ho

kom

plik

asau

n m

aior

obs

tetri

a di

reta

ne’

ebé

heta

n tra

tam

entu

fasil

idad

e Em

ON

C no

fa

silid

ade

hotu

.

Nu.

feto

ho

kom

plik

asau

n m

aior

obs

tetri

a di

reta

ne’

ebé

heta

n tra

tam

entu

iha

fasil

idad

e Em

ON

C ih

a pe

ríodu

esp

esífi

ku.

Nu.

espe

radu

feto

ho

kom

plik

asau

n ob

stet

ria to

dan

iha

area

ida

iha

perío

du te

mpu

es

pesífi

ku**

100%

5Se

ksio

-cer

asia

na h

anes

an

prop

orsa

un id

a hu

si na

cido

s ho

tu.

Prop

orsa

un n

acid

os h

otu

ho se

ksio

-ce

saria

nana

ne’

ebé

akon

tese

iha

EmO

NC

no fa

silid

ade

hotu

Nu.

seks

io-c

easa

riana

iha

fasil

idad

e ih

a pe

ríodu

tem

pu

espe

sífiku

Nu.

nac

idos

es

pera

du ih

a ar

ea

ida

iha

perío

du

tem

pu h

anes

an5%

– 1

5%

Page 46: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

24 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 201524 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabe

la 2

-4: S

umár

iu in

dika

dór E

mO

NC

sira

no

mét

odu

kalk

ulas

aun

Indi

kadó

rD

eskr

isau

nN

umer

ador

Den

omin

ador

Niv

el a

seita

vel

6Ca

se fa

talit

y ra

teob

stet

ria

dire

ta (D

OCF

R)

Prop

orsa

un fe

to h

o ko

mpl

ikas

aun

mai

or o

bste

tria

dire

ta n

e’eb

é m

ate

iha

fasil

idad

e Em

ON

C id

a no

fa

silid

ade

hotu

.

Nu.

mor

talid

ade

mat

erna

l re

zulta

hus

i kau

za o

bste

tria

dire

ta ih

a fa

silid

ade

EmO

NC

iha

perío

du te

mpu

esp

esífi

ku

Nu.

feto

ne’

ebé

heta

n tra

tam

entu

ba

kom

plik

asau

n ob

stet

ria d

ireta

ih

a fa

silid

ade

EmO

NC

iha

perío

du te

mpu

ha

nesa

n

< 1%

7Ta

xa m

orta

lidad

e in

trapa

rtu

no m

orta

lidad

e im

edia

ta b

ebé

foin

mor

is

Prop

orsa

un n

acid

os n

e’eb

é re

zulta

ih

a m

orta

lidad

e in

trapa

rtu o

u m

orta

lidad

e im

edia

ta b

ebé

foin

mor

is ne

’ebé

ako

ntes

e ih

a pr

imei

ra 2

4 ho

ras i

ha E

mO

NC

no fa

silid

ade

hotu

.

Nu.

mat

e in

trapa

rtu (s

tillb

irth

fresk

u; >

2.5

kg)

no

beb

é fo

in

mor

is ne

’ebé

mat

e im

edia

ta

(≤24

-hou

rs; >

2.5

kg)

iha

fasil

idad

e Em

ON

C ih

a pe

ríodu

te

mpu

esp

esífi

ku

Nu.

feto

ne

’ebé

par

tu

iha

fasil

idad

e Em

ON

C ih

a pe

ríodu

tem

pu

hane

san

Seid

auk

iha

kons

ensu

s, m

aibé

te

nki m

enus

hus

i 1%

8Pr

opor

saun

mor

talid

ade

mat

erna

l rez

ulta

hus

i kau

za

indi

reta

Hus

i mor

talid

ade

mat

erna

l hot

u ih

a fa

silid

ade

EmO

NC,

per

sent

ajen

(%)

hira

mak

a re

zulta

hus

i kau

za in

dire

ta

iha

EmO

NC

no fa

silid

ade

hotu

Nu.

inan

mat

e re

zulta

hus

i kau

za

indi

reta

iha

fasil

idad

e Em

ON

C ih

a pe

ríodu

tem

pu e

spes

ífiku

Mor

talid

ade

mat

erna

l hot

u ho

tu (h

usi k

auza

di

reta

no

indi

reta

) ih

a fa

silid

ade

EmO

NC

iha

perío

du te

mpu

ha

nesa

n

Seid

auk

esta

bele

se.

Dep

ende

ba

epid

emio

lojia

lo

kal m

aibé

Kau

za

Mat

e la

ava

lia

rutin

amen

te…

Page 47: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 25Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 25

2.7 Garantia kualidade (quality assurance)Aproximasaun lubuk ida uza hodi asegura kualidade koleksaun dadus, kompilasaun no analiza.

• Membru ekipa koleksaun dadus selesiona bazeia ba sira nia esperiénsia

• Durante treinamentu, kolektador dadus hotu hotu to’o iha kumpriensaun komún ida kona ba instrumentu

• Ekipa supervisor sira monitoriza besik servisu membru ekipa sira no module hatama dadus hotu halo check ba kompletu ka lae no halo esforsu atu hetan dadus falta (missing data) ruma antes husik hela distritu.

• Halo spot check no cross checkhusi supervisor sira no koordinasaun ekipa

• Uza prosesu hatama dadus dobru

• Uza computer check atu validita dadus

• Depois hatama dadus,implementa ho rigorozamenteprosesu hamoos no validasaun.

2.8 Limitasaun asesmentu1. Kobertura limitadu husi fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e:

Selesaun fasilidade saúde ba asesmentu ne’e inklui census kompletu hospital, CSI no CHC governu nian ne’ebé fornese servisu maternidade. Postu saúde la selesiona. Ida ne’e limita planu kobertura bele dezenvolve, espesialmente konsidera distribuisaun la dika EmONC iha nivel sub nasionál.

2. Selesaun fasilidade privada: Asesmentu ne’e inklui fasilidade privada 2 ne’ebé sira rua situada iha Dili. Divizaun kuidadu maternidade entre publiku no privada la refleta iha amostra estudu no rezultadu. Ida ne’e presiza konsidera kuandu interpreta rezultadu.

3. Kualidade dadus: Fonte dadus ba hamosu indikadór EmONC UN nian bazeia rejistu oioin ne’ebé mantein iha fasilidade saúde. Maibé, lakuna signifikante akontese iha disponibilidade no kualidade informasaun, ne’ebé hanesan dezafiu no konstranjimentu husi asesmentu ne’e. Menus relata mortalidade maternal no bebé foin moris no númeru ki’ik oan balun relasiona ho variavel balun hanesan preokupasaun particular ida. Hanesan haree husi tabela 2-5 mortalidade maternal no bebé foin moris, dokumentasaun komplikasaun obstetria direta fasil hetan iha ida baluk tolu (34.7%) fasilidade.

Page 48: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

26 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 201526 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 2-5: Kualidade dadus iha rejistu selesionadu iha fasilidade 75

Data Set EspesífikuSempre Dokumenta;

Fasil Atu HetanDalaruma Dokumenta, Kualidade Kestionavel

Nunka Dokumenta, Difisil Atu Hetan

Fasilidade % Fasilidade % Fasilidade %

Komplikasaun obstetric direta 26 34.7 35 46.7 14 18.7

Mortalidade materna 7 9.3 10 13.3 58* 77.3

Mortalidade bebé foin moris no stillbirth

9 12.0 19 25.3 47* 62.7

* Kuaze fasilidade hotu laiha mortalidade inan no mortalidade bebé foin moris

4. Asesmentu kauza mortalidade inan nian: Asesmentu ne’e halo husi grupu espesilista sira ne’ebé revee dokumentu inan sira mate hanesan dokumentu pasiente no MDR sira. Kada kazu atribui ba kauza ida, bele kauza obstetria direta ou indireta, sein husik fatin ba “inabilidade atu asinala kauza mate”. Laiha cross checking.

5. Númeru ituan: Asesmentu ne’e iha limitasaun iha ninia valididade konsidera ba númeru ituan husi partu esperadu iha area kobertura fasilidade nian. Númeru sira iha nivel fasilidade aas maka menus husi 10 no labele agrega ba power analysis. Ida ne’e limitasaun seriu ida and tenki konsidera wainhira interpreta dadus ne’e.

Page 49: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 27

3. REZULTADU: INDIKADÓR PROSESU BA EmONCSeksaun ida ne’e sumeriza resultadu baseline kontra prosesu indikadór EmONC UN nian (8). Indikadór baseline ba fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e and fasilidade EmONC ne’ebé identifika sei uza hodi monitoriza disponibilidade, funsionamentu no utilizasaun fasilidade EmONC iha Timor-Leste laran.

NOTA: Estandarte global UN nia maka bazeia ba populasaun no depende ba empeñamentu númeru espesífiku sinal funsaun sira ou intervensaun salva vida iha fulan tolu antes asesmentu. Estandarte ne’e uza populasaun area ida 500,000 no grávida no komplikasaun esperadu iha area kobertura. Populasaun Timor-Leste ituan liu no disperse atu kumpri rekezitu fulan tolu. Tambe ne’e time-line (kalendariu)ne’e extende ba to’o fulan 12.

3.1 Indikadór EmONCIndikadór UN nian aplika tiha ona iha asesmentu dadus atu determina baseline ida ba monitorizasaun iha future kona ba disponibilidade, funsionamentu no utilizasaun EmONC iha Timor-Leste laran. Indikadór EmONC UN nian responde ba pergunta hirak tuir mai ne’e:

• Sufisiente ka lae fasilidade sira fornese EmONC?

• Sira nia distruisaun di’ak ka?

• Sufiseinte feto sira uza sira ka? Obstaklu saida mak taka netik asesu ba atendimentu?

• Feto sira ne’ebé uza sira ne’e los duni ka?

• Iha ka lae servisu krítiku oferese?

• Kualidade servisu adekuadu ka?

• Iha ka lae system referral ruma? Sira ne’e funsiona ka lae?

Dadus fasilidade kolektan ba períodu fulan sanulu resin rua (12) (Agosto 2014 – Setembro 2015). Dadus ne’ebé kolekta tiha ona agraga no kompara ho estandarte EmONC UN nia ne’ebé konkorda hamutuk hodi determina disponibildade, funsionamentu no utilizasaun fasilidade iha Timor-Leste laran.

17 WHO, UNFPA, UNICEF and AMDD., Monitoring emergency obstetric care: A handbook, WHO, 200916 Ibid (page vii)18 Ibid

Page 50: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

28 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

3.2 Indikadór 1: Disponibilidade fasilidade EmONC

Ba kada 500,000 populasaun tenki iha nu mínimu fasilidade EmONC 5 (inklui nu mínimu fasilidade EmONC Komprehensivu ida)

Sufisiente ka fasilidade sira ne’ebé fornese EmONC?

Disponibilidade EmONC determina husi númeru fasilidade ne’ebé empeña set kompletu sinal funsaun. Ba Timor-Leste fasilidade EmONC ne’ebé funsiona determina tiha ona husi empeñamentu sinal funsaun 7 ou 9 iha fulan 12 antes asesmentu ne’e. Sinal funsaun sira ne’e sei diskuti iha seksaun tuir mai husi relatóriune’e.

Asesmentu ne’e hetan katak iha 3.4 EmONC no 2.6 CemONC ne’ebé hanesan fasilidade EmONC en funsionamentu kada 500,000 populasaun (tabela 3-1). Ida ne’e falta los husi nivel ne’ebé rekomenda nu mínimu 5 fasilidade EmONC, ne’ebé inklui nu mínimu ida fasilidade CEmONC kada 500,000 populasaun. Mesmu númeru fasilidade CEmONC kumpri estandarte UN nian, so iha fasilidade rua maka klasifikadu hanesan fasilidade BEmONC, sira rua ne’e lokalizadu iha capital Dili. Fasilidade adisional presiza atuupgrade/reforsa hodi fornese BEmONC.

Tabela 3-1: Baseline ba disponiblidade fasilidade EmONC ne’ebé funsiona uza baseline fulan 12

Indikadór Rezultadu (September - December 2015) Estandarte UN /Komentariu

Disponibilidade fasilidade EmONC ne’ebé funsiona

agora daudauk

3.4 EmONC fasilidade por 500,000 populasaun

≥ 5 fasilidade EmONC por 500,000 populasaun

2.6 CEmONC fasilidade por 500,000 populasaun

≥ 1 Komprehensivu por 500,000 populasaun

Tabela 3-2 hatudu iha CEmONC 6 no BEmONC 2 ne’ebé kumpri estandarte fulan 12. So hospital nasionál. Hospital referénsia 5, CHC 1 no Klínika privada 1 maka kualifikadu atu konsidera fasilidade EmONC ne’ebé en funsionamentu.

Tabela 3-2: Classification of EmONC facility using a 12 month baseline

Tipu FasilidadeNúmeru Fasilidade Ne’ebé Empeña Sinal Funsaun Sira Iha Fulan 12

BEmONC CEmONC

Ospitál Nasionál N/A 1

Ospitál Referénsia N/A 5

CSI 0 N/A

CHCs 1 N/A

Fasilidade Privada 1 0

Total 2 6

Page 51: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 29

Tabela 3-3Sumeriza fasilidade EmONC disponivel iha nasaun laran kada Municipiu no rejiaun

Tabela 3-3: Disponilidade fasilidade EmONC por municipiu no rejiaun* (kada 500,000 populasaun)

Rejiaun No Municipiu Populasaun

Bazeia ba rekomendasaun estandarte UN nia fulan 12 uza

iha Timor-LesteFalta (LAKUNA)

Fasilidade CEmONC no BEmONCCEmONC BEmONC

Rejiaun 1:

Baucau 124,061 1 0

Estandarte ba Faslidade CEmONC kumpri tiha ona.

La presiza tan fasilidade CEmONC

Iha lakuna seriu iha kobertura no distribuisaun

fasilidade BEmONC

Númeru minimu fasilidade BEmONC rekomenda tuir

estandarte ONU nian

Lautem 64,135 0 0

Viqueque 77,402 0 0

Total 265,598 1 0

Rejiaun 2:

Ainaro 66,397 1 0

Alieu 48,554 0 0

Manufahi 52,246 0 0

Total 167,197 1 0

Rejiaun 3:

Dili 252,884 1 2

Ermera 127,283 0 0

Liquica 73,027 0 0

Manatuto 45541 0 0

Total 498,735 1 2

Region 4:

Bobonaro 98,932 1 0 Númeru minimu nesesidade primeiru sukoru presiza atu oferese kuandu iha lakuna

iha prestasaun servisu

Kada feto iha Timor-Leste tenke iha horas rua laran tempu viajen husi ajuda,

se atu estabiliza kondisaun antes halo referral

Covalima 64,550 1 0

Total 163,482 2 0

Rejiaun Espesiál:

Oecusse 72,230 1 0

Total 1,167,242 6 2

*Inklui fasilidade privada 2 iha Dili

Mesmu Timor-Leste suksesu tiha ona dezenvolve rede fasilidade CEmONC ne’ebé funsiona iha nasaun laran, so iha fasilidade BEmONC 2 maka funsiona. Sira rua ne’e hotu situada iha Dili. Problema kobertura relasiona liu ho distribuisaun fasilidade duke númeru fasilidade. Fasilidade BEmONC adisional obviamente presiza iha nasaun laran tomak.

Page 52: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

30 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

3.3 IndiKadór 2: Distribuisaun jeografia fasilidade EmONC

Nivel ne’ebé rekomenda: Iha area sub0nasionál hotu tenki iha nu mínimu fasilidade EmONC 5 (Inklui fasilidade EmONC Komprehensivu ida) por kada 500,000 populasaun.

Fasilidade sira ne’e distribui di’ak ka lae?

Indikadór ida ne’e foka ba inekualidade espasial iha distribuisaun servisu EmONC nian. Estandarte ne’ebé hanesan baze ba indikadór ne’e ajuda jestor programa sira no ema sira ne’ebé halo planu atu kolekta informasaun kona ba ekuidade, iha asesu ba servisu ina nivel municipiu. Indikadór ne’e kalkula hanesan indikadór primeiru, maibé konsidera distruisaun jeografika no asesibilidade fasilidade.

Distribuisaun toma en konsiderasaun bareira hanesan transporte, jeografia no kresimentu populasaun. Kada feto ida iha Timor-Leste tenki bele to’o iha fasilidade EmONC ida iha horas 2 nia laran, no kada fasilidade saúde iha liña oin tenki iha horas 2 nia laran husi fasilidade referral.

Tuir estimasaun katak 75% inan mate akontese hanesan rezultadu husi komplikasaun obsteria direta. If untreated, Se la hetan tratamentu, mate bele akontese iha media:Distribuisaun EmONC iha nivel sub-nasionál la di’ak. Kobertura CEmONC adekuadu maibé kuandu konsidera BEmONC, distribuisaun BEmONC menus husi 20% ne’ebé rekomenda.

Horas 2 : Husi hemorajia pós-partu

Horas 6 : Husi Eklamsia

Horas 12 : Husi hemorajia ante-partu

Loron 2 : Husi partu obstruktivu no pre-eklamsia

Loron 6 : Husi infeksaun

• Municipiu hitu laiha fasilidade EmONC

• EmONC agrupa de’it area urbana sira. Laiha fasilidade BEmONC fora husi Dili

• 37% fasilidade liu horas rua husi fasilidade nivel aas.

• So iha de’it fasilidade 2 de’it maka oferese BemONC: CHC 1 no fasilidade privada 1. Fasilidade sira rua ne’e hotu situada iha DIli (tabela 3-4). Laiha CSI ou CHC iha municipiu ou sub-distritu ne’ebé klasifikadu hanesan fasilidade BEmONC, tanba iha falta ida krítiku ba BEmONC.

20 Lancert Global Health 2014; 2:e323-33 Global causes of maternal death: a WHO systematic analysis

Page 53: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 31

Tabela 3-4: Distribuisaun fasilidade saúde tuir klasifikasaun EmONC (based on signal functions performed over a 12 month period)

Klasifikasaun EmONC

Hospital National

(N=1)

Hospital Referénsia

(N=5)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Fasilidade Privada

(N=2)

CEmONC 1 5 0 0 0

BEmONC 0 0 0 1 1

Non-EmONC 0 0 8 58 0

Total 1 5 8 59 1

Dezafiu Distribuisaun

Kuandu distribuisaun toma iha konsiderasaun, presiza fasilidade BemONC barak tan duke estandarte UN nian, tanba populasaun hela dispersa iha númeru kiik iha nasaun laran. Ida ne’e apresenta dezafiu; Timor-Leste país ida ne’ebé foho lolon, ho 70% populasaun hela iha area rural sira. Area sira mais rural laiha Estrada alkatraun no difisil atu asesu

Mapa kona ba distribuisaun jeografika husi fasilidade EmONC identifikadu iha Timor-Leste laran apresenta iha figura 3-1 no 3-2.

Page 54: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

32 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figu

ra 3

-1: D

istr

ibui

saun

jeog

rafik

a hu

si fa

silid

ade

sira

ne’

ebé

inkl

ui ih

a as

esm

entu

iha

Tim

or-L

este

lara

n

Page 55: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 33

Figu

ra 3

-2:D

istr

ibui

saun

jeog

rafik

a fa

silid

ade

EmO

NC

sira

ne’

ebé

inkl

ui ih

a as

esm

entu

iha

Tim

or-L

este

lara

n (fu

lan

12 a

ntes

re

vee)

Page 56: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

34 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

3.4 Indikadór 3: Proporsaun nacidos iha fasilidade EmONC hotu

Nivel Optimu: 15% -100% husi nacidos hotu iha fasilidade EmONC.

Sufisiente Ka Feto Utiliza Fasilidade EmONC?

Maibé, laiha maximu, desde nacido HOTU HOTU idealmente tenki akontese iha fasilidade EmONC (100%). Iha tImor-Leste 47.8% husi nacidos esperadu akontese iha fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Liu metadi husi ne’e (24.6%) maka iha fasilidade EmONC en funsionamentu (tabela 3-5). Ida ne’e importante estabelese alvu nacional aas ho hakarak partu barak tenki hala’o iha fasilidade EmONC tanba ne’e tenki asegura asesu ba servisu emerjensia obstetria ba inan sira ne’ebé maka mosu komplikasaun.

Tabela 3-5: Proposaun nacidos iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu no fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona

Tipu FasilidadeTotal Nu.

Feto Ne’ebé Partu

Nu. Nacidos Esperadu*

Proporsaun Nacidos % Nivel Optimu %

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona 9938 40486 24.615%-100%Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha

asesmentu 19361 40486 47.8

*Variasaun entre total nacidos esperadu hanesan rezultadu diferensa CBR entre Municipiut sira

Tabela 3-6 hatudu municipiu 13 ne’ebé atinji standard ba proporsaun nacidos iha fasilidade hotu ne’ebé iha asesmentu. Municipiu rua menus 20% husi indicador; Oecusse (18.4%) no Ermera (15.5%).

21 WHO/UNFPA/UNICEF/AMDD, (2009), Monitoring Emergency Obstetric Care – A Handbook

Page 57: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 35

Tabela 3-6: Proporsaun nacidos iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu kada munisipiu

Munisipiu Total Nu. Nacidos Iha Instituisaun

No. Nacidos Esperadu*

Proporsaun Nacidos % Nivel Optimu %

Alieu 874 1457 60.0

15%-100%Ainaro 613 1992 30.8

Baucau 2481 4094 60.6

Bobonaro 1025 3562 28.8Covalima 974 1872 52.0

15%-100%

Dili 8724 8345 104.5

Ermera 789 5091 15.5

Lautem 816 2373 34.4

Liquica 570 2629 21.7

Manatuto 383 1594 24.0

Manufahi 612 1724 35.5

Oecusse 531 2889 18.4

Viqueque 969 2864 33.8

Total 19361 40486 47.8*Variasaun entre total nacidos esperadu hanesan rezultadu diferensa CBR entre Municipiut sira

Dili iha proporsaun nacidos aas liu iha nasaun ne’e (104.5%) tanba referral. Iha faktu katak dadus husi Dili dada sai (skewing) baseline ba nasaun tomak; kuandu exklui dadus husi Dili proporsaun nacidos iha fasilidade hotu iha Timor-Leste deklina husi 47.8% ba 33.1%.

Kuaze nasaun barak hasae indikadór ne’e neneik neneik to sira atinji 100% partu iha fasilidade saúde.

3.5 Indikadór 4: Atinji nesesidade EmONC iha fasilidade

Nivel Rekomenda: 100% inan ho komplikasaun in grávida ou partu ou pós-partu ne’ebé attended iha fasilidade EmONC

Inan Ne’ebé Utiliza Fasilidade EmONC Los Ka?

Indikadór ida ne’e kona ba utilizasaun servisu saúde husi inan sira mosu komplikasaun durante grávida no prosesu partu no partu. Estimasaun 15% grávida hetan komplikasaun. Atu atinji standard UN, 100% inan sira ho komplikasaun tenki hetan tratamenetu iha fasilidade EmONC

22 WHO/UNICEF/UNFPA (2008) The Indicators for Monitoring the Availability and Use of Obstetric Services:

Page 58: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

36 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 3-7 hatudu katak liu metade (54.6%) husi inan sira ne’ebé dezenvolve komplikasaun obstetria hetan tratamentu iha fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu; 33.8% husi komplikasaun sira ne’e maka iha fasilidade EmoNC ne’ebé funsiona

Tabela 3-7: Kumpri nesesidade ba emonc iha fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu no sira ne’ebé EmONC funsiona

Tipu fasilidade

No. of women treated with complications

No. of expected

births*

No. of expected

complicationsProportion of met need %

Recommended level %

Fasilidade EmONC ne’ebé

funsiona2051 40486 6074 33.8

100% fasilidade hotu ne’ebé inklui

iha asesmentu3316 40486 6074 54.6

*Variasaun entre total nacidos esperadu hanesan rezultadu diferensa CBR entre Municipiut sira

Husi tabela 3-8 bele hare katak nivel ne’ebé rekomenda 100% ba nesesidade kumpridu varia konsideravelmente entre municipiu. Variasaun ne’e evidente kuandu kompara ho municipiu sira hanesan Aileu no Oecussi ho Dili. Iha Aileu no Oecussi, necessidade kumpridu menus husi 20%. En contraste ho ne’e, Dilia as liu estandarte (120%). Razaun ida talvez hanesan faktu ida katak Hospital Nasionál simu referral husi municipiu hotu. Nune mós CHC hotu hotu iha Dili no maioria CHC iha municipiu hanesan Liquisa, Manatuto, Aileu no Ermera mós refere pasiente ho komplikasaun ba Hospital Nasionál. Kuandu dadus husi Dili exklui tiha, dadus neseidade kumpridu ba fasilidade hotu deklina husi 54.6% ba 37.6%. Tanba ne’e ho exepsaun Dili, municipiu hotu iha okon husi estandarte ne’ebé recomenda; ida ne’e significa katak besik to’o metade necessidade feto ho komplikasaun grávida la atijini iha Timor-Leste.

Tabela 3-8: Nesedidade kumpridu ba EmONC iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu kada municipiu*

Municipiu

Nu. Inan hetan

tratamentu ho komplikasaun

Nu nacidos esperadu*

Nu. Komplikasaun

esperadu

Proprosaun neseidade kumpridu

%

Nivel nene rekomenda

%

Aileu 36 1457 219 16.5

100%

Ainaro 181 1992 299 60.6Baucau 314 4094 614 51.1

Bobonaro 199 3562 534 37.3Covalima 123 1872 281 43.8

Dili 1502 8345 1252 120.0

Page 59: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 37

Tabela 3-8: Nesedidade kumpridu ba EmONC iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu kada municipiu*

Municipiu

Nu. Inan hetan

tratamentu ho komplikasaun

Nu nacidos esperadu*

Nu. Komplikasaun

esperadu

Proprosaun neseidade kumpridu

%

Nivel nene rekomenda

%

Ermera 320 5091 764 41.9

100%

Lautem 118 2373 356 33.2Liquica 144 2629 394 36.5

Manatuto 44 1594 239 18.4Manufahi 156 1724 259 60.3Oecusse 79 2889 433 18.2Viqueque 100 2864 430 23.3

Total 3316 40486 6074 54.6*Variasaun entre total nacidos esperadu hanesan rezultadu diferensa CBR entre Municipiut sira

3.6 Indikadór 5: Seksio-cesarianana hanesan persentajen husi nacidos hotu

Nivel Optimu : Seksio-cesarianana entre 5% no 15% husi nacidos experadu.

Sufisiente ka lae servisu krítiku oferese husi fasilidade EmONC?

Atu salva vida inan sira nian, krusial tebes sira tenki iha asesu ba prosedimentu salva-vida hanesan Seksio-cesarianana. Indikadór ne’e hanesan sasukat asesu ba no utilizasaun intervensaun obstetria komún ba hases mortalidade materna no bebé foin moris no prevene komplikasaun hanesan fistula obstetria. Indikasaun C/S la fornese iha asesmentu ida ne’e. Indikasaun sira ne’e investiga iha revee kazu ho númeru limitadu iha modul 8.

Asesmentu ne’e hetan katak iha fulan 12 antes estudu ne’e, 3.5% husi nacidos esperadu iha fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, inklui iha fasilidade EmONC en funsionamentu, moris liu seksio-cesarianana. Ida ne’e menus liu nível optimu 5% - 15% husi nacidos esperadu hotu iha nasaun ne’e. Nia figura 1.7% iha 2009 ne’ebé relata liu husi DHS.

Page 60: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

38 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 3-9: Seksio-Cesarianana hanesan proporsaun husi nacidos esperadu hotu Iha hospital hotu no iha fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona5

Tipu fasildade Nu. Seksio-Cesarianana

Nu. Nacidos esperadu*

Proporsaun C/S ne’ebé empeña%

Nivel Optimu %

Fasilidade EmONC ne’ebé funsiona 1385 40486 3.4

5%-15%Hospital hotu ne’ebé inklui iha

asesmentu ne’e 1434 40486 3.5

*Variasaun entre total nacidos esperadu hanesan rezultadu diferensa CBR entre Municipiu sira

Indikadór ida ne’e kalkula rejiaun no ba nasaun tomak ba hospital sira ne’ebé fornese servisu seksio-cesarianana ba rejiaun. Tabela 3-10 hatudu katak so Dili (11.1%) no Ainaro (5.6%) maka kumpri rekezitu estandarte UN nian. Tuir expektativa, indicador ne’e aas iha municipiu iha ne’ebé hospital situada ba. Maibé kuandu municipiu hotu iha rejiaun ida inklui, proporsaun seksio-cesarianana ne’ebé empeña ba partu esperadu sira deklina dramaticamente. So rejiaun ida ne’ebé kumpri estandarte maka Rejiaun 3 (5.2%); ida ne’e iha nabe hospital nacional situada ba no mós fasilidade privada iha Dili ne’ebé halo mós seksio-cesarianana (49 C/S ho total 293 partu 16.7%). Rejiaun sira seluk menus husi 3.2% ho 1.3% de’it husi nacidos esperadu ne’ebé partu através seksio-cesarianana iha Rejiaun 2.

Tabela 3-10: Proporsaun nacidos hotu ne’ebé partu ho seksio-cesarianana iha hospital hotu ne’ebé inklui iha asesmentu no fasilidade CEmONC ne’ebé funsiona

kada rejiuan

Municipiu Nu. Seksio - cesarianana

Nu. Nacidos esperadu*

Proporsaun C/S ne’ebé empeña% Nivel Optimu %

Rejiaun 1:

5%-15%

Baucau 158 4094 3.9

Lautem 0 2373 0.0

Viqueque 0 2864 0.0

Total 158 9331 1.7

Rejiaun 2:

Ainaro 112 1992 5.6

Alieu 0 1457 0.0

Manufahi 0 1724 0.0

Page 61: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 39

Municipiu Nu. Seksio - cesarianana

Nu. Nacidos esperadu*

Proporsaun C/S ne’ebé empeña% Nivel Optimu %

Total 112 5173 1.3

5%-15%

Rejiaun 3:

Dili 923 8345 11.1

Ermera 0 5091 0.0

Liquica 0 2629 0.0

Manatuto 0 1594 0.0

Total 923 17659 5.2

Rejiaun 4:

Bobonaro 153 3562 4.3

Covalima 23 1872 1.2

Total 176 5434 3.2

Rejiaun Espesial Oecusse

652889

2.2

Total 65 2889 2.2

Total ba país 130 5778 3.5*Variasaun entre total nacidos esperadu hanesan rezultadu diferensa CBR entre Municipiut sira

Hanesan ho indikadór sira seluk, Dili dadasai rezultadu. Kuandu exklui Dili husi rezultadu, proporsaun nacidos ho C-seksio deklina husi 3.5% ba 1.6%.De faktu, Dili empeña 2.3% husi C-seksio hotu ne’ebé hala’o iha nasaun ne’e iha fulan 12 antes asesmentu ne’e.

Ida ne’e signifika katak inan sira ne’ebé presiza C-seksio ne’ebé sira la simu. Revee kazu iha seksaun 8 husi relatório ne’e suporta necessidade atu hadi’a utilizasaun partograf hanesan instrumentu ba jestaun partu no deside wainhira mak presiza C-seksio. Husi 180 partograf ne’ebé revee, laiha C-seksio.

Page 62: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

40 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

3.7 Indikadór 6. Case Fatality Rate Obstetria Direta (DOCFR)

Nivel ne’ebé rekomenda: Nivel aseitavel maximu 1%

IMPORTANTE: Presiza kuidade kuandu interpreta indikadór ne’e. Indikadór ne’e presiza atu interpreta iha kontextu indikadór sira antes, ne’ebé hatudu katak feto sira la utiliza fasilidade EmONC iha sector publiku no sira nia nesesidade ba EmONC la atinji

DOCFR depende ba diagnosis ne’ebé los, kualidade no kompletu ka lae dokumentasaun no relatóriuinan mate no komplikasun obstetria. Se iha mortalidade inan ituan de’it maka documenta, kuidadu kuidadu bele mosu kualidade di’ak falsa ou vice versa, se komplikasaun ituan de’it maka documenta, DOCFR bele artificialmente aas.

Nune mós, DOCFR bele la sai sasukat akurat ba kuidade kuidadu. Kada exemplu, depende ba atrazu oioin, inan balun to’o iha fasilidade iha kondisaun aat los katak atu di’ak oinsa servisu obstetria nia mós, sira nia vida la bele salva.

Adekuadu ka lae kualidade servisu materna nian?

Ida ne’e hanesan indikadór proxy id aba kualidade servisu ne’ebé oferese ba inan sira ho komplikasaun obstetria direta husi grávida no partu iha fasilidade EmONC. Defini hanesan total númeru mate husi komplikasaun obstetria direta iha dokumentasaun fasilidade EmONC, hanesa proporsaun númeru total komplikasaun obstetria direta ne’ebé admite iha dokumentasaun.

In the 12-month period before the assessment, 25 direct obstetric deaths occurred in all assessed facilities of which 19 direct obstetric maternal deaths were recorded in the functional EmONC facilities out of a total of 110 to 120 expected maternal deaths (direct and indirect). DOCFR for all identified facilities assessed and functional EmONC were calculated at 0.8% and 0.9% respectively (table 3-11), which would indicate that they meet the UN standard of 1% or less. However, maternal` deaths are under-reported in most districts (see annex tables 12-1 and 12-2), so the interpretation of this indicator has very little meaning at present.

Tabela 3-11 Case Fatality Rate Obstetria Direta (DOCFR) iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu no fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona

Tipu FasilidadeNu. Mate Obstetria Rezulta Husi Kauza

DiretaNu. Kazu

KomplikaduDocfr

%Nivel

Rekomenda %

Fasildade EmONC ne’ebé funsiona 19 2051 0.9

≤ 1Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu 25 3316 0.8

23 According to a MMR of 270 per 100,000 live births - WHO et’al 2015 trends in maternal mortality estimates 1990 - 2015

Page 63: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 41

Nu mínimu mate 1 dokumenta iha tipu fasilidade hotu, exeptu klínika privada. Iha municipiu 6 iha ne’ebé laiha mortalidade materna ne’ebé relata, ne’ebé la espera; iha municipiu 7 iha ne’ebé akontese mortalidade materna documenta 3, menus nível DOCFR ne’ebé rekomenda 1%. Hare anexu tabela 12-2.

Kauza direta mortalidade maternal (avalia husi ekipa espesialista ba mortalidade hospital)

To’o medida ida ke atribuisaun koretu ba kauza mortalidade maternal durante suvey, kauza direta husi 25 inan sira mate ne’ebé relata inklui: hemorajia ante-partu no pós-partu (32%), sepsis pós-partu (28%), pre-eklamsia todan no eklamsi (16%), plasenta la sai hotu (32%), partu obstruktivu/partu prolongada (4%), komplikasun abortu (4%) no kauza direat sira seluk (8%). Hare figura 3-3.

Figura 3-3: Distribuisaun mortalidade maternal husi kauza direta husi fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu (N=25)

12%

20%

28%

16%

8%

4%4% 8%

Antepartumhemorrhage

Postpartumhemorrhage

Post-partumsepsis

Severepre-eclampsia/eclampsia

Retainedplacenta

Obstructed/prolongedlabor

Abortioncomplications

Otherdirectcauses

3.8 Indicator 7: Intrapartum and very early newborn death rate

Laiha estandarte estebelesidu internasionálmente maibé experiensia husi nasaun seluk indika cut off maximu 1% ne’e aseitavel.

Maibé, inserteza kona ba prosesu identifika mortalidade bebé mate intrapartu stillbirth no mortalidade imediata bebé foin moris tau kuidadu iha interpretasaun dadus survey ne’e.

Adekuadu ka kualidade servisu ba bebé foin moris?

Bebé mate iha kabun laran (stillbirth) no mortalidade imediata bebé foin moris ligadu ho kualidade kuidadu antenatal no obstetria. Numerador maka total mortalidade intrapartu (stillbirth) no mortalidade imediata bebé foin moris ne’ebé akontese iha primeira 24 horas vida, akontese iha fasilidade, ba bebé sira ne’ebé nia pezu liu 2500g. Denominador maka inan sira hotu ne’ebé partu iha fasilidade durante períodu tempu hanesan. Indikadór

Page 64: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

42 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

sei halo teste hela no sedauk iha konkordansia ba standard UN nian. Experiensia husi nasaun sira seluk indika katak maximu 1%, ne’e aseitavel.

Indikadór ida ne’e difisil atu interpreta, tanba iha dezafiu ho dokumnetasaun no klasifikasaun intrapartu stillbirth no mortalidade imediata bebé foin moris iha Timor-Leste no iha nasaun Baraka, tanba ne’e tenki kuidadu wainhira utiliza dadus ne’e.

Númeru total intrapartu stillbirth no mortalidade imediata bebé foin moris ne’ebé dokumenta maka 134, ho metadi husi kada kategoria, mesmu númeru inan sira ne’ebé partu 19361. Baselinedokumenta iha 0.7% iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e no 1.0% iha fasilidade EmONC ne’ebé funsional.Hare tabela 3-12.

Tabela 3-12 Taxa mortalidade intrapartu no mortalidade imediata bebé foin moris* iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e no fasilidade sira ne’ebé EmONC funsiona

Fasilidade

Intrapartu Stillbirth ≥ 2.5Kg + Mortalidade Imediata Bebé Foin

Moris ≥ 2.5Kg

Númeru Inan Partu

Taxa Intrapartu Stillbirths

No Taxa Mortalidade Imediata Bebé Foin Moris %

Fasilidade EmONC en funsionamentu 103 9938 1.0

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha

asesmentu134 19361 0.7

* Functional = performed all signal functions in the 12 months prior to the assessment

Fasilidade hotu dokumenta mortalidade bebé foin moris exeptu klínika privada. Maibé, data moris no horas mate la dokumenta tuir horas , halo distinksaun 24 horas imposivel. Hospital sira dokumenta kolektivamente mortalidade bebé foin moris kuaze hotu (n=103). Hare anexu tabela 12-4. Ho exepsaun Aileu no Liquisa, kazu intrapartu balun no mortalidade imediata bebé foin moris dokumenta iha municipiu hotu. Dili dokumenta kuaze mate hotu (56) tuir kedas ho mate 22 iha Ainaro, Baucau no Manufahi dokumenta mate ida de’it.

Kualidade dadus ne’ebé dokumenta kona ba stillbirth varia husi fasilidade ida ba fasilidade seluk. Liu metadi (50.7%) husi mate iha fasilidade ne’e mortalidade tarde bebé foin moris (late newborn deaths (> liu 24 horas no to’o loron 7). Mortalidade imediata bebé foin moris menus husi 20% husi tempu.

24 Direct quote from AMDD Guidelines, p. 49

Page 65: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 43

3.9 Indikadór 8: Proporsaun mortalidade maternal rezulta husi kauza indireta

Indikadór ida ne’e la permite nia an ba nivel ne’ebé rekomenda; no entantu nia hatudu kontextu luan social no medikal nian iha nasaun ida ou rejiaun ida. Nia iha implikasaun ba intervensaun iha ne’ebé kauza indireta sira ne’ebé oho feto sira iha idade reproduktiva.

Kauza indireta husi mortalidade inan rezulta husi moras existente antes, ou moras ida ne’ebé dezenvolve durante grávida ne’ebé la relasiona ho kauza obstetria direta, maibé agrava liu ho grávida. Indikadór ne’e laiha konkordansia ho standard UN nian no laiha alvu desde nia depende ba epidemiolojia lokal. Exemplu husi kauza indireta hanesan infeksaun (e.g. malaria, HIV, hepatitis, tuberculosis) , moras cardiovascular, moras psikiatria (e.g. ohon an no violensia), epilepsia, diabetes.

To’o medida ida ke husi asesmentu koretu ba kauza mortalidade maternal durante survey, 21% husi total mortalidade maternal iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e relasiona ho kauza indireta; 26.9% husi mate sira ne’e akontese iha fasilidade EmONC en funsionamentu (tabela 3-13). Anexu tabela 12-5 hatudu katak husi 32 mate ne’ebé dokumenta kuaze kazu hotu husi Dili (12) tuir kedas ho Ainaro no Baucau ne’ebé dokumenta mate na’in 6 kada municipiu. Maibé, proporsaun ne’ebé relatakona ba mortalidade maternal relasiono kauza indireta probavelmentemenus estimada,hanesan mate sira ne’e probavelmente akontese iha sala medikal no sala sirurjia, no la’ós iha sala obstetria no ginekolojia.

Tabela 3-13: Proporsaun mortlidade maternal husi kauza indireta iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e no fasilidade sira ne’ebé EmONC en funsionamentu8

FasilidadeNu Mate Rezulta

Husi Kauza Indireta

Deaths Mortalidade Maternal Hotu

Proporsaun Mortalidade Materna Husi Kauza

Indireta %

Fasilidade EmONC en funsionamentu 7 26 26.9

Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu 7 32 21.9

Kauza indireta mortalidade materna

Figura 3-4 hatudu katak kauza indireta ba mortalidade maternal atribui 22% (7 husi 32) husi mortalidade maternal hotu. 43% kauza indireta atribui husi anemia todan; kauza indireta sira seluk la desagrega.

Page 66: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

44 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 3-4: Distribuisaun mortalidade maternal husi kauza direta no kauza indireta (N=32)

9%

16%

22%

13%

6%3%3%

6%

9%

13%

Antepartumhemorrhage

Postpartumhemorrhage

Post-partumsepsis

Severepre-eclampsia/eclampsia

Retainedplacenta

Obstructed/prolongedlabor

Abortioncomplications

Otherdirectcauses

Severeanemia

Otherindirectcauses

Page 67: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 45

Tabe

la 3

-14:

Sum

ariu

indi

kado

r Em

ON

C ka

da M

unis

ipiu

no

rejia

unba

fasi

litad

or h

otu

ne’e

be a

valia

du n

o fa

silid

ade

EmO

NC

funs

iona

l baz

eia

ba b

ench

mon

fula

n 12

Mun

icip

iu

Dis

poni

bilid

ade

Em

ON

CU

tiliz

asau

n Em

ON

CK

ualid

ade

kuid

adu

Baze

ia b

a si

nal

funs

aun

ne’e

empe

ña d

uran

te fu

lan

12

Prop

orsa

un n

acid

os

iha

fasi

lidad

e Em

ON

C

%

Atin

ji ne

sesi

dade

ba

kuid

adu

obst

etria

em

erje

nsia

%

Seks

io-c

esar

iana

na

hane

san

prop

orsa

un

husi

nac

idos

hot

u

%

Case

Fat

ality

Rat

e

Obs

tetr

ia D

ireta

%

 CE

mO

NC

BEm

ON

CFa

silid

ade

hotu

EmO

NC

Fasi

lidad

e ho

tuEm

ON

CFa

silid

ade

hotu

EmO

NC

Fasi

lidad

e ho

tuEm

ON

C

Rejia

un 1

Bauc

au1

060

.631

.451

.142

3.9

3.9

10.

4

Laut

em0

034

.40

33.2

00

00

-

Viqu

eque

0

033

.80

23.3

00

01

-

Tota

l Rej

iaun

10

1.7

1.7

Rejia

un 2

Aina

ro1

030

.817

.660

.641

.25.

65.

63.

34.

9

Alie

u0

060

016

.50

00

00

Man

ufah

i0

035

.50

60.3

00

00

0

Tota

l Rej

iaun

10

1.3

1.3

Rejia

un 3

Dili

12

104.

580

.612

010

7.5

11.1

10.5

0.6

0.7

Erm

era

00

15.5

041

.90

00

0.9

0.9

Page 68: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

46 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabe

la 3

-14:

Sum

ariu

indi

kado

r Em

ON

C ka

da M

unis

ipiu

no

rejia

unba

fasi

litad

or h

otu

ne’e

be a

valia

du n

o fa

silid

ade

EmO

NC

funs

iona

l baz

eia

ba b

ench

mon

fula

n 12

Mun

icip

iu

Dis

poni

bilid

ade

Em

ON

CU

tiliz

asau

n Em

ON

CK

ualid

ade

kuid

adu

Baze

ia b

a si

nal

funs

aun

ne’e

empe

ña d

uran

te fu

lan

12

Prop

orsa

un n

acid

os

iha

fasi

lidad

e Em

ON

C

%

Atin

ji ne

sesi

dade

ba

kuid

adu

obst

etria

em

erje

nsia

%

Seks

io-c

esar

iana

na

hane

san

prop

orsa

un

husi

nac

idos

hot

u

%

Case

Fat

ality

Rat

e

Obs

tetr

ia D

ireta

%

 CE

mO

NC

BEm

ON

CFa

silid

ade

hotu

EmO

NC

Fasi

lidad

e ho

tuEm

ON

CFa

silid

ade

hotu

EmO

NC

Fasi

lidad

e ho

tuEm

ON

C

Liqu

ica

00

21.7

036

.50

00

0-

Man

atut

o0

024

018

.40

00

0-

Tota

l Rej

iaun

12

5.2

5.2

Rejia

un 4

Bobo

naro

10

28.8

18.4

37.3

29.4

4.3

4.3

0.5

0.6

Cova

lima

10

5230

.643

.836

.31.

21.

21.

62

Tota

l Rej

iaun

20

3.2

3.2

Rejia

un E

spes

ial

Oec

usse

10

18.4

12.1

18.2

15.2

2.3

2.3

00

Tota

l Rej

iaun

10

2.2

2.2

Nas

aun

62

47.8

24.6

54.6

33.8

3.5

3.4

0.8

0.9

Page 69: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 47

4. EMPEÑAMENTU SINÁL FUNSAUN NO SERVISU MNCH

Iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, ekipa koleksaun dadus husu kona ba empeñamentu sinál funsaun sira no servisu seluk sira ne’ebé konsideradu vital ba outcome husi materna no bebé foin moris. Seksaun ida ne’e hare besik liu ba empeñamentu no non-empeñamentu husi sinál funsaun sira ne’e no servisu vital MNCH nian ne’ebé relasiona ho emerjensia materna ho kuidadu bebé foin moris.

4.1 Uza sinál funsaun atu identifika fasilidade EmONC sira.Hanesan diskuti iha seksaun 3 husi relatóriu ne’e, definisaun fasilidade EmONC determina husi númeru sinál funsaun sira ne’ebé empeña iha tempu (time-frame) alokadu.

Iha survey ne’e, fasilidade ne’ebé empeña sinál funsaun baziku hitu (7) hotu hanesan hatudu iha tabela 4-1 iha fulan 12 ikus konsideradu hanesan fasilidade BEmONC ne’ebé funsional, no sira ne’ebé empeña sinál funsaun sia (9) hotu klasifika hanesan CEmoNC ne’ebé funsiona. Karik fasilidade ida falha atu empeña primeiru sinál funsaun hitu, fasilidade ne’e konsideradu hanesan fasilidade non-EmONC ne’ebé funsiona.

Tabela 4-1: Sinál funsaun ne’ebé utiliza hodi identifika fasilidade EmONC en funsionamentu1

Sinál Funsaun Baziku (Fasilidade Bemonc) Sinál Funsaun Komprehensivu (Fasilidade CEmONC)

1. Administra antibiotika parenteral** Halo sinál funsaun 1-7, plus:

2. Administra ai moruk uterotonika (oxitosin parenteral, ergometrin parenteral, misoprostol)2 8. Halo sirurjia (seksio cesariana)

3. Administra antikonvulsan parenteral ba pre-eklamsia no eklampsia (magnesium sulphate) 9. Halo transfuzaun ran

4. Halo removal (hasai) plasenta manual

5. Hasai produtu restu sira oan fatin (MVA, misoprostol, dilatasaun no kuretajen)

6. Halo partu vajinal asistidu (vacuum extractor, forceps)

7. Halo resusitasaun baziku ba bebé foin moris (ho bag & mask)

Fasilidade Emonc Baziku Maka Fasilidade Ida Ne’ebé Empeña (Halo) Sinál Funsaun 1-7 Hotu Iha Fulan 12 Ikus.

Fasilidade Emonc Komprehensivu Maka Fasilidade Ida Ne’e Empeña Sinál Funsaun 1-9 Iha Fulan 12 Ikus.** Administrasaun ai moruk parenteral signifika ho injeksaun ou infus intravena.

26 The Indicators for Monitoring the Availability and Use of Obstetric Services: A Handbook UNICEF, UNFPA, WHO, 1997 p 26 [5]27 Hofmeyr, G.J., et al., Misoprostol to treat postpartum haemorrhage: a systematic review. BJOG: An internal Journal of Obs Gyn, (200)5.112(5): p.547-553

Page 70: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

48 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Populasaun Timor-Leste 1.1 millaun resis de’it, no fahe ba distritu 13, utiliza time-frame fulan 12. Lista sinál funsaun nabe hala’o entre Agosto 2014 no Julho 2015, tuir kada fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e bele hetan iha anexu 2.

IMPORTANTE: Standar UN nian ne’e bazeia ba populasaun no depende ba empeñamentu númeru espesifiku husi sinál funsaun ou intervensaun salva vidaiha fulan 3 antes asesmentu. Uza standard populasaun 500,000 husi area ida no grávida esperadu no komplikasaun iha area kobertura. Populasaun Timor-Leste ki’ik no dok malu, atu kumpri rekezitu fulan 3. Tanba ne’e time-line extende ba fulan 12.

4.2 Empeñamentu sinál funsaun EmONCHusi fasilidade 75 ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, hospital 6 (HospitalNasionál Dili no Hospital Referénsia5), CHC 1 no Klínika privada 1 situada iha Dili kualifikadu hanesan fasilidade EmONC ne’ebé funsiona. Hospital 6 ne’e empeña sinál funsaun baziku no komprehensivu hotu, no CHC 1 no Klínika privada 1 iha Dili empeña sinál funsaun baziku 7 iha fulan 12 antes asesmentu ne’e, tanba ne’e dezignadu hanesan fasilidade CEmONC no BEmONC ne’ebé funsiona respektivamente.

• Sinál Funsaun EmONC Komprehensivu ne’ebé empeña husi fasilidade

Atendimentu Seksio-cesariana iha Timor-Leste so oferese de’it iha hospital sira; tanba ne’e hospital sira hanesan tipo fasilidade ne’ebé elijivel ba kategoria fasilidade CEmONC. Hospital hotu (N=6) avalia no klasifika hanesan CEmoNC ne’ebé funsiona, tanba sira hala’o hotu sinál funsaun 9 iha fulan 12 antes asesmentu ne’e. Bele nota katak Hospital Nasionál Dili no Hospital Referénsia3 empeña sinál funsaun hotu iha fulan 3 ikus antes asesmentu ne’e. Kuandu time-line extende ba fulan 12, hospital sira hotu funsiona duni ba hala’o sinál funsaun 9.

• Sinál Funsaun EmONC Baziku ne’ebé hala’o husi fasilidade sira.

CHC ida no Klínika privada 1 iha Dili empeña sinál funsaun baziku 7 hotu iha fulan 12 antes asesmentu ne’e, tanba ne’e dezignadu hanesan fasilidade BEmONC ne’ebé funsiona. Figura 4-1 hatudu katak númeru fasilidade saúde ne’ebé hala’o númeru diferente husi sinál funsaun iha fulan 12 ikus antes estudu ne’e. Númeru fasilidade balun hala’o sinál funsaun 5, 6 no 7 reduz signifikavatemente, ho de’it fasilidade 9 maka hala’o sinál funsaun 7. Husi fasilidade sira ne’e, 6 maka hospital sira no fasilidade 3 seluk situada iha Dili. Tanba ne’e kobertura BEmONC fora husi Dili ladiak.

Page 71: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 49

Figura 4-1: Númeru fasilidade saúde ne’ebé empeña sinál funsaun 7,6,5 no 4 fulan 12 antes asesmentu ne’e (N=75)

9

17

27

36

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Performed7signalfunctions

Performed6signalfunctions

Performed5signalfunctions

Performed4signalfunctions

Num

ber

Figura 4-2 Hatudu sinál funsaun ne’ebé hala’o husi fasilidade CSI sira iha fulan 12 antes estudu ne’e. Partu Vajinal Asistidu hala’o raru liu no administrasaun anti-konvulsan ba pre-eplamsia noeklampsia mós hala’o la dun di’ak. Funsaun sira seluk hala’o mínimu liu iha 75% husi fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e.

Figura 4-2: CSI ne’ebé empeña sinál funsaun fulan 12 antes asesmentu ne’e (N=8)

6

8

3

6

6

1

7

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ParenteralAntibitic

AdministerUterotonicDrug

ParenteralAnticonvulsant

ManualRemovalofPlacenta

RemovalofRetainedProducts

AssistedVaginalDelivery

NewbornResuscitation

Number

Figura 4-3 hatudu sinál funsaun ne’ebé empeña husi facilidade CHC sira iha fulan 12 antes estudu ne’e. Hanesan mós no CSI sira, funsaun baziku husi partu vajinal asistidu ne’e raru tebes hala’o no administrasaun anti-konvulsan parenteral ba pre-eklamsi no eklamsia

Page 72: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

50 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

mós hala’o menus liu. Ho exepsaun administrasaun ai moruk unterotonika, ne’ebé hala’o duni liu husi 90% fasilidade, sinál funsaun sira seluk hala’o iha CHC sira menus husi 50% fasilidade.

Figura 4-3: CHC ne’ebé empeña sinál funsaun fulan 12 antes asesmentu ne’e (N=59)

So iha de’it Klínika privada rua ne’ebé tama iha asesmentu ne’e no ida klasifikadu hanesan fasilidade BEmONC ne’ebé funsiona. Tanba númeru ki’ik, detallus kona ba sinál funsaun sira ne’ebé empeña husi Klínika privada sira antes asesmentu ne’e la konsege hala’o.

Razaun sinál funsaun sira la empeña

Kuandu sinál funsaun particular ida la empeña, membru staff sira ami husu sira nia razaun tanba saida (why). Anexu 12-6 hatudu resposta ba pergunta sira ne’e.Kuaze Respondente barak maka la fó resposta tanba saída sinál funsaun particular ida la hala’o.Ba sinál funsaun hotu, razaun katak “laih kazu” (“laiha indikasaun”) (40-64%). Kuandu sira resposta loos, hasai (removal) pordutu restu (ran maten) (20%), no partu asistidu (29.3%) iha necessidade aas liu ba treinamentu (20%), no 33.3% indika katak suply, ekipamentu no ai moruk hanesan razaun principal tanba saída la empeña partu asistidu.

4.3 Pratika ne’ebé apoia implementasaun sinál funsaunDisponibilidade ai moruk, suplai, ekipamentu hanesan fundamente baze ba abilidade fasilidade EmONC sira empeña sinál funsaun sira. Atu hatene didi’ak tanba saída sinál funsaun sira empeña la dun di’ak, halo analiza tuir mai kona ba ai moruk, suplai, ekipamentu no prosedimentu.

Page 73: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 51

Disponibilidade antibiotika parenteral

Figura4.4 hatudu antibiotic parenteral disponivel (halo) iha hospital6 hotu no klínika privada 2 no CSI 6 (75%) no CHC 15 (25%). Ida ne’e sujere katak parese iha kestaun politika ne’ebé maka restrita utilizasaun antibiotic parenteral ou staff sira la kompetenti atu antibiotika ho injeksaun ou infuz intravena.

Figura 4-4: Disponibilidade antibiotika parenteral por kada tipu fasilidade (N=75)

Utilizasaun oxitosin

Administrasaun ai moruk uterotonika ( oxitosin parenteral, ergometrina parenteral), hanesan sinál funsaun ne’ebé empeña barak. Hospital hotu hotu (100%), CSI sira no Klínika privada administra ona ai moruk uterotonika iha fulan 12 antes asesmentu ne’e, no CHC sira liu husi 90%. Figura 4-5 hatudu oxitosin hanesan ai moruk eskoilidu ba kuaze facilidade sira hotu, so númeru ki’ik (<10) husi facilidade maka uza mistura oxitosin no ergometrina.

Figura 4-5: Utilizasaun oxitosin tuir kada fasilidade (N=75)

Page 74: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

52 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Utilizasaun misoprostol

Figure 4-6 hatudu katak misprostol disponivel iha Hospital NasionálDIli, Klínika privada hotu no hospital referénsia4. Utilizasaun misprostol iha CSI no CHC sira kuaze besik zero. Misorpostol ne’e inklui iha lista ai moruk esensial. Karik dala ruma iha kestaun politika balun maka restrita utilizasaun ai moruk ne’e. Tanba misoprostol hanesan ai moruk salva vida ba hemorajia importante tebes atu foti desizaun politika ruma hodi halo ai moruk ne’e disponivel iha instituisaun nivel okos sira.

Figura 4-6: Utilizasaun misprostol tuir kada fasilidade (N=75)Utilizasaun antikonvulsan

Utilizasaun Antikonvulsaun

Administrasaun antikolvulsaun parenteral (magnesium sulphate, diazepam) ba pre-eklamsia no eklamsia hala’o iha hospital hotu hotu (100%), CSI no CHC sira. 10 (17%) husi CHC sira la uza magnesium sulphate. Figura 4-7 hatudu katak magnesium sulphate (MgSO4) ne’ebé demonstra ona superior liu diazepam hanesan ai moruk eskoilidu ba fasilidade hotu. La dun klaru tanba saida maka 17% CHC de’it sei uza diazepam.

28 Chien PFW, Khan KS, Arnott N. (1996), Magnesium sulphate in the treatment of eclampsia and preeclampsia: an overview of the evidence from randomised trials BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology (1996) V103: 11 pg.1085-1091

Page 75: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 53

Figura 4-7: Utilizasaun antikonvulsan iha kada tipu fasilidade diferente (N=75)

Metodu ne’ebé utiliza hodi hasai produtu konsepsaun

Hospital hotu hotu no CSI hotu hotu (100%) no CHC menus husi 53% relata katak sira hasai produtu restu husi uterus iha fulan 12 antes asesmentu ne’e. Figura 4-8 hatudu Hospital Nasionál Dili utiliza metodu hotu (MVA, misoprostol, dilatasaun no kuretajen). Metodu eskoilidu ba hospital referénsiasira no CSI sira maka aspirasaun vakum manual no CHC sira aplika metodu diferente sira ne’e la frekuentemente. Klínika privada sira la utiliza MVA.nn

Figura 4-8: Metodu ne’ebé utiliza hodi hasai produtu restu konsepsaun tuir tipu fasilidade (N=75)

Kuandu halo kros tabulasaun ho disponibilidade ekipamentu no treinamentu atu suporta sinál funsaun, CHC sira iha falta ekipamentu no suplai (tabela 4-2), no 20% husi respondent expresa kona ba nesidade treinamentu (anexu 12-6)

Page 76: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

54 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 4-2: Disponibilidade suplai/ekipamentu aspirasun vacuum manual tuir kada tipu fasilidade

Items menus suplai

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Aspirador vakuum/seringa 6 100.0 8 100.0 38 64.4 52 71.2

Lubrikante/ mina ba O-ring 3 50.0 4 50.0 26 44.1 33 45.2

Kanula flexivel, 4-6mm 5 83.3 8 100.0 34 57.6 47 64.4

Kanula flexivel, 7-12mm 5 83.3 8 100.0 36 61.0 49 67.1

Spekulum Cuscos 6 100.0 8 100.0 46 78.0 60 82.2

Forsep Volsullum 6 100.0 6 75.0 26 44.1 38 52.1

Instrumentu sira ne’ebé utiliza ba partu asistidu

Sinál Funsaun ida ne’ebé kuaze la dun hala’o maka partu asistidu (vakum ekstraktor, forcep). So 12.5% husi CSI sira no menus husi 4% husi CHC sira no Klínika privada sira kuaze exklusivamente uza vakum extractor (ventouse). Hospital Nasionál iha Dili no hospital referénsiasira uza forcep la dun frekuentemente. Forcep la dun indikadu exeptu iha espesialista sira nia liman.

Kuandu halo kros tabulasaun ho disponibilidade ekipamentu no treinamentu hodi apoia sinál funsaun sira ne’e, CHC sira menus ekipamentu no suplai. Fasilidade sira liu husi (53.4%) maka laiha vakum extractor no cups.

29% respondent expresa nesidade treinamentu kuandu husu tanba saida maka sinál funsaun ne’e la empeña (anexu 12-6)

Fonte suplai ran

Ran ba emerjensia obstetria mai husi fontes tolu (figura 4-9). Suplai ran ba hospital nacional iha Dili and klínika privada sira hotu (100%) mai husi Banku Ran Sentral. Hospital Referénsiasira 20% sira nia suplai husi facilidade banku ran, kuaze barak liu (80%) mai husi família no smigo sira tuir necessidade iha loron ne’ebé presiza.

Nein hospital referénsiaida rai (konjela) ran mesmu ke sira iha konjelador no reajentes. Atu hetan doadores, hasai ran no halo cross matching nia lori liu husi horas 2 invariavelmente. Importante tenki iha stock mínimu ran iha hospital referénsiasora hotu no aranju ba soe ran sira liu prazu husi banku ran nacional.

Page 77: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 55

Figura 4-9: Fonte suplai ran ba transfuzaun por kada tipu fasilidade (N=8)

Tipu anestezia

Anestezia Spinal/epidural for Seksia-Cesaria kuaze uza exklusivamente iha hospital hotu hotu no klínika privada sira, anestezia jeral la dun uza frekuentemente. Utilizasaun Ketamin (20%) ne’e forma anestesia ida ne’e kuran popular no so uza de’it iha hospital referénsiasira. Fasilidade privada sira uza anestesia spinal.

4.4 Servisu vital sira seluk ba inan no neonatal siraPessoal saúde husu se karik sira hala’o ona servisu seluk ou funsaun seluk, ne’ebé konsideradu vital ba outcome inan no sira bebé ne’ebé sedauk moris antes asesmentu ne’[e. Tabela 4-3 hatudu katak servisu ne’ebé implementa kuran tebes maka kesi tuba (8%), tratamento ba bebé moris bo pezu menus (LBW baby) (29.3%), no partu bebé ho pisizaun ain maka mai uluk (50.7%) Kuaze servisu barak sira seluk, ho exepsaun planeamento família temporária (56.3%) ne’e hala’o iha liu husi 80% facilidade ne’ebé hetan asesmentu. Hospital sira hala’o servisu kuaze barak liu, no CSI and CHC sira hala’o servisu la dun frekuentemente.

Page 78: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

56 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 4-3: Servisu vital MNCH seluk empeña husi fasilidade ne’ebe diferente

Servisu MNCH vital

Ospitals

(N=6)

CSI

(N=8)

SSK

(N=59)Fasilidade

privadu (N=2)Total

(N=75)

n % n % n % n % n %

AMTSL* 6 100 8 100 57 96.6 2 100 73 97.3

Uza partograf 6 100 5 62.5 49 83.1 2 100 62 82.7

Partu bebé posizaun ain 6 100 7 87.5 24 40.7 1 50.0 38 50.7

Tratamentu ba bebé preterm ou LBW** 6 100 4 50.0 11 18.6 1 50.0 22 29.3

Akonsellamentu Planeamentu Familia ba pasiente pós-partu no abortu antes alta

6 100 8 100 57 96.6 2 100 73 97.3

Kesi Tuba 5 83.3 0 0.0 0 0.0 1 50.0 6 8.0

*Active Management of the Third Stage of Labour **Low Birth Weight

Razaun la empeña servisu vital sira ba inan no neonatal sira

Kuandu servisu la konsege empeña, ami husu razaun tanba saida. Tabela 4-4 hatudu katak “kestaun politika” hanesan razaun tanba saída la empeña tratamento/kuidadu ba bebé LBW sira (58.7%), kesi tuba (90.7%). Ida ne’e significa saída, iha ne’e la klaru. Nesidade treinamentu hanesan razaun la empeña partu bebé ho posizaun ain (16%), and suplai hanesan kestaun ida tratamento bebé LBW (22.7%).

Tabela 4-4: Razaun la empeña servisu balun relasiona ho saúde maternal no bebé foin moris (N=75)

Sinal funsaun ne’ebe la empeña

Kestaun rekursu Umanu

Kestaun treinamentu

Suplai, ekipamentu no kestaun ai moruk

Management issues

Policy issues

No indication

n % n % n % n % n % n %

Uza Partograf 0 0.0 2 2.7 11 14.7 1 1.3 0 0.0 1 1.3

Partu bebé ho posizaun ain 0 0.0 12 16.0 1 1.3 1 1.3 1 1.3 31 41.3

Kuidadu/tratamentu be bebé LBW

4 5.3 7 9.3 17 22.7 7 9.3 44 58.7 20 26.7

Kesi Tuba 1 1.3 0 0.0 0 0.0 0 0.0 68 90.7 0 0.0

Page 79: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 57

Disponibilidade servisu baziku ba inan no neonates sira

Husu respondent sira kona ba disponilidade servisu MNCH baziku sira. Hare mós anexu figura 12-1 and 12-2. Hospital Dili, relata oferese 100% servisu MNCH hotu kedas. Kuidadu antenatal, postnatal, diagnose no tratamentu ba moras hadaet liu sexual (STIs) empeñadu husi fasilidade hotu (100%). Servisu sira ne’ebé la dun empeña maka tratamentu ku reparasaun fistula obstetria (20%), tratamentu HIV ba inan no bebé sira (<15%) ne’ebé esperadu atu oferese so husi hospital referénsiasira no HNVG, screening ba servix nunka empeña.

4.5 Disponibilidade matadalan no protokolu siraHusu respondente sira mós kona ba disponibilidade matadalan no protokolu sira relasiona ho emerjensia obstetria no bebé foin moris sira. Figura 4-10 hatudu nein matadalan no protokolu ida disponivel iha fasilidade hotu. Matadalan no protokolu kona ba planeamentu familia, prevensaun infeksaun no administrasaun MgSO4 disponivel iha liu husi 80% fasilidade. Kuaze matadalan/protokolu disponivel menus husi 50% fasilidade.Kuidadu inan kanguru hanesan matadalan/protokolu ne’ebé menus disponivel. Lakuna boot iha matadalan no protokolu iha CHC sira (hare anexu tabela12-7). Klaru presiza atu revee no asegura katak 100% matadalan no protokolu hotu disponivel hotu no grafika taka didin lolon (Wall chart)sira mós taka iha didin lolon.

Figura 4-10: Disponibilidade matadalan no protokolu iha fasilidade sira (N=75)

Page 80: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

58 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 81: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 59

5. DISPONIBILIDADE 24 ORAS, REFERRAL NO KOMUNIKASAUN

Disponibilidade servisu saúde 24 horas iha loron ida, loron hitu semana ida, tempu viajen no distánsia no moda transporte ne’ebé funsiona no komunikasaun influensia asesu ba servisu. Seksaun relatóriu ne’e hare kona ba disponibilidade servisu atu apoia EmONC iha kualker hora, referral no komunikasaun.

5.1 Servisu ba apoia EmONCInvestiga disponibilidade servisu iha kualker horas liu husi husu jestor saúde sira kona ba prestasaun servisu vital 24 horas nian ba EmONC. Fasilidade sira seluk hotu-hotu iha servisu ba obstetria no bebé foin moris, farmasai no laboratoriu (tabela 5-1).

Tabela 5-1: Disponibilidade servisu ba apoia EmONC kada tipu fasilidade

Servisu apoia EmONC

Ospital (N=6) CSI (N=8) SSK (N=59)

Klinika privada (N=2)

Total (N=75)

n % n % n % n % n %

Kuidade obstetria no bebé foin moris

Servisu disponivel 6 100.0 8 100.0 55 93.2 2 100.0 71 94.7

Disponibilidade no funsionamentu 24 horas

6 100.0 8 100.0 43 72.9 2 100.0 59 78.7

Farmasia

Servisu disponivel 6 100.0 8 100.0 59 100.0 2 100.0 75 100.0

Disponibilidade no funsionamentu 24 horas

3 50.0 3 37.5 27 45.8 2 100.0 35 46.7

Laboratoriu

Servisu disponivel 6 100.0 8 100.0 50 84.7 2 100.0 66 88.0

Disponibilidade no funsionamentu 24 horas

4 66.7 1 12.5 12 20.3 0 0.0 17 22.7

Figura 5-1 hatudu kona ba kuidade obstetria no bebé foin moris, farmasia no laboratoriu reduz konsideravelmente kuandu konsidera disponibilidade 24 horas. So 78.7% fasilidade sira maka kuidadu obstetria no bebé foin moris no 46.7% iha farmasia no 22.7% iha laboratoriu disponivel iha kualker hora. Atendimentu reduz signifikantemente husi nivel hospital ba CHC no kuandu konsidera disponibilidade “iha kualker horas”.

Page 82: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

60 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Kestaun atendimentu farmasia la disponivel 24 horas bele rekompensa ho manutensaun “Trolley emerjénsia” iha sala partu ne’ebé kontein ai moruk nesesariu sira no ekipamentu BEmONC nian.

Figura 5-1: Disponibilidade 24 horas servisu selektivu ba apoia EmONC (N=75)

5.2 Referral tama no referral saiHusi 75 fasilidade ne’ebé tama iha asesmentu ne’e, iha 65 maka referral sai (referral out). Figura 5-2 hatudu CHC sira ne’ebé maka halo referral barak liu ba kazu maternal ba fasilidade nivel aas liu. So iha 23 fasilidade maka dokumentadu hanesan referral tama (referral in). Hospital Nasionál Dili la dokumenta kona ba referral tama ou sai (hare tabela 5-1), ne’ebé maka superindidu tebes. Hospital referénsia 5 iha dokumentasaun kona ba ba referral tama no referral sai. Ida ne’e la’ós kestaun ida ho fasilidade sira seluk. CSI ida no 45 CHC laiha dokumentasaun kona ba referral. Kuandu 14 CHC dokumenta kona ba referral tama; ida ne’e bele asumi katak referral mai husi postu saúde sira.

Figura 5-2: Númeru fasilidade ne’ebé dokumenta referral SAI no referral TAMA por tipu fasilidade

Page 83: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 61

Figura 5-3 hatudu referral kuaze referral tama no sai maioria kazu obstetria sira. Referral tama no sai ba bebé foin moris sira ladun frekuente, hamosu pergunta importante no resposta programatika sira.

Figura 5-3: Númeru referral obstetria no bebé foin moris tama no sai durante fulan 12 (N=75)

Iha inkonsistensia ba dadus balun kona ba ba referral sai husi CHC sira menus loos husi referral tama; e.g. iha 59 neonatus referral sai no 57 referral tama husi hospital referénsia no CSI sira kuandu kombina sira rua ne’e (figura 5-3). Ida ne’e bele akontese tanba relatóriu ne’ebé maka fraku, ou kazu lakon iha dalan bele tanba mate ou familia sira deside buka alternative tratamentu seluk utiliza sira nia transporte rasik.

5.3 TransportasaunTransporte hanesan komponente importante ida husi referral. Timor-Leste iha forma tolu atu suporta referral; karreta ambulansia, karreta multi-funsaun no kategoria ida seluk “seluk”. Karreta ambulansia disponivel iha sistema saúde nivel aas (hospital no CSI sira). Karreta multi-funsaun no karreta “seluk” disponivel iha sistema saúde hotu.

Karreta ambulansia disponivel iha hospital hotu, CSI 7 no CHC ida (Tabela 5-2). Karreta multi-funsaun disponivel iha 74% fasilidade no “seluk” ho formas seluk disponivel iha 15% fasilidade. Iha karreta sufisiente atu oferese transporte karreta ida ba hospital and CSI sira hotu. Iha 54 karreta for 59 CHC; tanba ne’e iha SSK 5 maka laiha transporte.

Page 84: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

62 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 5-2: Disponibilidade transporte ba referral emerjénsia por tipu fasilidade ne’ebé nklui iha asesmentu ne’e

TransporteOspital (N=6) CSI (N=8) CHC

(N=59)Total

(N=73)

N % n % n % n %

Karreta ambulansia

Disponivel no funsiona 6 100.0 7 87.5 1 1.7 14 19.2

Disponivel maibé la funsiona 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Karreta multi-funsaun

Disponivel no funsiona 2 33.3 7 87.5 45 76.3 54 74.0

Disponivel maibé la funsiona 1 16.7 1 12.5 13 22.0 15 20.5

Seluk

Disponivel no funsiona 2 33.3 1 12.5 8 13.6 11 15.1

Disponivel maibé la funsiona 1 16.7 0 0.0 3 5.1 4 5.5

Karreta 19 (26%) la disponivel no la funsiona iha tempu asesmentu. Karreta 3 hotu karreta sira ne’e hotu lokaliza iha CHC. Razaun principal ba non-funsionalidade mala “la funsiona” 10% ou “halao hela manutensaun” (9.6%). Númeru ki’ik husi karreta sira relata katak laiha mina (5.5%). Iha total, besik rua baluk tolu (74%) husi karreta sira ne’e maka funsiona hela iha fulan ida antes asesmentu ne’e. Hare tabela 5-3.

Infelizmente laiha kestaun espesifíku ruma kona ba kondutor sira no tipo treinamentu ruma ne’ebé maka sira simu ona atu fó kuidade ba pasiente sira durante iha dalan.

Tabela 5-3: Funsionamentu transporte referral kada tipu fasilidade

Functionamentu

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Funsiona iha fulan kotuk 6 100.0 7 87.5 41 69.5 54 74.0

Razaun la-funsiona

Laiha kombustivel 0 0.0 0 0.0 4 6.8 4 5.5

La funsiona 0 0.0 1 12.5 7 11.9 8 11.0

Halo hela manutensaun 0 0.0 0 0.0 7 11.9 7 9.6

Page 85: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 63

Tabela 5-3: Funsionamentu transporte referral kada tipu fasilidade

Functionamentu

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Seluk 0 0.0 0 0.0 2 3.4 2 2.7

5.4 Formatu no protokolu ba apoia referralTabela 5-4 hatudu kona ba fasilidade hotu ne’ebé tamaiha asesmentu ne’e iha formulariu no protokolu atu suporta referral. Liu 94% fasilidade sira iha formatu especial ida hodi suporta referral, 86.3% fasilidade iha protokolu atu estabiliza pasiente no/ou neonates, antes referral ba nivel aas liu. Iha formatu balun maka laiha iha CSI 1 no CHC 9. La dun klaru karik no wianhira protokolu no formatu sira ne’e atu utiliza.

Tabela 5-4: Formatu no protokolu ba apoia rederal por tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Formatu ou protokoluHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59)

Total (N=73)

n % n % n % N %

Formatu espesiál ba apoia referral 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

Protokolu ba estaliza pasiente antes referral 6 100.0 7 87.5 50 84.7 63 86.3

Protokolu ba estaliza neonatus antes referral 6 100.0 7 87.5 50 84.7 63 86.3

Formatu espesiál ba apoia referral 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

Protokolu ba estaliza pasiente antes referral 6 100.0 7 87.5 50 84.7 63 86.3

Protokolu ba estaliza neonatus antes referral 6 100.0 7 87.5 50 84.7 63 86.3

5.5 Estratejia ba referralTimor-Leste iha prosedimentu ona atu apoia referral obstetria no bebé foin moris. Tipu facilidade hotu iha funsionariu disponível atu akompaña pasiente ho exepsaun CHC 3 (4.1%). Aproximadamente 25% referral ne’e transfere ho laiha komunikasaun ho instituisaun ne’ebé atu sime. Razaun ne’ebé tanba la tuir prosedimentu maka: staff insufisiente no “seluk”. Hare tabele 5-5.

Page 86: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

64 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 5-5: Prosedimentu ba apoia referral obstetria no bebé foin moris kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Prosedimentu

Ospital

(N=6)

CSI

(N=8)

SSK

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % N %

Infroma fasilidade ne’ebé atu simu antes halo referral 4 66.7 6 75.0 44 74.6 54 74.0

Staff (parteira/enfermeiru) ne’ebé akompaña pasiente 6 100.0 8 100.0 56 94.9 70 95.9

Razaun la akompaña pasiente

Insufisiente staff - - - - 1 1.7 1 1.4

Seluk - - - - 2 3.4 2 2.7

5.6 Tempu viajen no distánsiaTempu no distánsia buat rua ne’e impaktu ba sobrevivensia inan no bebé foin moris. Tempo partikularmente krusial tebes emerjénsia obstetria, tanba kuaze inan sira mate barak tanba hemorajia akontese entre horas rua nia laran depois bebé moris. Ho kuidadu ne’ebé pontual, kazu hemorajia barak sei bele halo tratamentu ho suksesu.

Asesmentu ne’e revela katak 26.1% fasilidade sira maka liu 200 km husi fasilidade nivel aas ida. 16.4% husi fasilidade hotu maka entre 51-100 km and liu metade fasilidade(57.5%) maka menus husi 50 km husi fasilidade nivel aas ida (tabela 5-6). Konserteza, distánsia la sura ho kualidade Estrada, ne’ebé halo parametru ne’e la folin loos.

Tabela 5-6: Distánsia (Km) husi fasilidade referral nivel aas kada tipu fasilidade ne’ebé inklui ida asesmentu

Distánsia

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % N %

0-50 km 2 33.3 4 50.0 36 61.0 42 57.5

51-100 km 0 0.0 3 37.5 9 15.3 12 16.4

> 100 km 4 66.7 1 12.5 14 23.7 19 26.0

Tabela 5-7 hatudu katak hospital 4, CSI 1 no CHC 22 > horas 2 husi fasilidade nivel aas ida. Ida ne’e signifika katak feto ida ne’ebé iha partu ne’ebé nia hetan hemorajia iha risku mate tanba kuidadu ne’ebé la pontual. Tuir kedas CSI 4, no CHC 12 maka entre horas 1-2 husi fasilidade nivel aas ida. Atu salva vida, feto hotu-hotu ne’ebé grávida no partu presiza tenke iha horas 2 nia laran husi fasilidade EmONC hotu NO fasilidade hotu-hotu tenke situada iha horas 2 nia laran husi fasilidade referral nivel aas ida.

Page 87: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 65

Tabela 5-7: Tempu viajen husi fasilidade referral nivel aas kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Tempu

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % N %

Minutu 0-60 2 33.3 3 37.5 25 42.4 30 41.1

Minutu 61-120 0 0.0 4 50.0 12 20.3 16 21.9

Minutu > 120 4 66.7 1 12.5 22 37.3 27 37.0

5.7 Postu SaúdeDadus asesmentu indika katak feto 1831 partu iha Postu Saúde iha tinan ida antes survey ne’e.ou 4.5% husi total partu experadu. Tanba ne’e, postu saúde tenke oferese, nu minimu, Primeiru Sukoru Ostetria iha emerjénsia antes halo referral ba nivel aas ida. Asesmentu ne’e la kobre postu saúde. Maibé, instrument ida estabelese tiha ona atu tenta no kumpriende liu tan kona ba servisu atendimentu ba inan no bebé foin moris sira ne’ebé agora daudauk oferese husi postu saúde sira.

Jestor saúde sira no/ou parteira sira ne’ebé servisu iha CHC sira ne’ebé inkluiiha asesmentu ne’e, husu sira kona ba númeru partu iha fulan 12 antes asesmentu ne’e (Agosto 2014- Julho 2015); distánsia husi postu saúde to CHC; no tempu media husi postu saúde no CHC. Rezultadu tuir mai.

Númeru partu

Tabela 5-8 hatudu katak 65.5% Postu Saúde laiha informasaun kona ba partu. Númeru partu iha postu saúde nia range husi 0 to 123. Postu saúde hat nulu dokumenta < partu 10 and postu saúde 8 dokumenta partu >50.

Tabela 5-8: Númeru partu relata iha postu Saúde husi Agosto 2014 to Julho 2015Number Percent

< 10 40 15.9

10-20 15 6.0

21-30 12 4.8

31-40 7 2.8

41-50 5 2.0

> 50 8 3.2

Laiha informasaun kona ba partu 165 65.5

Page 88: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

66 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tempu Viajen Husi Postu Saúde Ba SSK

Tabela 5-9 hatudu katak 65% postu saúde maka situada entre horas ida nia laran husi CHC ida. Tuir kedas 24.2% postu saúde situada entre horas 1-2 husi CHC. Ida ne’e signifika katak feto ida partu ne’ebé sofre hemorajia iha risku mate tanba tratamentu la pontual.

Tabela 5-9: Tempu viajen husi postu saúde ba CHC ne’ebé besik liu

Number Percent

< 30 min 48 19.0

30-60 min 116 46.0

61-90 min 36 14.3

91-120 min 25 9.9

> 120mn 17 6.7

Laiha informasaun 10 4.0

Distánsia husi postu saúde ba SSK ne’ebé besik liu

Distánsia entre postu saúde no CHC sira varia husi <1km to >50km. Besik 70% (N=179) postu saúde maka 1-20 km husi CHC. Sira restu 20.3% fasilidade lokaliza entre 21 no 50 km husi CHC (tabela 5-10).

Tabela 5-10: Distánsia husi postu saúde ba CHC ne’ebé besik liu

Númeru Porsentu

< 1 km 17 6.8

1-10 km 94 37.3

11-20 km 79 31.4

21-30 km 32 12.7

31-40 km 12 4.8

41-50 km 7 2.8

> 50 km 6 2.4

Laiha informasaun 5 2.0

5.8 Komunikasaun atu posibilita referral Komunikasaun bele serve atu rekezita transporte no informa fasilidade ne’ebé atu simu katak pasiente ida iha dalan no iha kondisaun saida de’it. Telefone liña fixa no telemovel bele uza hodi hetan akonsellamentu medika no atu oferese medidas kontra-referral.

Page 89: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 67

Tabela 5-11 hatudu katak fasilidade hotu (100%) ne’ebé inklui iha asesmentu iha nu minimu moda komunikasaun ida maka funsiona. Kuaze fasilidade hotu (96.3%), exeptu CHC 1 iha signal telemovel, tanba ne’e telemovel hanesan moda komunikasaun principal ida.

Tabela 5-11: Komunikasaun atu posibilita referral obstetria no bebé foin moris kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Komunikasaun

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Telefone liña fixa iha área maternidade 2 33.3 2 25.0 2 3.4 6 8.2

Telefone liña fixa iha fatin ruma iha fasilidade 5 83.3 5 62.5 10 16.9 20 27.4

Telemovel fasilidade nian 4 66.7 4 50.0 32 54.2 40 54.8

Telemovel staff nian 6 100.0 8 100.0 57 96.6 71 97.3

Signal telemovel iha área fasilidade 6 100.0 8 100.0 58 98.3 72 98.6

Reimbolsa staff ba uza sira nia telemovel rasik 0 0.0 0 0.0 5 8.5 5 6.8

Tabela 5-11 hatudu katak kuaze telemovel hotu ne’e pessoal saúde sira nian rasik (97.3%), ou fasilidade (54.8%). Kuandu pessoal saúde uza sira nia telemovel ba objetivu servisu nian, so CHC 5 reimbolsa fali sira nia kustu. So 8.2% fasilidade maka iha liña fixu telefoniks iha maternidade and 27.4% fasilidade maka iha liña fixu telefonika iha fatin balun iha fasilidade ne’e.

Page 90: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

68 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 91: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 69

6. REKURSU UMANURekursu humanu no kompetensia ne’ebé loos, iha númeru ne’ebé presiza no ho autoridade hodi empeña sira nia knar, ne’e presiza duni ba prestasaun efektivu ba servisu EmONC no saúde essencial ba inan no bebé foin moris sira. Kompetensia hanesan produtu ida husi skill ho kuiñesementu no atitude. Seksaun ida ne’e revé konaba disponibilidade staff atu atinji necessidade ne’e.

6.1 Disponibilidade staff ba apoia servisu maternidadeAmi husu fasilidade sira atu alista kader/pessoal saúde hotu ne’ebé hala’o partu. Tabela 6-1 no figura 6-1 hatudu disponibilidade staff sira ne’ebé oferese servisu maternidade iha facilidade sira ne’ebé tama iha asesmentu ne’e. Fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ida ne’e minimu liu iha parteira ida maibé ida exepsaun ho CHC ida. Doutor ida disponível iha CSI hotu ho CHC 56 (94.9%). Iha disponibilidade menus husi enfermeiru sira maibé; doutor sira hetan kolokasaun iha facilidade duke enfermeriu sira. Sira mós (doutor sira) koloka iha postu saúde balun. Hospital no CSI hotu hotu no so CHC 41 (69.5%) maka iha tekniku laboratório ida.

Kuaze hospital barak iha kuidade espesialidade. Espesialista balun maka staff internacional. Laiha neotolojista exeptu iha hospital nacional no númeru anestesiolojista (MDs) bele aumenta. Importante maka hospital referensia sira hotu tanki iha propriu especialista local 24 horas hodi apoiu CEmONC.

Tabela 6-1: Disponibilidade profisiona saúde ne’ebé servisu iha unidade maternidade publiku sira

Diferente profisaun husi pessoal saúde sira

Ospital (N=6) CSI (N=8) SSK (N=59) Total

(N=73)

n % n % n % n %

Parteira 6 100 8 100 58 98.3 72 98.6

Obstetriku/Ginekolojista 5 83.3 0 0 0 0 5 6.8

Doutor (mediku jeral) 4* 66.7 8 100 56 94.9 68 93.2

Enfermeiru 0 0 2 25 35 59.3 37 50.7

Anestesiolojista (MD) 2 33.3 0 0 0 0 2 2.7

Enfermeiru anestesista 6 100 0 0 1 1.7 7 9.6

Neonatolojista 0 0 0 0 0 0 0 0

Paediatra 5 83.3 0 0 0 0 5 6.8

Tekniku Laboratoriu 6 100 8 100 41 69.5 55 75.3* Ospital rua laiha médiku jerál ne’ebé kolokadu espesifumente ba maternidade

Page 92: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

70 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 6-1: Disponibilidade profisional selesionadu ba fornesementu EmONC (N=73)

6.2 Distribusaun staffIha total, distribuisaun staff enkoraja. Hare tabela 6-2.

1. Hospital hotu no CSI sira iha parteira minimu nain 2. So CHC ida iha parteira 1, CHC 15 iha parteira 1 no restu CHC 43 iha parteira 2 ou liu.

2. Kolokasaun doutor sira ne’ebé foin gradua ne’ebé eduka iha sistema Cuba nian halo diferensia boot. CSI hotu no CHC 56 benefisia tebes husi sira nia entrada ba forsa trabalho. So CHC 3 no hospital 2 maka laiha mediku geral dedikadu ba maternidade.

3. Laiha enfermeiru koloka iha maternidade hospital sira no CSI 6. CHC 24 mós laiha enfermeiru iha maternidade.

4. Tekniku laboratoriu disponivel iha hospital no CSI sira hotu. CHC 18 maka laiha tekniku laboratório, ne’ebé la presiza atu oferese EmONC 24 horas.

5. Hanesan diskuti tiha ona, mesmu hospital sira iha espesilista sira, disponibilidade bele melhoria. Norma ba especialista iha kada facilidade tenki determina, no medidas tenki halo hodi asegura norma sira ne’e atinji ho funsiónariu lokál.

Tabela 6-2: Distribuisaun profisional saúde ne’ebé servisu iha unidade maternidade iha fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Diferente Profisaun Husi Pessoal Saúde Sira

Hospital (N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

0 1 2+ 0 1 2+ 0 1 2+ 0 1 2+

Parteira 0 0 6 0 0 8 1 15 43 1 15 57

Obstetriku/Ginekolojista 2 1 3 0 2 6 3 11 45 5 14 54

Doutor (mediku jeral) 6 0 0 6 0 2 24 11 24 36 11 26

Enfermeiru 0 0 6 0 6 2 18 36 5 18 42 13

Anestesiolojista (MD) 1 3 2

Page 93: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 71

Diferente Profisaun Husi Pessoal Saúde Sira

Hospital (N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

0 1 2+ 0 1 2+ 0 1 2+ 0 1 2+

Enfermeiru anestesista 4 1 1

Neonatolojista 0 0 6

Paediatra 6 0 0

Tekniku Laboratoriu 1 3 2

6.3 Disponibilidade staff 24 orasDisponibilidade staff 24 horas, treinadu atu hala’o empeña servisu EmONC esensiál hanesan pontu embarka id aba provizaun servisu 24 horas nian.

Fasilidade hotu ne’ebé tama iha asesmentu ne’e, ami husu pergunta konaba disponibilidade staff:

1. Nu minimu iha ka lae staff ida presente fisicamente 24 horas iha loron ida iha facilidade ne’e?

2. Nu minimu iha ka lae staff ida disponível ba kada loron servisu (Segunda-Sexta)

3. Nu minimu iha ka lae ema ida on-call 24 horas loron ida?

Mesmu disponibilidade staff varia, iha total cobertura di’ak. Tabela 6-3 no 6-4 hatudu katak liu 90% facilidade sira iha parteira disponível 24 horas loron ida, tantu hala’o hela knar (on duty) ka on cal. Iha cobertura 100% “iha kualker hora” ba hospital no CSI sira ba hanesan doutor (obstritiku ginokolojisto or mediku geral sira). Iha nível CHC mediku sira oferese kobertura 81.4%-84.7%.

Page 94: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

72 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 6-3: Disponibilidade nu minimu staff ida on duty no/ou on call 24 horas loron ida segunda to sexta kada tipu fasilidade

Kategoria Staff

Hospital

(N = 6)

CSIs

(N=8)

CHCs

(N = 59)

No. % No. % No. %

Parteira 6 100.0 8 100.0 56 94.9

Obstetriku/ Ginekolojista 5 83.3 0 0.0 0 0.0

Doutor (médiku jéral) 2 33.3 8 100.0 50 84.7

Enfermeiru 0 0.0 2 25.0 30 50.8

Anestesiolojista (MD) 2 33.3 0 0.0 0 0.0

Enfermeiru anestesista 5 83.3 0 0.0 0 0.0

Neonatolojista 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Paediatra 5 83.3 0 0.0 0 0.0

Tékniku Laboratóriu 5 83.3 5 62.5 7 11.9

Tabela 6-4: Disponibilidade nu minimu funsionariu ida on duty no/ou on call 24 horas loron ida iha Fim de Semana kada tipu fasilidade

Kategoria Staff

Hospital

(N = 6)

CSIs

(N=8)

CHCs

(N = 59)No. % No. % No. %

Parteira 6 100.0 8 100.0 55 93.2Obstetriku/Ginekolojista 5 83.3 0 0.0 0 0.0Doutor (mediku jeral) 2 33.3 8 100.0 48 81.4Enfermeiru 0 0.0 2 25.0 30 50.8Anestesiolojista (MD) 2 33.3 0 0.0 0 0.0Enfermeiru anestesista 5 83.3 0 0.0 0 0.0Neonatolojista 0 0.0 0 0.0 0 0.0Paediatra 5 83.3 0 0.0 0 0.0Tekniku Laboratoriu 5 83.3 5 62.5 7 11.9

Page 95: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 73

6.4 Profisional saúde ne’ebé empeña sinal funsaun siraEmpeñamentu sinal funsaun EmONC sira ligadu besik ho disponibilidade staff no kompetensia. Staff iha facilidade ne’ebé tama iha asesmentu ne’e, amu husu karik sira empeña sinal funsaun, hanesan parte husi sira nia servisu. Dadus depois analizetuir kada tipu SF no kada diferente kader (staff).

Sinal Funsaun CEmONC

Hanesan esperadu iha hospital sira, fornesedor principal sinal funsaun husi CEmONC maka doutor sira. Obstetriku maka hanesan fornesedor uniku ba seksio-cesariana. Doutor sira mós exklusivamente responsavel ba empeñu transfuzaun ran. Parteira ituan deit maka relata ida ne’e parte husi sira nia knar.Ida ne’e dala ruma kumpriensaun ida la loos, no refere ba kuidadu sira ne’ebé sira oferese ba feto no bebé foin moris sira ne’ebé simu transfuzaun.

Iha diferensa kiik oan ida iha sinal funsaun ne’ebé empeña husi enfermeiru anastesia nain 6 no doutor anastesiolojista nain 2. Profisaun rua ne’e hala’o hotu sinal funsaun: fó antibiotika, oxitosin,anti-konvulsan no transfuzaun ran ba inan sira no hala’o resusitasaun ba bebé foin moris.

Maibé so respondent ituan deit iha nivel hospital, fó feedback konaba sinal funsaun empeña husi kader espesialista, tanba ne’e tenki kuidadu kuandu interpreta dadus ida ne’e. Dadus ida ne’e inklui iha anexu tabela 12-9 and anexu figura 12-4 ba sira ne’ebé interesadu.

Sinal funsaun BEmONC ne’ebé empeña kada profisional saúde

Kuandu dadus agrega ba enfermeiru, mediku no parteira sira, it abele hare husi Figura 6-2 katak fornesedor principal ba EmONC maka parteira no doutor sira.

• Enfermeiru sira la dun empeña sinal funsaun EmONC. Sinal funsaun ida ne’ebé sira empeña inklui fó antibiotika, oxitosin no antikonvulsan no resusitasaun bebé foin moris iha númeru kazu limitadu balun.

• Figura 6-2 ajuda esplika tanba saida fasilidade nivel baixu sira la klasifikadu hanesan funsiona. Partu ho forsep la empeña (ida ne’e la enkoraja husu standard EmONC). So profisaun ne’ebé relata sira halo forcep maka obstetriku sira. Iha ne’ebé hala’o partu asistidu, vakum ekstrasaun utiliza ventouse. Maibé kazu sira ne’e menus.

• Iha total doutor sira hala’o sinal funsaun BEmONC menus liu parteira sira. Mediku sira formadu husi Cuba seidauk kleur iha forsa trabalho, no sira nia formasaun fraku iha funsaun esensiál obstetria nian. Maibé ho tempu sasán sira ne’e bele muda kuandu sira simu treinamentu EmONC espesifíku depois sira fila mai.

Page 96: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

74 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 6-2: Sinal funsaun BEmONC ne’ebé empeña kada profisional saúde por fasilidade (N=73)

Sinal funsaun BEmONC ne’ebé empeña iha nível fasilidade

When performance of doctors, midwives and nurses were assessed by facility, the same pattern emerges as when the data is aggregated for all facilities. See annex tables 12-10 and 12-11 and annex figures 12-5 and 12-6. Midwives are the main providers of signal functions. Assisted deliveries are seldom performed. When MVA is provided, it is almost exclusively offered by midwives.

Kuandu avalia empeñamentu doutor, parteira no enfermeiru sira kada fasilidade, trend ida hanesan mosu hanesan wainhira dadus agrega ba fasilidade. Hare anexu tabela 12-10 no12-11 no anexu figura 12-5 no 12-6. Parteira hanesan fornesedor principal husi sinal funsaun sira. Partu asistidu la dun hala’o. Kuandu oferese MVA, ida ne’e oferese exklusivamente husi parteira.

Page 97: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 75

Figura 6-3: Emepeñamentu Sinal funsaun por doutor, parteira no enfermeiru sira iha CHC (N=59)

Ita bele espera katak parteira sira bele hala’o sinal funsaun báziku hotu. Ida ne’e bele esplika husi menus kazu ou menus treinamentu. Evidensia ba ida ne’, en termus nesesidade treinamentu no empeñamentu intervensaun espesifíku iha fulan 6 antes asesmentu, bele hetan iha seksaun 7 husi relatóriu ida ne’e.

6.5 Servisu esensiál inan no bebé foin moris nian ba inan no bebé foin moris

Servisu esensiál maternal no bebé foin moris ne’ebé fornese husi mediku espesialista sira

Kuandu analiza dadus atu hare se maka fornese sinal funsaun EmONC, pattern hanesan mosu ba kuidadu maternal esensia ho bebé foin moris. Anexu tabela 12-12 to tabela 12-14 no anexu figura 12-7 to 12-9 hatudu espesialista sira hanesan obstetriku sira oferse servisu maternidade, no pediatra sira hala’o intervensaun bebé foin moris hanesan resusitasaun ba bebé foin moris. Dala ida tan, númeru husi resposta husi espesialista sira ituan, tanba tenki iha kuidadu wainhira interpreta figura sira ne’e.

Page 98: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

76 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Servisu esensiál maternal no bebé foin moris ne’ebé fornese husi profissional diferente

Hanesan kazu relasiona ho empeñamentu sinal funsaun sira, parteira maka fornesedor principal ba intervensaun esensiál maternal no bebé foin moris, wainhira hare husi kader iha fasilidade sira (figura 6-4) no tipu fasilidade particular ruma (figura 6-5 – CHC). Depois parteira, doutor sira maka fornesedor principal ba servisu esensiál maternal nian no bebé foin moris sira, tuir kedas ho enfermeiru sira.

Figura 6-4: Servisu esensiál maternal no bebé foin moris ne’ebé fornese husi diferente profissional Por fasilidade (N=73)

Page 99: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 77

Figura 6-5: Servisu MNCH vital ne’ebé empeña husi doutor, parteira no enfermeiru sira iha CHCs (N=59)

6.6 SupervizaunSistema supervizaun ida tenki iha nudar responsabilidade husi servisu saúde distrital, maibé laos espesifikamente lori ba servisu EmONC. Respondente sira husi fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e ami husu konaba númeru vizita supervizaun sira no razaun ba vizita sira ne’ebé hala’o durante fulan 12. Tabela 6-5 hatudu katak CSI 2 no CHC 3 seidauk simu vizita supervizaun periodu durante fulan 12. Liu metade (63%) husi fasilidade simu vizita 1-3. Besik ida baluk tolu (33.9%) CHC simu vizita liu dala 3; ida ne’e aas liu fasilidade sira seluk. Kuaze (91.8%) fasilidade relata katak vizita supervizaun sira ikus ne’e rutina, ho CHC relata respon aas liu (94.9). Laiha vizita hodi responde ba insidente negative ruma.

Page 100: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

78 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 6-5: Númeru supervizaun no razaun ba supervizaun ikus liu por tipu fasilidade

Vizita Supervizaun

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Vizita durante período fulan 12

0 2 33.3 0 0.0 3 5.1 5 6.8

1-3 4 66.7 6 75.0 36 61.0 46 63.0

> 3 0 0.0 2 25.0 20 33.9 22 30.1

Razaun ba vizita

Routina 4 66.7 7 87.5 56 94.9 67 91.8

Responde ba insidente negative ida 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0

Seluk 0 0.0 1 12.5 0 0.0 1 1.4

Page 101: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 79

7. KUIÑESIMENTU, TREINAMENTU NO EMPEÑAMENTU

7.1 Asesmentu kuiñesimentuAsesmentu Kuiñesementu involve intervista oin-ba-oin (face-to-face interview) ho pessoalfornecedor iha servisu maternidade iha kada fasilidade ne’ebé vizita. Kriteria ba selesaun pessoal fornecedor sira ba intervista maka:

• Pessoal ne’ebé fo atendimentu partu kuaze bebé sira hotu iha fulan kotuk.

• Disponibilidade ba intervista iha tempu vizita.

Fornesedor servisu sira ami apresenta ho diferente kazu cenario kona ba inan no bebé foin moris atu avalia sira nia kuiñesementu, kompetensia no skill jesatun atu presta servisu (e.g. Foku ba ANC/PNC, AMTSL, Partograf, Kuidadu Imediata ba Bebé Foin Moris etc.).

Em total doutor 65 (nain 3 maka Obstetritku/Gynekolojista) no parteira 81 mak ami intervista. Kuaze sira hotu servisu iha CHC sira (Tabela 7-1).

Tabela 7-1: Kualifikasaun profisional husi respondent sira iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Kualifikasaun respondente Hospital CSI CHC Private Total

Obstetriku / Ginekolojista 3 0 0 0 3

Mediku jeral 4 8 53 0 65

Parteira 6 8 64 3 81

Total Respondente 13 16 117 3 149

Numeru partu ne’ebé empeña husi respondent varia husi 0 – 17 ba CSI no CHC ho media numeru partu 4 ba CHC no 3 ba CSI. Pezu kazu aas iha hospital; ho media numeru partu 9 maka empeña husi respondente sira (tabele 7-2).

Tabela 7-2: Numeru partu husi respondente iha fasilidade saúde públika iha asesmentu ne’e

Kual i f ikasaun Respondente

Hospital CSI CHC

Mean Mode Range Mean Mode Range Mean Mode Range

Obstetriku / Ginekolojista 11 12 10-12 N/A N/A N/A N/A N/A N/A

Médiku jerál 4 0 0-12 1 0 0-4 1 0 0-15

Parteira 12 N/A 6-20 5 2 0-15 6 5 0-17

Total Respondente 9 12 0-20 3 2 0-15 4 0 0-17

Skor ba kuiñesimentu iha área sira relasiona ho EmONC husi diferente

Page 102: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

80 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

profisional saúde

Sumaria área kuiñesementu ne’ebé kobridu hanesan hatudu iha tabele 7-3. Kuiñesementu ba sub área ida-ida halo skor em termus media ho persentajen, bazeia ba numeru resposta ne’ebékoretubaperguntaespesifikusira.Dadusdetallaapresentaihaanexutabela12-15.

En total, kuadu ita kompara skor media, iah diferensia ituan loos entre parteira no doutor sira, ho laiha respondente ida ho skor 100% kada área. So iha área tolu iha ne’ebé respondente sira hetan skor liu 80%. Área sira ne’e maka: kuiñesementu aspetu primeiru ba kuidadu antenatak, saída maka tenke monitoriza, bainhira maka feto tama iah fase partu; no kuiñesementu kuidade antenatal. Hanesan bele hare iha tabela 7-3, kuaze skor sira ne’e entre 50 – 70% , no skor menus liu iha kuiñesementu iha ne’ebé inan isin rua sira iha risku (65.8% respondente simu <50%) no suspek informasaun konab sepsis bebé foin moris (41.6% respondente simu <50%).

Tabela 7-3: Skor ba kuiñesimentu iha área sira relasiona ho EmONC husi diferente profisional saúde

RespostaParteira (N=81) Grupu doutor

sira hotu (N=68) Total (N=149)

N (%) N (%) N (%)

1. Kuiñesimentu Ba Aspetu Primariu Husi Kuidadu Antenatal

Skor Mean (husi6) 4 4 4

Skor koretu<50% 17 (21.0) 12 (17.7) 29 (19.5)

Skorkoretu≥50% 64 (79.0) 56 (82.3) 120 (80.5)

2. Kuiñesimentu Kona Ba Feto Grávida Sira Ne’ebé Maka Iha Risku

Skor Mean (husi 11) 5 4 5

Skor koretu<50% 51 (63.0) 47 (69.1) 98 (65.8)

Skorkoretu≥50% 30 (37.0) 21 (30.9) 51 (34.2)

3. Ita-Boot Hatene Bainhira Maka Feto Isin Rua Ida Iha Prosesu Partu?

Skor Mean (out of 4) 3 3 3

Skor koretu<50% 1 (1.2) 2 (2.9) 3 (2.0)

Skorkoretu≥50% 80 (98.8) 66 (97.1) 146 (98.0)

4. Saida Maka Ita-Boot Monitoriza Bainhira Feto Grávida Iha Prosesu Partu?

Skor Mean (out of 10) 8 7 8

Skor koretu<50% 2 (2.5) 10 (14.7) 12 (8.1)

Skorkoretu≥50% 79 (97.5) 58 (85.3) 137 (91.9)

5. Kuidadu Imediata Ba Bebé Foin Moris

Skor Mean (out of 7) 5 4 4

Page 103: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 81

RespostaParteira (N=81) Grupu doutor

sira hotu (N=68) Total (N=149)

N (%) N (%) N (%)

Skor koretu<50% 15 (18.5) 25 (36.8) 40 (26.9)

Skorkoretu≥50% 66 (81.5) 43 (63.2) 109 (73.1)

6. Aksaun Foti Durante Jestaun Aktivu Husi Etapa Terseiru Partu

Skor Mean (out of10) 7 5 6

Skor koretu<50% 10 (12.4) 30 (44.1) 40 (26.9)

Skorkoretu≥50% 71 (87.6) 38 (55.9) 109 (73.1)

7. Saida Maka Tenke Hare Kuandu Feto Mosu Hemorajia Makas Iha Partu?

Skor Mean (out of 7) 5 4 4

Skor koretu<50% 22 (27.2) 26 (38.2) 48 (32.2)

Skorkoretu≥50% 59 (72.8) 42 (61.8) 101 (67.8)

8. Suspeitu Infeksaun Ou Sepsis Bebé Foin Moris

Skor Mean (out of 9) 5 5 5

Skor koretu<50% 33 (40.7) 29 (42.7) 62 (41.6)

Skorkoretu≥50% 48 (59.3) 39 (57.3) 87 (58.4)

9. Kuidadu Ba Bebé Moris Ho Pezu Baixu?

Skor Mean (out of 5) 3 3 3

Skor koretu<50% 24 (29.6) 20 (29.4) 44 (29.5)

Skorkoretu≥50% 57 (70.4) 48 (70.6) 105 (70.5)

7.2 Kuiñesimentu relasiona ho EmONC no área empeñamentu kada profisional diferente

Instrumentu ne’ebé desenvolve iha Timor-Leste no uza atu kumpriende kuiñesementu fornesedor servisu (pessoal saúde) and área empeñamentu sira. Instrumentu ne’e kobre 14 área asesementu. Sira ne’e maka:

1. Emorajia iha grávida

2. Problema tensaun arterial alta

3. Isin manas

4. Prosedimentu ba Problema Grávida Sedu

5. Partu Normal no Partu ho problema

6. Pozisaun bebé abnormal

Page 104: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

82 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

7. Kondisaun seluk ne’ebé afeta partu no fo partu

8. Prosedimentu partu no fo partu

9. Partu komplikadu

10. Kuidadu pós-partu

11. Prosedimentu Sirurjia

12. Jestaun moras (pain)

13. Prosedimentu ba kuidadu bebé foin moris

14. Seluk

Relata-an relasiona ho koñesimentu no emperiamentu

Analizainstrumentliñaporliñaapresentaihaanexutabela12-16.Dadusagregraduhodihetanvizaungeralidabarelatório-aan-rasikbatreinamentunoidentifikaáreanecessidadesira, karik iha skill particular ruma ne’ebé utiliza iha fulan 6 ikus no karik respondente sinti confiante empeña skill sira ne’e. Kuandudadus sira ne’e hare tuir kada kadre ida-ida,difisiltebesatudeterminakarikiharelasaunrumaentrekuiñesementuhoempeñamentu.Patterninteressanteidamosukuandukomparakaderprofesionalrua(figura7-1).Parteirasirasimuformasaunliudoutorsira,empeñafunsaunbaraknobebeiknosentikonfianteliuiha empeñu. Kuaze respondente hosu doutor, ne’ebé simu formasaun ho sistema Cuba, nosedaukkleurihaforsatrabalhohanesanparteirasira;idane’ebeleexplicatrendidane’e.

Figura 7-1: Relata-an (self reported) relasiona ho kuiñesimentu EmONC no empeñamentu (Parteira N=239 and Doutor N=121)

29 The area of surgical procedures is not being reported on as the response rate was very low and the data suggested that some midwives misunderstoodthequestionastheyreportinghavingdoneacomplexsurgicalprocedurewheninfacilitytheymorethanlikelycaredforthepatient after a doctor had done the procedure.

Page 105: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 83

Interesanteatunotaskorsirahusikader(profisaun)menushusi55%;hodoutorsirahetanskor okos loos. Husi área tolu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, relasiona ho treinamentu no empeñamentu; empeñamentu husi skill particular ida durante fulan 6 ikusho skor okos liu (<43%). Ida ne’e sujere katak pezu kazu valida nesesidade atu prioritiza EmONC no apoiu ba EmONC estratejiku ida no pakote esensial ba inan no bebé foin moris, bazeia ba kazuactualnopezuservisu.Kariklaihakazusufisienteatutratahusifasilidadeparticularida,noskill laempeñaregularmente,entaunidane’edifisilatujustifikatreinamentunprekursu seluk atu suporta EmONC.

Relata-An Relasiona Ho Treinamentu EmONC Kada Profisional

Dadus mós analiza iha kada 14 areas atu identifika nesesidade treinamentu no/oumelhoramentu. Hanesan hare husi tabela 7-4, skor baixa loos ba parteira no medikurelasiona ho jestaun partu antes seksio-cesarianana, halao partu asistidu no posizaun abnormal, hadia kanek servikal no kanek grau tolu, halao resusitasaun adultu no, kompila relatório mortalidade no revé mortalidade materna. Área necessidade treinamentu obviu ne’ebé maka nota tiha ona, iha mós áreas barak tan presiza atu tau matan. Informasaun liuatuapoiadesizaunbatreinamentune’eihaanexutabela12-16husidokumentune’e.

Tabela 7-4: Relata-an kona ba lakuna iha kuiñesimentu husi parteira no doutor sira

Área ba nesesidade treinamentuParteira (n=239)

Doutor (n=121)

% %

Jere partu ne’ebé iha seksio-cesarianana antes 31.8 5.8

AJuda partu ho vakuum 51.0 3.3

Ajuda partu ho forsep* 31* 2.5*

Jere posizaun transversal 43.9 5.0

Identifikaproblemfuan 39.3 5.0

Hadia kanek grau tolu 41.4 6.6

Hadia kanek servikal 20.5 4.1

Halo resusitasaun adultu 33.9 13.2

Kompiladokumentumortalidadeidane’ebérefletakronolojiaeventuatuál 11.7 3.3

Revé mortalidade materna 11.3 4.1

* Parteira no doutor sira la indikadu atu uza forsep, ida ne’ebé estritamente reserve obstetriku sira.

Page 106: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

84 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Relata-An Empeñamentu Skill EmONC Particular Ruma Iha Fulan 6 Antes Asesmentu

Ba área empeñamentu hotu ne’ebé hatudu iha tabela 7-5, 49% parteira no 34% doutor empeña tiha ona skill relasiona ho EmONC iha fulan 6 antes asesmentu. Razaun ba ida ne’e possivelmente relasiona ho kazu ne’ebé maka menus (low case load). Resposta ba situasun ida ne’e maka hasae proporsaun partu institusional.

Área sira ne’ebé nia skor menus loos inklui hemorajia no grávida, problema tensaun ran aas, partu normal no partu ho problema, kondisaun seluk ne’ebé afeta grávida, partu komplikadu no kuidadu pós-partu. Evidensia adicional atu apoia nível menus empeñamentu intervensaunespesifikusirabelehetanihaanexutabela12-16.

Tabela 7-5: Relata-an empeñamentu skill EmONC particular ruma iha fulan 6 antes asesmentu

Área empeñamentuParteira (n=239)

%

Doutor (n=121)

%

Hemorajia Iha Grávida

Jere hemorajia iha inisiu grávida 48.5 33.9

Jere hemorajia iha grávida tuan no iha partu 43.5 23.1

Problema Tensaun Raan Aas

Jere pre-eklamsia 43.1 33.9

Jere eklamsia 32.2 14.0

Isin Manas

Jere isin manas antes partu (amnionitis) 36.4 26.4

Jere isin manas depois partu (endometritis) 33.1 22.3

Prosedimentu problema iha grávida sedu

Halo aspirasaun vacuum manual 24.3 10.7

Partu Normal No Partu Ho Problema

Jere partu abnormal etapa segundu 49.4 25.6

Jere abnormal etapa terseiru 46.9 23.1

Jere partu depois iha seksio-cesarianana 19.7 12.4

Ajuda partu ho vakuum 15.1 9.1

Ajuda partu ho forsep 5.0 3.3

Posizaun Abnormal

Jere partu bebé ho posizaun kidun 46.0 17.4

Jere partu ho posizaun transversal 14.6 9.9

Jere prolapse hussar talin 25.5 14.0

Page 107: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 85

Área empeñamentuParteira (n=239)

%

Doutor (n=121)

%

Kondisaun Seluk Afeta Prosesu Partu No Partu

Jere malaria 26.8 14.9

Identifikaproblemafuan 26.8 23.1

Prosedimentu prosesu partu no partu

Hadia kanek grau tolu 23.8 17.4

Hadia kanek servikal 7.1 7.4

Partu Komplikadu

Empeña manuver ba distosia kabaas 31.8 9.1

Jere partu kaduak 43.1 13.2

Hasai plasenta manual 43.5 27.3

Halo kompresaun bimanual 25.9 14.0

Halo kompresaun aortik abdominal 18.8 4.1

Kuidadu Pós-Partu

Halo insersaun IUD depois partu ou abortu 33.1 2.5

Seluk

Halo resusitasaun adultu 18.8 14.0

Kompiladokumentumortalidadene’ebérefletakronolojiaeventuaktual 13.4 6.6

Maternal deaths review Revé mortalidade materna 11.7 4.1

Relata-An Konfidente Iha Empeñamentu Skill Particular Ruma Iha Fulan 6 Ikus

Anexutabela12-16hatuduinformasaunrelata-anconfidenteihaempeñamentuEmONCselektivu no intervensaun essencial materna no bebé foin moris. Nune mós ba nesesidade treinamentu noempeñamentu,parteirasira ihanívelconfidentehusrelata-anempeñaEmONCparticularruma.Maibe,lakunaentrenívelconfidentene’ekiikhela.Entotalnívelkonfidensbaixu.Hanesanharehusitabela7-6nivelkonfidensne’ebaixuloosihaáreasirahanesan partu asistidu, jestaun ba partu komplikadu, jestaun ba problema medika, halo resusitasaun adultu no relata mortalidade materna.

Page 108: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

86 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 7-6: Relata-an konfidens iha empeñamentu skill partikular relasiona ho EmONC

Área Iha Ne’ebé Nivel Konfidens BaixuParteira (n=239)

Doutor (n=121)

% %

Halo aspirsaun vacuum manual 36.0 13.2

Jere partu depois seksio-cesarianana 26.8 16.5

Ajuda partu ho vakuum 21.8 10.7

Ajuda partu ho forsep 9.2 6.6

Jere partu ho posizaun transversal 17.6 13.2

Jere prolapsu hussar talin 37.7 21.5

Jere malaria 42.7 43.0

Identifikaproblemafuan 32.2 33.1

Hadia kanek grau tolu 30.5 23.1

Hadia kanek servikal 12.1 10.7

Halo kompresaun bimanual 45.2 20.7

Halo kompresaun aortik abdominal 38.1 9.1

Halo insersaun IUD depois partu ou abortu 42.7 5.0

Jere shock husi sepsis 43.5 38.8

Halo resusitasaun adultu 32.6 48.8

Kompiladokumentumortalidadene’ebérefletakronolojiaeventuaktual 15.9 13.2

Maternal deaths review Revé mortalidade materna 14.2 8.3

Liga Treinamentu Ho Empeñamentu

Iha intervensaun 10 no área kuiñesimentu ne’ebé respondent relata katak sira simu treinamentuituan.Sirane’ehatuduihafigura7-2.Kuanduáreasiraligatoempeñamentu,ne’e hetan katak iha área balun ne’ebé empeña tiha ona nu minimu iha fulan nen ikus no respondentesirasentikataksiranuminimuconfidentebasirane’e.

Iha mós área balun ne’ebé mosu kestaun/probelma husi seksaun seluk husi relatoriu ne’e. Partikularmente: partu asistidu no relata mortalidade maternal; hare seksaun 3 kona ba indikador UN nian ba mais informsaun kona ba área sira ne’e.Iha tan área seluk kona ba nesesidade treinamentu maka resusitasaun adultu for kazu sira hanesan shock hemorajika. Intervensaun salva-vida presiza halo regularmente mesmu ke iha ambiente aprendijazen simuladu.Idane’ebelefoimpaktuhasaikonfidensfornecedorservisusiraandkontribuibaoutcome pasiente ne’ebé di’ak liu.

Page 109: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 87

8. DISPONIBILIDADE INFRAESTRUTURA BÁZIKU NO EKIPAMENTU

Difisil atu oferese servisu matenidade ida ho kualidade sein espasu fisiku (sala), kama ba inan no bebé sira, fonte elektrisidade and be torneira. Seksaun ida ne’e revé konaba disponibilidade infraestrutura báziku and ekipamentu hodi apoia prestasaun servisu EmONC.

8.1 Kapasidade kama ba kuidadu maternidadeKada fasilidade ne’ebé inklui iha survey ne’e konaba kapasidade kama atu oferese kuidadu maternidade: i.e. númeru total kama ne’ebé disponivel iha fasilidade saúde, númeru kama ne’ebé dedikadu ba servisu maternidade no karik sira kumpri estandarte global ba rasio kama por 1000 partu.

Tabela 8-1 hatudu katak range no media númeru kama hotu. Media númeru kama obstetria varia entre fasilidade. Kama maternidade, hanesan persentajen kama hotu, aumenta husi 20% iha CSI to 57.1% iha CHC sira, indika CHC sira preparadu atu simu partu. Kuandu esklui hospital nasionál Dili, diferensa entre media númeru meja partu ituan hela.

Tabela 8-1: Distribuisaun tipu kama diferente por tipu fasilidade iha asesmentu ne’e

Fasilidade

Kama Hotu Hotu Kama Ba Pasiente Maternidade Meja Partu

Mean Mode Range Mean Mode Range%

mean kama hotu

Mean Mode Range

Hospital National

260 260 260 55 55 55 21.2% 12 12 12

Hospital Referensia

54 N/A 34-114 13 12 10-20 24.1% 3 3 2-5

CSI 20 N/A 10-32 5 4 2-11 20% 2 2 2-3

CHC 7 5 & 7 0-18 4 2 & 4 0-10 57.1% 2 2 0-3

Estandarte internasionál ne’ebé estipula 30 to 32 maternidade no kama partu ba 1,000 partu ba fasilidade referral nivel primeriu, hanesan CHC ida. Tabela 8-2 hatudu katak 406 kama dedikadu ba maternidade disponivel iha nasaun laran tomak. Iha kama kuaze sufisiente atu kumpri estandarte iha nivel CHC. Kuandu aplika estandarte ne’e ba fasilidade nivel aas, iha falta (shortage) kama 100 liu.

30 Essential elements of obstetric care at first referral level. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 1991.

Page 110: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

88 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 8-2: Rasio kama ba 1000 partu iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e.

Tipu Fasilidade Saúde

Kama Dedikadu Ba Maternidade Númeru Partu

Maternidade No Kama Partu Presiza Kumpri Estandarte Who*

H o s p i t a l National 55 4302 138

H o s p i t a l Referensia 65 3214 103

CSI 40 2924 94

CHC 246 7719 247

Total 406 18159 582

* 30 to 32 maternidade no kama partu ba 1000 partu ba fasilidade referral nivel primeiru.

8.2 Durasaun baixa no disponibilidade sala espesifiku ba apoia servisu maternidade

Media durasaun baixa (length of stay), tuir partu normal ida maka loron ida ou menus iha hospital referral, CSI no CHC sira. CHC sira oferese kama balun so ba 24 horas pós-partu atu baixa mas CSI sira oferese kamu balun ba observasaun liu 24 horas. Durasaun baixa (hela) iha Hospita Dili la disponivel. Hare anexu tabela 12-17.

Fasilidade hotu exeptu CSI sira sala partu no sala pós-aprtu. Hospital hotu iha sala operasaun (OT) maibé iha hospital rua laiha banku ran. Iha CHC 11 laiha laboratoriu. Hare tabela 8-3. Area ida ou unidade ida ba kuidadu bebé foin moris falta iha kada tipu fasilidade, ida ne’e tenki kuriji.

Tabela 8-3: Distribuisaun sala disponivel por tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

Sala

Hospital (N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

N % n % n % n %

Sala partu 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

Sala Pós-partu 6 100.0 8 100.0 54 91.5 68 93.2

Sala operasaun 6 100.0 NA NA NA NA 6 100**

Unidade kuidadu bebé foin moris 4 66.7 2 25.0 4 6.8 10 13.7

Banku ran 4 66.7 NA NA NA NA 4 66.7**

Laboratoriu 6 100.0 8 100.0 48 81.4 62 84.9Area uza hamutuk la’os sala opersaun ou banku ran iha tipu fasilidade **100% tanba so hospital 6 Ministerio da Saúde nian elijivel bas ala operasaun no banku ran

Page 111: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 89

8.3 Infrasetrutura BázikuFasilidade hotu (hare anexu figura 12-13) ami avalia konaba disponibilidade infraestrutura báziku iha area oin walu. Hospital sira no klinika privada sira dokumenta 100% disponibilidade ba kriteria hotu hotu ne’ebé hatudu iha figura 8-1. Ba CSI no CHC sira: sala espera, toilet ne’ebé funsional no ventilasaun presiza melhoramentu. Areas ne’ebé iha nesesidade boot tebes maka ventuiña ne’ebé funsiona no/ou Ar konsidionadu (AC). Area sira ne’ebé presiza upgrade inklui: meja resusitasaun bebé foin moris, kurtina ba privacidade, be torneira ne’ebé funsiona, no ahi lakan ne’ebé sufisiente hodi halao servisu.

Figura 8-1: Infraestrutura báziku disponivel iha CSI no CHC (N=67)

8.4 Disponibilidade elektrisidade no beDsiponibilidade be torneira no asesu kontinuidade no reliabilidade supply elektrisidade hanesan pre-rekezitu krusial ida ba kualidade servisu EmONC. Atu oferese kuidadu medika efektivu ida, fornesedor servisu sira tenki iha fonte be no supply elektrisidade.

Figura 8-2 hatudu katak so CHC sira hanesan tipo fasilidade sein elektrisidade ou be. Iha CHC ida laiha elektrisidade no CHC 6 laiha be.

Page 112: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

90 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 8-2: Disponibilidade elektrisidade no be Kada tipu fasilidade (N=75)

Fasilidade 51 (68%) relata elektrisidade failla esporadikamente iha fulan ida kotuk, no fasilidade 31 (41.3%) halo keixa hanesan ba be. So fasildade 17 (22.7%) relata elektrisidade reliavel, no fasilidade 25 (33.3%) maka relata be sempre iha hela de’it (Figura 8-3).

Figura 8-3: Loron sira ne’ebé laiha elektrisidade no be iha fulan kotuk iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e (N=75)

Fonte Enerjia No Dispobilidade Elektrisidade Ne’ebé Funsiona No Jerador Reserva

Kolektor dadus sira determina fasilidade nia fontre principal elektrisidade (karik iha) no nota se karik elektrisidade disponivel no funsiona iha tempu vizita. Tabela8-4 hatudu fonte principal enerjia maka liña elektrisidade. So CHC ida de’it maka relata uza jerador and CHC ida seluk relata laiha elektrisidade.

Page 113: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 91

Tabela 8-4: Fonte enerjia por tipu fasilidade saúde

Fonte ba EnerjiaHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Liña Enerjia 6 8 57 96.6 71 97.3

Jerador 0 0 1 1.7 1 1.4

Laiha Elektrisidade 0 0 1 1.7 1 1.4

Menus ituan los husi metadi (49.3%) fasilidade maka iha jerador reserve. Maibé, husi fasilidade sira ne’ebé iha jerador, so 66.7% fasilidade relata sira em funsionamentu (tabela 8-5) ne’ebé sujere katak jerador sira ne’e la dun uza barak; tanba besik 33% jerador sira la funsiona.

Tabela 8-5: Disponibilidade eletrisidade ne’ebé funsiona no jerador reserve kada tipu fasilidade

Availability Of ElectricityHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Jerador reserva disponivel 6 5 25 42.4 36 49.3

Jerador reserve ne’ebé funsiona 5 3 16 64.0 24 66.7

Fonte Be No Disponibilidade Supply Be Ne’ebé Funsiona Iha Sala Maternidade Selesionadu

Hospital hotu no CSI 7 iha asesu ba be torneira. Liu iraetadi (57.6%) CHC iha asesu ba be torneira. CSI 1 no CHC 9 (15%) laiha asesu ba be torneira; maibé fasilidade sira ne’e iha asesu ba motabomba elektrika. CHC 6 laiha fonte be. So fasilidade ida maka asesu be husi be posu, no ida seluk asesu be husi be matan (tabela 8-6).

Tabela 8-6: Fonte primariu be por tipu fasilidade saúde iha asesmentu ne’e

Fonte beHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Be Torneira 6 7 34 57.6 47 64.4

Bomba Elektrika/Manual 0 1 9 15.3 10 13.7

Posu 0 0 1 1.7 1 1.4

Mota/Be Matan 0 0 1 1.7 1 1.4

Seluk 0 0 8 13.6 8 11.0

Laiha Supply Be 0 0 6 10.2 6 8.2

Page 114: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

92 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 8-7 hatudu katak iha hospital hotu and CSI be disponivel iha sala operasaun hotu and salapartu. So 69.5% sala partu no 61% sala pós-natal iha CHC sira iha be.

Tabela 8-7: Suplai be ne’ebé funsiona iha area maternidade selesionadu por tipu fasilidade

Tipu SalaHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59)

n % n % n %

Sala Partu 6 8 41 69.5

Sala Pós-Natal 6 7 36 61.0

Sala Operasaun 6 N/A N/A

Page 115: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 93

9. AI MORUK ESENSIAL, EKIPAMENTU NO SUPLAIFasilidade saúde ami vizita atu avalia disponibilidade ai moruk sira rekomendada, ekipamentu no suplai presiza ba prestasaun servisu EmONC otimu. Seksaun ida ne’e relata konaba rezultadu.

9.1 Jestaun Ai moruk no SuplaiFasilidade hotu hotu (100%) relata katak sira iha inventory ai moruk, suplai ai moruk no/ou farmasia “in-houseI”. Menus husi 50% fasilidade governu iha farmasia disponivel 24 horas loron ida (hare figura 9-1). Governu maka supplier principal ba ai moruk no konsumavel sira. Klinika privada relatarelata katak sira iha suplai farmasia mai husi NGO ou farmasia privada.

Figura 9-1: Disponibilidade faramasia no asesibilidade 24/7 por tipu fasilidade

Kuaze fasilidade hotu (91.8%) relata katak ai moruk sira hetan proteisaun huai moisture, manas no infestasaun no nu minimu iha jeleira elektika/gas ne’ebé funsiona; maibé so 22% fasilidade de’it maka rai ai moruk iha jeleira.

Atu prevene uzu ai moruk liu prazu no “stock-out”, liu 86.3% fasilidade halo order ai moruk iha loron hanesan iha kada semana, fulan ou kuarter. Fasilidade nen halo order wainhira stock hotu no fasilidade 3 so halo order bainhira sira to ona nivel atu halo order hikas (re-order)(tabela 9-1).

Page 116: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

94 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 9-1: Mekanismu diferente utiliza kada tipu fasilidade diferente atu halo order ai moruk

Mekanismu Order OioinHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Tempu hanesan (kada semana, fulan ou kuarter) 6 6 51 86.4 63 86.3

Halo order kuandu stock atinji ivel nre-order 0 1 2 3.4 3 4.1

Re-order kuandu ai moruk hotu 0 1 5 8.5 6 8.2

Seluk 0 0 1 1.7 1 1.4

Kauza principal atrazu iha lori suplai maka iha central “laiha stock” (56.2%). Fasilidade 5 relata atrazu, tanba transporte inadekuadu, no fasilidade 10 seluk relata difikuldade administrative (tabela 9-2).

Tabela 9-2: Kauza atrazu iha simu suplai hanesan relata por diferente fasilidade

Kauza Atrazu

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Nunka atraza 0 1 4 6.8 5 6.8

Transporte inadekuadu 0 3 11 18.6 14 19.2

Difikuldade administrativa 2 1 7 11.9 10 13.7

Insufisiente kombustivel 0 0 1 1.7 1 1.4

Insufisiente staff 0 0 1 1.7 1 1.4

Stock out iha armajen central 4 3 34 57.6 41 56.2

Seluk 0 0 1 1.7 1 1.4

9.2 Disponibilidade ai moruk por klaseAi moruk jeral agrupa tuir klasse farmaceutika no subset grupu (tabela 9-3). So iha exepsaun seluk maka antikonvulsan, antihipertensaun no anestezia. Amoruk sira ne’e disponivel iha liu 83% fasilidade. Iha ne’ebé iha falta, ida ne’e iha kuaze iha SSK ida.

Page 117: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 95

Tabela 9-3: Disponibilidade diferenta klase ai moruk por diferente tipu fasilidade

Klase Ai moruk

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Antibiotika 6 100.0 8 100.0 59 100.0 73 100.0

Antikonvulsan 6 100.0 8 100.0 49 83.1 63 86.3

Antihipertensi 6 100.0 7 87.5 51 86.4 64 87.7

Oxitosin/ prostaglandin 6 100.0 8 100.0 57 96.6 71 97.3

Ai moruk emerjensia 6 100.0 8 100.0 57 96.6 71 97.3

Anestetika 6 100.0 7 87.5 48 81.4 61 83.6

Analgesika 6 100.0 8 100.0 59 100.0 73 100.0

Tokolitika 6 100.0 8 100.0 58 98.3 72 98.6

Steroid 6 100.0 8 100.0 59 100.0 73 100.0

Likidu IV 6 100.0 8 100.0 59 100.0 73 100.0

Antimalaria 5 83.3 8 100.0 53 89.8 66 90.4

Antiretroviral ba PMTCT / HIV 3 50.0 0 0.0 1 1.7 4 5.5

Kontraseptivu 6 100.0 8 100.0 58 98.3 72 98.6** Mos bolu stock ruptura

Iha falta kritiku ba ai moruk particular ruma iha grupu ai moruk hotu-hotu, inklui antiobiotika, antikonvulsan, ai moruk sira uza iha emerjensia ba anestezia, analgesia, likidu IV, antimalaria, ai moruk ba tratamentu PMTCT/HIV no liu tna. Por exemplu, so12% fasilidade maka ida magnesium sulfatu injeksaun 20%. Hare anexu tabela 12-20.

9.3 Ai moruk relasiona ho emerjensiaSo ai moruk sira uza iha emerjensia obstetria no bebé foin moris, no apoiu final funsaun EmONC maka apresenta iha seksaun ida ne’e iha relatoriu ne’e. Anexu tabela 12-20 oferese dadus konaba grupu ai moruk relasiona ho emerjensia no sinál funsaun sira iha hospital no centru saúde sira.

Disponibilidade ai moruk emerjensia varia husi fasilidade ida ba fasilidade seluk, ho hospital iha suplai ai moruk ne’ebé di’ak liu, mas CSI no CHC iha falta ai moruk balun. Disponibilidade kada ai moruk emerjensia iha CSI range husi 50% to 100%. Laiha CHC ho ai moruk emerjensia hotu and disponibilidade range husi 22% to 67%. Hanesan hare husi tabela 9-4 ai moruk sira ne’ebé suplai menus (<50%) maka aminofilina, atropine sulfatu, kalsiu glokunat, efedrin no nalaksone hidroklorida. Kada sala partu tenke rai Trolley Emerjensia ida ho ai moruk no ekipamentu EmONC nesesariu hotu.

Page 118: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

96 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 9-4: Disponibilidade Ai moruk uza iha emerjensia iha diferente tipu fasilidade*

Ai moruk uza iha emerjensiaHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Adrenaline (Epinephrine) 6 100.0 7 87.5 40 67.8 53 72.6Aminophylline 6 100.0 4 50.0 20 33.9 30 41.1

Atropine sulphate 6 100.0 2 25.0 14 23.7 22 30.1

Calcium gluconate 6 100.0 5 62.5 22 37.3 33 45.2

Digoxin 6 100.0 7 87.5 40 67.8 53 72.6

Ephedrine 6 100.0 2 25.0 13 22.0 21 28.8

Frusemide 6 100.0 6 75.0 40 67.8 52 71.2

Hydrocortisone 6 1 u 00.0 8 100.0 52 88.1 66 90.4

Naloxone Hydrochloride 6 100.0 0 0.0 1 1.7 15 20.5

Promethazine Hydrochloride 4 66.7 7 87.5 49 83.1 60 82.2*Ai moruk atu apoia sinál funsaun iha seksaun 4 husi relatoriu ne’e

9.4 Suplai báziku relasiona ho emerjensia no sinál funsaun Ekipa koleksaun dadus avalia fasilidade hotu, ba disponibilidade suplai báziku oin 52 diferente utiliza iha emerjensia obstetria no bebé foin moris. Ba item ida ida iha lista, tenke iha nu minimu item 1 funsiona para bele documenta hanesan disponível.

Kuandu dadus sira agrupa no halo komparasaun ho fasilidade sira seluk, mosu pattern klaru ida iha tipe ekipamentu ne’ebé maka disponível no ekipamentu ne’ebé maka sei falta. Item báziku barak tan, hanesan makina sukat tensaun tan, stetoskop, bowls, basin no seringa disponivel hela.

Hanesan hare husi tabela 9-5 hatudu katak standarte infuz IV uniku item ne’ebé disponivel iha fasilidade hotu-hotu. Item sira ne’ebé maka iha <32% husi facilidade inklui iha ne’e: ultrasoun/Doppler (13.7%), infuz set ba neonatus sira (23.3%), mouth gag (31.5%), stick ba teste gluakoza ran nian no glukomenter (6.8%), dipstick ba teste protein iha urina (16.4%), pulsu oximeter (8.2%) and balnket ba tempu malirin 20.5%.

Page 119: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 97

Tabela 9-5: Item selesionadu ne’ebé suplai menus iha diferente tipu fasilidade iha asesmentu ne’e

Specialised Items In Short Suplai Item Espesializadu Iha Nia Suplai Menus

Ospital

(N=6)

CSI

(N=8)

SSK

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Ultrasound/Doppler 6 100.0 2 25.0 2 3.4 10 13.7

Refrigerador 5 83.3 6 75.0 54 91.5 65 89.0

Aparatu Presaun tensaun ran (mercury) 6 100.0 6 75.0 42 71.2 54 74.0

Foetal stethoscope* 6 100.0 5 62.5 37 62.7 48 65.8

Infusion set ba neonatus 5 83.3 1 12.5 11 18.6 17 23.3

Ventilator adultu bag and mask 6 100.0 5 62.5 29 49.2 40 54.8

Mouth gag 2 33.3 3 37.5 18 30.5 23 31.5

Wheelchair 6 100.0 7 87.5 40 67.8 53 72.6

glucometer Stick ba teste glukoza ran no glukometru 2 33.3 1 12.5 2 3.4 5 6.8

Urine dip stick ba teste proteina 4 66.7 3 37.5 5 8.5 12 16.4

Pulse oximeter 5 83.3 0 0.0 1 1.7 6 8.2

Blanket ba tempu malirin 6 100.0 5 62.5 4 6.8 15 20.5* Pinard-type. Laiha kestaun konaba iha ka laiha fetal Doppler.

9.5 KontraseptivuFigura 9-2 hatudu katak CSI sira iha metodu kontrasepsaun disponivel di’ak liu. Ida husi CSI hotu iha metodu hotu disponível. Disponibilidade metodu oioin iha hospital range husi50% ba IUD to 83.3% ba kontrasepsaun pill kombinadu. CHCs sira iha metodu barak liu hospital sira; kondom mane ne’e maka suplai baixa liu (74.6%), mas injeksaun fulan-3 nian maka aas liu hotu (94.9%). Suplai menus iha hospital kontra suplai aas liu iha CHC possivelmente relasiona barak liu ho funsaun facilidade, i.e. servisu nível tersiariu kontra kuidadu primariu.

Page 120: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

98 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figura 9-2: Disponibilidade metodu kontraseptivu oioin por tipu fasilidade (N=73)

9.6 Disponibilidade dokumentasaun no formatu por tipu fasilidade

Kolektor dadus sira mos halo check ba disponibilidade dokumentasaun no format sira hatudu iha tabela 9-6. So hospital 1 maka laiha dokumentasaun ho laiha formatus hotu. CSI iha entre 50-75% dokumentasaun no formatu no disponibilidade iha CHC sira varia husi 35.6% to 86.4% husi facilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Formatu ne’ebé ninia suplai menus inklui charts ba medikasaun (46.6%) no sheet ba sinál vital (43.5%). Partograf no formatu referral disponível iha kuaze facilidade sira hotu (86.3%).

Tabela 9-6: Disponibilidade dokumentasaun no formatu tipu fasilidade

Disponibilidade formatu Hospital (N=6) CSI (N=8) CHC (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Partograf 6 100.0 6 75.0 51 86.4 63 86.3

Dokumentu pasiente 6 100.0 6 75.0 45 76.3 57 78.1 Folha medikasaun 6 100.0 4 50.0 24 40.7 34 46.6

Folha sinál vital 6 100.0 4 50.0 21 35.6 31 42.5

LISIO 5 83.3 6 75.0 43 72.9 54 74.0

Formatu referral 6 100.0 6 75.0 51 86.4 63 86.3

Page 121: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 99

9.7 Disponibilidade ekipamentu ba kuidadu bebé foin morisDisponibilidade ekipamentu ba kuidadu bebé foin moris and resusitasaun ne’e mos hetan asesmentu hotu. Disponibilidade ekipamentu ba kuidadu bebé foin moris deklina husi hospital to nível CHC sira; ho hospital sira iha kuazu ekipementu hotu disponível no CHC sira iha menus liu (tabela 9-7). Ba kuidadu bebé foin moris, ekipamentu ne’ebé maka ninia disponibilidade menus liu maka akesedor radiante (8.2%), tuba florescenti ba fototerapia (23.3%), kopu kiik ba hois susu bem inan nian (6.8%) no toalha/hena ba falun no hamaran neonatus (23.3%). Suplai menus ba ekipamentu hanesan akesedor radiante, bele kumpriende, maibé suplai sira ne’ebé ho kustu baixa, hanesan ekipamentu ba suporta fó susu bem inan nian no toalha ba falun no hamaran neonatus sira tenke disponível duni.

Tabela 9-7: Disponibilidade ekipamentu ba kuidadu bebé foin moris kada tipu fasilidade

Ekipamentu Ba Bebé Foin Moris

Hospitals

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Dasin tetu bebé 6 100.0 7 87.5 52 88.1 65 89.0

Meja resusitasaun bebé foin moris 5 83.3 5 62.5 33 55.9 43 58.9

Inkubador 5 83.3 0 0.0 1 1.7 6 8.2

akesedor radiante 6 100.0 4 50.0 34 57.6 44 60.3

Tuba florescente ba fototerapia 4 66.7 0 0.0 0 0.0 4 5.5

Kopu kiik ba hasai susu ben inan nian 0 0.0 2 25.0 3 5.1 5 6.8

Toalha/ roupa atu falun no hamaran neonatu 4 66.7 4 50.0 9 15.3 17 23.3

Tabela 9-8 hatudu ekipamentu báziku ne’ebé falta ba apoia resusitasaun bebé foin moris iha kuaze fasilidade hotu. Esepesifikamente, inklui suction cateter (60.3%), laringoskop ba bebé ho reserva lampada no filha (13.7%) no disposable tubu trakea deskaratves (uncuffed) (21.9%).

Tabela 9-8: Disponilidade ekipamentu ba resusitasaun bebé foin moris por tipu fasilidade

Ekipamentu Ba Resusitasaun Bebé Foin Moris

Hospital (N=6) CSI (N=8) CHC

(N=59)Total

(N=73)

n % n % n % n %

Mucus extractor 6 100.0 6 75.0 48 81.4 60 82.2

Infant face masks 6 100.0 6 75.0 49 83.1 61 83.6

Ambu (ventilator) bag 6 100.0 7 87.5 50 84.7 63 86.3

Page 122: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

100 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Ekipamentu Ba Resusitasaun Bebé Foin Moris

Hospital (N=6) CSI (N=8) CHC

(N=59)Total

(N=73)

n % n % n % n %

Suction catheter 6 100.0 4 50.0 34 57.6 44 60.3

Infant laryngoscope and spare bulbs/battery 4 66.7 1 12.5 5 8.5 10 13.7

Disposable uncuffed tracheal tubes 6 100.0 2 25.0 8 13.6 16 21.9

9.8 Disponibilidade instrumentu no ekipamentu ba apoia partu

Ekipamentu jeral partu nian

Hospital sira hotu no CSI 2 iha ekipamentu hotu (100%); CSI sira seluk falta instrumentu balunh. Laiha CHC ida maka iha ekipmentu kompletu: disponibilidade ekipamentu varia husi 67.8% na tizoura episiotomia; to 96.6% CHC iha forsep artéria (Hare anexu tabela 12-21, figura 12-14 no 15).

Vakuum extraksaun no forsep ba partu

Disponibilidade instrument ba partu asistidu deklina husi hospital to nivel CHC. Tabela 9-9 hatudu hospital hotu iha vakuum ekstraktor ho ninia tahan (cup) iha size diferente no hospital 5 husi 6 ne’e iha forsep outlet. En kontrariu, so 21 husi 59 CHC ho iha item sira ne’ebé semelhança. Preferensia ba vakuum ekstraktor no, hanesan recomendada iha matadalan, refleta konaba disponibilidade, kuandu kompara ho forsep outlet.

Tabela 9-9: Disponibilidade instrument ba vacuum estraksaun/forsep ba partu

Disponilidade Item EspesializaduHospital

(N=6) CSI (N=8) CHC (N=59)

Total (N=73)

n % n % n % n %

Vakuum estraksaun ho nia tahan iha diferente medida 6 100.0 7 87.5 21 35.6 34 46.6

Forsep obstetria outlet 5 83.3 2 25.0 6 10.2 13 17.8

Disponibilidade ekipmentu no suplai hodi apoia aspirasaun vacuum manual varia entre fasilidade sira. So 33 (45.2%) facilidade maka iha kanula fleksivel, 4-6mm no 39 (52.1%) facilidade iha forsep volsullum. Ekipamentu ne’ebé kuaze disponível hotu maka spekulum cuscos, iha facilidade 60 (82.2%). Fasilidade hotu ne’ebé oferese EmONC presiza kouta ekipamentu no suplai kompletu tabela 9-10.

Page 123: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 101

Tabela 9-10: Disponibilidade ekipamentu vacuum aspirasaun manual/ suplai kada tipu fasilidade

Item Ne’ebé Suplai MenusOspital (N=6) CSI (N=8) SSK (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Vakuum aspirador/seringa 6 100.0 8 100.0 38 64.4 52 71.2

Lubrikante/ Oliu ba O-ring 3 50.0 4 50.0 26 44.1 33 45.2

Kanula Flexive, 4-6mm 5 83.3 8 100.0 34 57.6 47 64.4

Kanula Flexivel, 7-12mm 5 83.3 8 100.0 36 61.0 49 67.1

Spekulum Cuscos 6 100.0 8 100.0 46 78.0 60 82.2

Forsep Volsullum 6 100.0 6 75.0 26 44.1 38 52.1

9.9 Disponibilidade instrument no ekipamentu apoia jinekolojia

Semelhansa ho ekipamentu seluk atu apoia kuidadu maternidade, disponibilidade ekipamentu ginekolojia iha anexu tabela 12-22 deklina husi hospital to nivel CHC. Suplai menus; menus husi facilidade 33 (45.2%) maka spekulum vajinal, towel clips; instrument kuretajen uterus kroat no la kroat, dilator uterus no Sims Spekulum vajinal nian (hare tabela 9-11). Ekipamentu no suplai hotu presiza atu standariza iha facilidade hotu ne’ebé oferese 24 horas servisu EmONC and tenke maintein standar.

Tabela 9-11: Evakuasaun uterus no ekipamentu jinekolojia ne’ebé menus suplai kada fasilidade

Item Ne’ebé Menus SuplaiOspital (N=6) CSI (N=8) SSK (N=59) Total (N=73)

n % n % n % n %

Evakuasaun uterus

Spekulum vajinal, (Sims) 6 100.0 8 100.0 18 30.5 32 43.8

Klip towel 6 100.0 3 37.5 13 22.0 22 30.1

Dilatador uterus 6 100.0 4 50.0 7 11.9 17 23.3

Kuret uterus kroat 6 100.0 7 87.5 9 15.3 22 30.1

Kuret uterus la-kroat 6 100.0 4 50.0 8 13.6 18 24.7

Ekipamentu Ginekolojia

Spekulum Vajinal, Sims 6 100.0 8 100.0 19 32.2 33 45.2

Spekulum Vaginal, Cusco, medida virjin 6 100.0 5 62.5 29 49.2 40 54.8

Page 124: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

102 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

9.10 Sala operasaunHospital hotu hotu i.e. Hospital nasional Dili and hospital referensia 5 iha sala operasaun ida. Sala operasaun sira ne’e uza ba kazu geral no kazu maternidade. Iha klinika privada ida mos iha sala operasaun geral ida no ida seluk sala operasaun ba pasiente obstetria nian. Anexu figura 12-16 no anexu 12-23 hatudu katak sala operasun sira ne’e ekipadu ho meja operasaun, suplai no ahi (elektrisidade).

9.11 Ekipamentu laboratoriu no suplaiServisu laboratoriu presiza ba provizaun transfuzaun ran, teste HIV, diagnose malaria etc. Hospital hotu hotu, Csi no CHC 50 husi 59 iha servisu laboratório iha horas servisu loron nian, Númeru ne’e menus wainhira konsidera servisu 24/7 funsiona. So iha hospital 4, Csi 1 no CHC 12 maka oferese servisu laboratório “en kualker hora” (figura 9-3). Fasilidade hotu hotu ne’ebé oferese EmONC 24 horas presiza iha asesu ba atendimentu laboratório kalan no loron.

Figura 9-3: Disponibilidade laboratoriu por tipu fasilidade no funsiona 24/7 (N=75)

Disponibilidade koleksaun ran no teste screening varia entre diferente tipu fasilidade (figura 9-4). Teste sira ne’ebé mais larga disponível iha hospital sira. Depois ida ne’e, <25% koleksaun ran kompletu and teste screening disponível iha CSI no CHC sira. Disponibilidade screening laboratório no teste sira presiza atu revé hikas fali no standariza iha facilidade hotu ne’ebé oferese EmONC 24 horas.

Page 125: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 103

Figura 9-4: Koleksaun ran/teste skrining disponivel iha fasilidade iha asesmentu ne’e (N=73)

9.12 Prevensaun infesaunSuplai prevensaun infeksaun iha area maternidade

Iha total ekipamentu no suplai atu apoia prevensaun infeksaun maka aseitavel maibé presiza melhoramentu. Husi tabela 9-12, ita bele hare item sira maka ninia suplai falta. Sira ne’e inklui luvas saudável (17.8%), reseptakulu bah ena foer (27.4%);trolley ba kampu steril (50.7%); no fatin lixu ne’ebé taka metin husi kontaminasaun (56.2%). Talves item sira ne’e la presiza no list standar presiza atu revé hikas no hadia tan fali.

Tabela 9-12: Disponibilidade suplai prevensaun infeksaun iha area maternidade por tipu fasilidade

Ekipamentu Laboratoriu No Suplai

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Sabaun 6 100.0 8 100.0 50 84.7 64 87.7

Antiseptika (providine iodine/betadine) 6 100.0 8 100.0 59 100.0 73 100.0

Luvas 6 100.0 8 100.0 49 83.1 63 86.3

Luvas Steril (range medida) 3 50.0 5 62.5 47 79.7 55 75.3

Page 126: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

104 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Ekipamentu Laboratoriu No Suplai

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Luvas ba servisu todan nian 3 50.0 1 12.5 9 15.3 13 17.8

Autoklaf/boiler/steamer 5 83.3 7 87.5 45 76.3 57 78.1

Hena proteisaun non-steril 6 100.0 7 87.5 51 86.4 64 87.7

Kontendor dekontaminasaun 6 100.0 7 87.5 52 88.1 65 89.0

Brankeamentu ho fó brankeamentu 6 100.0 7 87.5 49 83.1 62 84.9

Solusaun dezinfektan 6 100.0 6 75.0 45 76.3 57 78.1

Fatin lixu regular 6 100.0 8 100.0 58 98.3 72 98.6

Fatin lixu falun metin kontaminadu 6 100.0 7 87.5 28 47.5 41 56.2

Kontendor ba daun kroat 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

Reseptakulu ba hena foer sira 5 83.3 1 12.5 14 23.7 20 27.4

Standarte Mayo (ou ekivalente ba kampu sterilizadu) 5 83.3 5 62.5 27 45.8 37 50.7

Dezinfektan no antiseptik

Tabela 9-13 hatudu disponibilidade desinfektan no antiseptika iha area maternidade husi fasilidade sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Disponibilidade klorohexadin no etanol menus. Providin Iodin disponível iha besik 80% facilidade sira. Desinfektan no antiseptika presiza standariza iha facilidade sira hotu.

Tabela 9-13: Disponibilidade dezinfektan no antiseptika iha area maternidade por tipu fasilidade

Dezinfectan No AntiseptikaHospital

(N=6) CSI(N=8) CHC (N=59)

Total (N=73)

n % n % n % n %

Chlorhexidine 2 33.3 1 12.5 8 13.6 11 15.1

Ethanol 4 66.7 4 50.0 27 45.8 35 47.9

Polyvidone iodine 4 66.7 5 62.5 49 83.1 58 79.5

Autoklaf

Disponibilidade outklaf no ekipamentu sterilizasaun hatudu iha anexu figura 12-17. Iha CHC 3 no CSI 1 maka laiha autoklaf. Disponibiliadde diferente tipo autoklaf varia konseravelmente entre facilidade sira. Autoklaf ne’ebé uza komun liu maka sira ne’ebé iha mediasaun temperature, tuir kedas ho sterilizator ho be manas. Menus husi 50% facilidade sira maka iha insenerator. Presiza atu standriza ekipamentu autoklaf, no upgrade

Page 127: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 105

10. REVEE KAZUHanesan parte ida husi asesmentu EmONC, kazu revee diferente tipu tolu maka hala’o, uza dokumentasaun iha fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e. Ida ne’e maka, revee utilizasaun partograf, seksio-cesariana no mortalidade materna. Kazu sira utiliza amostra konveniente. Tanba ne’e laiha extrapolasaun ou weighing posivel. Seksaun husi relatoriu ida ne’e apresenta rezultadu husi revee sira ne’e.

10.1 Revee partografPartograf ne’e instrumentu krusial tebes ba monitoriza progresaun partu. Kuandu priense ho loloos, partograf fo vista jeral pictorial ida ne’ebé fasilita halo-desizaun and identifikasaun imediata komplikasaun inan no fetus. Instrumentu ne’e dokumenta mediasaun xavi durante partu: i.e. tensaun arterial, temperature, pulsu, kontraksaun uterine, dilatasaun servix, batementu bebé nia fuan, no estadu membrane, koor liquidu regular no interval ne’ebé rekomendada.

Objetivu husi revee ida ne’e atu avalia uzu no kualidade partograf no jestaun partu iha fasilidade saúde. Tuir instrusaun ba ekipa koleksaun dadus, karik iha fasilidade ida uza partograf modifikadu husi WHO (Anexu figura 12-18) ekipa ne’e atu selesiona partograf tolu ne’ebé kompleta iha fulan kotuk. Karik sira uza partograf tipu seluk, asesmentu sei la halo.Mezmu kolektor dadus sira hetan instrusaun atu kompleta revee 3 husi kada fasilidade ne’ebé elijivel, sira nain tolu ne’e(partograf) la sempre kompleta. Total iha 180 partograf maka ba revee. Detallas husi revee ne’e iha Anexu 13.

Summariu: Revee Partograf

• Iha fasilidade 75 ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, hala’o estudu kazu ba 180 partograf. Iha total kualidade dokumentasaun iha media, ho foti mediasaun observasional simples ida hanesan pulsu, temperatura no tensaun arterial presiza melhoramentu.

• Fasilidade 13 (19%) la utiliza partograf. Utilizasaun partograf iha CSI no CHC presiza melhoramentu; partikularmente konsidera númeru intervensaun ne’ebé limitadu, hanesan partu asistidu, ne’ebé halo.

• Iha revee 180 ne’e hotu, laiha partu vajinal asistidu no seksio-cesariana ne’ebé indikadu, mezmu iha 39 kazu seluk; ne’ebé entre alerta no liña asaun, ou pas loos, ou liu liña asaun. Ida ne’e baixa liu 5-15% ne’ebé esperadu kuandu aplika standard UN nian. Iha mos preokupasaun kona ba utilizasaun aumento iha nivel CHC, iha ne’ebé partu asistidu raramente hala’o, no mos laiha reserva seksio-cesariana imediata ne’ebé disponivel.

Page 128: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

106 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

10.2 Revee partu cesarianaObjetivu revee partu cesariana hodi atu hatene indikasaun klinika principal (kauza) ba cesariana no atu avalia aspetu balun husi kualidade prosedimentu and rai dokumentasaun. Tuir instrusaun ba kolektor dadus sira, kazu cesariana mais recente tolu ne’ebé dokumenta iha fasilidade nia logbook/logbook sala operasaun nian ne’ebé hetan revee kuandu sira (pasiente) la internadu iha hospital ona no hala’o iha fulan 12 antes revee ne’e.

Karakteristika feto no outcome

Total 21 kazu cesariana hetan revee. Iha kazu tolu husi kada hospital 6 Ministerio Saúde nian no kazu tolu fasilidade privada. Iha kazu 10 husi kazu sira ne’e maka refere husi fasilidade saúde seluk.Kuaze feto barak (85.7%) ho idade tinan 20 to 34. Idade media tinan 27 no media paridade 3. Laiha feto ida mate (anexu tabela 12-24).

Indikasaun, tipu partu cesariana, no utilizasaun partograf

Tabela 10.1 hatudu karakteristika balun husi partu cesariana ne’ebé revee. Indikasun husi parte inan nian maka 71.3% no indikasaun fetus nian 19.1% husi seksio-cesariana. Iha total, indikasaun maior husi inan sira maka Cephalic Pelvic Disproportion (CPD)/ partu prolongada (23.8%), kanek anterior (19%), distress fetus (4.8%), no posizaun ho ain maka mai uluk (14.3%). Tolu husi 4 indikasaun fetus nian maka posizaun ou malposizaun.

Tabela 10-1: Indikasaun ba partu cesariana ne’ebé revee por tipu cesariana*

Indikasaun Ba Cesariana

Tipu cesarianaTotal

Emerjensia Elektivu Laiha informasaun

n=(19) n=(2) n=(0) n=(21) %

Indikasaun husi inan

Plasenta previa 2 1 0 3 14.2

Kanek (cesariana) anterior 3 1 0 4 19

CPD/partu prolongada 5 0 0 5 23.8

Gravida multiplu 3 0 0 3 14.3

Sub total 71.3

Indikasaun fetus

Fetal distress 1 0 0 1 4.8

Posizaun bebé ho ain/mal posizaun 3 0 0 3 14.3

Sub total 19.1

Seluk no laiha informsaun

Laiha informsaun 2 0 0 2 9.6

Sub total 9.6

Total 19 2 0 21 19.2

* Nota kazu sira ne’ebé maka la responde

Page 129: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 107

Husi 21 cesariana ne’ebé hetan revee, 19 kazu maka emerjensia no 2 kazu elektivu. Entre feto sira ho emerjensia cesariana, so 2 de’it mana jere ho partograf. Utilizasaun baixa husi partograf hanesan preokupasaun ida. Mezmu númeru uitoan iha rezultadu ne’e, inkonsistente ho estudu kazu partograf iha ne’ebé hospital hotu relata katak uza partograf (Anexu tabela 12-27).

Tempu husi diagnosis/desizaun kona ba cesariana to operasaun aktual, no durasaun hela iha hospital.

Figura 10.1 hatudu lapsu tempu entre desizaun atu avansa ho seksio-cesariana no hahú sirurjia (operasaun).Standar internasional ne’ebé rekomenda ba tempu entre halo desizaun ida atu avansa ho seksio-cesariana, no hahú operasaun menus husi minute 30. Nain 4 (19%) husi 21 kazu ne’ebé kumpri standard. Iha kazu 9 (43%), lapsu entre desizaun atu hala’o operasaun seksio-cesariana to hahú operasaun entre horas 1 to horas 5 and iha kazu rua (9%) tenke hein liu horas 5 nia laran.

Figura 10-1: Tempu lapsu entre desizaun hala’o cesariana no operasaun aktual (N=21)

Tabela 10-2 hatudu katak iha total durasaun feto sira hela iha hospital, infesaun kanek no utilizasaun antibiotika kada tipu seksio-cesariana. Kazu 2 husi 21 ne’ebé hetan revee hela iha hospital durante loron 3 ou menus, kuaze kazu barak (84.2%) hela iha hospital durante loron 4 to loron 8, ho media durasaun tempu hela ba cesariana emerjensia maka loron 5. Durasaun ba cesarian elektiv kazu difisil atu determina tanba iha kazu rua de’it. Iha kazu ida ne’ebé relata ho infesaun kanek. Profilaksis antiotika utiliza ba 90.5% kazu sira, ne’ebé loloos tenke 100%. Maibe, númeru ki’ik restrita informasaun razoavel, ne’ebé bele hetan husi estudu kazu sira.

Page 130: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

108 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabela 10-2: Tempu pasa iha hospital, infesaun kanek no utilizasaun antibiotika por kada tipu partu cesariana*

Indikasaun Cesariana

Tipu cesariana

Emerjensia Elektivu Total

n=(19) % n=(2) % n=(21) %

Tempu pasa iha hospital depois C/S

Loron 0 - 3 2 1 3

Loron 4 - 8 16 84.2 1 17 81.0

Loron 9 - 12 0 0 0

Loron 13+ 1 0 1

Media tempu pasa iha hospital (loron)* 5

Por kanek infesaun

Kanek infektadu 1 0 1

Kanek la-infektadu 17 89.5 1 18 85.7

Laiha informsaun 1 1 2

Utilizasaun antibiotika profilaxis

Uza 17 89.5 2 19 90.5

La uza 0 0 0

Laiha informasaun 2 0 2* Ba númeru menus husi 10 dokumenta númeru absolute de’it

Outcome bebé foin moris: karakteristik fetus

Rezultadu (outcome) husi seksio-cesarianana hanesan hatudu iha tabela 10-3. Presenza mekonium relata iha kazu 4. Iha ne’ebé dokumenta mekonium iha (kazu 4) no laiha (kazu 2), kazu sira ne’e hotu progresa no bebé moris atravez partu normal. Husi kazu sira ne’e, 12 (57.1%) kazu bebé moris husi partu normal, no kazu 3 rezulta bebé mate.

Tabela 10-3: Outcome bebé foin moris depois cesariana, karakteristika selesionadu*

KarakteristikaBebé moris

normal Bebé mateMate ida

ou liu (e.g. kaduak)

Total

n % n n n %

Outcomes bebé foin moris 18 85.7 1 2 21 100

Iha ka lae mekonium?

Loos 4 0 0 4

Lae 2 0 0 2

Laiha informasaun 12 57.1 1 2 15 71.4

Page 131: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 109

Batementu bebé nia fuan ikus

Normal 15 71.4 1 1 17 81

Takikaardia 2 0 0 2

Laiha informasaun 1 0 1 2

Kauza primariu fetus mate

Relasiona ho prematuridade 0 1 0 1* Ba númeru menus husi 10 dokumenta númeru absolute de’it

Husi dokumentasaun ikus batementu fetus nia fuan, batementu normal notadu iha inan 17 no takikardia dokumenta iha kazu rua. Sira ne’ebé ho batementu fuan normal, feto 15 avansa to bebé moris liu husi partu normal, laiha dokumentasaun se mekonium iha ka laiha. Ikus liu, prematuridade dokumenta hanesan kauza bebé mate iha kazu ida. Kauza bebé mate iha segundu kazu (kaduak) la hatene. Klaramente kualidade informasaun ne’ebé dokumenta kona ba rezultadu bebé foin moris presiza hadia.

Rezultadu ba Seksio-cesarianana, kuandu iha seksio-cesarianana antes, partu ho prosizaun kidun ka ain no CPD/kazu prolongadu ne’e di’ak liu. Maibe, númeru ki’ik liu atu hola konkluzaun (tabela 10-4).

Tabela 10-4: Revee bazeia ba outcome fetus no indikasaun ba seksio-cesarianana

Indikasaun Ba CesarianaBebé moris

normal Bebé mateMate ida ou

liu (e.g.

kaduak)

Númeru total

cesariana ho indikasaun

n n n n

Plasenta previa 1 1 1 3

Kanek (cesariana) anterior 4 0 0 4

Foetal distress 1 0 0 1

Posizaun bebé ho ain/mal posizaun 3 0 0 3

CPD/partu prolongada 5 0 0 5

Gravida multiplu 2 0 1 3

Seluk 1 0 0 1

Laiha informasaun 1 0 0 1

10.3 Revee mortalidade maternaObjetivu revee mortalidade maternal atu identifika factor sira ne’ebé kontribui ba inan sira mate iha partu institusional, no hanesan iha revee sira seluk, sira demonstra aspetu relasiona ho kualidade jestaun pasiente no guarda-dokumentasaun. Informasaun hasai husi rejistu no dokumentu pasiente sira nian.

Page 132: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

110 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aliña ho revee partograf no partu cesariana, kolektor dadus sira hetan instrusaun atu revee iha kazu tolu inan mate ne’ebé akontese iha fasilidade iha tinan kotuk. Se karik akontese de’it kazu mate ida, entaun so halo revee ida. Karik akontese mate rua, enatun halo revee ba kazu mate rua. Rezultadu husi Sumario Kazu Fasilidade (Modulu 4) indika katak fasilidade 10, inklui hospital hotu, i.e. Hospital Nasional Dili no hospital referensia 5, relata nu minimu kazu inan mate ida.

Ekipa kolektor dadus relata katak, mezmu kazu inan mate akontese, membro staff fasilidade la sempre bele lokaliza dokumentu inan sira ne’e ba revee. Iha total inan 10 mate ne’ebé halo revee, nune menus husi inan nain 3 mate ne’ebé relata husi kada hospital. Númeru ne’ebé ki’ik no prosedimentu ne’ebé rapidu atu avalia kauza mate tau aproximasaun prudente iha interpretasaun rezultadu sira ne’e.

Kauza mortalidade materna

Husi revee kazu 10, mate sira ne’e akontese hospital.Kuaze inan sira hotu (9) mate tanba kauza direta, so kazu 1 de’it maka mate husi kauza indireta (Figura 10-2).Kauza direta primariu inan mate maka hemorajia pós-partu (kazu 4 husi inan 10 mate ne’ebé revee).

Figura 10-2: Mortalidade maternal ne’ebé revee bazeia ba kauza mate*

Data no horas eventu inan mate diferente ba kuaze kazu mate 10 ne’e. Tanba ne’e data no horas inan mate la signifikante. Figura 10-3 hatudu kuandu inan mate akontese; kazu hitu akontese depois gravida, no kazu tolu mate durante partu, antes partu no durante operasun obstetria.

Page 133: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 111

Figura 10-3: Númeru inan sira ne’ebé sira nia mate revee bazeia ba tempu mate

Karakteristika feto, sira nia partu, no outcome bebé foin moris

Feto nain 4 ne’ebé mate ho idade entre 25 to 29; kazu 6 sira seluk distribui iha grupu idade hanesan hatudu iha anexu tabela 12-25. Entre feto sira ne’ebé partu ida tiha ona, kazu 1 partu iha uma ou iha dalan mai fasilidade, no kazu 8 partu iha fasilidade, no iha kazu ida maka laiha informasaun dokumentada. Metadi husi feto sira ne’e (kazu 5) iha ona seksio-cesarianana ida, kazu 2 ho partu vajinal sponteneu, kazu ida ho partu asistidu. Kondisaun husi bebé 4 ne’ebé foin moris ne’e normal, bebé 3 mate no ida seluk moris maibe hetan respiratoria distress. Kazu rua “la aplikavel” atu dokumenta.

Intervensaun ne’ebé hala’o husi pessoal saúde ba feto ne’ebé mate

Husi figura 10-4, it abele hare katak kuaze feto sira hotu simu oxijenio, likidu IV, oxitosin no antibiotika.

Page 134: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

112 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Figure 10-4: Intervensaun ne’ebé hala’o husi pessoal saúde ba feto ne’ebé mate

Prosentu lima nolu (5) iha ona seksio-cesarianana ida no simu transfuzaun ran. Kazu ida ho laparatomia no kazu 3 iha histerektomia no kazu 2 partu asistidu. Revee kazu sujere katak metade husi kazu seksio-cesarianana tanba partu prolongada. Ida ne’e reforsa tenke iha nesesidade ba fasilidade hotu atu uza partograf no dokumentasaun informasaun akuradu no monitoriza ho dilijente ne’e para intervensaun pontual bele utiliza hodi prevene obstruksaun partu no komplikasaun sira seluk.

Fator relasiona ho evita mortalidade inan

Hospital hotu hotu iha ne’ebé kazu 10 mate klasifikadu hanesan fasilidade EmONC funsional kompleta, bazeia standard UN nian ne’ebé aplika durante peridodu fulan 12. Kazu 4 ne’ebé refere ba CHC ou fasilidade privada no kazu 6 akontese iha loron servisu nian.

Ekipapeskiza ba asesmentu ne’e hatene katak informasaun relasiona ho atrazu espesifiku, ne’ebé bele kontribui ba mate, la disponivel ba sira ho fasil, bele fo evidensia anecdotal ida kona ba kazu selektivu sira, rekuiñese bias tanba frakeza lembra hikas fali (poor recall), no mos subjetividade sira nia memoria sira. Iha situasaun relasiona ho kazu espesifiku sira, ne’ebé talvez afetadu husi atrazu to’o iha fasilidade saúde. Sira ne’e dokumenta iha anexu tabela 12-26 and inklui: atrazu atu to’o fasilidade(kazu 3), atrazu iha transfere ba nivel kuidadu aprorpiadu (kazu 3); atrazu tanba falta suplai (kazu 2), ausensia ka lento rekursu humanu (kazu 3), no atrazu atu to’o iha diagnose korektu(kazu 2).

Page 135: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 113

11. DISKUSAUN NO REKOMENDASAUN SIRA

11.1 Rezultadu xaviIha total, asesmentu ne’e konfirma so fasilidade ida deit maka kumpri standard internasaional ne’e maka Hospital Nasionál iha capital, hospital referensia 5 susar atu tuir. Sira restu iha nasaun ne’e, mesmu iha gañamentu impresivu iha rehabilitasaun fasilidade iha dekada ikus, politika no plano Ministerio da Saúde nian ba EmONC seidauk traduz ba pratika otimu.

Mesmu rede CEmONC ne’ebé funsiona kumpri standard global en termus númeru, so iha deit fasilidade BEmONC 2 maka funsiona, sira rua ne’e situada iha Dili. Kontrariu ho evidensia ne’ebé hatudu maoiria komplikasaun obstetria bele halo tratamentu iha nive BEmONC, iha Timor-Leste ita observa buatida kontrariu, relasiona ho frakeza jeral iha estabelesementu no jestaun fasilidade BEmONC besik ba maioria populasaun vulneravel sira hela ba.

Asesu jeografika ba emerjénsia obstetria no kuidadu bebé foin moris ne’e nesidade fundamental ida. Standar internasionál rekomenda maximu horas rua tempu viagem husi uma ba fasilidade BEmONC, no maximu tempu viajen horas rua husi BEmONC ida ba fasilidade CEmONC ida. “Ruleof thumb” ida ne’e representa guia interesante ida ba analiza survey ida ne’e.

Timor-Leste país ida ne’e foho barak ho estimasaun 70% populasaun hela iha área rural. Área rural barak laiha Estrada alkatraun no susar atu asesu. Distritu hitu laiha EmONC ne’ebé funsional, 37% fasilidade inklui iha survey ne’e liu horas rua husi fasilidade nivel aas. Situasaun Estrada no komunikasaun laos resposabilidade department saúde maibé dialogu ho departementu relevantes hanesan xave importante.

Asesmentu ne’e klaramente hatudu disponibilidade ai moruk no ekipamentuinklui servisu laboratoriu hanesan kestaun ida ba CHC barak la bele oferese BEmONC, tamba kestaun suplai ai moruk, e.g. stock-out ai moruk esensial ba saúde materna nian (oxitosin, magnesium sulfat, antihipertensaun, kabas suku kanek).

Bazeia ba criteria distribuisaun jeografika no asesu, fasilidade presiza atu hili estratejikamente, presiza upgrade inkrimentada kada tinan no ikus mai kobre populasaun hotu.

Informasaun barak ba halo ida ne’e disponivel iha relatoriu ne’e. Spreadsheets ne’ebé hatudu disponibilidade sinal funsaun, servisu, rekursu humanu, infraestrutura, ekipamentu desenvolve ona no bele utiliza hodi apoia selesaun fasilidade. Hare anexu 12-5 no 12-6.

Tabela 11-1 hatudu populasaun no nacidos esperadu no komplikasaun esperadu iha distritu. Ida ne’e fó númeru komplikasaun obstetria iha kada distritu bele expekta kada semana, atu fó idea kona ba pezu servisu.

Page 136: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

114 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Tabe

la 1

1-1:

Sum

ariu

nac

idos

esp

erad

u no

kom

plik

asau

n po

r dis

tritu

Dis

tritu

Popu

lasa

unCb

rTo

tal N

acid

os

Espe

radu

Kom

plik

asau

n Es

pera

du P

or T

inan

Kom

plik

asau

n Es

pera

du P

or S

eman

a

Alie

u48

,554

30.0

1457

219

4

Aina

ro66

,397

30.0

1992

299

6

Bauc

au12

4,06

133

.040

9461

412

Bobo

naro

98,9

3236

.035

6253

410

Cova

lima

64,5

5029

.018

7228

15

Dili

252,

884

33.0

8345

1252

24

Erm

era

127,

283

40.0

5091

764

15

Laut

em64

,135

37.0

2373

356

7

Liqu

ica

73,0

2736

.026

2939

48

Man

atut

o45

541

35.0

1594

239

5

Man

ufah

i52

,246

33.0

1724

259

5

Oec

usse

72,2

3040

.028

8943

38

Viqu

eque

77,4

0237

.028

6443

08

Tota

ls1,

167,

242

34.5

4048

660

7411

6

Page 137: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 115

Hakat Ba Oin (Moving forward)

Ministerio da Saúde no Parseiru Desenvolvimentu tenke iha vizaun hanesan ne’ebé refleta realidade kontektu Timor-Leste.

Vizaun Planu Aksaun EmONC maka tenke Laiha Feto idaou bebé foin moris ida iha Timor-Leste atu mate husi kauza mortalidade maternal no bebé foin moris sira ne’ebé bele prevene ou kuidadu la pontual.

Nacidos hotu iha Timor-Leste akontese iha ou fasilidade EmONC besik liu. Feto hotu tenke la liu horas rua husi fasilidade EmONC; kuidadu ne’ebé oferese maka ho kualidade aas liu no fó husi pessoal saúde kompententi disponivel 24 horas loron ida.

Meta atu reduz liu tan mortalidade maternal no bebé foin moris iha Timor-Leste laran tomak, iha proporsaun ida ne’e aliña ho Meta Desenvolvimentu Sustentavel (STG).

Outcome maka aumenta kobertura and kualidade servisu EmONC 24 horas iha distritu hotu iha Timor-Leste.

11.2 Rekomendasaun xavi siraEn konsiderasaun oinsá Timor-Leste atu avansa, no oinsá atu resolve kobertura menus, kualidada la di’ak, no lakuna iha servisu EmONC, área tolu maka presiza konsiderasaun.

1. Rekomendasaun Polítika

2. Kobertura, Disponibilidade, Asesibilidade no Distribuisaun Jeografika Fasilidade EmONC

3. Hadia Kuidadu ne’ebe Kualidade

4. Recursu Umanu

1. Rekomendasaun Polítika

• Primeriu loos, lideransa Ministério da Saúde iha kesataun MNH, konserteza inklui EmONC, tenke reforsa, no contributor hotu ba Estratéjia National ba RMNCAH tenke apoia lideransa ne’e no halo tuir matadalan ne’ebé hasai husi Departementu

• Krusial atu hasae vizibilidade and importansia saúde publika EmONC iha Timor-Leste, maibé ita tempu hanesan atu foka katak EmONC hanesan parte ida husi estratéjia no programa hotu nasaun nian atu reduz morbidade no mortalidade maternal no bebé foin moris. Partikularmente EmONC la kobre asaun sira iha nivel suku, exeptu advokasia aktividade konsensializasaun. Husi aproximansaun “Atrazu Tolu”, EmONC preokupa liu ba atrazu terseiru, iha nivel fasilidade. Ida ne’e tenke “integradu iha aproximasaun luan atu hadi’a MNH”.

Page 138: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

116 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

• Rekomenda atu nomeia Koordenador Nasionál ba EmONC ne’ebé relata ba Diretor MCH, Ministério da Saúde. Knar husi koordenador ne’e sei sentraliza ba informasaun relasiona ho EmONC, koordena implementasaun Planu Asaun, no monitoriza progresu. Sei propoin perfil ida.

• Fasilidade BEmONC hotu (no mós CHC antes atu upgrade ba BEmONC) tenke autoriza no enkoraja atu mantein pasiente iha sira nia komplexo ba loron ruma ANTES no DEPOIS partu, bele iha Uma Hein Maternidade ou iha sala maternidade iha ne’ebé sir abele simu no prepara hahan, iha komfortu mínimu no dignidade (kama no lensol, haris fatin, kurtina separasaun, ect).

• Rejistu hotu relasiona ho EmONC tenke uniformiza no harmoniza, no utiliza iha fasilidade EmONC sira no mós unidade maternidade iha CHC. Ida ne’e tenke integra no koordena ho HMIS no/ou DMIS-2. Identifikasaun própriu no dokumentasaun komplikasaun obstetric no bebé foin moris hanesan xave ba kalkulasaun kualidade prosesu indikadór sira.

• Hola konsiderasaun ba espesifisidade populasaun no jeografia Timor-Leste, rekomenda atu uza benchmark fulan 12 ba asesmentu fasilidade EmONC sira tuir mai, bazeia ba empeñamnentu sinal funsaun. Kuandu benchmark fulan 12 kumpri ona, entaun bele adopta períodu fulan 3 iha future, maibé ida ne’e fisivel momentu ne’e.

• Hanesan resposta ba falta kritiku husi fasilidade BEmONC iha nivel sub-nasionál (So fasilidade 2 maka designadu hanesan fasilidade BEmONC ne’ebé funsiona, sira rua ne’e iha Dili hotu), presiza atu iha polítika ida atu prioritiza fasilidade BEmONC sub-nasionál sira no reforsa sira ida kada ida estratejikamente. Anexu hatudu lista criteria, no mós lista “fasilidade kandidatu” ne’ebé presiza upgrade iha prioridade kada distritu. “Golden Rule” spesifika katak laiha fasilidade saúde liu horas 2 husi suku, no laiha fasilidade saúde liu horas 2 tempu viajen husi fasilidade referral nivel aas.

• Norma no standard sira ba EmONC, no mós matadalan no protokolu sei presiza atu halo revizaun no desimina ne para sir abele disponivel ba fornesedor sira no sira nia supervisor sira.

• Kada kategoria funsionáriu fasilidade EmONC nian tenke tuir standard,no bele ejerse flexibilidade atu re-aloka funsionáriu bainhira iha nesesidade husi fasilidade ida ba fasilidade seluk.

• Polítika kona ba proporsaun nacidos hotu katak tenke akontese iha fasilidade EmONC tenke evolui tuir tempu, bazeia ba progresu indikadór ne’e. Estratéjia Nasionál RMNCAH rekomenda atu atinji 75% atendimentu partu husi skill professional iha fasilidade sira. Planu Asaun ba melhoramentu EmONC bele espesifika 65% partu hotu iha fasilidade EmONC sira ne’ebé funsiona.

Page 139: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 117

• Tenki iha renovasaun no expresa fortemente foku ba saúde bebé foin moris. Númeru mortalidade esperadu ba bebé foin moris tenke boot liu númeru mortalidade inan (500 vs 100 kada tinan). Ekipamentu no skill ba kuidadu bebé foin moris iha tempu moris bele fasilmente disponivel no potensialmente efektivu loos. Sira presiza atu utiliza.

• Polítika Transfuzaun Ran ne’ebé nia esbosu halo iha 2015 tenke aprova no implementa. Tenki fixa eskolla estratejiku sira ne’e para fasilidade CEmoNC sira iha asesu ba unidade ran menus husi horas ida husi desizaun ba hala’o transfuzaun ran. Tekiniku laboratoriu tenke disponivel iha fatin 24/7.

2. Kobertura, Disponibilidade, Asesibilidade no Distribuisaun Jeografika Fasilidade EmONC

• Bazeia standard UN nian, Timor-Leste tenke iha fasilidade CEmONC 3 no fasilidade BEmONC 12. Survey ne’e hatudu katak iha fasilidade CEmONC 6 no fasilidade BEmONC so 2 deit maka funsiona ne’ebé responde ba kritéria (nein ida iha distritu). Resposta ba distorsaun ida ne’e, no hola konsiderasaun ba espesifisidade populasaun no jeografia Timor-Leste, rekomenda katak fasilidade 6 CEmONC tenke mantein no reforsa, iha tempu hanesan CSI 8 no besik CHC 18 presiza atu upgrade ba sai fasilidade BEmONC.

• Kritéria atu selesiona fasilidade ida ne’ebé presiza atu upgrade hanesan prioridade, depois diskusaun ho ofisial sira DSM no DPHO-SMI nian, ne’e asuntu tékniku no lojistiku. Prioridade fob a CSI 8 ka 9 no distritu 7 ne’ebé laiha fasilidade EmONC ida. “Golden Rule” menus husi horas 2 tempu referral tenke sai hanesan kritéria topu ida.

• “Úpgrading” signifika aumenta númeru no kualidade servisu EmONC ba to standard. Iha komponente lobuk ida husi prosesu upgrading, halo parte ba kategoria fíziku/infraestrutua, kategoria ekipamentu/ai moruk, kategoria komunikasaun/transporte, kategoria funsionáriu/treinamnetu, no kategoria kualidade kuidadu. Detallu sira iha Planu Asaun ba Melhoramentu Servisu EmONC.

3. Hadia Kuidadu ne’ebe Kualidade

• Tabela balun iha relatóriu laran ne’e hatudu defisiensia iha kuidadu ne’ebé oferese husi nivel diferente husi fasilidade saúde. Laiha fasilidade nivel baixa (CHC no CSI fora husi Dili) ne’ebé maka BEmONC funsiona. Fasilidade sira iha nivel diferente tenke upgrade, atu oferese pakote EmONC strandarizadu hamutuk ho kuidadu kontínua. Konseitu standarizasaun no fasilidade preparadu 24/4 tenke introduz, jestor no funsionáriu kliniku treinadu iha aproximasaun jesataun standard-bazeada.

• Falta rekuñesementu, no diagnose la dun loos ba komplikasaun obstetria no bebé foin moris, hanesan factor xave ne’ebé limita funsionalidade kompleta fasilidade EmONC. Kuandu rekuñese ona no diagnose ona kondisaun horak ne’e, presiza kuidade didi’ak. Ida ne’e bele presiza intervensaun imediata no/ou stabilizasaun no referral pontual. Estratéjia adisional presiza atu asegura diagnose korektu no intervensaun pontual. Nebe bele apoia melhoramentu EmONC.

Page 140: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

118 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

• Supervizaun suportivu introduz tiha ona iha programa barak: ida ne’e importante wainhira vida moris inan no bebé foin moris ne’ebé frekuente iha entre balansu no stress. MdS konsidera hala’o observasaun skill kliniku hanesan parte husi supervizaun.

• Komisaun jestaun fasilidade hatudu ona hanesan pratika jesataun di’ak ida iha ne’ebé ne’ebé. Involve komunidade lokál iha avaliasaun kualidade kuidadu hanesan sira sira nia persebe asuntu ne’e.

• Kualidade kuidadu involve kualidade dadus, kobre dokumentasaun dadus no jestaun dadus. Hadia treinamentu HMIS, supervizaun no monitorizasaun, espesialmente relasiona ho klasifikasaun komplikasaun obstetria, bebé mate iha kabun laranno bebé mate wianhira moris, mortalidade maternal direta no indireta, no mós rejistu sivil.Aumenta tan, revee/audit mortalidade maternal no mortalidade bebé foin moris bele ajuda hadi’a klasifikasaun lolos kona ba kauza mate.

• Ba fasilidade sira ne’ebé maka sei falta sinal funsaun EmONC ida ka rua, tenke halo planu hodi asegura katak funsionáriu iha skill no ambiente suportivu atu empeña sinal funsaun sira ne’e. Presiza treinamentu ba pesoál sira ne’ebé atende partu kona ba hasai plasenta manual, partu vajinal asistidu, hasai produtu restu husi kabun laran, no fó antikonvulsan parenteral, iha fasilidade saúde sira ne’ebé funsiona parsialmente ho partu liu 10 kada fulan.

• Kontinua reforsa matadalan nasionál sira no protokolu be jestaun klinika ba komplikasaun obstetria no bebé foin moris. Iha ne’ebé maka existe matadalan, treinamentu, no supervizaun ba melhoramentu kualidade tenke tuir kedas. Iha fatin ne’ebé sira sedauk existe, tenke distribui ba sira. Kada fasilidade presiza set kompletu ida ba matadalan sira ne’e, akompañadu ho poster sira, wall charts, ou chart espesifiku ruma kona ba komplikasaun sira ne’ebé designa tratamentu apropriadu iha kada nivel.

• Matadalan no protokolu sira disponivel iha fasilidade menus husi 50%. Lakuna boot iha matadalan no protokolu sira iha CHC. Klaramente presiza atu revee hikas no asegura 100% matadalan no protokolu sira disponivel no uza iha fasilidade hotu.

• Pasiente emerjénsia tenke hetan akompañamentu husi professional saúde ne’ebé kualifikadu. Kondutor sira hotu tenke hetan treinamentu kona ba “primeiru sukoru” no kareta ne’ebé hanesan transporte tenke iha telekomunikasaun disponivel (telemovel ou radio komunikasaun).

• Ospitál hotu tenke dokumenta referral tama no referral sai and kolleita informasaun kona ba kada feto ida ne’ebé hetan referral. Nia (feto) ne’e mai husi ne’ebé? Atu ba ne’ebé? Objetivu referral ne’e ba saida? Rezultadu saida ba pasinte?

• Mantein stock emerjénsia (trolley no kaixa) ba ai moruk xave sira (iha sala operasaun, sala partu no sala maternidade) iha fasilidade hotu, mezmu iha fatin ne’ebé farmasia sempre loke. Stock emerjénsia bele enxe fali ba nivel re-oder.

• Karik posivel, mantein pratika revee partograf, revee seksio-cesarianana, no revee mortalidade maternal/bebé foin moris ho intensaun hasai kompetensia no prevene re-okurensia eventu adversariu.

Page 141: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 119

4. Rekursu Umanu

• In addition to midwives and doctors, essential funsionáriu should also include: Asegura disponibilidade funsionáriu kompetenti no kualifikadu at CHC no ospitál sira ne’ebé oferese servisu BEmONC and CEmONC respektivamente.

• Tékniku laboratoriu kualifikadu/treinadu

• Farmacista

• Iha ospitál espesifiku: pediatra no enfermeiru pediatira, nu mínimu sirurjian reserve ida hodi kobre ausensia obstretiku nian; anestejista no tekiniku sala operasaun.

• Jestor saúde no administrador

• Tékniku laboratoriu ida ne’ebé disponivel iha fasilidade CEmONC sira hotu 24/7 para halo blood grouping no blood matching ba transfuzaun ran urjenti.

• Aumenta disponibilidade funsionáriu nasionál sira hodi apoia EmONC no kuidade maternal no bebé foin moris. Oferese oportunidade, bolsu estudu, ba funsionáriu nasionálsira atu bele hetan kompetensia sira ne’ebé falta iha área espesializadu sira hanesan ostreticia, neonatolojia, anestesiolojia, medicina emerjénsia.

• Rekruta no treinu doutor senior 2-3 no/ou parteira por distritu, hodi apoia treinamentu bazeada-klinika no pratika iha servisu fatin, liu husi supervizaun fasilitativu no/ou treinamentu kliniku; no/ou konsidera sistema rotasaun ne’ebé bele permite funsionáriu praktika intervensaun esensial hodi suporta EmONC no kuidadu esensial bebé foin moris regularmente hodi prevene funsionáriu sira lakon sira nia skill.

• Konsidera aumenta númeru Centru Treinamentu Kliniku iha país ne’e (nu mínimu adisional 3) ne para ema sira tuir treinu ne’e iha oportunidade barak liu atu pratika.

Page 142: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

120 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 143: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 121

12. ANEKSU SIRA

Aneksu 1: Lista fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’eAneksu 1 Tabela 1 : Lista fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

No. Distritu Sub Distritu Naran Fasilidade Saúde

Tipu Fasilidade Saúde

1 Ailieu Liquidoe Namoleso CHC

2 Ailieu Ailiu Vila Ailiu Vila (CSI) CSI

3 Ailieu Remexio Remexio CHC

4 Ailieu Laulara Laulara CHC

5 Ainaro Maubesse CHC Maubesse CHC

6 Ainaro Hatu-Builico Hautio CHC

7 Ainaro Ainaro Ainaro (CSI) CSI

8 Ainaro Hatu-Udo Leolima CHC

9 Ainaro Maubisse HR Maubisse HR

10 Baucau Vemase Vemase CHC

11 Baucau Venilale Venilale CHC

12 Baucau Baucau Reamare CHC

13 Baucau Baucau Uailili CHC

14 Baucau Laga Laga CHC

15 Baucau Baucau HR- Baucau HR

16 Baucau Quelicai Quelicai CHC

17 Baucau Baguia Baguia CHC

18 Bobonaro Maliana HR Maliana HR

19 Bobonaro Lolotoe Lolotoe CHC

20 Bobonaro Bobonaro Bobonaro CHC

21 Bobonaro Cailaco Marco CHC

22 Bobonaro Maliana Maliana Vila CHC

23 Bobonaro Balibo Balibo CHC

24 Bobonaro Atabae Atabae CHC

25 Covalima Zumalai Zumalai CHC

26 Covalima Suai Vila HR Suai HR

Page 144: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

122 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

No. Distritu Sub Distritu Naran Fasilidade Saúde

Tipu Fasilidade Saúde

27 Covalima Suai Vila CHC Suai Vila CHC

28 Covalima Tilomar Tilomar CHC

29 Covalima Fatumean Belulic Leten CHC

30 Covalima Fatululik Fatululik CHC

31 Covalima Fohorem Fohorem CHC

32 Covalima Maukatar Maukatar CHC

33 Dili Nain Feto HNGV NH

34 Dili Dom Aleixo MENSF Private

35 Dili Dom Aleixo Bairopite Private

36 Dili Metinaro Metinaro CHC

37 Dili Cristo Rei Becora CHC

38 Dili Nain Feto Centro CHC

39 Dili Vera Cruz Vera Cruz CHC

40 Dili Dom Aleixo Comoro CHC

41 Dili Atauro Atauro CHC

42 Ermera Gleno/Ermera Gleno (CSI) CSI

43 Ermera Gleno/Ermera Ermera Lama CHC

44 Ermera Atsabe Atsabe CHC

45 Ermera Letefoho Letefoho CHC

46 Ermera Railaco Railaco CHC

47 Ermera Lama Hatolia Hatolia CHC

48 Lautem Iliomar Iliomar CHC

49 Lautem Lautem Lautem CHC

50 Lautem Luro Luro CHC

51 Lautem Lospalos Lospalos CSI CSI

52 Lautem Tutuala Tutuala CHC

53 Liquica Maubara Maubara CHC

54 Liquica Liquica (CSI) Liquica (CSI) CSI

55 Liquica Bazartete Fatumasi CHC

56 Manatuto Laclo Laclo CHC

57 Manatuto Laleia Laleia CHC

Page 145: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 123

No. Distritu Sub Distritu Naran Fasilidade Saúde

Tipu Fasilidade Saúde

58 Manatuto Manatuto (CSI) Manatuto (CSI) CSI

59 Manatuto Barique Natarbora CHC

60 Manatuto Soibada Soibada CHC

61 Manatuto Laclubar Laclubar CHC

62 Manufahi Turiscai CHC Turiscai CHC

63 Manufahi Fatuberliu Fatuberliu CHC

64 Manufahi Alas Alas CHC

65 Manufahi Same Same (CSI) CSI

66 Oecusse Pante Macassar Oecusse HR HR

67 Oecusse Pante Macassar CHC Baqui CHC

68 Oecusse Oesilo Bobometo CHC

69 Oecusse Pante Macassar Passabe CHC

70 Oecusse Nitibe Baucanana CHC

71 Viqueque Uatucarbau Uatucarbau CHC

72 Viqueque Uato-Lari Watulari CHC

73 Viqueque Viqueque Viqueque (CSI) CSI

74 Viqueque Lacluta Lacluta CHC

75 Viqueque Ossu Ossu CHC

Page 146: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

124 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Ane

ksu

2 Ta

bela

1: L

ista

sin

al fu

nsau

n ne

’ebé

em

peña

hus

i kad

a fa

silid

ade

saúd

e si

ra in

klui

iha

ase

smen

tu 2

015

Dis

tritu

Nar

an

Fasi

lidad

e

Stat

us E

mO

NC

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 3

ikus

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 12

ikus

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

ntik

onvu

lsan

Has

ai

plas

enta

m

anua

l

Has

ai

prod

utu

rest

u

Part

u as

istid

u

Resu

sita

saun

be

bé fo

in

mor

is

Part

u ce

saria

naTr

ansf

uzau

n ra

n

BEm

ON

C 3M

BEm

ON

C 12

MCE

mO

NC

3MCE

mO

NC

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Ailie

uAi

leu

Vila

(CSI

)N

ON

ON

ON

O6

66

61

1

1

1

1

0

01

0

00

0

Ailie

uN

amol

eso

NO

NO

NO

NO

33

33

1

1

00

00

00

00

1

00

00

Ailie

uRe

mex

ioN

ON

ON

ON

O4

46

61

1

0

10

11

0

01

0

00

0

Ailie

uLa

ular

aN

ON

ON

ON

O1

13

30

11

0

00

00

00

00

10

00

0

Aina

roAi

naro

(CSI

)N

ON

ON

ON

O4

44

40

01

0

01

1

0

01

0

00

0

Aina

roH

autio

NO

NO

NO

NO

11

11

00

1

00

00

00

00

00

00

00

Aina

roCH

C M

aubi

sse

NO

NO

NO

NO

00

00

00

00

00

00

00

00

00

00

00

Aina

roH

atu-

Udo

NO

NO

NO

NO

44

44

1

1

00

1

00

00

1

00

00

Aina

roH

R M

aubi

sse

CMO

CMO

CMO

CMO

79

79

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bauc

auUa

ilili

NO

NO

NO

NO

33

33

00

1

00

1

1

00

00

00

00

Bauc

auLa

gaN

ON

ON

ON

O4

44

40

01

1

1

1

0

00

00

00

0

Bauc

auQ

uelic

aiN

ON

ON

ON

O3

33

30

01

0

01

0

00

01

0

00

0

Anek

su 2

: Sina

l fun

saun

ne’

ebé

empe

ña

Page 147: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 125

Dis

tritu

Nar

an

Fasi

lidad

e

Stat

us E

mO

NC

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 3

ikus

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 12

ikus

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

ntik

onvu

lsan

Has

ai

plas

enta

m

anua

l

Has

ai

prod

utu

rest

u

Part

u as

istid

u

Resu

sita

saun

be

bé fo

in

mor

is

Part

u ce

saria

naTr

ansf

uzau

n ra

n

BEm

ON

C 3M

BEm

ON

C 12

MCE

mO

NC

3MCE

mO

NC

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Bauc

auBa

guia

N

ON

ON

ON

O5

55

51

1

0

01

1

0

01

0

00

0

Bauc

auVe

mas

eN

ON

ON

ON

O3

33

30

01

0

00

01

0

01

0

00

0

Bauc

auVe

nila

leN

ON

ON

ON

O3

34

40

11

0

01

0

00

01

0

00

0

Bauc

auRe

amar

iN

ON

ON

ON

O4

44

40

01

0

01

1

0

01

0

00

0

Bauc

auH

R- B

auca

uCM

OCM

OCM

OCM

O7

97

91

1

1

1

1

1

1

1

1

Bobo

naro

Mal

iana

Vila

N

ON

ON

ON

O0

00

00

00

00

00

00

00

00

00

00

0

Bobo

naro

Caila

coN

ON

ON

ON

O2

23

30

01

0

00

01

0

00

10

00

0

Bobo

naro

Balib

oN

ON

ON

ON

O2

23

30

01

0

00

01

0

00

10

00

0

Bobo

naro

Atab

aeN

ON

ON

ON

O3

33

31

1

0

00

00

00

01

0

00

0

Bobo

naro

Lolo

toe

NO

NO

NO

NO

11

22

00

1

00

01

00

00

00

00

00

Bobo

naro

Bobo

naro

NO

NO

NO

NO

11

22

01

1

00

00

00

00

00

00

00

Bobo

naro

HR

Mal

iana

BMO

CMO

BMO

CMO

68

79

1

1

1

1

1

01

1

1

1

Cova

lima

Fatu

lulik

NO

NO

NO

NO

11

11

00

1

00

00

00

00

00

00

00

Cova

lima

Fatu

Mea

NO

NO

NO

NO

11

22

00

1

00

00

00

00

01

00

00

Cova

lima

Foho

rem

NO

NO

NO

NO

44

55

00

1

01

1

1

00

1

00

00

Cova

lima

Mau

cata

rN

ON

ON

ON

O0

00

00

00

00

00

00

00

00

00

00

0

Page 148: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

126 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Dis

tritu

Nar

an

Fasi

lidad

e

Stat

us E

mO

NC

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 3

ikus

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 12

ikus

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

ntik

onvu

lsan

Has

ai

plas

enta

m

anua

l

Has

ai

prod

utu

rest

u

Part

u as

istid

u

Resu

sita

saun

be

bé fo

in

mor

is

Part

u ce

saria

naTr

ansf

uzau

n ra

n

BEm

ON

C 3M

BEm

ON

C 12

MCE

mO

NC

3MCE

mO

NC

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Cova

lima

CHC

Suai

Vila

NO

NO

NO

NO

00

00

00

00

00

00

00

00

00

00

00

Cova

lima

Tilo

mar

NO

NO

NO

NO

11

22

00

1

00

00

01

00

00

00

00

Cova

lima

Zum

alai

N

ON

ON

ON

O3

35

50

11

0

11

0

00

01

0

00

0

Cova

lima

HR

Suai

BMO

CMO

BMO

CMO

78

79

1

1

1

1

1

1

1

01

1

Dili

Bairo

pite

BMO

BMO

BMO

BMO

77

77

1

1

1

1

1

1

1

00

00

Dili

Cent

roN

ON

ON

ON

O2

26

60

11

1

0

10

10

10

00

00

0

Dili

Met

inar

oN

ON

ON

ON

O3

33

30

01

0

00

01

0

01

0

00

0

Dili

Atau

roN

ON

ON

ON

O6

66

61

1

1

1

1

0

01

0

00

0

Dili

Com

oro

NO

BMO

NO

BMO

66

77

1

1

1

1

01

1

1

00

00

Dili

Beco

raN

ON

ON

ON

O5

55

51

1

0

01

1

0

01

0

00

0

Dili

Vera

Cru

zN

ON

ON

ON

O5

56

61

1

1

0

11

0

01

0

00

0

Dili

MEN

SFN

ON

ON

ON

O4

65

71

1

0

01

1

0

00

11

1

Dili

HN

GV

CMO

CMO

CMO

CMO

79

79

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Erm

era

Raila

coN

ON

ON

ON

O1

11

10

01

0

00

00

00

00

00

00

0

Erm

era

Gle

no (C

SI)

NO

NO

NO

NO

55

66

1

1

1

1

01

00

1

00

0

Erm

era

Erm

era

Lam

aN

ON

ON

ON

O3

34

41

1

0

00

00

10

01

0

00

0

Erm

era

Lete

foho

NO

NO

NO

NO

22

22

00

1

00

1

00

00

00

00

00

Page 149: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 127

Dis

tritu

Nar

an

Fasi

lidad

e

Stat

us E

mO

NC

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 3

ikus

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 12

ikus

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

ntik

onvu

lsan

Has

ai

plas

enta

m

anua

l

Has

ai

prod

utu

rest

u

Part

u as

istid

u

Resu

sita

saun

be

bé fo

in

mor

is

Part

u ce

saria

naTr

ansf

uzau

n ra

n

BEm

ON

C 3M

BEm

ON

C 12

MCE

mO

NC

3MCE

mO

NC

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Erm

era

Atsa

beN

ON

ON

ON

O3

35

51

1

0

00

10

10

01

0

00

0

Erm

era

Hat

olia

NO

NO

NO

NO

33

44

01

1

00

1

00

00

1

00

00

Laut

emLo

spal

os C

SI

NO

NO

NO

NO

55

55

1

1

00

1

1

00

1

00

00

Laut

emLa

utem

NO

NO

NO

NO

33

55

01

1

00

01

1

00

1

00

00

Laut

emIli

omar

NO

NO

NO

NO

11

33

01

1

00

01

00

00

00

00

00

Laut

emLu

ro

NO

NO

NO

NO

11

11

00

1

00

00

00

00

00

00

00

Laut

emTu

tual

aN

ON

ON

ON

O2

23

30

01

0

00

10

00

01

0

00

0

Liqu

ica

Fatu

mas

iN

ON

ON

ON

O2

22

20

01

1

0

00

00

00

00

00

0

Liqu

ica

Liqu

ica

(CSI

)N

ON

ON

ON

O2

23

30

01

0

00

10

00

01

0

0

0

Liqu

ica

Mau

bara

NO

NO

NO

NO

22

55

1

1

00

01

01

00

01

00

00

Man

atut

oM

anat

uto

(CSI

)N

ON

ON

ON

O3

35

51

1

0

00

11

0

00

10

00

0

Man

atut

oLa

leia

NO

NO

NO

NO

22

22

00

1

00

00

1

00

00

00

00

Man

atut

oLa

clo

NO

NO

NO

NO

22

44

01

1

00

01

1

00

00

00

00

Man

atut

oSo

ibad

aN

ON

ON

ON

O3

34

41

1

0

00

01

0

00

10

00

0

Man

atut

oN

atar

bora

NO

NO

NO

NO

11

11

00

1

00

00

00

00

00

00

00

Man

atut

oLa

club

arN

ON

ON

ON

O3

33

31

1

0

00

01

0

00

00

00

0

Man

ufah

iSa

me

(CSI

)N

ON

ON

ON

O6

66

61

1

1

1

1

0

01

0

00

0

Page 150: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

128 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Dis

tritu

Nar

an

Fasi

lidad

e

Stat

us E

mO

NC

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 3

ikus

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 12

ikus

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

ntik

onvu

lsan

Has

ai

plas

enta

m

anua

l

Has

ai

prod

utu

rest

u

Part

u as

istid

u

Resu

sita

saun

be

bé fo

in

mor

is

Part

u ce

saria

naTr

ansf

uzau

n ra

n

BEm

ON

C 3M

BEm

ON

C 12

MCE

mO

NC

3MCE

mO

NC

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Man

ufah

iAl

asN

ON

ON

ON

O1

11

10

01

0

00

00

00

00

00

00

0

Man

ufah

iFa

tube

rlio

NO

NO

NO

NO

11

22

00

1

00

00

01

00

00

00

00

Man

ufah

iCH

C Tu

risca

iN

ON

ON

ON

O1

11

10

01

0

00

00

00

00

00

00

0

Oec

usse

CHC

Baqu

iN

ON

ON

ON

O2

22

20

01

0

01

0

00

00

00

00

0

Oec

usse

Baoc

nana

NO

NO

NO

NO

22

22

00

1

00

00

00

00

1

00

00

Oec

usse

Bobo

met

oN

ON

ON

ON

O1

11

10

01

0

00

00

00

00

00

00

0

Oec

usse

Pass

abe

NO

NO

NO

NO

11

33

01

1

00

00

00

00

01

00

00

Oec

usse

Oec

usse

HR

BMO

CMO

BMO

CMO

68

79

1

1

1

1

1

01

1

1

1

Viqu

eque

Uatu

carb

auN

ON

ON

ON

O2

22

20

1

0

00

00

00

01

0

00

0

Viqu

eque

Oss

uN

ON

ON

ON

O4

45

50

11

0

01

1

0

01

0

00

0

Viqu

eque

Uato

lari

NO

NO

NO

NO

22

22

00

1

00

00

00

00

1

00

00

Viqu

eque

Viqu

eque

(CSI

)N

ON

ON

ON

O6

66

61

1

0

01

1

1

1

0

00

0

Viqu

eque

Lacl

uta

NO

NO

NO

NO

33

33

1

1

00

00

00

00

1

00

00

Page 151: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 129

Ane

ksu

3 Ta

bela

1: L

ista

fasi

lidad

e Em

ON

C ne

’ebé

funs

iona

uza

ben

chm

ark

fula

n 3.

Dist

ritu

Nar

an F

asili

dade

Stat

us E

mO

NC

# Fu

nsau

n

ne’e

empe

ña ih

a

fula

n 3

ikus

# Fu

nsau

n

ne’e

empe

ña ih

a

fula

n 12

ikus

Antib

iotik

aO

xito

sinAn

tikon

vulsa

n

Has

ai

plas

enta

man

ual

Has

ai

prod

utu

rest

u

Partu

asist

idu

Resu

sitas

aun

bebé

foin

mor

is

Partu

cesa

riana

Tran

sfuz

aun

ran

BEm

ON

C

3M

BEm

ON

C

12M

CEm

ON

C

3M

CEm

ON

C

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Aina

roH

R M

aubi

sse

CMO

CMO

CMO

CMO

79

79

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bauc

auH

R- B

auca

uCM

OCM

OCM

OCM

O7

97

91

1

1

1

1

1

1

1

1

Bobo

naro

HR

Mal

iana

BMO

CMO

BMO

CMO

68

79

1

1

1

1

1

01

1

1

1

Cova

lima

HR

Suai

BMO

CMO

BMO

CMO

78

79

1

1

1

1

1

1

1

01

1

Dili

Bairo

pite

BMO

BMO

BMO

BMO

77

77

1

1

1

1

1

1

1

00

00

Dili

HN

GV

CMO

CMO

CMO

CMO

79

79

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Oec

usse

Oec

usse

HR

BMO

CMO

BMO

CMO

68

79

1

1

1

1

1

01

1

1

1

Anek

su 3

: Fas

ilidad

e Em

ONC

ne’

ebé

funs

iona

(fula

n 3)

Page 152: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

130 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Anek

su 4

: Fas

ilidad

e Em

ONC

ne’

ebé

funs

iona

(fula

n 12

)

Ane

ksu

4 Ta

bela

1: L

ista

fasi

lidad

e Em

ON

C ne

’ebé

funs

iona

uza

ben

chm

ark

fula

n 12

.

Dist

ritu

Nar

an

Fasil

idad

e

Stat

us E

mO

NC

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 3

ikus

#Fun

saun

ne

’ebé

em

peña

iha

fula

n 12

ikus

Antib

iotik

aO

xito

sinAn

tikon

vulsa

nH

asai

pl

asen

ta

man

ual

Has

ai

prod

utu

rest

u

Partu

as

istid

u

Resu

sitas

aun

bebé

foin

m

oris

Partu

ce

saria

naTr

ansf

uzau

n ra

n

BEm

ON

C 3M

BEm

ON

C 12

MCE

mO

NC

3MCE

mO

NC

12M

1-7

1-9

1-7

1-9

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M3M

12M

3M12

M

Aina

roH

R M

aubi

sse

CMO

CMO

CMO

CMO

79

79

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Bauc

auH

R-

Bauc

auCM

OCM

OCM

OCM

O7

97

91

1

1

1

1

1

1

1

1

Bobo

naro

HR

Mal

iana

BMO

CMO

BMO

CMO

68

79

1

1

1

1

1

01

1

1

1

Cova

lima

HR

Suai

BMO

CMO

BMO

CMO

78

79

1

1

1

1

1

1

1

01

1

Dili

Bairo

pite

BMO

BMO

BMO

BMO

77

77

1

1

1

1

1

1

1

00

00

Dili

Com

oro

NO

BMO

NO

BMO

66

77

1

1

1

1

01

1

1

00

00

Dili

HN

GV

CMO

CMO

CMO

CMO

79

79

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Oec

usse

Oec

usse

H

R BM

OCM

OBM

OCM

O6

87

91

1

1

1

1

0

11

1

1

Page 153: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 131

Rejiaun

Ekipa plus UFI

UFI

Kode Distritu

Naran Distritu

Naran Fasilidade Saúde

Tipu Fasilidade Saúde

No. HP ne’ebé kobre

Populasaun ne’ebé kobre

No. onacidos relata iha fulan 12

Tempu presiza ba nivel aas

Total kama iha fasilidade

Total kama ba pasiente obstetria

Total meja partu

Electrisidade

Back up jerador

Be’e

Telemovel (Fasilidade nian)

Telemovel (Staff nian)

Ambulansia

Kareta multi funsaun

Durasaun hela ba partu normal (loron)

Servisu EmONC 24/7

Farmasia

Farmasia disponivel 24 horas

Disponibilidade Laboratoriu

Disponibilidade atendimentu laboratoriu

24/7

Jeleira ba rai ran

Sala partu

Sala póspartu

Sala kuidadu neonatal

Sala operasaun

Sala Banku Ran

121

212

3Ba

ucau

Bagu

ia

CHC

310

418

215

3 ho

urs

76

3Lo

sLo

sLo

sLo

sLo

sLa

eLo

s1

Los

Los

Los

Los

Los

Los

Los

Los

Lae

Lae

Lae

44

242

8La

utem

Losp

alos

CS

I CS

I1

3341

058

62

hour

s32

113

Los

Los

Los

Lae

Los

Los

Los

3Lo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLa

eLo

sLo

sLa

eLa

eLa

e

44

444

8La

utem

Iliom

arCH

C3

7953

482

hour

s 30

m

inut

es7

52

Los

Los

Los

Los

Los

Lae

Los

1Lo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLa

eLo

sLo

sLa

eLa

eLa

e

46

464

13Vi

queq

ueUa

tuca

rbau

CHC

377

5896

4 ho

urs

76

1Lo

sLa

eLo

sLa

eLo

sLa

eLo

s1

Los

Los

Lae

Los

Lae

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

46

666

13Vi

queq

ueUa

tola

riCH

C12

1826

627

72

hour

s 30

m

inut

es8

11

Los

Lae

Los

Lae

Los

Lae

Los

0Lo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLa

eLo

sLo

sLa

eLa

eLa

e

46

767

13Vi

queq

ueVi

queq

ue

(CSI

)CS

I8

2619

938

33

hour

s24

42

Los

Los

Los

Lae

Los

Los

Los

1Lo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLa

eLo

sLo

sLa

eLa

eLa

e

46

868

13Vi

queq

ueLa

clut

aCH

C2

6352

782

hour

s9

53

Los

Los

Los

Los

Los

Lae

Los

0Lo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLa

eLo

sLo

sLa

eLa

eLa

e

210

55

2Ai

naro

Aina

ro (C

SI)

CSI

317

709

199

1 ho

ur

30

min

utes

152

2Lo

sLa

eLo

sLo

sLo

sLo

sLo

s1

Los

Los

Los

Los

Los

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

10

11

1Ai

lieu

Aile

u Vi

la

(CSI

)CS

I4

2431

155

41

hour

104

2Lo

sLa

eLo

sLo

sLo

sLa

eLo

s1

Los

Los

Los

Los

Los

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

35

656

11M

anuf

ahi

Sam

e (C

SI)

CSI

831

573

370

1 ho

ur

20

min

utes

295

2Lo

sLo

sLo

sLo

sLo

sLo

sLo

s0

Los

Los

Lae

Los

Lae

Lae

Los

Los

Los

Lae

Lae

35

858

11M

anuf

ahi

Fatu

berli

oCH

C3

8058

121

2 ho

urs

54

2Lo

sLa

eLo

sLo

sLo

sLa

eLo

s0

Lae

Los

Los

Los

Los

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

343

232

6D

iliAt

auro

CHC

611

494

104

4 ho

urs

115

1Lo

sLo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLo

s0

Los

Los

Los

Los

Lae

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

33

737

7Er

mer

aG

leno

(CSI

)CS

I3

3830

632

41

hour

204

2Lo

sLa

eLo

sLo

sLo

sLo

sLo

s0

Los

Los

Los

Los

Lae

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

34

040

7Er

mer

aAt

sabe

CHC

319

739

147

4 ho

urs

118

2Lo

sLa

eLo

sLa

eLo

sLa

eLo

s0

Los

Los

Lae

Los

Lae

Lae

Los

Los

Los

Lae

Lae

Anek

su 5

: Fas

ilidad

e ne

’ebé

pro

poin

atu

hakb

i’itA

neks

u 5

Tabe

la 1

: Fas

ilida

de n

e’eb

é pr

opoi

n at

u ha

kbi’i

t ba

BEm

ON

C

Page 154: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

132 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Rejiaun

Ekipa plus UFI

UFI

Kode Distritu

Naran Distritu

Naran Fasilidade Saúde

Tipu Fasilidade Saúde

No. HP ne’ebé kobre

Populasaun ne’ebé kobre

No. onacidos relata iha fulan 12

Tempu presiza ba nivel aas

Total kama iha fasilidade

Total kama ba pasiente obstetria

Total meja partu

Electrisidade

Back up jerador

Be’e

Telemovel (Fasilidade nian)

Telemovel (Staff nian)

Ambulansia

Kareta multi funsaun

Durasaun hela ba partu normal (loron)

Servisu EmONC 24/7

Farmasia

Farmasia disponivel 24 horas

Disponibilidade Laboratoriu

Disponibilidade atendimentu laboratoriu

24/7

Jeleira ba rai ran

Sala partu

Sala póspartu

Sala kuidadu neonatal

Sala operasaun

Sala Banku Ran

34

848

9Li

quic

aLi

quic

a (C

SI)

CSI

724

226

304

1 ho

ur12

42

Los

Los

Los

Los

Los

Los

Los

0Lo

sLo

sLa

eLo

sLa

eLa

eLo

sLo

sLo

sLa

eLa

e

34

949

9Li

quic

aM

auba

raCH

C7

2129

517

62

hour

s3

22

Los

Lae

Los

Los

Los

Lae

Los

0Lo

sLo

sLo

sLa

e

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

45

050

10M

anat

uto

Man

atut

o (C

SI)

CSI

313

959

204

1 ho

ur

30

min

utes

186

2Lo

sLo

sLo

sLa

eLo

sLo

sLo

s1

Los

Los

Lae

Los

Lae

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

45

555

10M

anat

uto

Lacl

ubar

CHC

512

988

823

hour

s 30

m

inut

es10

73

Los

Lae

Los

Lae

Los

Lae

Los

1Lo

sLo

sLo

sLo

sLa

eLa

eLa

eLo

sLa

eLa

eLa

e

412

828

5Co

valim

aZu

mal

ai

CHC

211

987

154

1 ho

ur

30

min

utes

94

2Lo

sLa

eLo

sLo

sLo

sLa

eLo

s0

Los

Los

Lae

Los

Lae

Lae

Los

Los

Lae

Lae

Lae

Page 155: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 133

Aneksu 6: Dadus atu apoia indikador ONU nian

Aneksu 6 Tabela 1: Númeru inan mate kada tipu fasilidade

Tipu Fasilidade Saúde No. Mortalidade Obstetria Tanba Kauza Direta

No. Mortalidade Obstetria Tanba Kauza Indireta

NH 9 3

RH 10 4

CSI 1 0

CHC 5 0

Klinika privada 0 0

Total 25 7

Aneksu 6 Tabela 2: Case fatality rate husi obstretria direta iha fasilidade hotu inklui iha asesmentu ne’e por distritu

DistrituNo. Mortalidade Obstetria Tanba

Kauza DiretaNo. Kazu

KomplikaduDocfr

%

Nivel Recommendada

%

Alieu 0 36 0.0

≤ 1

Ainaro 6 181 3.3

Baucau 3 314 1.0

Bobonaro 1 199 0.5

Covalima 2 123 1.6

Dili 9 1502 0.6

Ermera 3 320 0.9

Lautem 0 118 0.0

Liquica 0 144 0.0

Manatuto 0 44 0.0

Manufahi 0 156 0.0

Oecusse 0 79 0.0

Viqueque 1 100 1.0

Total 25 3316 0.8

Page 156: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

134 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 6 Tabela 3: Númeru bebé foin moris ne’ebé mate kada tipu fasilidade saúde

Tipu Fasilidade Saúde No. Mortalidade fetus Intra Uterina ≥ 2.5kg + mortalidade bebé foin moris imediata iha

primeiru 24 horas ≥ 2.5kg

Hospital Nasionál Dili 53

Hospital Reeferensia 50

CSI 6

CHC 25

Klinika privada 0

Total 134

Aneksu 6 Tabela 4: Taxa bebé ne’ebé mate intrapartu no mate imediata no tarde depois moris mai iha fasilidade hotu inklui iha asesmentu ne’e por distritu

Distritu

Mortalidade Fetal Intra Uterine ≥ 2.5Kg + Mortalidade Bebé Foin Moris Imediata

No Tarde Iha Primeiru 24 Horas ≥ 2.5Kg

No. Inan Partu

Taxa Mortalidade Intrapartu No Bebé Foin Moris Imediata

No Tarde

%

Alieu 0 874 0.0

Ainaro 22 613 3.6

Baucau 1 2481 0.0

Bobonaro 10 1025 1.0

Covalima 4 974 0.4

Dili 56 8724 0.6

Ermera 12 789 1.5

Lautem 2 816 0.3

Liquica 0 570 0.0

Manatuto 7 383 1.8

Manufahi 1 612 0.2

Oecusse 15 531 2.8

Viqueque 4 969 0.4

Total 134 19361 0.7

Page 157: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 135

Aneksu 6 Tabela 5: Proporsaun inan sira mate husi kauza indireta iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

DistrituNo Inan Mate Rezulta Husi Kauza Indireta

All Maternal Deaths Mortalidade Inan Sira Hotu

Proporsaun Inan Mate Husi Kauza Indireta

Alieu 0 0 -

Ainaro 0 6 0.0

Baucau 3 6 50.0

Bobonaro 1 2 50.0

Covalima 0 2 0.0

Dili 3 12 25.0

Ermera 0 3 0.0

Lautem 0 0 -

Liquica 0 0 -

Manatuto 0 0 -

Manufahi 0 0 -

Oecusse 0 0 -

Viqueque 0 1 0.0

Total 7 32 21.9

Page 158: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

136 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 7: Apoiu sinal funsaun no servisu vital MNCH nian

Aneksu 7 Tabela 1: Razaun ba la empeña sinal funsaun iha fasilidade hotu ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e (n=75)

Sinal Funsaun Ne’ebé La Funsiona

Kestaun Rekursu Umanu

Kestaun Treinamentu

Kestaun Suplai,

Ekipamentu No Ai moruk

Kestaun Jestaun

Kestaun Politika

Laiha Indikasaun

n % N % n % n % n % n %

Antibiotika p 0 0.0 4 5.3 8 10.7 0 0.0 0 0.0 34 45.3

A d m i n i s t r a ai moruk uterotonika 0 0.0 0 0.0 1 1.3 1 1.3 0 0.0 3 4.0

Antikonvulsaun parenteral 2 2.7 13 17.3 11 14.7 5 6.7 0 0.0 42 56.0

Hasai plasenta manual 1 1.3 11 14.7 1 1.3 1 1.3 0 0.0 43 57.3

Hasai produtu restu manual 1 1.3 15 20.0 4 5.3 2 2.7 0 0.0 30 40.0

Partu vajinal asistidu 5 6.7 22 29.3 25 33.3 2 2.7 0 0.0 48 64.0

Resus i tasaun bebé foin moris 1 1.3 7 9.3 3 4.0 1 1.3 0 0.0 32 42.7

S e k s i o cesariana 1 1.3 0 0.0 1 1.3 0 0.0 66 88.0 2 2.7

Transfuzaun ran 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 68 90.7 1 1.3

Page 159: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 137

Aneksu 7 figura 1: Servisu MNCH baziku ne’ebé oferese NH, RH, no fasilidade privada (N= 8)

Page 160: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

138 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 7 Tabela 2: Disponibilidade matadalan no protokolu sira iha kada tipu fasilidade

Matadalan, Protokolu No/Ou Manual Kna’ar

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Fasilidade privada

(N=2)

Total

(N=75)

n % n % n % n % n %

Jestaun PPH 4 66.7 5 62.5 28 47.5 2 100 39 52.0

Jestaun shock 4 66.7 5 62.5 26 44.1 2 100 37 49.3

Jestaun ativu ba partu etapa terseiru

4 66.7 5 62.5 39 66.1 2 100 50 66.7

Induksaun partu 5 83.3 4 50.0 25 42.4 2 100 36 48.0

Administrasaun magnesium sulfate

6 100 8 100 46 78.0 2 100 62 82.7

Kontaktu imediata kuidadu kulit-ba-kulit ba bebé foin moris, kontrolu manas

4 66.7 4 50.0 23 39.0 2 100 33 44.0

Resuscitation of asphyxiated neonates with bag and maskResusitasaun neonates asfiksia ho bomba maskra

5 83.3 7 87.5 39 66.1 2 100 53 70.7

Kuidadu inan Kanguru 2 33.3 3 37.5 12 20.3 2 100 19 25.3

Aneksu 7 figura 2: Servisu MNCH baziku ne’ebé oferese husi fasilidade CHC no CSI sira (N= 67)

Page 161: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 139

Matadalan, Protokolu No/Ou Manual Kna’ar

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Fasilidade privada

(N=2)

Total

(N=75)

n % n % n % n % n %

Kuidadu Antenatal 6 100 6 75.0 39 66.1 2 100 53 70.7

Prevensaun transamisaun HIV (PMTCT) husi inan-ba-oan (doze ba inan no bebé foin moris)

4 66.7 3 37.5 19 32.2 2 100 28 37.3

Prevensaun Infesaun (IP) ba HIV/SIDA (prekausenariu universal, fase liman)

5 83.3 7 87.5 47 79.7 2 100 61 81.3

Aspirasaun Vakum Manual (kuidadu pós abortu

4 66.7 5 62.5 24 40.7 1 50.0 34 45.3

Planeamentu família 6 100 7 87.5 52 88.1 2 100. 67 89.3

Aneksu 8: Tabela relasiona ho rekursu umanu

Aneksu 8 Tabela 1: Persentajen husi fasilidade hotu ne’ebé avaliadu ho staff disponibel 24 oras loron ida (N=73)*

Kategoria Staff

Segunda-Sesta

Loron

(%)

Segunda-Sesta

Kalan

(%)

Sábadu-Domingu

Loron

(%)

Sábadu-Domingu

Kalan

(%)

On duty

On Call NA On

dutyOn Call NA On

dutyOn Call NA On

dutyOn Call NA

Parteira 72 0 1 26 44 3 26 44 3 25 44 4

Obstetriku/Gynecologista 5 0 68 0 5 68 1 4 68 0 5 68

Médiku Jeral (GPs) 66 1 6 19 41 13 20 40 13 19 39 15

Enfermeiru 34 2 37 7 25 41 8 25 40 6 26 41

Anestesiolojista (MD) 2 0 71 1 1 71 1 1 71 1 1 71

Enfermeiru anestesiolojista 7 0 66 1 4 68 1 4 68 0 5 68

Neonatolojista 0 0 73 0 0 73 0 0 73 0 0 73

Paediatra 5 0 68 0 5 68 0 5 68 0 5 68

Tékniku laboratoriu 48 5 20 3 14 66 5 15 53 14 3 56

* Fasilidade privada la inklui.

Page 162: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

140 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Ane

ksu

8 Ta

bela

2: N

úmer

u os

pita

l sira

ne’

ebé

ofer

ese

sina

l fun

saun

Em

ON

C ka

da p

rofe

ssio

nal s

aúde

(N=6

)

Kat

egor

ia P

rofe

ssio

nal

me

ru

Fasi

lid

ade

Iha

Ai m

oruk

par

ente

ral

Pros

edim

entu

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

nti-

Kon

vuls

an

Has

ai

Plas

enta

M

anua

l

Mva

Or

Asp

irasa

un

Elek

trik

a

Vaku

um

Extr

aksa

unPa

rtu

Ho

Fors

ep

Resu

sita

saun

Be

bé F

oin

Mor

is

Part

u Ce

saria

naTr

ansf

uzau

n Ra

n Ba

Inan

Tran

sfuz

aun

Ran

Ba

Bebé

Foi

n M

oris

nn

nn

nn

Nn

nn

n

Parte

ira6

66

66

53

06

06

1

Obs

tetri

ku/G

ynec

olog

ista

53

33

55

54

35

30

Méd

iku

Jera

l (G

Ps)

43

32

22

10

30

21

Enfe

rmei

ru0

Anes

tesio

lojis

ta (M

D)

21

21

00

00

10

20

Enfe

rmei

ru

anes

tesio

lojis

ta6

44

30

00

03

05

0

Neo

nato

lojis

ta0

Paed

iatra

52

01

00

00

50

03

Tékn

iku

labo

rato

riu6

00

00

00

00

01

0

Page 163: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 141

Ane

ksu

8 Ta

bela

3:

Núm

eru

CSI s

ira n

e’eb

é of

eres

e si

nal f

unsa

un E

mO

NC

kada

pro

fess

iona

l saú

de (N

=8)

Kat

egor

ia

Prof

essi

onal

N

úmer

u Fa

silid

ade

Iha

Ai m

oruk

par

ente

ral

Pros

edim

entu

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

nti-

Kon

vuls

an

Has

ai

Plas

enta

M

anua

l

Mva

Or

Asp

irasa

un

Elek

trik

a

Vaku

um

Extr

aksa

un

Part

u H

o Fo

rsep

Resu

sita

saun

Be

bé F

oin

Mor

is

Part

u Ce

saria

naTr

ansf

uzau

n Ra

n Ba

Inan

Tran

sfuz

aun

Ran

Ba

Bebé

Foi

n M

oris

nn

nn

nn

nn

nn

n

Parte

ira8

88

68

62

08

Obs

tetri

ku/

Gyn

ecol

ogist

a0

Méd

iku

Jera

l (G

Ps)

87

42

31

10

5

Enfe

rmei

ru2

21

10

00

01

Anes

tesio

lojis

ta

(MD

)0

Enfe

rmei

ru

anes

tesio

lojis

ta0

Neo

nato

lojis

ta0

Paed

iatra

0

Tékn

iku

labo

rato

riu8

00

00

00

00

Page 164: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

142 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Ane

ksu

8 Ta

bela

4:

Núm

eru

CHC

sira

ne’

ebé

ofer

ese

sina

l fun

saun

Em

ON

C ka

da p

rofe

ssio

nal s

aúde

(N=5

9)

Kate

goria

Pr

ofes

siona

l

Núm

eru

Fasil

idad

e Ih

a

Ai m

oruk

Par

ente

ral

Pros

edim

entu

Ant

ibio

tika

Oxi

tosi

nA

nti-

Kon

vuls

an

Has

ai

Plas

enta

M

anua

l

Mva

Or

Asp

irasa

un

Elek

trik

a

Vaku

um

Extr

aksa

unPa

rtu

Ho

Fors

ep

Resu

sita

saun

Be

bé F

oin

Mor

is

Part

u Ce

saria

naTr

ansf

uzau

n Ra

n Ba

Inan

Tran

sfuz

aun

Ran

Ba B

ebé

Foin

Mor

is

nn

nn

nn

Nn

nn

n

Parte

ira58

4354

2237

191

044

Obs

tetri

ku/

Gyn

ecol

ogist

a0

Méd

iku

Jera

l (G

Ps)

5636

4213

100

00

32

Enfe

rmei

ru35

2419

70

00

09

Anes

tesio

lojis

ta (M

D)

0

Enfe

rmei

ru

anes

tesio

lojis

ta1

00

00

00

00

Neo

nato

lojis

ta0

Paed

iatra

0

Tékn

iku

labo

rato

riu41

00

00

00

00

Not

a 1:

Miss

ing

valu

es a

re le

ss th

an x

Fas

ilida

de si

ra n

e’eb

é m

aka

la fó

resp

osta

exk

lui h

usi k

alku

lasa

un n

e’e

Page 165: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 143

Aneksu 8 figura 1: Sinalfunsaun sira ne’ebé oferese husi diferente profisional iha hospital sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e (N=6)

Aneksu 8 figura 2: Sinalfunsaun sira ne’ebé oferese husi diferente anestesiolojista iha hospital sira ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e (N=6)

Page 166: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

144 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 8 figura 3: Empeñamentu sinal funsaun iha CSI sira husi profisional diferente médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=8)

Aneksu 8 figura 4: Empeñamentu sinal funsaun iha CHC sira husi profisional diferente médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=59)

Page 167: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 145

Ane

ksu

8 Ta

bela

5:

Núm

eru

ospi

tal s

ira n

e’eb

é fo

rnes

e se

rvis

u no

pro

sedi

men

tu e

sens

ial h

usi k

ada

profi

sion

al s

aúde

(N

=6)

Kat

efor

ia

Profi

sion

al

Núm

eru

Fasi

lidad

e Ih

a

Ate

nde

Part

u N

orm

al

Adm

inis

trai

m

oruk

U

tero

toni

ka

Subl

ingu

al,

Rekt

al, O

u Va

jinal

Forn

ese

Ane

stes

ia

Jera

l

Forn

ese

Ane

stes

ia

Rejio

nal/

Spin

al/

Epid

ural

Hal

o Pa

rtu

Posi

zaun

K

idun

(P

osis

i Bo

kong

)

Prie

nse

No

Uza

Pa

rtog

raf

Forn

ese

Kui

dadu

Im

edia

ta

Ba B

ebé

Foin

M

oris

Forn

ese

Kui

dadu

A

nten

atal

Forn

ese

Kon

selin

g Pl

anea

men

tu

Fam

ília

Forn

ese

Met

ode

Plan

emen

tu

Tem

pora

ria

Kes

i Tu

ba

nn

nn

nn

nn

nn

n

Parte

ira6

66

00

66

66

66

0

Obs

tetri

ku/

Gyn

ecol

ogist

a5

34

00

52

33

33

4

Méd

iku

Jera

l (G

Ps)

43

30

01

12

32

11

Enfe

rmei

ru0

Anes

tesio

lojis

ta

(MD

)2

00

22

00

00

00

0

Enfe

rmei

ru

anes

tesio

lojis

ta6

01

55

00

20

00

0

Neo

nato

lojis

ta0

Paed

iatra

50

00

00

05

00

00

Tékn

iku

labo

rato

riu6

00

00

00

00

00

0

Page 168: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

146 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Ane

ksu

8 Ta

bela

6:

Núm

eru

CSI s

ira n

e’eb

é fo

rnes

e se

rvis

u no

pro

sedi

men

tu e

sens

ial h

usi k

ada

profi

sion

al s

aúde

(N=8

)

Kat

efor

ia

Profi

sion

alN

úmer

u Fa

silid

ade

Iha

Ate

nde

Part

u N

orm

al

Adm

inis

tr

Ai m

oruk

U

tero

toni

ka

Subl

ingu

al,

Rekt

al, O

u Va

jinal

Forn

ese

Ane

stes

ia

Jera

l

Forn

ese

Ane

stes

ia

Rejio

nal/

Spin

al/

Epid

ural

Hal

o Pa

rtu

Posi

zaun

K

idun

(P

osis

i Bo

kong

)

Prie

nse

No

Uza

Pa

rtog

raf

Forn

ese

Kui

dadu

Im

edia

ta

Ba B

ebé

Foin

M

oris

Forn

ese

Kui

dadu

A

nten

atal

Forn

ese

Kon

selin

g Pl

anea

men

tu

Fam

ília

Forn

ese

Met

ode

Plan

emen

tu

Tem

pora

ria

Kes

i Tu

ba

nn

nn

nn

nn

nn

n

Parte

ira8

81

00

87

88

85

0

Ob

ste

trik

u/

Gyn

ecol

ogist

a0

0

Méd

iku

Jera

l (G

Ps)

85

20

01

14

64

20

Enfe

rmei

ru2

21

00

00

20

10

0

Ane

stes

iolo

jista

(M

D)

0

En

ferm

eir

u an

este

siolo

jista

0

Neo

nato

lojis

ta0

Paed

iatra

0

kn

ik

u la

bora

toriu

80

00

00

00

00

00

Page 169: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 147

Ane

ksu

8 Ta

bela

7:

Núm

eru

CHC

sira

ne’

ebé

forn

ese

serv

isu

no p

rose

dim

entu

ese

nsia

l hus

i kad

a pr

ofisi

onal

saú

de (

N=5

9)

Kat

efor

ia

Profi

sion

al

Núm

eru

Fasi

lidad

e Ih

a

Ate

nde

Part

u N

orm

al

Adm

inis

tr

Ai m

oruk

U

tero

toni

ka

Subl

ingu

al,

Rekt

al, O

u Va

jinal

Forn

ese

Ane

stes

ia

Jera

l

Forn

ese

Ane

stes

ia

Rejio

nal/

Spin

al/

Epid

ural

Hal

o Pa

rtu

Posi

zaun

K

idun

(P

osis

i Bo

kong

)

Prie

nse

No

Uza

Pa

rtog

raf

Forn

ese

Kui

dadu

Im

edia

ta

Ba B

ebé

Foin

M

oris

Forn

ese

Kui

dadu

A

nten

atal

Forn

ese

Kon

selin

g Pl

anea

men

tu

Fam

ília

Fo

rn

es

e M

et

od

e Pl

anem

entu

Te

mpo

raria

Kes

i Tu

ba

 nn

nn

nn

nn

nn

nn

Parte

ira58

5617

11

4350

5557

5838

0

Ob

ste

trik

u/

Gyn

ecol

ogist

a0

Méd

iku

Jera

l (G

Ps)

5643

141

08

1044

4439

141

Enfe

rmei

ru35

233

00

40

189

224

0

Ane

stes

iolo

jista

(M

D)

0

En

ferm

eir

u an

este

siolo

jista

10

00

00

00

00

00

Neo

nato

lojis

ta0

Paed

iatra

0

kn

ik

u la

bora

toriu

410

00

00

00

00

00

Not

a 1:

Fas

ilida

de n

e’eb

é la

forn

ese

resp

osta

exk

lui h

usi k

alku

lasa

un. V

alor

falta

(miss

ing

valu

e) m

enus

hus

i x

Page 170: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

148 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 8 figura 5: Servisu MNCH esensial ne’ebé empeña iha hospital sira husi profisional diferente (N=6)

Nota: Anestesiolojista (MD) ou enfermeiru anestesiolojista ou sira la empeña servisu esensial MNCH, exeptu servisu anestesia. Parteira inklui ona iha figura 8-7

Aneksu 8 figura 6: Empeñamentu servisu MNCH esensial iha CSI husi médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=8)

Page 171: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 149

Aneksu 8 figura 7: Empeñamentu servisu MNCH esensial ne’ebé hala’o iha CHC husi médiku jeral, parteira no enfermeiru sira (N=59)

Aneksu 9: Dadus ne’ebé suporta kuiñesimentu, treinamentu no emepeñamentu respondente sira

Aneksu 9 Tabela 1: Kuiñesimentu relasiona ho gravida, partu no kuidade partu

RespostaParteira

Doutor Sira Husi Grupu Hotu

Total

(N=81) (N=68) (N=149)

1. Kuinesimentu Focus Ba Kuidadu Antenatal

Skor media (husi 6) 4 4 4

Persentajen Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Konsulta minimu 4 71.6 67.6 69.8

• Asegura inan sira iha planu ba partu 56.8 38.2 48.3

• Prevene moras no promove saúde 93.8 91.2 92.6

• Deteta moras existente no jere komplikasaun sira 63.0 70.6 66.4

• Hanorin konaba sinal perigu sira 74.1 76.5 75.2

• Promove susu ben inan 22.2 13.2 18.1

2. Kuiñesimentu Inan Sira Rua Ida Ne’ebé Maka Iha Risku

Skor media (husi 11) 5 4 5

Page 172: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

150 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

RespostaParteira

Doutor Sira Husi Grupu Hotu

Total

(N=81) (N=68) (N=149)

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Partu Primeiru (Para 0) 30.9 22.1 26.8

• Idade nurak < 18 82.7 67.6 75.8

• Inan sira ne’ebé maka liu ona cesariana 66.7 48.5 58.4

• Inan sira ne’ebé ho partu 5 ka liu 72.8 44.1 59.7

• < tinan 2 ou>tinan 5 entre gravida 46.9 29.4 38.9

• Antes iha stillbirth 9.9 10.3 10.1

• Antes iha bebé mate 14.8 16.2 15.4

• Antes iha partu ho instrumentu 17.3 17.6 17.4

• Historia komplikasaun obstetria todan 79.0 79.4 79.2

• Inan sira badak <150 Cm 59.3 58.8 59.1

• Inan isin rua hotu hotu iha risku 34.6 38.2 36.2

3. Oinsa Ita Hatene Inan Isin Rua Ida Iha Prosesu Partu ?      

Skor media (husi 4) 3 3 3

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Kontraksaun uterine regular 95.1 89.7 92.6

• Dilatasaun servix 86.4 76.5 81.9

• Ran ho mucus sai 93.8 66.2 81.2

• Ruptura membrane/be’e manas fakar 46.9 58.8 52.3

4. What Do You Monitor When A Woman Is In Labour?

Skor media (husi 10) 8 7 8

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Batementu bebé nia fuan 98.8 91.2 95.3

• Koor likidu amniotika 82.7 52.9 69.1

• Degree of moulding 40.7 10.3 26.8

• Dilatasaun servix 96.3 86.8 91.9

• Descende bebé nia ulun 86.4 45.6 67.8

• Kontraksaun uterina 82.7 83.8 83.2

• Inan nia tensaun ran 98.8 89.7 94.6

• Taxa mortalidade materna 56.8 51.5 54.4

Page 173: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 151

RespostaParteira

Doutor Sira Husi Grupu Hotu

Total

(N=81) (N=68) (N=149)

• Temperature Inan 92.6 67.6 81.2

• Pulsu Inan 93.8 79.4 87.2

5. Kuidadu Imediata Bebé Foin Moris

Skor media (husi 7) 5 4 4

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Tempu xamada nacido nian 45.7 20.6 34.2

• Hamaran hahú kedas segundu 5 depois bebé moris 91.4 88.2 89.9

• Hamaran bebé kompletu 81.5 76.5 79.2

• Hare bebé dada iis ka lae durante hamaran 81.5 70.6 76.5

• Hasai roupa bokon 63.0 48.5 56.4

• Tau bebé kedas ba kontaktu kulit-ba-kulit 90.1 79.4 85.2

• Falun bebé nia isin 28.4 13.2 21.5

6. Aksaun Sira Ne’ebé Foti Durante Jestaun Etapa Terseira Partu

Skor media (husi 10) 7 5 6

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Check ba bebé Segundo (karik kaduak) 74.1 35.3 56.4

• Oxitosin imediata (minitu 1 to 2) 98.8 85.3 92.6

• Hasai tiha luvas primeiru antes kaer bebé nia husar 6.2 11.8 8.7

• Check pulsasaun hussar talin no habit depois pulsasun para. 29.6 26.5 28.2

• Habit no koa hussar talin 75.3 41.2 59.7

• Kontrola traksaun hussar talin 95.1 77.9 87.2

• Check karik plasenta ho nia membrane sira ne’e kompletu ka lae 84.0 76.5 80.5

• Masajen uterus 90.1 73.5 82.6

• Akonsella inan kobana fó susu 37.0 23.5 30.9

• Monitoriza sinal vital husi inan no bebé 64.2 41.2 53.7

7. Saida Maka Tenki Hare Wainhira Inan Ida Hetan Hemorajia Makas Depois Bebé Moris

Skor media (husi 7) 5 4 4

Page 174: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

152 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

RespostaParteira

Doutor Sira Husi Grupu Hotu

Total

(N=81) (N=68) (N=149)

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Sinal shock 93.8 97.1 95.3

• Montante ran ne’ebé fakar 64.2 61.8 63.1

• Sinal anaemia 75.3 82.4 78.5

• Karnek iha traktus jenetalia 59.3 42.6 51.7

• Uterus iha kontraksaun ka lae 70.4 45.6 59.1

• Produtu restu (ran maten) ou plasenta restu 77.8 57.4 68.5

• Vesika urinaria nakonu 21.0 11.8 16.8

8. Suspeitu Infesaun Ou Sepsis

Skor media (husi 9) 5 5 5

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Menus movimentu (tonus muskulu la di’ak), hipertonus, floppy 40.7 54.4 47.0

• Konvulsaun 51.9 38.2 45.6

• La dun dada ii sou la dada iis 80.2 73.5 77.2

• Hipotermia (<350 C) or hipertermia(>380 C) 87.7 88.2 87.9

• Faligadu ou iritadu 32.1 44.1 37.6

• Susar dada iis (hirus matan dada an ba laran) ou dada iis lalais (RR ≥ 60) 59.3 63.2 61.1

• Jaundice klean 60.5 72.1 65.8

• Abdomen distensaun makas 8.6 8.8 8.7

• Pus iha husar talin hun 74.1 44.1 60.4

9. Kuadadu Ba Bebé Moris Ho Pezu Baixu

Skor media (husi 5) 3 3 3

Persentajen Ne’ebé Fó Resposta Espesifiku: % % %

• Asegura proteksauns manas (kulit-ba-kulit) 88.9 58.8 75.2

• Fó apoiu extra ba inan atu estabelese fó susu 91.4 94.1 92.6

• Monitoriza abilidade fó susu 72.8 79.4 75.8

• Monitoriza bebé iha primeiru 24 horas 33.3 52.9 42.3

• Asegura prevensaun infesaun 39.5 36.8 38.3

Page 175: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 153

Aneksu 9 Tabela 2 : Treinamentu, Empeñamentu no Konfidensia

Area Treinamentu No Empeñamentu

SIMU TREINAMENTU?

EMPEÑA IHA FULAN 6 IKUS?

FIAR AAN IHA EMPEÑAMENTU

SKILL?

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

% % % % % %

Hemorajia iha Gravida

Jere hemorajia iha inisia gravida 56.9 8.3 48.5 33.9 63.2 49.6

Jere hemorajia iha gravida avansada no iha partu

57.3 5.8 43.5 23.1 63.2 38.8

Jere hemorajia pós-partu 63.2 14.9 56.5 29.8 69.5 52.1

Problema Tensaun Ran Aas

Jere pre-eklamsia 57.7 8.3 43.1 33.9 59.4 47.9

Jere eklampsia 55.6 6.6 32.2 14.0 45.2 31.4

Isin Manas

Jere isin manas antes partu (amnionitis) 59.4 9.1 36.4 26.4 57.7 50.4

Jere isin manas depois partu (endometritis) 58.2 7.4 33.1 22.3 57.3 52.1

Prosedimentu ba Probelma Gravida imeediata

Hala’o Vakuum Aspirasaun Manual 51.0 5.8 24.3 10.7 36.0 13.2

Partu Normal no Partu ho Problea

Avalia posizaun fetus 68.2 14.0 77.0 59.5 81.2 69.4

Avalia progresu partu 78.7 28.9 87.4 66.1 90.8 74.4

Uza partograf koretamente no kompetemente to Etapa hat partu

77.8 27.3 82.0 38.0 84.9 41.3

Jere partu normal 77.8 28.1 91.2 75.2 93.3 81.8

Jere partu abnormal imediata (fase laten) 67.4 12.4 58.6 34.7 71.5 45.5

Jere partu abnormal partu ativu (etapa primeiru)

67.8 14.0 60.7 30.6 70.7 44.6

Page 176: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

154 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Area Treinamentu No Empeñamentu

SIMU TREINAMENTU?

EMPEÑA IHA FULAN 6 IKUS?

FIAR AAN IHA EMPEÑAMENTU

SKILL?

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

% % % % % %

Jere abnomrmal segundu etapa segundu 61.1 13.2 49.4 25.6 63.2 40.5

Jere abnormal etapa terseiru 58.6 11.6 46.9 23.1 59.8 39.7

Halo induksaun partu 61.5 11.6 54.8 35.5 66.9 36.4

Jere partu husi inan ne’ebé iha cesariana antes

31.8 5.8 19.7 12.4 26.8 16.5

Jere bebé moris normal 81.6 30.6 91.6 76.0 94.1 85.1

Hala’o partu ho vacuum 51.0 3.3 15.1 9.1 21.810.7

Hala’o partu ho forsep 31.0 2.5 5.0 3.3 9.2 6.6

Posizaun bebé abnormal

Kuiñese posizaun breech 64.4 9.9 56.9 32.2 69.5 43.0

Jere partu ho posizaun breech 57.7 4.1 46.0 17.4 54.4 14.9

Jere posizaun bebé transversal 43.9 5.0 14.6 9.9 17.6 13.2

Jere prolapsu husar talin 54.4 5.8 25.5 14.0 37.7 21.5

Kondisaun seluk ne’ebé afeta partu no fó partu

Jere malaria 52.3 7.4 26.8 14.9 42.7 43.0

Identifika problema fuan 39.3 5.0 26.8 23.1 32.2 33.1

Prosedimentu partu no fó partu

Halo amniotomia 64.0 8.3 60.3 21.5 72.8 41.3

Halo no suku episiotomia ho kabas absorbavel 71.5 19.0 77.4 46.3 86.2 66.1

Hadi’a kanek grau primeiru 75.3 19.0 86.2 52.1 90.8 70.2

Hadi’a kanek grau segundu 73.6 15.7 75.7 37.2 82.8 52.9

Hadi’a kanek grau terseiru 41.4 6.6 23.8 17.4 30.5 23.1

Page 177: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 155

Area Treinamentu No Empeñamentu

SIMU TREINAMENTU?

EMPEÑA IHA FULAN 6 IKUS?

FIAR AAN IHA EMPEÑAMENTU

SKILL?

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

% % % % % %

Hadi’a kanek iha servix 20.5 4.1 7.1 7.4 12.1 10.7

Partu komplikadu

dystocia Halo manuver ba distosia kabaas 59.0 6.6 31.8 9.1 45.6 16.5

Jere partu kaduak 59.8 5.8 43.1 13.2 61.1 17.4

Hasai pasenta manual 58.2 7.4 43.5 27.3 58.6 39.7

Halo kuretajen ou MVA produtu restu 51.9 5.0 26.8 14.0 36.8 20.7

Halo kompresaun bimanual 58.6 11.6 25.9 14.0 45.2 20.7

Halo kompresaun aorta abdominal 55.2 4.1 18.8 4.1 38.1 9.1

Kuidadu pós-partu

Halo vizita ba kuidadu pós-partu ba Loron 1, 3 & 7 (BSP) no Loron 3, 7 & Semana 6 (LISIO)

72.8 20.7 88.3 55.4 87.9 69.4

Halo konselling ba planeamentu família 73.6 13.2 92.1 71.9 91.6 77.7

Halo insersaun IUD depois partu ou abortu 56.9 3.3 33.1 2.5 42.7 5.0

Pain Management Jestaun Moras (pain)

Halo anestesia local iha perinemum 65.7 15.7 63.6 35.5 72.0 47.9

Prosedimentu ba bebé foin moris

Halo kuidadu esensial ba bebé foin moris (check pezu lolos, Vit K & tau Oxitertrasiklin pomade matan, kuiñesimentu ba sinal perigu 10))

78.2 40.5 87.9 71.1 90.0 81.8

Halo resusitasaun bebé foin moris 70.3 37.2 61.1 45.5 74.5 64.5

Seluk

Halo asesmentu inisial rapidu ba emerjensia 53.1 5.0 44.8 22.3 58.2 33.1

Page 178: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

156 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Area Treinamentu No Empeñamentu

SIMU TREINAMENTU?

EMPEÑA IHA FULAN 6 IKUS?

FIAR AAN IHA EMPEÑAMENTU

SKILL?

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

Parteira N=239

Doutor N=121

% % % % % %

Jere shock husi hemorajia 62.8 19.0 49.8 28.9 69.0 57.0

Jere shock husi sepsis 55.6 5.8 24.7 11.6 43.5 38.8

Halo resusitasaun adulto 33.9 13.2 18.8 14.0 32.6 48.8

Implementa medidas prevensaun infesaun 70.3 22.3 71.1 46.3 79.1 65.3

Rekoilla dokumentus mortalidade ida ne’ebé refleta kronolojia eventu aktual

11.7 3.3 13.4 6.6 15.9 13.2

Revé mortalidade inan 11.3 4.1 11.7 4.1 14.2 8.3

Aneksu 9 figura 1: Relata-an (self reported) konaba treinamentu ne’ebé simu relasiona ho EmONC (Parteira N=239 and Doutor N=121)

Page 179: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 157

Aneksu 9 figura 2: Relata-an konaba empeñamentu particular skill relasiona ho EmONC fulan 6 antes asesmentu (Parteira N=239 and Doutor N=121)

Page 180: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

158 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 9 figura 3: Relata-an konaba konfidente (fiar an) iha empeña skill particular relasiona ho EmONC

(Parteira N=239 and Doutor N=121)

Page 181: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 159

Aneksu 10: Infraestrutura baziku no durasaun hela

Aneksu 10 Tabela 1: Durasaun hela iha loron depois partu normal por kada tipu fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e

FasilidadePartu Normal

Mean Mode Range

Hospital Referensia 1 1 1

CSI 1 1 0-3

CHC 0.5 0 0-1

Aneksu 10 figura 1: Infraestrutura baziku disponivel iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e (N =75)

Page 182: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

160 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 11: Dadus Apoiu: ai moruk, suplai no ekipamentuAneksu 11 Tabela 1: Fonte principal ai moruk/suplai iha fasilidade hotu iha

asesmentu ne’e por kada fasilidadeProsesu Farmasia

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Klinika privada

(N=2)

Total

(N=75)

n % n % n % n % n %

Governu 6 8 59 100 0 73 97.3

Farmasia privada 0 0 0 0 1 1 1.3

NGO 0 0 0 0 1 1 1.3

Aneksu 11 Tabela 2: Armajen farmasia iha fasilidade hotu iha asesmentu ne’e por kada fasilidade

Prosesu farmasia

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Protejidu husi mahuben/masna/infestasaun 6 7 54 91.5 67 91.8

Ai moruk sira ne’ebé presiza jeleira 5 6 46 78.0 57 78.1

Nu minimu ida funsiona jeleira electrik/ga 5 8 54 91.5 67 91.8

Nu minimu ida funsionajeleira solar 4 2 18 30.5 24 32.9

Page 183: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 161

Aneksu 11 Tabela 3: Disponibilidade ai moruk kada klasse por fasilidade

Kategoria ai moruk

Hospital CSI CHC Fasilidade privada Total

(N=6) (N=8) (N=59) (N=2) (N=75)

n % n % n % n % n %

Antibiotika

Amoxicillin 6 6 50 84.7 2 64 85.3

Ampicillin 5 6 41 69.5 2 54 72.0

Cefriaxone 6 7 41 69.5 2 56 74.7

Chloramphenicol (injection) 6 3 16 27.1 1 26 34.7

Cloxacillin sodium 6 8 55 93.2 2 71 94.7

Erythromycin 6 8 58 98.3 2 74 98.7

Gentamicin (injection) 6 6 48 81.4 2 62 82.7

Metronidazole (injection) 5 5 28 47.5 2 40 53.3

Penicillin G (Benzyl) 6 7 37 62.7 1 51 68.0

Procaine benzylpenicillin (procaine penicillin G) 6 7 25 42.4 2 40 53.3

Trimethoprim/ Sulfamentoxazole 4 3 36 61.0 2 45 60.0

Tetracycline eye ointment/drops 6 8 36 61.0 2 52 69.3

Antikonvulsan

Magnesium sulfate (injection) 50% or 40% concentration

5 4 31 52.5 2 42 56.0

Magnesium sulfate (injection) 20% 3 1 4 6.8 1 9 12.0

Diazepam (injection) 6 6 40 67.8 2 54 72.0

Phenobarbitone 6 5 16 27.1 1 28 37.3

Antihipertensaun

Hydralazine 4 21 35.6 1 29 38.7

Methyldopa 6 35 59.3 1 48 64.0

Nifedipine 4 43 72.9 2 55 73.3

Oxitosin no prostaglandin

Page 184: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

162 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Kategoria ai moruk

Hospital CSI CHC Fasilidade privada Total

(N=6) (N=8) (N=59) (N=2) (N=75)

n % n % n % n % n %

Ergometrine 6 6 36 61.0 1 49 65.3

Misoprostol 6 0 2 3.4 2 10 13.3

Oxytocin 6 8 57 96.6 2 73 97.3

Ai moruk uza iha emerjensia

Adrenaline (Epinephrine) 6 100 7 87.5 40 67.8 2 100 55 73.3

Aminophylline 6 100 4 50 20 33.9 1 50 31 41.3

Atropine sulphate 6 100 2 25 14 23.7 1 50 23 30.7

Calcium gluconate 6 100 5 62.5 22 37.3 2 100 35 46.7

Digoxin 6 100 7 87.5 40 67.8 2 100 55 73.3

Ephedrine 6 100 2 25 13 22 1 50 22 29.3

Frusemide 6 100 6 75 40 67.8 2 100 54 72

Hydrocortisone 6 100 8 100 52 88.1 2 100 68 90.7

Naloxone Hydrochloride 6 100 0 0 1 1.7 1 50 8 10.7

Promethazine Hydrochloride 4 66.7 7 87.5 49 83.1 2 100 62 82.7

Anestetika

Halothane 6 0 0 0.0 1 7 9.3

Ketamine 6 0 2 3.4 1 9 12.0

Lignocaine/Lidocaine 2% or 1% 5 7 47 79.7 2 61 81.3

Spinal Anesthetic 5 0 1 1.7 1 7 9.3

Analgesika

Morphine 5 0 1 1.7 1 7 9.3

Paracetamol 6 7 56 94.9 2 71 94.7

Tramadol 6 7 50 84.7 2 65 86.7

Tokolitika

Salbutamol 6 8 58 98.3 2 74 98.7

Steroid

Dexamethasone 6 8 53 89.8 2 69 92.0

Page 185: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 163

Kategoria ai moruk

Hospital CSI CHC Fasilidade privada Total

(N=6) (N=8) (N=59) (N=2) (N=75)

n % n % n % n % n %

Prednisolone 6 8 59 100.0 2 75 100.0

IV Fluid

Plasma expanders 1 1 1 1.7 0 3 4.0

Dextran 3 0 9 15.3 2 14 18.7

Glucose 5% 6 6 49 83.1 2 63 84.0

Glucose 10% 6 6 28 47.5 1 41 54.7

Glucose 40% or 50% 4 0 3 5.1 1 8 10.7

Normal saline 3 5 43 72.9 2 53 70.7

Ringer’s lactate 6 8 58 98.3 2 74 98.7

Antimalaria

Chloroquine 5 8 48 81.4 2 63 84.0

Artemisium–based combination therapy (ACT)

5 7 50 84.7 2 64 85.3

Antiretroviral (ARVs)

Nevirapine (for mother) 3 0 0 0.0 1 4 5.3

Nevirapine (for newborn) 3 0 0 0.0 1 4 5.3

Post-HIV exposure prophylactic treatment 3 0 0 0.0 0 3 4.0

Combined ARVs for mother 3 0 0 0.0 1 4 5.3

Combined ARVs for newborn 3 0 0 0.0 1 4 5.3

Kontraseptivu

Combined oral contraceptives 5 8 54 91.5 1 68 90.7

Progestogen only pill 3 8 55 93.2 1 67 89.3

Implants 4 8 50 84.7 0 62 82.7

3-monthly injectables 4 7 56 94.9 1 68 90.7

Intrauterine devices (IUDs) 3 8 48 81.4 1 60 80.0

Male condoms 4 8 44 74.6 1 57 76.0

Ai moruk seluk no suplai

Vitamin K (for newborn) 5 4 31 52.5 2 42 56.0

Page 186: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

164 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Kategoria ai moruk

Hospital CSI CHC Fasilidade privada Total

(N=6) (N=8) (N=59) (N=2) (N=75)

n % n % n % n % n %

Nystatin (oral) (for newborn) 6 6 48 81.4 2 62 82.7

Oral rehydration solution 5 2 21 35.6 2 30 40.0

Gentian violet paint 4 4 27 45.8 0 35 46.7

Ferrous sulfate or fumarate 6 7 46 78.0 2 61 81.3

Folic acid 6 6 53 89.8 2 67 89.3

Heparin 4 0 0 0.0 1 5 6.7

Sodium citrate 2 0 5 8.5 0 7 9.3

Tetanus toxoid vaccine 5 8 56 94.9 2 71 94.7

Anti-Rho (D) immune globulin 1 0 0 0.0 0 1 1.3

Aneksu 11 Tabela 4: Disponibilidade item baziku selesionadu ba apoiu kuidadu materna

Item espesializadu ne’ebé nia suplai menus

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Filled O2cylinder with carrier and key 6 100.0 8 100.0 34 57.6 48 65.8

Ultrasound/Doppler 6 100.0 2 25.0 2 3.4 10 13.7

Refrigerator 5 83.3 6 75.0 54 91.5 65 89.0

Blood pressure apparatus (mercury) 6 100.0 6 75.0 42 71.2 54 74.0

Stethoscope 5 83.3 8 100.0 57 96.6 70 95.9

Foetal stethoscope 6 100.0 5 62.5 37 62.7 48 65.8

Clinical thermometer 6 100.0 7 87.5 52 88.1 65 89.0

Syringes 6 100.0 8 100.0 58 98.3 72 98.6

Absorbable suture materials 5 83.3 8 100.0 50 84.7 63 86.3

Infusion set 6 100.0 8 100.0 57 96.6 71 97.3

IV Infusion stand(s) 6 100.0 8 100.0 59 100.0 73 100.0

Urinary catheters 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

IV cannulae 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

Infusion set for neonate 5 83.3 1 12.5 11 18.6 17 23.3

Adult ventilator bag and mask 6 100.0 5 62.5 29 49.2 40 54.8

Page 187: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 165

Item espesializadu ne’ebé nia suplai menus

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Mouth gag 2 33.3 3 37.5 18 30.5 23 31.5

Wheelchair 6 100.0 7 87.5 40 67.8 53 72.6

Stretcher with trolley 6 100.0 6 75.0 37 62.7 49 67.1

Examination table 6 100.0 8 100.0 54 91.5 68 93.2

Labour/delivery table 6 100.0 8 100.0 58 98.3 72 98.6

Watch /clock with second hand easily seen 6 100.0 7 87.5 43 72.9 56 76.7

Measuring tape 6 100.0 8 100.0 51 86.4 65 89.0

Nasogastric tubing for O2 administration 6 100.0 7 87.5 36 61.0 49 67.1

Blood sugar testing sticks and glucometer 2 33.3 1 12.5 2 3.4 5 6.8

Urine dip stick for protein test 4 66.7 3 37.5 5 8.5 12 16.4

Pulse oximeter 5 83.3 0 0.0 1 1.7 6 8.2

Instrument trolley 6 100.0 8 100.0 53 89.8 67 91.8

Instrument tray 5 83.3 5 62.5 39 66.1 49 67.1

Kama 6 100.0 8 100.0 55 93.2 69 94.5

Hena 6 100.0 6 75.0 44 74.6 56 76.7

Blanket ba tempu malirin 6 100.0 5 62.5 4 6.8 15 20.5

Page 188: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

166 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 11 figura 1: Disponibilidade instrument/ekipamentu atu apoia partu por kada tipu fasilidade (N=73)

Aneksu figura 12-16 hatudu katak instrument/ekipamentu ba apoia episiotomia iha konsidaun di’ak. Hospital no CSI hotu kuaze iha hotu ekipamentu sira ne’e. CSI ida laiha forsep arteria. CHC hotu hotu iha nafuder (ekipamentu habit daun) no speculum ajinal. Forsep sponge la disponivel 27.1% fasilidade, ekipamentu sira seluk disponivel iha liu 89% fasilidade.

Aneksu 11 figura 2: Disponibilidade instrument/ekipamentu atu apoia episiotomia por kada fasilidade (N=73)

Page 189: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 167

Aneksu 11 Tabela 5: Evakuasaun uterine no ekipamentru jinekolojia iha kada fasilidade

Items in short suplai

Hospitals

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Total

(N=73)

n % n % n % n %

Evaluasaun Uterina

Sepkulum Vajinal, (Sims) 6 100.0 8 100.0 18 30.5 32 43.8

Spekulum Cusco’s 6 100.0 8 100.0 57 96.6 71 97.3

Forsep Sponge 6 100.0 7 87.5 44 74.6 57 78.1

Forsep Volsullum 6 100.0 7 87.5 32 54.2 45 61.6

Dissecting forceps, serrated jaws 5 83.3 5 62.5 34 57.6 44 60.3

Klip Towel 6 100.0 3 37.5 13 22.0 22 30.1

Forsep Ovum 6 100.0 8 100.0 53 89.8 67 91.8

Forsep Uterina 5 83.3 8 100.0 37 62.7 50 68.5

Dilatador Uterine 6 100.0 4 50.0 7 11.9 17 23.3

Kuret uterine kroak 6 100.0 7 87.5 9 15.3 22 30.1

Kuret uterine la kroak 6 100.0 4 50.0 8 13.6 18 24.7

Sonde Uterina 6 100.0 8 100.0 53 89.8 67 91.8

Ekipamentu Jinekolojia

Sepkulum Vajinal, Sims 6 100.0 8 100.0 19 32.2 33 45.2

Sepkulum Vajinal, Cusco, medida virjin 6 100.0 5 62.5 29 49.2 40 54.8

Sepkulum Vajinal, Cusco medida adultu 6 100.0 8 100.0 57 96.6 71 97.3

Uterine sound 6 100.0 8 100.0 51 86.4 65 89.0

Forsep Volsullum 6 100.0 7 87.5 38 64.4 51 69.9

Tizoura, straight 6 100.0 8 100.0 47 79.7 61 83.6

Page 190: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

168 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 11 figura 3: Fasilidade sira ho sala operasaun (OT) (N=8)

Aneksu 11 Tabela 6: Item sira ne’ebé ninia suplai menus iha sala operasaun iha inklui iha asesmentu ne’e

Item Sira Ne’ebé Nia Suplai Menus

Hospital

(N=6)

N %

Meja operasaun 6 100.0

Ahi Adjustavel 5 83.3

Pakote Laparotomia ,Pakote LSCS ba sirurjia 6 100.0

Page 191: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 169

Aneksu 11 figura 4: Tipu autoklaf utiliza iha fasilidade diferente iha asesmentu ne’e (N=73)

Page 192: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

170 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 12 Tabela 1: Karakteristika no outcome inan sira ne’ebé sira nia partu cesariana revé

N= 21 %

Idade (tinan)

<20 1 4.8

20-24 6 28.6

25-29 7 33.3

30-34 5 23.8

35-39 2 9.5

>40 0 0.0

Idade media (tinan) 27

Paridade

0 4 19.0

1 5 23.8

2-3 7 33.3

4-5 1 4.8

> 6 4 19.0

Media paridade 2

Kondisaun Inan

Moris 21 100.0

Mate 0 0.0

Laiha informasaun 0 0.0*Kazusira ne’ebé exklui ba sira ne’ebé laiha informasaun konaba idade ou paridade

Aneksu 12: Dadus apoiu estudu kazu

Page 193: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 171

Aneksu 12 Tabela 2: Distribuisuan mortalidade inan ne’ebé revé tuir criteria selesionadu*

N= 32 ??

Idade Inan1

<20 1

20-24 2

25-29 4

30-34 1

35-39 2

Mean age (in years) 28

Fatin partu

Iha uma 1

iha hospital 8

Laiha informasaun 1

Tipu partu

LA aplikavel 2

Vajinal 2

Ajuda ho vacuum extractor ou forsep 1

Cesariana 5

Kondisaun neonatu

La aplikabvel 2

Bebé moris normal 4

Bebé moris ho distress 1

Mate 3

*Idade, fatin, númeru partu, tipu partu no kondisaun bebé foin mori Númeru s <10 relata hanesan númeru absoluta deit

Page 194: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

172 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 12 Tabela 3: Mortalidade ne’ebé revé relasiona ho tipu fasilidade, referral no faktor mate*

N= ??

Klasifikasaun EmONC

EmONC Komprehensivu 6

Refere husi:

La refere 5

CHC 3

Hospital privada/klinika privada 1

Laiha informasaun 1

Faktor sira kontribui ba mate

Atrazu to’o iha fasilidade 3

Atrazu iha transfere ba nivel kuidaud apropriadu 2

Atrazu tanba falta suplai 2

Atrazu tanba ausensia ou lentu rekursu humanau 3

Atrazu iha halo diagnose koretu 2* Number less than 10 reported as absolute numbers only

Page 195: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 173

Aneksu 12: Dadus apoiu revé partograf

Aneksu 12 figura 1: Amostra husi partograf modifikadu WHO ne’ebé utiliza iha revé kazu sira ne’e hotu

Page 196: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

174 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Uza partograf

Partograf tenki utiliza ba partu hotu hotu hamutuk ho protokolu jestaun partu. Maibé, husi 75 fasilidade ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, hospital hotu (n=6) no hospital privada (n=2) relata sira uza partiograf. CSI 2 no CHC 10 (19%) relata la uza partograf no so 55% fasilidade deit maka iha protokolu ba jestaun partu (tabela 10-1). Iha fasilidade sira ne’e, sinal funsaun, hanesan partu asistidu, hala’o. Kazu sira ne’e tenki monitoriza utiliza partograf, no hatudu oinsa halo desizaun wainhira feto ida la hatudu progresu iha prosesu partu. Razaun principal ne’ebé mak fó hodi la uza partograf maka “laiha formatu partograf disponivel”.

Kualidade Partograf Ne’ebé Kompleta

1.Disponibilidade partograf ba assessmentu

Iha fasilidade 75 ne’ebé inklui iha asesmentu ne’e, laos fasilidade hotu ne’ebé revé iha partograf 3, no iha kazu 14 maka exklui tanba laiha informasaun ou falla iha dokumentasaun informasaun vital iha partograf (hare 10-2 no 10-4). Iha total, hala’o estudu kazu 180 partograf; 18 iha hospital 6, 17 iha CSI 8 no 139 iha CHC 59 no 6 iha hospital privada 2 (tabela 10-1 no 10-2).

2. Frekuensia dokumentasaun durante partu

Tabela 10-2 no 10-3 demonstra importansia standar sira ne’e, ba dokumenta observasaun durante partu, ne para hodi jere partu ho lolos. Halo anilize hotu ba batementu fetun nia fuan, temperatura, tensaun ran, pulsu, kontraksaun, delatasaun servix no desende bebé nia ulun tuir númeru horas ne’ebé inan sira iha prosesu partu. Kada pergunta sira halo ho fraze hanesan, por exemplu, “Dala hira maka halo check ba inan sira nia temperature no dokumenta entre admisaun no partu?”

Aneksu 13 Tabela 1: Uza partograf no protokolu jestaun por kada tipu fasilidade

Hospital

(N=6)

CSI

(N=8)

CHC

(N=59)

Privada

(N=2)

Total

(N=75)

n % n % n % n % n %

Fasilidade uza partograf 6 6 49 83 2 62 81

Protokolu jestaun partu ne’ebé uza hela 3 6 30 51 2 41 55

Page 197: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 175

Aneksu 13 Tabela 2: Partograf tuir horas entre examinasaun primeiru no partu por kada tipu fasilidade

Horas entre examinisaun primeiru no

partu

Inan ho partograf iha

hopsital

(N=18)

Inan ho partograf iha

CSI

(N=17)

Inan ho partograf iha

CHC

(N=139)

Inan ho partograf iha

fasilidade privada

(N=6)

Fasilidade hotu

(N=180)

n % n % n % n % n %

0-2 3 16.7 4 23.5 25 18.0 2 33.3 34 18.9

3-5 8 44.4 12 70.6 58 41.7 3 50.0 81 45.0

6-8 6 33.3 1 5.9 38 27.3 1 16.7 46 25.6

9+ 0 0.0 0 0.0 5 3.6 0 0.0 5 2.8

No information 1 5.6 0 0.0 13 9.4 0 0.0 14 7.8

Númeru horas iha prosesu partu tuir tipu fasilidade: Tabela 10-2 hatudu katak iha total, 45% feto/inan sira nia prosesu partu menus husi horas 6; 44.4% inan sira iha hospital, 70.6% iha CSI no 57% iha CHC no 3 husi 6 iha fasilidade privada sira. 3.6% inan nia prosesu partu kleur liu horas 9 nia laran; ida ne’e akontese iha CHC ida, ida ne’e reforsa tan evidensia katak prosesu partu kleur liu iha centru saúde sira kompara ho fasilidade sira seluk.

Temperatura: Temperatura inan sira nian tenki sukat kada horas 2. Liu metade inan sira (59.7%) sira nia temperatura ema sukat liu dala rua, ne’ebé maka enkoraja tebes atu hare. Kazu 18 (10.8%) sira nia temperatura ema la sukat, nein dala ida, irrespektiva ho númeru horas ne’ebé sira iha prosesu partu iha fasilidade (tabela 10-3 ba temperatura no subsekuente mediasaun sira hotu)

Tensaun ran: Instrusaun partograf rekomenda katak tenki sukat inan sira nia tensaun ran kada horas 4. Kuaze hotu hotu, sukat tensaun ran halo regularmente. 116 (69.9%) sira nia tensaun ran ema sukat liu dala rua. Iha kazu ida maka tensaun ran la sukat no kazu 49 (29.5%) sira nia tensaun ran ema sukat dala ida (tabela 10-3).

Page 198: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

176 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Aneksu 13 Tabela 3: Númeru inan ho partograf and tempu mediasaun xavi ne’ebé halo no dokumenta por horas entre examinasaun primeiru no partu

Horas entre primeiru examinasaun no partu0-2

(N=34)3-5

(N=81)6-8

(N=46)9+

(N=5)Total

(N=166)n % n % n % n % n %

Temperatura (standar)

0 4 11.8 11 13.6 3 6.5 0 0.0 18 10.81 19 55.9 24 29.6 6 13.0 0 0.0 49 29.52 11 32.4 36 44.4 28 60.9 1 20.0 76 45.8

3+ 0 0.0 10 12.3 9 19.6 4 80.0 23 13.9

Tensaun Ran (standar)

0 0 0.0 0 0.0 1 2.2 0 0.0 1 0.61 19 55.9 26 32.1 4 8.7 0 0.0 49 29.52 13 38.2 44 54.3 32 69.6 1 20.0 90 54.2

3+ 2 5.9 11 13.6 9 19.6 4 80.0 26 15.7

Pulsu inan nian (standar)

0 1 2.9 3 3.7 2 4.3 0 0.0 6 3.61 11 32.4 6 7.4 1 2.2 0 0.0 18 10.82 6 17.6 8 9.9 1 2.2 1 20.0 16 9.63 5 14.7 4 4.9 0 0.0 0 0.0 9 5.4

4+ 11 32.4 60 74.1 42 91.3 4 80.0 117 70.5

Fetus nia fuan observa ka lae? (Standard)

Yes 34 100.0 78 96.3 46 100.0 5 100.0 163 98.2

Kontraksaun avalia ka lae? (standar)

Yes 34 100.0 81 100.0 45 97.8 5 100.0 165 99.4

Examinasaun vajinal (standar)

0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.01 7 20.6 3 3.7 1 2.2 0 0.0 11 6.62 26 76.5 60 74.1 6 13.0 0 0.0 92 55.4

3+ 1 2.9 18 22.2 39 84.8 5 100.0 63 38.0

Page 199: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 177

Pulsu inan nian:Pulsu inan nian tenki sukat kada minute 30. So inan nain 6 (3.6%) ne’e maka sira nia pulsu ema la sukat no tuir mai 18 kazu (10.8%) maka sira nia pulsu ema sukat dala ida durante partu. Kuandu inan ida kleur liu iha prosesu partu, probavelmente sira nia pulsu hetan sukat menus.

Batementu fetus nia fuan: Batementu fetus nia fuan tenki dokumenta kada meia hora. Kuaze inan sira hotu (98.2%) sira nia fetus nia batementu fuan ema monitoriza. Ida ne’e presiza hakerek iha kontektu bebé mate iha kabun laran (stillbirths) ho partu vajinal spentaneu (SVDs) lao ka husik hela liu liña alerta – hare tabela 10-5

Kontraksaun: Kontraksaun tenki monitoriza kada meia hora. Kuaze inan sira hotu (99.4%) sira nia kontraksaun monitorizadu durante partu. Ida ne’e kontinua durante prosesu partu. Kontraksaun, hamutuk ho dilatasaun sevix no desende bebé nia ulun ne’e kritiku tebes para hare progresu partu no detekta devisaun ruma husi normal, hodi prevene partu prolongada/partu obstrusaun. Enkoraja tebes atu hare Timor-Leste halo di’ak iha parte ida ne’e, iha ne’ebé utiliza partograf.

Examinasaun vajinal hodi hare dilatasaun servix: Rekomendasaun katak examinasaun vajinal tenki hala’o nu minimu kada horas 4 dala ida durante etapa priemeiru partu. Dadus iha tabela 10-3 hatudu katak inan sira hotu hetan examinasaun vajinal durante partu. Inan nain 6 (6.6%) hetan examinasaun vajinal dala ida antes partu. Maibé iha total, examinasaun vajinal hala’o regularmente.

Tabela 10-4 hatudu katak, 180 inan sira ne’ebé progresu partu bele avalia uza partograf, 76.5% partu luir duni ou ses husi liña alerta, 19.9% partu iha entre liña alerta no liña aksaun, ida ne’ebé maka konsidera zona referral ou transfere, no 3.6% partu liu husi liña aksaun. Kuandu kompara hospital no centru saúde sira, 82.4% inan sira iha hospital partu iha eskerda liña alerta, kompara ho 72.2% iha centru saúde sira (variasaun 10%).

Aneksu 13 Tabela 4: Asesmentu partograf por progresaun partu no augmentasaun por tipu fasilidade

Partu no augmentasaun

Hospital CSI CHC Privada Total

(N=18) (N=17) (N=139) (N=6) (N=180)

n % n % n % n % n %

Dilatasaun primeiru no marka koretamente iha liña alerta

17 94.4 17 100.0 126 90.6 6 100.0 166 92.2

Entre sira ne’ebé marka koretamente, partu

Iha los ou eskerda liña alerta 14 82.4 17 100.0 91 72.2 5 83.3 127 76.5

Entre alerta no liña aksaun 3 17.6 0 0.0 30 23.8 0 0.0 33 19.9

Los ou liu liña aksaun 0 0.0 0 0.0 5 4.0 1 16.7 6 3.6

Uza augmentasaun 1 5.6 0 0.0 6 4.3 0 0.0 7 5.0

Page 200: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

178 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Partu no augmentasaun

Hospital CSI CHC Privada Total

(N=18) (N=17) (N=139) (N=6) (N=180)

n % n % n % n % n %

Entre sira ne’ebé uza augmentasaun

Uza iha liña alerta 1 0 1 0 2

Uza entre liña alerta no liña aksaun 0 0 3 0 3

Uza los ou liu liña aksaun 0 0 2 0 2

Partu entre liña alerta no liña aksaun, no liu husi liña aksaun, aas liu ituan iha centru saúde sira (4-6%). Aumento ida ne’e normalmente la rekomenda in centru saúde sira no perigu, anaunser iha neba iha resera ba cesariana. Mas iha kazu 6. Maibé, iha kazu 5 iha CHC sira, iha ne’ebé aumento utiliza ho sein iha reserva seksio-cesarianana.

Tabela 10-5 hatudu tipu partu no rezultadu partu, bazeia ba progresaun partu iha partograf. Husi inan 158, 119 (95.2%) hetan SVD, no 93.7% husi partu sira ne’e durante etapa ativu normal (lolos ou eskerda husi liña alerta). Iha neba laiha seksio cesariana ou partu asistidu entre kazu sira iha estudu kazu ne’e mesmu iha 39 kazu bele monu entre liña alerta no liña aksaun ou liu hisu liña aksaun. Iha kazu ida bebé mate iha kabun laran (stillbirth) (<1%) entre inan 166 ne’ebé iha partograf. Bebé ida stillbirth ne’e partu ida etapa ativu normal (lolos ou eskerda husi liña alerta). Inan nain 7 (4.2%) ne’ebé sira nia partograf hetan asesmentu simu aumento, iha ne’ebé nain 2 (1.6%) partu tuir los ou eskerda husi liña alerta, tolu partu entre liña alerta no liña aksaun no nain 2 partu los ou liu liña aksaun. Normalmente ida ne’e la rekomenda atu maintein partu antes atinji liña aksaun, anaunser iha patolojia ruma maka halo deviasaun husi protokolu nesesariu.

Page 201: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 179

Aneksu 13 Tabela 5: Partograph by progress of labour, delivery type and foetal outcome distribution in all facilities

Komponente jestaun

Bazeia ba partograf, inan ne’ebé partu

Durnte fase ativu normal (pas

los ou eskerda liña alerta)

Entre liña alerta no liña

aksaunPas los ou liu liña aksaun Total

(N=127) (N=33) (N=6) (N=166)

n % n % n % n %

Tipu partu

Casarina 0 - 0 - 0 - 0 -

Vakuum extraksaun 0 - 0 - 0 - 0 -

SVD 119 93.7 33 100.0 6 100.0 158 95.2

Laiha informasaun 8 6.3 0 0.0 0 0.0 8 4.8

Total kazu 127 100.0 33 100.0 6 100.0 166 100.0

Partu augmentadu 2 1.6 3 9.1 2 33.3 7 4.2

Outcome ba bebé

Bebé moris 124 97.6 32 97.0 6 100.0 162 97.6

Bebé moris distress 1 0.8 1 3.0 0 0.0 2 1.2

Stillbirth(Bebé mate iha kabun laran) 1 0.8 0 0.0 0 0.0 1 0.6

Laiha informasaun 1 0.8 0 0.0 0 0.0 1 0.6

Total kazu 127 100.0 33 100.0 6 100.0 166 100.0

Page 202: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

180 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 203: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 181

13. REFERENCIATimor Leste Population and Housing Censuses 2010; Maternal Mortality Monograph. National Statistics Directorate (NSD)

UN estimate 2013

National Statistics Directorate and ICF Macro. Timor-Leste Demographic and Health Survey 2009-10. Dili, 2010.

https://www.mof.gov.tl/timor-leste-the-millennium-development-goals-report-2014/?lang=en

General Directorate of Statistic. Population and Housing Census 2015: Preliminary Results. 2015.

Eighty percent of health centers were badly damaged during the independence struggle.

WHO et al. 2015. Trends in maternal mortality: 1990 to 2015 Estimates by WHO, UNICEF, UNFPA, The World Bank and the United Nations Population Division. National Statistics Directorate and UNFPA 2011. Timor-Leste 2010 Population and Housing Census.

National Statistics Directorate and UNFPA 2012. Analytical Report on Mortality. Volume 6. Timor-Leste 2010 Population and Housing Census.

National Statistics Directorate and ICF Macro 2010. Timor-Leste Demographic and Health Survey 2009-10.

State of the World’s Midwifery Report 2014

HMIS 2015. Table 4 Data for January-September 2015.

National strategy on Reproductive, Maternal, Newborn, Child and Adolescent Health, 2015-2019; MOH

WHO, UNFPA, UNICEF and AMDD., Monitoring emergency obstetric care: A handbook, WHO, 2009

Lancert Global Health 2014; 2:e323-33 Global causes of maternal death: a WHO systematic analysis

WHO/UNICEF/UNFPA (2008) The Indicators for Monitoring the Availability and Use of Obstetric Services:

According to a MMR of 270 per 100,000 live births - WHO et’al 2015 trends in maternal mortality estimates 1990 - 2015

Direct quote from AMDD Guidelines, p. 49

The Indicators for Monitoring the Availability and Use of Obstetric Services: A Handbook

UNICEF, UNFPA, WHO, 1997 p 26 [5]

Page 204: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

182 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 205: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 183

14. AGRADESIMENTUAvaliasaun Kuidadu Emerjensia Obstetrika no Bebe Foin Moris (EmONC) halao husi Ministerio Saúde ho suporta tekniku husi UNFPA no input husi core group ne’ebé kompostu husi tekniku sira. Ami hakarak hato’o ami nia obrigado ba Instituisaun no ema hotu nia suporta ba sira nia komitmentu no koperasaun hodi kompleta asesmentu ne’e.

Ami nia gratidaun ba:

• Primeiru no prinsipal ba S.E. Dra. Maria do Ceu Sarmento Pina da Costa, Ministra da Saúde no Dra. Odete da Silva Viegas, Diretor Jeral ba Prestasaun Servisu ne’ebé fó sira nia lideransa.

• Dr. Vincent Fauveau, Dr. Mao Bunsoth, Ms. Jenny Middleton ba sira nia asistensia no gia iha dezeña, treinamentu ba ekipa koleksaun dadus, data prosesu, analize, interpretasaun no hakerek relatoriu.

• Lideransa Ministerio Saúde ne’ebé permite ona avaliasaun ne’e no hatudu sira nia Interese bo’ot hanesan Instrumentu importante ba intervensaun iha futuru.

• Representante UNFPA Mr. John M. Pile, Representante WHO Dr. Rajesh Pandav no Adjunta Representante Dra. Domingas Bernardo ba sira apoiu excelente iha planeamentu no halo kompletu ho suksesu Asesmentu Nesesidade EmONC ida ne’e.

• UNICEF ba sira nia parseiriadade.

• Organizasaun Parseria sira: Health Alliance International, USAID/JSI Hadiak project, ba sira nia partisipasaun iha asesmentu ne’e.

• Membru ekipa prinsipal ba Asesemntu Nesesidade EmONC nian ne’ebé fó sira nia input husi etapa planeamentu to’o halo kompletu planu melhoramentu ida ne’e.

• Membru Ekipa koleksaun dadus sira hotu ne’ebé kontribui iha dalan oioin ne’ebé kompententemente hala’o Asesmentu Nesesidade EmONC 2015 ne’e no desenvolve Planu Asaun.

• Delegadu Saúde Munisípiu no District Public Health Officers (DPHO) SMI iha Munisípiu 13 ne’ebé extende sira nia koorperasaun maximu iha kolekasaun dadus.

Page 206: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

184 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

Page 207: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015 | 185

15. KONTRIBUTOR SIRAEkipa Tékniku

1. Ms Jenny Middleton, UNFPA Consultant

2. Dr Mao Bunsot, UNFPA Consultant

3. Dr Vincent Fauveau, UNFPA Consultant

4. Dr. Chandani Galwaduge, UNFPA Timor-Leste

Ekipa Intimu

1. Dr. Triana do Rosario, Head of MCH Department, MoH

2. Ms. Florencia Corte-Real Tilman, Safe Motherhood Officer, MoH

3. Ms. Norberta Belo, Advisor, MoH

4. Dr. Carla Jesuina do Carmo Quintão, Health Officer UNICEF

5. Dr. Arun Malik, WHO

6. Ms. Nelinha do Santos, INS

7. Dr. Amita Pradhan Thapa, OBGyn-MoH/HNGV

8. Ms. Lurdes Vidigal-MoH/HNGV

9. Ms. Antonia Mesquita Fernandes, HADIAK

10. Ms. Teresinha Quevedo Sarmento, HAI

11. Dr. Domingas Ângela Sarmento-UNFPA

Ekipa Koleksaun Dadus

1. Dr. Francis Saison, OBGyn-MoH/HR Maubisse – Team leader

2. Dr. Amita Pradhan Thapa, OBGyn-MoH/HNGV- Team leader

3. Dr. Jannatul Ferdous-MoH/ MCH Advisor – Team leader

4. Dr. Domingas Ângela Sarmento-UNFPA – Team leader

5. Ms. Florencia Corte-Real Tilman-MoH/ MCH Department

6. Ms. Fatima Isabel Gusmão-MoH/MCH Department

7. Ms. Emilia Ayati-MoH/CHC Comoro

8. Ms. Nelinha dos Santos-INS

9. Ms. Filomena Mendonca do Espirito Santo-MoH/Vera Cruz

10. Ms. Lurdes Vidigal-MoH/HNGV

11. Ms. Maria Lucia Godinho F. Soares-MoH/HNGV

Page 208: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...

186 | Nesesidade Avaliasaun Kuidadu Emerjénsia Obstretrika No Bebé Foin Moris – Timor-Leste 2015

12. Ms. Filomena de Carvalho-HADIAK

13. Ms. Antónia Maria R. M. Fernandes-HADIAK

14. Ms. Teresinha Quevedo Sarmento-HAI

15. Ms. Rara Deathicta A. S. S. Dethan-HAI

16. Ms. Maria Jacinta Araújo Chang-HAI

17. Ms. Paulina de A. Pereira de Neri-MoH/DPHO Maliana

18. Ms. Justa Pereira-MoH/ CSI Same Vila

Ekipa Mapamentu

1. Mr. João Soares Gusmão, Deaprtment of Census and Statistics

2. Mr. Alipio Cardoso Moniz, Deaprtment of Census and Statistcs

Page 209: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...
Page 210: NESESIDADE AVALIASAUN KUIDADU EMERJÉNSIA … · 10. REVEE KAZU 105 10.1 Revee partograf 105 10.2 Revee partu cesariana 106 10.3 Revee mortalidade materna 109 11. DISKUSAUN NO ...