ISSO-publicatie 75-2-2007

ISSO-publicatie 75 deel 2

Handleiding EPA-U“Maatwerkadvies “

ISBN: 978-90-5044-141-4

ISSO-publicatie 75 deel 2 3 Handleiding EPA-U "Maatwerkadvies"

INHOUDSOPGAVESAMENVATTING 7

SUMMARY 7

SYMBOLENLIJST 8

1 INLEIDING 10

2 BESCHRIJVING ELEMENTEN EPA-U 11

2.1 Inleiding methodiek 112.1.1 Doelstelling en achtergrond van de methodiek 112.1.2 Toepassingsgebied 112.1.3 Profiel van de EPA-U-adviseur 12

2.2 Het adviestraject 122.2.1 Inleiding 122.2.2 Acquisitie 14

2.3 Intake 142.3.1 Gebouwopname 142.3.2 Besparingsberekening 142.3.3 Economische berekening 142.3.4 Opstellen advies op maat 15

2.4 EPA-U-middelen 152.4.1 Het intakeformulier 152.4.2 Het opnameformulier 152.4.3 De EPA-U-software 152.4.4 Het rapportageformat 15

3 KLANTPROCESSEN OP GEBOUWNIVEAU 17

3.1 Inleiding 17

3.2 Energiegerelateerde aspecten 173.2.1 Huisvestingsbeleid en onderhoud gebouw en installaties 173.2.2 Arbo-maatregelen en energiebesparing 193.2.3 Energiemanagement 203.2.4 Monitoring energiegebruik 21

3.3 Organisatie en commitment 223.3.1 Inleiding 223.3.2 Agenderen EPA-U 223.3.3 Uitvoeren EPA-U 243.3.4 Beheer en monitoring 27

4 INTAKE 29

4.1 Inleiding 29

4.2 Intakegesprek 304.2.1 Ambitieniveau 304.2.2 Wat is er al gedaan? 304.2.3 Betrokken beleidsvelden 314.2.4 Kaders en randvoorwaarden 324.2.5 Organisatie 324.2.6 Detailniveau, energiesectoren 324.2.7 Beschikbare informatie 334.2.8 Plan van aanpak 33

5 GEGEVENSVERZAMELING 35

5.1 Opnameformulier 36

5.2 Benodigd instrumentarium 36

5.3 Indeling in sectoren 37

5.4 Oppervlaktebepaling 38

5.5 Bepaling opbouw constructies 385.5.1 Inspectietips gesloten gevel 385.5.2 Inspectietips gevelopeningen 415.5.3 Inspectietips dak 425.5.4 Inspectietips vloeren 425.5.5 Inspectie inwendige scheidingswanden 43


5.5.6 Stroomschema’s voor Rc-waarde constructies 43

5.6 Bepaling installatiegegevens 445.6.1 Type klimaatinstallatie 455.6.2 Ventilatie 505.6.3 Ventilatiedebiet 515.6.4 Luchtbehandelingskast 515.6.5 Ventilatoren 545.6.6 Warmteopwekking 545.6.7 Regeling warmteopwekking 575.6.8 Koudeopwekking 585.6.9 Individuele naregeling in de vertrekken 595.6.10 Pompregelingen in watercircuits 59

5.7 Verlichtingsinstallatie 59

5.8 Warm tapwater 60

5.9 Installaties voor zonne-energie 61

5.10 Gebouwbeheersysteem 61

5.11 Organisatie 61

5.12 Bijzondere energiegebruikers 615.12.1 Kantoorapparatuur 625.12.2 Centrale automatiseringsapparatuur 625.12.3 Liften en roltrappen 635.12.4 Apparatuur in het bedrijfsrestaurant 635.12.5 Noodstroomvoorzieningen 635.12.6 Telecommunicatie 645.12.7 Drankkenautomaten 645.12.8 Apparatuur in verzorgingstehuizen 645.12.9 Buiten- en terreinverlichting 645.12.10 Niet-standaardapparatuur 64

5.13 Gegevensverzameling indien EP-certificaat aanwezig is 65

6 ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN EN DUURZAME ENERGIE 67

6.1 Inleiding 67

6.2 Energiebesparende en duurzame energie maatregelen 706.2.1 Bouwkundige maatregelen 706.2.2 Infiltratie en ventilatie 786.2.3 Passieve zonne-energie 796.2.4 Installatietechnische maatregelen 816.2.5 Organisatie- en gedragsmaatregelen 106

7 ENERGIEBESPARINGS-BEREKENINGEN EN VASTSTELLING ADVIES 109

7.1 Inleiding 109

7.2 Basisinformatie over energieberekenigen 1107.2.1 Introductie 1107.2.2 Warmtebalans gebouw 1107.2.3 Dynamisch gedrag van een gebouw 1127.2.4 Transmissieverliezen 1127.2.5 Ventilatieverliezen 1157.2.6 Interne warmteproductie 1167.2.7 Zoninstraling 1177.2.8 Stookbehoefte 1187.2.9 Koelbehoefte 1187.2.10 Energiegebruik voor warm tapwater 1197.2.11 Energiegebruik voor bevochtiging 1197.2.12 Elektriciteitsverbruik 119

7.3 Aanpak van energieberekeningen 1197.3.1 Energiesectoren 1197.3.2 Overzicht van energieberekeningen met de EPA-U-software 1197.3.3 Invoeren opnamegegevens 1217.3.4 Fitten 1217.3.5 Referentievariant- en maatregelvariantberekeningen 125

7.4 Kosten-batenanalyse 127


7.4.1 Opbouw energieprijzen 1277.4.2 Investeringskosten 1327.4.3 Overzicht stimuleringsmaatregelen 134 7.4.4 Economische haalbaarheid 134

7.5 Overwegingen bij vaststellen van advies voor de onderscheiden sectoren 1357.5.1 Methodische aanpak advisering met EPA-U 135

7.6 Comfortbeleving 1397.6.1 Thermisch comfort 1397.6.2 Verlichtingscomfort (visuele presentatie) 1407.6.3 Comfortverbetering door geluidwering 142

8 ENERGIEPRESTATIEMAATWERK-RAPPORT 143

8.1 Projectgegevens 143

8.2 Huidige situatie 143

8.3 Uitgangspunten en overwegingen 144

8.4 Lijst van enkelvoudige maatregelen 144

8.5 Maatregelenpakket 144

8.6 Huidige energiegebruik 145

8.7 Verwachte energiegebruik 145

8.8 Terugverdientijd 145

8.9 Gevolgen voor verblijfscomfort en binnenklimaat 146

8.10 Opzet voor een voorbeeldrapportage 146

BIJLAGE 1 Enkelvoudige energiebesparende maatregelen 149

BIJLAGE 2A opnameformulier Maatwerk EP-certificaat aanwezig 155

BIJLAGE 2B Opnameformulier Maatwerk 183


SAMENVATTING

In het kader van de Europese richtlijn (de EPBD) moet elke woning en/of utiliteitsgebouw die verkocht wordt of opnieuw verhuurd wordt voorzien zijn van een Energieprestatiecertificaat (EP-certificaat). Op het energieprestatiecertificaat staat de energetische kwa-liteit van het gebouw weergegeven, ook worden er op het certificaat een aantal globale energiebesparende-maatregelen weergegeven.Indien men werkelijk energiebesparende maatregelen wil nemen moet er maatwerkadvies worden gemaakt. In het maatwerkadvies komen alle relevante energie-besparende maatregelen aanbod en wordt de ener-giebesparing en de terugverdientijd berekend. Het maatwerkadvies is afgestemd op het gebouw en het specifieke gebruik ervan. In het maatwerkadvies wordt koppeling gemaakt van het doorvoeren van energie-besparende maatregelen en onderhoudsplanning van het gebouw.

In dit deel van deze ISSO-publicatie wordt het maat-werkadvies voor utiliteitsgebouwen uitgebreid be-schreven.Het maatwerkadvies is afgestemd op de BRL 9500 deel 4 ‘EPA-maatwerkadvies voor bestaande utiliteitsge-bouwen’.

Met deze methodiek kan de EPA-adviseur een klant op een overzichtelijke en transparante wijze adviseren over de energetische kwaliteit van het utiliteitsge-bouw woning en de te treffen energiebesparende en duurzame energiemaatregelen of maatregelpakket-ten.

Deze publicatie begint met een korte beschrijving van de verschillende elementen van de EPA-methodiek. De beschrijving bevat een overzicht van het gehele ad-viestraject dat een EPA-adviseur met een klant door-loopt. Vervolgens worden de hulpmiddelen beschreven die voor dit adviestraject beschikbaar zijn.

SUMMARY

In view of the European guideline (EPBD) each residen-tial and/or non-residential building, that is sold or of which the lease is renewed, has to possess an Energy Performance Certificate (EP Certificate).The Energy Performance Certificate not only shows the energetic quality of the building but also a number of global energy saving measures taken.

If one really wants to take energy saving measures, a so-called made-to-measure advice has to be presen-ted. In this made-to-measure advice all relevant energy saving measures are discussed and the amount of energy saving and the cost recovery time are calcula-ted. The made-to-measure advice is geared to the building and its specific usage. In the made-to-measu-re advice a connection is made between the introduc-tion of energy saving measures and the maintenance plan for the building.

This part of the ISSO-publication extensively discusses the made-to-measure advice for non-residential buil-dings.The made-to-measure advice is geared to the BRL 9500, part 4 'EPA made-to-measure advice for existing non-residential buildings'.

By using this method the EPA advisor can advise a client clearly and transparantly about the energetic quality of the non-residential building and the energy saving measures , the permanent energy measures or packages of measures that have to be taken.

This publication starts with a short despcription of the various elements of the EPA-method. The description includes an overview of the entire path of advice that the EPA advisor completes with the client. Subse-quently, the tools available in this advisory path are de-scribed.


SYMBOLENLIJST

a Reductiefactor voor constructies niet gren-zend aan de buitenlucht

[-]

A Oppervlakte van de bouwkundige con-structie

[m2]

Ar Raamoppervlak van het betreffende ope-ning

[m2]

Bdaglicht Breedte van de daglichtsector [m]

BE Besparing in energiekosten [€]

BO Besparing in onderhoudskosten [€]

BP Belastingspercentage [%]

Braam Breedte van het raam [m]

COP Verhouding tussen de nuttig geleverde warmte/koude en de daarvoor benodigde energie voor de aandrijfmotor en de ener-gie voor hulpapparatuur

[-]

Ddaglicht Diepte van de daglichtsector [m]

fc De correctiefactor die de verhouding ver-disconteert van het percentage glasopper-vlak ten opzichte van het totale oppervlak van de gevelopening

[-]

fr Reductiefactor voor de bijdrage interne warmteproductie

[-]

fzonw Zonwerende eigenschapen van de zonwe-ring

[-]

Hdoorlaat Hoogte van de doorlaat [m]

KA Afschrijvingskosten in een jaar (netto inves-tering/afschrijvingstermijn)

[€]

KEIA Extra aftrekkosten in een jaar vanwege de EIA-regeling

[€]

Pelektrisch Elektrisch vermogen van de ventilator [W]

PER Rendement van een warmtepomp betrok-ken op de primaire energie

[-]

Pintern Interne warmteproductie [W]

ΔPsysteem Totale drukval over het kanalenstelsel inclu-sief de appendages en apparaten

[Pa]

Qintern Bijdrage interne warmteproductie aan de warmtehuishouding

[MJ]

Qkoel Koelbehoefte [MJ]

qopvallend Op een vierkante meter raamoppervlak val-lende zonnestraling in een maand

[MJ/m2]

Qruimtekoeling Benodigde energie voor ruimtekoeling [MJ]

Qruimteverwarming Benodigde energie voor ruimteverwarming [MJ]

Qtransmissie Energieverlies door transmissie (MJ) [MJ]

qtransmissie Warmtetransmissie [W]

Qstook Stookbehoefte voor ruimteverwarming [MJ]

qv Ventilatiedebiet [m3/h]


qv 10 Luchtdoorlatendheid, het luchtdebiet in

liters per seconde (of dm3/s) door de omhulling van het gebouw, bij een drukver-schil tussen binnen en buiten van 10 Pascal

[dm3/s]

Qventilatie Energieverlies door ventilatie [MJ]

qventilatie Warmteverlies door ventilatie [W]

Qwaakvlam Benodigde energie voor de waakvlam van de warmteopwekker

[MJ]

Qzon Bijdrage van de zonnestraling door transpa-rante bouwdelen aan de warmtehuishou-ding

[MJ]

r Beschaduwingsfactor [-]

Rc Warmteweerstand van de bouwkundige constructies

[m2.K/W]

tmaand Aantal secondes in de maand [s]

U-waarde Warmtedoorgangscoëfficiënt [W/m2.K]

ZTA De zontoetredingsfactor die aangeeft welk deel van de op het glas vallende zonnestra-ling het vertrek binnenkomt

[-]

εwkk;th Thermisch opwekkingsrendement van de warmtekrachtcentrale

[-]

ηb Benuttingfactor voor warmtewinst [-]

ηel Rendement voor elektriciteitopwekking [-]

ηopw Opwekkingrendement [-]

ηopw;tap Opwekkingsrendement voor warmtapwa-terbereiding

[-]

ηsys Systeemrendement [-]

ηwtw Rendement van de warmteterugwinunit [-]

ηwarmte;tap Thermisch rendement voor tapwater van de warmtelevering

[-]

θaanvoer Ontwerpaanvoertemperatuur [oC]

θe Gemiddelde buitentemperatuur in een maand

[oC]

θe, vent Inblaastemperatuur van de ventilatielucht [oC]

θi Temperaturen voor verwarming/koeling [oC]

λ Warmtegeleidingcoëfficiënt [W/mK]


1 INLEIDING

Het energieprestatiemaatwerkadvies is één van de in-strumenten waarmee de overheid haar klimaatdoel-stellingen kan realiseren. De utiliteitsbouw moet zijn steentje bijdragen in de vorm van een emissiereductie van 1 Mton CO2 in het jaar 2010.In tegenstelling tot de methodiek voor het EP-certifi-caat kan met het maatwerkadvies voor een individueel utiliteitsgebouw een situatiespecifiek, objectief en be-trouwbaar energieadvies worden geven. In het maat-werkadvies wordt ook rekening gehouden met comfort- en arbo-aspecten.

Het EPA-maatwerkadvies bestaat uit twee onderdelen: een energieberekeningsmethode, vertaald in een soft-warepakket en dit deel van de ISSO-publicatie.Het softwarepakket biedt de mogelijkheid de energie-huishouding van een gebouw door te rekenen op ba-sis van gebouw-, installatie- en gebruiksgegevens. Vervolgens kunt u het energetisch effect van een groot aantal energiebesparende maatregelen doorrekenen. Met behulp van een kosten-batenberekening kunt u daarna een optimaal energiebesparingspakket samen-stellen. Het gebruikte softwarepakket dient bij voor-keur te voldoen aan de BRL 9501.

Dit deel van ISSO-publicatie 75 beschrijft het gehele adviesproces uitvoerig en sluit aan op het deel waarin het energieprestatie certificaat beschreven is. Daar-naast biedt het een grote hoeveelheid zowel techni-sche als sectorspecifieke achtergrondinformatie.

De methodiek is bedoeld voor energieadvisering in bestaande utiliteitsgebouwen, waarin het energiege-bruik wordt gedomineerd door gebouwgebonden ei-genschappen. Het is primair ontwikkeld voor toepassing in scholen, kantoorgebouwen, logiesge-bouwen, sportaccommodaties en de gezondheids-zorg. Belangrijke gebruikers van de methodiek zijn energieadviesbureaus, energiebedrijven, bouwkundi-ge aannemers en installateurs.

Het maatwerkadvies zoals beschreven in dit deel van de ISSO-publicatie is afgestemd op de BRL 9500 ‘Ener-gieprestatieadvisering voor utiliteitsgebouwen’ deel 4 ‘EPA-maatwerkrapport, bestaande utiliteitsgebou-wen’.

ISSO-publicatie 75-2-2007

Documents

Transcript of ISSO-publicatie 75-2-2007