BRUNINI_1997_EFEITO DO DÉFICIT HÍDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

download BRUNINI_1997_EFEITO DO DÉFICIT HÍDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

of 10

Transcript of BRUNINI_1997_EFEITO DO DÉFICIT HÍDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    1/10

    EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTOESTOMTICO E POTENCIAL DA GUA EM MUDAS DE SERINGUEIRA1

    ORIVALDO BRUNINI2e MRIO CARDOSO3

    RESUMO - O objetivo deste trabalho foi avaliar o efeito do estresse hdrico sobre o potencial da gua na

    folha da seringueira, a resistncia estotica, e a recupera!"o do potencial de gua na folha# $rognies depolini%a!"o aberta de seringueira &Heveaspp#', provenientes dos clones ()* +, RR(M .//, ()* 0 ede p1s francos de 2br, fora cultivadas sob condi!3es controladas e subetidas a d1ficits hdricoscrescentes no solo pela suspens"o da irriga!"o# Sob alta disponibilidade de gua no solo, a resistnciaestotica dos clones ()* 0 e ()* + era siilar, por1 inferior 4 dos deais# ) bai5os valores dedisponibilidade hdrica no solo, a resistncia estotica auentou consideravelente e todas prognies,e houve ua invers"o de posi!"o entre o ()* 0 e o 2br# )p6s vrios dias de indu!"o ao estressehdrico, observou-se oscila!"o diria no potencial da gua na folha, o 7ue sugere algua udan!a nosecanisos de transporte de gua e transpira!"o# Observou-se 7ue, eso sob d1ficit hdrico, as

    pl8ntulas do hbrido 2br e do clone ()* 0 era ais t9rgidas# ) recupera!"o do potencial da gua nafolha ap6s u estresse severo nunca atingiu valores iguais aos iniciais, o 7ue indica algu ajusteos6tico#

    :eros para inde5a!"o; ajuste os6tico, teor de gua no solo, estresse hdrico do solo, potencial de guanas folhas, resistncia estotica, uidade do solo#

    E RES(S:)*=E )*@ >E)< ?):ER $O:E*=()> O(*BS

    )AS:R)=: - :he effect of soil Cater stress on leaf Cater potential, stoatal resistance and the recoverDin leaf Cater potential after a severe Cater stress Cas studied for rubber tree seedlings &Heveaspp#', usingopen pollinated progenies of ()* +, ()* 0, RR(M .//, and adult seedlings of 2br# :he seedlingsCere groCn under controled conditions and e5posed to a gradual soil Cater deficit bD Citheldingirrigation# )t high values of soil Cater content, stoatal resistance for ()* 0 and ()* + Ceresiilar but loCer than the stoatal resistances for RR(M .// and 2br# )s soil Cater content decreasedsubstantiallD stoatal resistance increased up to 0/ ties but an inversion in the stoatal resistance for()* 0 and 2br progenies Cas observed# )fter being e5posed to Cater stress for a feC daDs, leaf Cater

    potential shoCed a dailD fluctuation suggesting soe internal changes in the echaniss of Catertransport and transpiration# (t Cas observed that even under Cater stress leaves fro ()* 0 and 2br

    progenies ept higher values of leaf Cater potential# >eaf Cater potential recoverD after a severe Caterstress Cas never coplete indicating soe osotic adjustent for such plants#

    (nde5 ters; osotic adjustent, soil Cater content, soil Cater deficit, plant Cater potential, stoatalresistance, soil oisture#

    FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF

    0 )ceito para publica!"o e de outubro de 0GG#

    :rabalho parcialente financiado co recursos do convnio (baaH()=#I Eng# )gr#, $h#@#, Se!"o de =liatologia )grcola, (nstituto )gronJico &()=', =ai5a $ostal I+, =E$ 0//0-G/ =apinas, S$# E-

    ail; bruniniKcec#iac#br Eng# )gr#, $rograa Seringueira, @$(H()=#

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    2/10

    (*:RO@ULO

    Ebora a seringueira &Hevea spp#' seja ua cultura originria de regi"o de clia tropical e 9ido &AastosN @ini%, 0G', seu cultivo espalhou-se por todo o Arasil, ou seja, para reas n"o tradicionais de cultivo, ondesua e5plora!"o coercial torna-se vivel e co possibilidade de n"o sofrer efeito severo do ata7ue do fungo

    Microcyclus ulei &Ortolani et al#, 0G+'# =ontudo, as condi!3es cliticas destas novas regi3es, n"otradicionais de cultivo da seringueira, apresenta perodos ais definidos e intensos de deficincia hdrica&Ortolani et al#, 0G+'# @esta aneira, observa-se 7ue para ua ade7uada produtividade os clones ee5plora!"o coercial deve apresentar certas caractersticas de toler8ncia 4 seca, principalente na faseinicial de cresciento, de odo 7ue as plantas possa apresentar desenvolviento ra%ovel e atingir a faseadulta co pleno vigor#

    Os principais aspectos avaliados para anlise da planta e tolerar d1ficit hdrico elevado, principalentesob bai5a disponibilidade de gua no solo, refere-se 4 sensibilidade estotica 4 troca gasosa e 4 capacidadede anter alto teor hdrico na folha e suportar a desidrata!"o iposta pelo abiente adverso# :ais aspectosresue-se 4 edida da resistncia oferecida pelos estJatos a esta troca gasosa e pela anlise do potencialda gua na folha#

    E rela!"o a culturas anuais e at1 eso a graneas, te-se observado 7ue a resistncia estoticae5erce grande influncia na ta5a fotossint1tica e na transpira!"o, e 7ue esta resistncia afeta diretaente n"o

    s6 pelo d1ficit hdrico no solo as tab1 pelas condi!3es de abiente P coo luinosidade, uidaderelativa e teperatura do ar &@enead N Miller, 0G.Q MuchoC et al#, 0G+/Q ?est N Baff, 0G+/Q Stone et al#,0G+' P, e pelas condi!3es hdricas na ri%osfera, co possvel efeito direto sobre o coportaento estotico&hang et al#, 0G+'#

    Medidas do potencial da gua na folha t-se apresentado coo iportante instruento para7uantifica!"o do estresse hdrico a 7ue os vegetais s"o subetidos, e ainda perite observar e deterinar aresistncia ao transporte de gua no sistea solo-planta &*eCan, 0G.GQ udloC, 0G+', assi coo para sorgo e girassol &:urner et al#,0G+' e trigo &Morgan, 0G+/'#

    =o rela!"o 4 seringueira, poucos trabalhos e5iste procurando avaliar a resposta deste vegetal ao d1ficithdrico &=oncei!"o et al#, 0G+.'# Estudos desenvolvidos por Rocha *eto et al# &0G+' indicara 7ue plantas

    jovens originadas de polini%a!"o aberta do clone ()* + apresentara enor toler8ncia ao d1ficit hdrico#

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    3/10

    MATERIAL E MTODOS

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    4/10

    0

    4

    8

    12

    16

    20

    24

    10 12 14 16 18Resist!"iaesto#$ti"

    a%s"#

    &1'

    H Br

    IAN (13

    RRIM 600IAN 8(3

    FIG. 1. Variao horria da sesi!i"idade es#o$#i%a a #ro%as &asosas dos %"oes de seri&'eira %o$ a"#adis(oi!i"idade de &'a o so"o.

    0

    4

    8

    12

    16

    20

    24

    28

    32

    36

    40

    44

    48

    6 8 10 12 14 16 18

    Horas

    Resist!"iaesto#$ti"a%s"#&1'

    H Br

    IAN (13

    RRIM 600

    IAN 8(3

    FIG. ). Variao horria da sesi!i"idade es#o$#i%a a #ro%as &asosas dos %"oes de seri&'eira %o$ $*dia

    dis(oi!i"idade de &'a o so"o +e$ es#resse h,dri%o (or -'a#ro dias.

    =ontudo, sob condi!3es de d1ficit hdrico acentuado no solo &

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    5/10

    e ()* 0 apresentara valores elevados de resistncia estotica, e os valores apresentados pelo ()* 0fora inferiores 4 do 2Ar# $or outro lado, as pl8ntulas de RR(M .// e ()* + apresentara valorese5treaente altos da resistncia estotica, acia de 0/ s c -0, o 7ue indica co certe%a 7ue os estJatosdas folhas destes clones estava copletaente fechados#

    )s diferen!as observadas na sensibilidade estotica indica 7ue os clones estudados possue diferentesrespostas co rela!"o ao d1ficit hdrico no solo, sugerindo 7ue eso sob condi!3es adversas os clones ()*0 e 2Ar absorve gua do solo e ant, eso 7ue de fora incipiente, ua ta5a de transpira!"o# Osvalores a7ui observados de resistncia estotica, referentes a ()* +, s"o coincidentes co os encontradosco referncia a este eso clone por Rocha *eto et al# &0G+' sob condi!3es de estresse hdrico oderado#

    Os dados apresentados &

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    6/10

    principalente nos clones ()* + e RR(M .//, coo observado co rela!"o 4 resistncia estotica#@eve-se ressaltar 7ue o valor apresentado de potencial da gua na folha corresponde a ua 9nica edidadiria, confore e5posto anteriorente, resultante de trs edidas no eso rao#

    0

    20

    40

    60

    80

    100

    120

    140

    160

    180

    200

    220

    240

    260

    6 8 10 12 14 16 18

    Horas

    Re

    sist!"iaesto#$ti"a%s"#&1'

    H Br

    IAN (13

    RRIM 600

    IAN 8(3

    FIG. . Variao horria da sesi!i"idade es#o$#i%a a #ro%as &asosas dos %"oes de seri&'eira %o$ red'2idadis(oi!i"idade de &'a o so"o +e$ es#resse h,dri%o (or de2 dias

    0

    20

    40

    60

    80

    100

    120

    140160

    180

    0,10 0,1) 0,20 0,2) 0,30 0,3) 0,40 0,4)

    U#i*a*e *o so+o % &1'

    Resist!"iaesto#$ti"a%s"#

    &1'

    H Br

    IAN 8(3

    RRIM 660

    IAN (13

    FIG. 3. Re"ao e#re resis#4%ia es#o$#i%a e '$idade do so"o5 (ara os %"oes RRIM 6775 IA8 91/5 IA8 :1/ e (*;ra%o de es %o#ro"adas.

    ) recupera!"o do potencial da gua na folha ap6s o estresse hdrico s6 foi possvel nas pl8ntulas de 2Ar e()* 0, visto 7ue nas deais ocorreu senescncia# Observou-se &

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    7/10

    a -0, M$a para o p1 franco de 2Ar e clone ()* 0, respectivaente# Observa-se, tab1, 7ue o 2Arant1 u valor ais estvel de potencial da gua na folha, ao passo 7ue o ()* 0 apresenta aioresoscila!3es co tendncia a u decr1scio constante no potencial da gua na folha, eso co o soloconstanteente 9ido#

    &80

    &(0

    &60

    &)0

    &40

    &30

    &20

    &10

    0

    0 2 4 6 8 10 12 14 16

    Dias a-.s o i!/"io *o estresse

    0ote!"ia+*a$,a!a2o+3a%M-a'

    H Br

    IAN 8(3

    RRIM 600

    IAN (13

    FIG. 6. Variao diria do (o#e%ia" da &'a a ;o"ha e$ $'das de seri&'eira e$ ;'o dos dias sedos'!$e#idas ao es#resse h,dri%o.

    &(0

    &60

    &)0

    &40

    &30

    &20

    &10

    0 2 4 6 8 10 12 14 16

    Dias a-.s a irria5o

    0ote!"ia+*a$,a!a2o+3a%M0a'

    6

    H Br

    IAN (13

    FIG. 9. Re%'(erao e (os#erior ?ariao diria o (o#e%ia" da &'a a ;o"ha (ara o %"oe IA8 91/ e (* ;ra%ode es %o#ro"adas.

    Medidas [in situ\ do potencial da gua na folha e seringueira s"o raras na literaturaQ uitos dos trabalhosavalia o potencial da gua no 5ilea atrav1s da c8ara de press"oQ este 1todo te o inconveniente dealterar o e7uilbrio din8ico do transporte de gua na planta, por1 os resultados s"o coparveis eaceitveis# Os valores a7ui apresentados s"o siilares aos obtidos por =oncei!"o et al# &0G+', ebora estesautores tenha trabalhado co clones subetidos a u estresse hdrico enos severo#

    ) correla!"o entre potencial da gua na folha e uidade do solo ostra 7ue e todos os clones, opotencial da gua decresce linearente at1 certo liite de uidade do solo, e 7ue ap6s este valor odecaiento 1 e5ponencial &

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    8/10

    0G.Q Mol% N (enberrD, 0GX' e n"o siplesente ua analogia 4 lei de Oh&]an @en 2onert, 0GX+'#Outra possibilidade 1 o ajuste os6tico nas c1lulas dos tecidos vegetais 4 edida 7ue o estresse hdrico foi-seacentuando &2siao et al#, 0G.Q (e, 0G+'# Esta parece ser ua evidncia plausvel, principalente por7ue asedidas de potencial da gua na folha, sob condi!3es de alta uidade do solo &)E, _#Q >, ?## :he association betCeen soil and 5Dle Cater potential, leaf resistance, and abscisic acidcontent in droughted seedlings of douglas-fir &Pseudotsuga menziesis'# Bhsio"o&ia B"a#ar'$, v#G, p#0/.-0/G,0G#

    ARU*(*(, O# 8e de?i%es ;or i si#' $eas're$e#s o; soi" ad roo# a#er (o#e#ia"s ad #ras(or# o; a#er i #hesoi" ("a# ss#e$# Buelph; UniversitD of Buelph, 0GG# 0XXp# $h#@# :hesis#

    =O*=E(LO, 2#E#O# daQ O>(]), M#)#Q >O$ES, *#(]), M#)#Q >O$ES, *#

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    9/10

    @E*ME)@, O#:#Q M(>>ER, A#O# >, B#?# ) $eltier cooled therocouple deC point hDgroeter for in situ easureent ofCater potential# (n; ARO?, R#?#Q ])* 2)]ERE*, A#A# &Eds#'# Bs%hro$e#r i a#er re"a#ios resear%h#>ogan, U:; Utah State UniversitD, Utah )gricultural E5perientation Station, 0GI# p#0/-00I#

    *EUM)**, 2#2# Ha#er (o#e#ia" re"a#ioshi( i ("a# #iss'e $eas'red ! e de (oi# h&ro$e#er #e%hi-'e #Buelph; UniversitD of Buelph, 0G# 00p# $h#@# :hesis#

    *E?M)*, E#(# Resistance to Cater floC in soil and plant (# Soil resistance in relation to aount of roots; theoreticalestiates# o'ra" o; A(("ied E%o"o&, v#., p#0-0I, 0G.G#

    OR:O>)*(, )#)#Q $E@RO _*(OR, M#_#Q )>E(RO $)R) RE=OME*@)LES @E=>O*ES @E SER(*BUE(R), 0#, Araslia, 0G+# Aais...Araslia; Ebrapa - @@:, 0G+# p#0G-I+#

    $)RSO*S, >#R#Q R)MER, $#_# @iurnal cDcling in root resistance to Cater oveent# Bhsio"o&ia B"a#ar'$, v#/,p#0G-I, 0GX#

    RE(=2)R@:, #Bro%essos de #ras;er4%ia o sis#e$a so"o("a#a a#$os;era# X#ed# =apinas; # Eficincia no uso da gua e pl8ntulas de seringueirasubetidas a d1ficit hdrico# Bes-'isa A&ro(e%'ria =rasi"eira5Araslia, v#0+, n#X, p#.-.G, abr# 0G+#

    S:O*E, _#-_)AA)R, )#S# Stoatal closure behavior induced bD roC spacing andevaporative deand on irrigated peanuts# A&roo$ o'ra", v#, p#0G-I/I, 0G+#

    :)`>OR, 2#M#Q >E$$ER, R#A# :he role of rooting characteristics in the supplD of Cater to plants# Ad?a%es iA&roo$, v#/, p#G/-0I+, 0G+#

    :UR*ER, *#=#Q AEBB, _#E#Q :O**E:, M#># Osotic adjustent of sorghu and sunfloCer crops in response to Caterdeficits and its influence on the Cater potential at Chich stoata close# A's#ra"ia o'ra" o; B"a#Bhsio"o&5v#, p#G-./+, 0G+#

    ])* @E* 2O*ER:, :#2# ?ater transport in plants as a catenarD porcess# Dis%'ssios o; #he Farada So%ie#, v#,p#0X.-0, 0GX+#

    ?ES:, @#?#Q B)

  • 7/21/2019 BRUNINI_1997_EFEITO DO DFICIT HDRICO NO SOLO SOBRE O COMPORTAMENTO.pdf

    10/10

    ?(>SO*, _#R#Q >U@>O?, M#M# :ie trends of solute accuulation and the influence of potassiu fertili%er on osoticadjustent of Cater-stressed leaves of three tropical grasses# A's#ra"ia o'ra" o; B"a# Bhsio"o&, v#0/, p#I-, 0G+#

    2)*B, _#Q S=2URR, ]#Q @)](ES, ?#_# =ontrol of stoatal behaviour bD abscisic acid Chich apparentlD originates inthe roots# o'ra" o; E0(eri$e#a" =o#a, v#+, p#00X-00+0, 0G+#