ผลลพธของความรอบรดานสขภาพ จากผลการศกษาของนกวชาการในตางประทศทน าเสนอในบทผานมาพบวา มปจจยทเทยวของกบความรอบรดานสขภาพโดยแบงปจจยไดเปน 3 ระดบคอปจจยระดบบคคล ระดบ ปฏสมพนธระหวางบคคล และระดบสงคม ตามทปรากฎในการน าเสนอแนวคดความรอบรดานสขภาพในหลายโมเดลไวในบทท 1 เชน 1) โมเดลเชงเหตผลเพอการวเคราะหการศกษาความรอบรดานสขภาพ (A Logic model for analyzing studies of health literacy) โดย Berkman et al. (2011) เปนโมเดลทไดมาจากการสงเคราะหและบรณาการจากหลายทฤษฎขององคกรเพอคณภาพและการวจยการดแลสขภาพในประเทศสหรฐอเมรกา และเปนโมเดลเสนทางอทธพลเชงสาเหต (Causal pathway model) ของความรอบรตานสขภาพทมตอผลลพธทางสขภาพหลายระยะ เชน การเกดโรคและความรนแรงของโรค คณภาพชวต มสาเหตมาจากการใชบรการสขภาพ พฤตกรรมสขภาพ เจตนาในการกระท าพฤตกรรมสขภาพ รวมไปถงทกษะการกากบตนเอง เจตคต บรรทดฐานทางสงคม การรบรความสามารถขอตนเองเปนตน 2) โมเดลบรณนาการของความรอบรดานสขภาพ (integrated model of health literacy ของSørensen et al. (2012) ทไดจากการทบทวนวรรณกรรมอยางมระบบในนยามและโมเดลความรอบรดานสขภาพทผานมา (Systematic review and integration of definitions and models) 3)โมเดลความรอบรดานสขภาพในบทบาทของผลลพธจากการสงเสรมสขภาพ (Healthas an outcome of health promotion: An outcome model for health promotion)ของ Nutbeam (2000) ทเสนอผลลพธในระยะกลางคอ ความรอบรดานสขภาพ สงผลตอการด ารงอยอยางมสขภาวะทด (Healthy lifestyles) ทวดไดจาก พฤตกรรมสขภาพคอ ออกก าลงกาย อาหาร อารมณ สบบหร ดมสราและใชสารเสพตด นอกจากน Lee, Arozullahb, & Cho(2004) ยงไดเสนอแนวคดวา ความรอบรดานสขภาพมความเชอมโยงกบสภาวะทางสขภาพและการใชประโยชนจากบรการสขภาพ โดยม 4 ปจจยขนกลางทเกยวของไดแก 1) ความรเรองโรคและการดแลตนเอง2) พฤตกรรมเสยงทางสขภาพ 3) การดแลปองกนตนเองและการตรวจภาพเปนประจ า และ 4) การปฏบตตามการรกษา รวมไปถงแนวคดของ Chin et al. (2011)และ Kickbusch (2006) ทกลาววา ความรอบรดานสขภาพเปนการกระท าทเปนพลวตรตองพลงจงใจตนเอง และเปนทกษะชวตทส าคญในการเขาสสงคมสมยใหมได ซงชวยใหมทางเลอกในชวตประจ าวนและมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพ และความสขจากโมเดลดงกลาวซงแสดงถงความสมพนธระหวางปจจยเชงเหตทเกยวของกบความรรอบดานสขภาพและจากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาสามารถสรปไดเปน 3 กลมปจจยทเกยวของกบความรอบรดานสขภาพ

กลมปจจยความส าเรจทมตอความรอบรดานสขภาพ

เปนเงอนไขทนกพฒนาความรอบรดานสขภาพควรใหความส าคญในการน ามาศกษาหรอใหการพฒนาปจจยเหลานรวมดวยไปกบการพฒนาความรอบรดานสขภาพเพอใหเกดลพธทดตอไป ไดแก

1 ปจจยระดบบคคล ไดแก 1) ความร ประกอบดวย การรหนงสอทวไป( General literacy) เชน การอาน ตวเลข ความสามารถในการคดวเคราะห การรหนงสอในเรองอนๆ เชนวทยาศาสตร คอมพวเตอร วฒนธรรม สอ สทธ และ ความรเกยวกบโรคและการดแลตนเอง เปนตน 2) คณลกษณะสวนบคคล เชน การศกษา เพศ อาย อาชพ รายได วฒนธรรม ภาษา ปจจยทางกาย เปนตน 3) ความเชอ และเจตคต (Beliefs & attitude) 4) พฤตกรรมสยงทางสขภาพ(Health risk behavior) 5) ทกษะและความสามารถสวนบคคล ไดแก ทกษะในการเจรจาตอรอง(Skills in negotiation) ทกษะในการจดการตนเอง (Skills in self-management)ความสามารถในการประเมนสอทางสขภาพ ความสามารถในการตดสนใจเลอกปฏบต ความสามารถในการสบคนขอมลสขภาพ 6) พฤตกรรมสขภาพ ประกอบดวย การปฏบตตามค าสงแพทย การตรวจสขภาพเปนประจ า ความรวมมอในการใชยาตามคาสงแพทย (Compliance with medications)การเปลยนแปลงรปแบบการบรโภค(Changed patterns of

consumption) การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ (Changed health behaviors and practices) การดแลสขภาพตนเอง (Set-care) 7) รปแบบการใชชวต (Life style) 8) การจดการสขภาพและความเจบปวย (Manage of health & illness) 9) ระดบความเครยด (Stress level) 10) สถานะทางสขภาพ (Health status.11) คณภาพชวต (Quality of life) และ 12) การปรบปรงโอกาส ทางเลอกดานสขภาพและผลลพธทางสขภาพ (Improved health outcomes, healthy choices and opportunities)

2. ปจจยระดบปฏสมพนธระหวางบคคล ไดแก ทกษะสวนบคคล ประกอบดวย1)ทกษะทางปญญา (Cognitive skills) ความสามารถในการวเคราะหสถานการณและใชความร ความเขาใจ ทกษะการสอสารและทกษะการมปฏสมพนธกบผอน ทกษะทางสงคมและทกษะการพทกษสทธตนเอง (Self-advocacy) 2) สงแวดลอม (Environment) และ 3)ปฏสมพนธระหวางผปวยและผใหบรการ (Patient provider interaction)

3. ปจจยระดบสงคม ไดเก 1) การจดระเบยบชมชน (Community organizing)ไดแก การวางแผน การก าหนดเปาหมาย จดลาดบความส าคญ 2) ความเทาเทยมทางสงคมดานสขภาพและโครงสรางทางการเมอง 3) การกระท าทางสงคมเพอการมสวนรวมในหนทางแหงประชาธปไตรดานสขภาพ (Social action for health democratic participation) 3) การพฒนาประกอบดวย การพฒนาความร (Developed knowledge) การพฒนาชมชน (Community development)โดยใหชมชนสามารถดแลตนเอง การพฒนาศกยภาพ (Capacity development)การจดโปรแกรมใหสขศกษาและการอบรม การพฒนาองคกร (Organization development)การจดทอยอาศยสถานทท างาน จดสงแวดลอมใหดขน การพฒนานโยบาย (Policy development) การใชกฎหมานโยบาย มขอบงคบใหเกดการบงคบใช 4) การเขาถงและใชการบรการทางสขภาพ (Access and used health care) ทรวมถงการเขาถงขอมลสขภาพ เขาถงการรกษา และการดแลสขภาพ 5) การมสวนรวมในการเปลยนแปลงบรรทดฐานของสงคมและการปฏบต (Participation in changing social norms and practices) 6) การปรบปรงโอกาสทางเลอกของสขภาพและ (Improved health outcomes, healthy choices and opportunities) 7) ความทมเทในการด าเนนการทางสงคมเพอสขภาพ (Engagement in social action for health)และ 8) คาใชจายทางสขภาพ (Health care cost)

ผลลพธทางสขภาพของความรอบรดานสขภาพ

นอกจากนในหลายการศกษาวจยทบงชวา ผลลพธทางสขภาพในระยะกลางทส าคญของความรอบรดานสขภาพคอ ตวแปร พฤตกรรมสขภาพทพบวา บคคลทมความรอบรดานสขภาพทเพยงพอจะมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมในการสงเสรมสขภาพและควบคมโรคควบคมระดบผลตรวจเลอดได เชน HbA1c, LDL, HDL, Uric acid เปนตน และมผลลพธสขภาพในระยะสดทาย เชน การเขาพกในโรงพยาบาลลดลง การสญเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลลดลง ความรนแรงของโรคและความตายกอนวย มปรมาณลดลงกวา บคคลทมความรอบรดานสขภาพต า (Nutbeam, 2000; Baker et al., 2002; Schillinger et al., 2002, institute of Medicine,2004: Berkman et al., 2011; Sørensen et al., 2012 & Edwards et al., 2012) และยงพบวามงานวจยทศกษาความสมพนธระหวางความรอบรดานสขภาพกบการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ดงเชน Sharif & Blank (2010) ทศกษาความรอบรดานสขภาพมความสมพนธกบผลลพธสขภาพไดแก สภาวะสขภาพโดยรวม พฤตกรรมการควบคมโรคเบาหวาน การควบคมการตดเชอเอซไอว และผลลพธในดานการมารบบรการสขภาพไดแก การใหภมคมกนโรคไขหวดใหญ การตรวจคดกรองโรคทางเพศสมพนธ การเขาถงโรงพยาบาล และคาใชจายดานสขภาพ นอกจากน ความนอบรดานสขภาพยงมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพทส าคญไดแก การใชยาเสพตด การสบบหร การใหนมลก การปฏบตตวตามค าแนะน าของแพทย และรายงานวจยยงพบวา ความรอบรดานสขภาพ มความสมพนธกบดชนมวลกาย (BMI)ของเดกทมน าหนกเกน และสามารถท านายดชนมวลกายไดรอยละ 38 ทงน ผลการศกษาของ DeWalt et al (2004) ยงพบวา บคคลทมระดบความรดานสขภาพต าจะสงผลตอการใชขอมลขาวสารและการเขารบบรการสขภาพ อาท ในเรอง การดแลสขภาพดวย

ตนเองเพอปองกนโรค และผมความรอบรดานสขภาพตามกพบวา มแนวโนมทจะประสบปญหาสขภาพตงแตอายนอยและมกจะมสขภาพทไมดกวาหรอปวยหนกจนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมากวา (NAAL, 2003) และมรายงานการศกษาพบวา ผมระดบความรอบรดานสขภาพต ามความเสยงสงทจะเสยชวตดวยโรคหวใจ โรคมะเรง (Baker et al, 2008) เนองจากการขาดความรและทกษะในการปองกนและดแลสขภาพตนเอง ทงน หากประชากรสวนใหญของประเทศ มระดบความรดานสขภาพต า ยอมจะสงผลตอพฤตกรรมสขภาพในภาพรวมกลาวคอ ประชาชนขาดความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง กจะสงผลลพธสดทายคอจ านวนผปวยดวยโรคเรอรงจะเพมมากขน ท าใหคาใชจายในการรกษาพยาบาลเพมสงขน ตองพงพาบรการทางการแพทยและยารกษาโรคทมราคาแพง โรงพยาบาลและหนวยบรการสขภาพจะตองมภาระหนกในดานการรกษาพยาบาล จนท าใหเกดขอจ ากดในการท างานสงเสรมสขภาพและไมอาจสรางความเทาเทยมในการเขาถงบรการไดอยางสมบรณได (WHO, 2009)

ดงนน เพอลดปญหาและความรนแรงในการเกดผลลพธเชงลบขนสดทายดงกลาวนนสามารถาระท าไดดายการพฒนาความรอบรดานสขภาพแลว ยงควรพฒนาพฤตกรรมสขภาพและปจจยดานอนๆ ทมอทธพลตอผลลพธทางสขภาพไปพรอมกน ดงการศกษาเรอง อทธพลของจตวทยาเชงบวกและบรรทดฐานทางสงคมวฒนธรรมทมพฤตกรรมสขภาพทดและสขภาวะครอบครว โดยสงผานความรอบรดานสขภาพของครอบครวในชมชนกงเมอง : การวจยผสานวธขององศนนท อนทรก าแหงและฉตรชย เอกปญญาสกล (2560) ททาการศกษาในกลมตวอยางระหวางคสมรสเพศหญงกบเพศชายในชมชน โดยเกบขอมลเชงคณภาพดวยการสมภาษณเชงลกกบคสมรสทงเพศชายและเพศหญง เจาหนาทสาธารณสขระดบต าบล ผน าชมชนและอาสาสมครประจ าหมบาน (อสม.) รวม 10 คน และเกบขอมลเชงปรมาณกบของคสมรสในชมชนกงเมองเพศหญง 200 คนกบเพศชาย 213 คนรวม 413 คน ดวยแบบวดทมคาความเชอมนอยระหวาง 0.722-0.924 ผลการสมภาษณ พบวา การมสขภาพดของคสมรสนน มาจากการใหความส าคญและใสใจสขภาพโดยมการสนทนาพดคยกบเพอนบาน แสวงหาความรจากหนงสอและสอบถามเจาหนาทสาธารณสข เมอมขอสงสยดานสขภาพ รวมถงการด ารงอยในวถชวตภายใตเงอนไขอยกบธรรมชาตดงเดม เชน การประกอบอาหารรบประทานเองจากวตถดบทมอยในทองถนทปลกเอง เลยงปลา เปนตน และมการเคลอนไหวออกก าลงกายเสมอ สวนผลการศกษาในเชงปรมาณ พบวา 1) มความสมพนธเชงสาเหตดานจตวทยาเชงบวก และบรรทดฐานทางสงคมวฒนธรรมทมตอสขภาวะครอบครวโดยสงผานความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพของคสมรส มความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ (Xa-95.23, df-78, P-value 0χ2fdf-1.22. RMSEA-o.023, SRMRs 0.030, GFI-0.96. CFI-1.00, NF|-0.99) IRUปจจยทงหมดรวมกนท านายพฤตกรรมสขภาพไดสงรอยละ72.0 และท านายสขภาวะครอบครวไดรอยละ 51.0 และ 2) ปจจยทมอทธพลทางตรงตอสขภาวะครอบครว มากทสดคอ จตวทยาเชงบวก (คา β เทากบ 0.48, "P< 0,05) รองลงมาคอ พฤตกรรมสขภาพ (คา β เทากบ 0.32-pc0.05) และ 3) ผลวเคราะหความไมแปรเปลยนของรปแบบความสมพนธเชงเหตระหวางกลมคสมรสเพศหญงกบคสมรสเพศชายพบวา ไมแตกตางกน แตเมอเปรยบเทยบคาเฉลยตวแปรแฝง พบวา มคาเฉลยเตกตางกนระหวางเพศคอ ตวแปรพฤตกรรมสขภาพ โดยเพศหญงมคาเฉลยต ากวาเพศชาย สวนตวแปรแฝงพบวา มคาเฉลยแตกตางกนระหวางเพศคอ ตวแปรพฤตกรรมสขภาพ โดยเพศหญงมคาเฉลยต ากวาเพศชายดงนนการประมาณคาความสมพนธไดแก คาอทธพลทางตรง อทธพลทางออมและอทธพลรวมในรปแบบความสมพนธเชงสาเหตของจตวทยาเชงบวกและบนทดฐานทางสงคมวฒนธรรมทมตอสขภาวะครอบครว โดยสงผานความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพของคสมรสในชมชนกงเมองดงภาพประกอบ 6-1

ภาพประกอบ 6-1 รปแบบความสมพนธเชงสาเหตของจตวทยาเชงบวกและบรรทดฐานทา’สงคมวฒนธรรมทมตอสขภาวะครอบครวโดยสงผานความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพของคสมรสในชมชนกงเมอง (องศนนท อนทรก าแหง และฉตรชย เอกปญญาสกล2560)

ผลลพธทางสขภาพ . ดานการด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด

ความหมายและองคประกอบของสขภาวะทด (Healthy lifestyle)

สขภาวะมความหมายครอบคลมถง พฤตกรรมของบคคลในการใชความสามารถดานการาหนงสอและทกษะทางสงคม เพอเพอสงเสรมและรกษาสขภาวะทดตลอดชวต" ค าวา สขภาวะ ไดมการน ามาใชในดานสขภาพและการบรหารงานซงมการใหความหมายตางๆ Amara et al. (2010) ไดกลาววา สขภาวะ หมายถง ความสมดล เหมาะสมของทงหมด หรอการมสขภาพทด ผทสขภาพไมดหรอเจบปายกจะมการเยยวยารกษา โดยมวตถประสงคเพอการกลบมามสขภาวะอกครง ทงน ประเวศ วะส (2546) ไดกลาววา สขภาวะ เปน ความเปนหนงเดยวกนและความสมดลทเกดจากความถกตองทงหมดของทงรางกาย ทางจต ทางสงคมและทางจตวญญาณ และวพธ พลเจรญ (2544) กลาววา สขภาวะ เปนกระบวนการหรอพฤตกรรมทมงไปสคณภาพชวตทมดลยภาพตามศกยภาพของแตละบคคล ครอบคลมถงการดานเนนชวตทยนยาว โดยพจารณาจากปจจยทางรางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ มสขภาวะมไดจ ากดอยเพยงการไมเจบปวยหรอพการเทานนซง ปารชาต เทพอารกษ และ อมรวรรณ ทวถนอม(2550) ไดนยาม สขภาวะ หมายถง ภาวะทบคคลปราศจากโรคภยไขเจบ มรางกายทแขงแรงอายยนยาว มจตใจทดมความเมตตา ยดมนในคณธรรม จรยธรรม ด าเนนชวตอยางม สตสมปชญญะและใฝร สามารถ คดเปน ท าเปน" มเหตมผล อยในสงคมไดอยางเปนสข

สวนคาวา"สขภาวะทด" มผใหความหมายไวดงเชน องคการอนามยโลก (WHO, 198)ไดใหความหมาย สขภาวะทด วาหมายถง ภาวะแหงความสมบรณทงทางดานรางกาย จตใจและสงคม มไดเฉพาะเพยงแตความปราศจากโรคหรอความพการทพลภาพเทานน สวน Walker Sechrist, & Pender (1987) ไดใหความหมาย สขภาวะทด วาหมายถง การปฏบตเฉพาะบคคลทสงเสรมสขภาพจนเกดเปนสขนสย โดยไดรบอทธพลมาจากครอบครวสงแวดลอม และชมชนทอาศยอย ซงประกอบดวย 6 ดาน ไดแก 1) โภชนาการ (Nutrition) 2)การมกจกรรมทางกาย (Physical activity) 3) การจดการความเครยด (Stress management) 4) ความรบผดชอบตอสขภาพ (Health responsibility) 5) การมสมพนธภาพกบบคคล(Relationships with others) และ 6) การบรรลศกยภาพแหงตน (Self-actualization)

ในมมองของการด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด มผใหความหมายไว เชน Gillis (1997)ใหความหมายของการด าเนนชวดอยางมสขภาวะทด วาหมายถง การกระท าทเปนกจวตรในชวตประจ าวนทแสดงถงการปองกนการเจบปวยและสงเสรมสขภาพ เพอคงไวซงสขภาวะทดไดเท 1) โภชนาการ (Nutrition) 2) การท ากจกรรมทางกาย (Physical participation)ปลอดภย (Safety) 4) การตระหนกรทางดานสขภาพ (Health awareness) 5) กาความเครยด (Stress management) และ 6) การสนบสนนทางสงคม (Social suppot)และ

Hacihasanoglu & Gozum (2011) ใหความหมาย การด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด วาหมายความถงการแสดงออกและกาปฎบตใน 6 ดานไดแก 1 ) โภชนาการ (Nutrition) 2) การออกท าลงกาย(Exercise) 3) ความรบผดชอบตอสขภาพ (Health responsibility) 4) การจดการความเครยด(Stress management) 5) การชวยเหลอพงพาระหวางกน (interpersonal support) และ 6)การตระหนกรในตน (Self-realization) และ Foroushani et al. (2014) ใหความหมายทคลายกนและวดจาก 6 ดานเชนกน ไดแก 1) การปฏบตดานโภชนาการ (Nutrition practices) 2) การออกก าลงกาย (Exercise) 3) ความรบผดชอบตอสขภาพ

(Health responsibility) 4)ความเครยด (Stress management) 5) การชวยเหลอพงพาระหวางกน (Interpersonalและ 6) การพฒนาทางดานจตวญญาณ (Spiritual growth)

ส าหรบประเทศไทย สสส. (2551) ไดเสนอวา การด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด ตามยทธศาสตรเมองไทยแขงแรงใน 6 ดานของกระทรวงสาธารณสข ทเรยกวา 6 อ. ไดแก 1)อาหาร (Diet) 2) อารมณ (Emotion) 3)ออกก าลงกาย (Exercise) 4) อโรคยา (DiseaseReduction) 5) อนามยสงแวดลอม (Environment Health) และ 6) อบายมข (Temptation) Rattanapun et al. (2009) ใหความหมาย การด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด วาหมายถงปฏบตกจวตรประจ าวนเพอใหมสขภาพทด พงพาตนเองได มความพอดในการด าเนนชวตอนประกอบดวย 1) การหลกเลยงการเจบปวยและความพการ (Avoiding disease and disability)2) การมสมรรถนะทดทงทางดานจตใจและดานรางกาย (Maintaining high cognitive andphysical function) และ 3) การปฏบตกจกรรมทมคณคา (Active engagement with lifeThanakwang: lsaramalai; &Hatthakit (2014) ใหความหมาย การด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด วาหมายถง การกระท าในการพฒนาและรกษาไวซงความเปนอยทดของผสงอายประกอบดวย 1) การอยอยางพงพาตนเองได (Being self-reliant) 2) การมสวนรวมและยงคงประโยชนตอสงคม (being actively engaged with society) 3) การมความงอกงามทางปญญาDeveloping spiritual wisdom) 4) การคงไวซงการมสขภาพด (Maintaining a healthy) 5) การเรยนรอยางตอเนอง (Engaging in active learning) และ 6) การเตรยมตวเพอความมนคงยามชรา (Building up financial security)

สรปไดวา ความหมายและองคประกอบของ การด าเนนชวตอยางมสขภาวะทดนนเปนการกระท าทแสดงออกทน าไปสการมสขภาพทดโดยรวมของประชาชนทาไปทกกลม อยางไรกตามส าหรบ กลมผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสงทอยในภาวะทควบคมระดบน าตาลและระดบความดนโลหตไดไมอยในภาวะอนตรายหรอรนแรงตามคาวนจฉยทางการแพทย ทเปนกลมเปาหมายในการศกษาครงน ซงเปนการกระท าทบคคลปฏบตในชวตประจ าวน เพอคงไวซงการมสขภาวะททางดานรางกาย จตใจ และสงคม ในพฤตกรรม 5 ดาน ดงน

1. การควบคมโรค หมายถง การกระท าของผปวยเพอหลกเลยงปจจยเสยงตางๆไมใหเกดอาการของโรคและภาวะแทรกชอนของโรค ไดแก 1) การเฝาสงเกต ตดตาม ความผดปกตทจะเกดขนในรางกายการไปพบแพทยรบการดแลรกษาสม าเสมอ รวมถงการปฏบตตนเพอปองกนกนภาวะแทรกซอน และลดความรนแรงของโรคได และหลกเสยงทเปนสาเหตของภาวะแทรกซอน เชน การงดสบบหรการลดหรอเลกดมเครองดมทมแอลกอฮอลหรอคาเฟอนเปนสวนผสม

2. การรบประทานอาหารเพอสขภาพ หมายถง การบรโภคอาหารเพอควบคมระดบน าตาล และความดนโลหตสง ไดแก 1)การรบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ผก ผลไม ธญพช เปนตน 2)การหลกเลยงการรบประทานอาหารทมรสจด หรอสวนประของโซเดยมสง น าตาลสง และ 3)การหลกเลยงการรบประทานอาหารทมไขมนอมตว

3.การออกก าลงกาย หมายถง การเคลอนไหวรางกายและการออกก าลงอยางม

แบบแผนเพอเสรมสรางสมรรถภาพรางกาย ไดแก 1) ความถในการออกก าลงกาย (Frequen oF Exercise) ควรออกก าลงกายอยางนอย 3-5 ครงตอสปดาห หรอรวมกนประมาณ 150 ชวโมงตอสปดาห 2) ความหนกเบาในการออกก าลงกาย (Intensity of Exercise) ควรเคลอนไหวและออกก าลงกายทมความหนาเบาอยในระดบปานกลาง (Modrate-lntensity) 3)ระยะเวลาในการออกก าลงกาย (Time of Exercise) การเคลอนไหวและออกก าลงกายแตละครงควรใชเวลาอยางนอยประมาณ 20-30 นาท โดยแบงออกเปน 3 ชวง ไดแก ชางอบอนรางกาย (Wamuphase) ชวงเขมขนของการเคลอนไหว และออกก าลงกาย (Endurance training phase) และชวงผอนคลาย (Cool down phase) และ 4) ประเภทของการออกก าลงกาย (Type of Exercise)ทเหมาะสมกบความสามารถและความสนใจในแตละบคคล

4. การมสขภาวะทางจตทด หมายถง การกระท าของผปวยในการดแลตนเองใหมสขภาพจตทด น าไปสการมคณภาพชวตทดใน 6 ดาน ไดแก 1) การกระท าสงตางๆอยางอสระดวยตนเอง 2)การใชชวตและปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงทเกดขน 3) การเรยนรและพฒนาตนเองใหงอกงามขน 4) การมสมพนธภาพทดกบผอน 5) การแกการและแกไขปญหาอยางเหมาะสม และ 6) การปฏบตตนตามความเชอและหลกศาสนา

5. การรวมกจกรรมทางสงคม หมายถง การกระท าทผปวยเขาไปมสวนรวมในการท ากจกรรมตางๆ รวมกบผอน รวมทงการชวยเหลอเกอกลกนเพอสงเสรมสงคมใหมความสขไดเก 1) การท างานจตอาสาชวยเหลอสงคมตามทตนเองถนดและสนใจ และ 2) การรวมกจกรรมตามประเพณ ศาสนา ชมรม หรอชมชน การชวยใหผอนสามารถปรบตวได สนบสนนใหผอนรสกพงพอใจในชวตตนเอง และเหนคณคาในตนเองมากขน

งานวจยทเกยวของกบสขภาวะ

แนวทางการพฒนาสขภาวะของคนไทยในระยะแรก ๆ คอ ชวงแผนพรมนาฯ ฉบบท 1-7 เปนการพฒนาทมงเพอผลตก าลงคนใหตอบสนองความตองการในการพฒนาเศษฐกจของประเทศ โดยใหความส าคญกบการสงเสรมสขภาพใหแขงแรง และมการศกษาในระดบทสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ การพฒนาในระยะตอมาในแผนพฒนา ฉบบท8-9 ไดมการเปลยนกระบวนทศนการพฒนา โดยก าหนดให คน เปนศนยกลางของการพฒนาพรอมทงน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนแนวทางในการพฒนาประเทศ ส าหรบการพฒนาในมตอนจงเปนเพยงเครองมอในการพฒนาคน แนวทางการพฒนาประเทศไดปรบเปลยนทศทางสการพฒนาศกยภาพของคนในทกมต เพอใหคนมคณภาพชวตทด และมความสข โดยในดานสาธารณสข มงเสรมสรางสขภาพของประชาชนแบบองครวมทงดานรางกาย จตใจสงคม และจตวญญาณ ควบคกบการมหลกประกนสขภาพทมคณภาพมประสทธภาพ พรอมทงเปดโอกาสใหทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการสรางและจดการระบบสขภาพ และใหมการเรยนรและใชประโยชนจากภมปญญาไทยและสากลในการปองกนและสงเสรมสขภาพ สงผลใหประชาชนรอยละ 97.75 มหลกประกนสขภาพ ตลอดจนอายขยเฉลยของประชาชนสงขน และจากการรายงานการตดตามผล 3 ปแรกของแผนพฒนาฯฉบบท 10 ของ ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข (2554)พบวา ดชนสขภาวะเพมขนจากระดบรอยละ 71.41 ในป พ.ศ. 2549 เปนรอยละ 72.521พ.ศ. 2552 เปนผลจากการด าเนนนโยบายของรฐในการพฒนาคณภาพคนในดานการศกษาตอเนองและทางอนามยสาภาพ และมาเปนระยะเวลายาวนานกวา 40 ป ท าใหสขภาวะคนไทยดขน อายยนยาวและความสามารถในการเรยนรสงขน ทงน ชาญวทย โคธรานรกษ (2547) จากบทความ อยอยางไรใหมสข อายยนยาวถง 100 ป" กลาวไววา สขภาวะ เปนการเรยนรถงวถทางการด าเนนชวต เพอการมสขภาพแขงแรง รางกายตองการความเคลอนไหวออกก าลงกายสม าเสมอ อาหารการกนในปรมาณพอเหมาะ และเลอกชนดอาหารทมคณประโยชนเปนธรรมชาตมากทสดปรงแตงแตนอย รจกจดการความเครยดใตด ทามกลางสงคมทก าลงเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ สงคมทซบซอน และยงเหยงมากขน รวมน าไมน าเอาสารทกอปญหาสขภาพเชน บหร เหลา เบยร แอลกอฮอล เครองดมชก าลง เขาสรางกาย กจะท าใหมสขภาพทดอายยนอยางมคณภาพโดยไมตองพงยารกษา ซง กองแผนงาน กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขไดกลาววา เปนความฉลาดทางสขภาพเปนความสามารถทางการจดการและการบรหารสขภาพ ใสใจสขภาพ โดยการหาเวลาออกก าลงกาย การออกก าลงกายจะใชใหสมองทกสวนท างาน ระบบความจ าดขน มสมาธในการท างานมากขน ทงน สขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางสงคม และทางจตวญญาณ หรอสขภาวะทสมบรณทกๆ ทางการเชอมโยงกนสะทอนถงความเปนองครวมอยางแทจรงของสขภาพทเกอหนนและเชอมโยงกนทงความหมายในแตละดาน คอ 1) สขภาวะทางกาย หมายถง การมรางกายทสมบรณ มเศรษฐกจพอเพยง มสงแวดลอมด ไมมอบตภย เปนตน 2) สขภาวะทางจต หมายถง จตใจทเปนสข ผอนคลาย ไมเครยด คลองแคลว มความเมตตา

กรณา มสต มสมาธ เปนตน 3)สขภาวะทางสงคม หมายถง การอยรวมกนดวยด ในครอบครว ในชมชน ในทท างาน ในสงคมในโลก ซงรวมถงการมบรการทางสงคมทด และมสนตภาพ เปนตน และ 4) สขภาวะทางปญญาหรอจตวญญาณ หมายถง ความสขอนประเสรฐทเกดจากมจตใจสง เขาถงความจรงทงหมดลดละความเหนแกตว มงเขาถงสงสงสด ซงหมายถงพระนพพาน หรอพระผเปนเจาหรอความดสงสด สดแลวแตความเซอมทแตกตางกนของแตละคน (วรยะ สวางโชต, 2550)

สวนงานวจยของเกศสร ปนธระ (2552) ไดศกษาวถชวตทมผลตอการเสรมภาวะของประชาชนเขตดนแดง กรงเทพมหานคร โดยมวตถประสงคเพอศกษาวถชวต ระดบสขภาวะทง 4 ตานไดแก ดานสขภาพกาย สขภาพจต สขภาพสงคมและสขภาพปญญา และเปรยบเทยบวถชวตทมผลตอสขภาวะของประชาชนเขตดนแดง พรอมทงแนวทางการเสรมสรางสขภาวะของประชาชนเขตดนแดงดวยแผนงานการจด กจรรมเพอชมชนดนแดง ใชการวจยแบบผสานวธ (Mix methods) เกบรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณเชงลก การประชมกลม (Focus group) การส ารวจ (Survey) กลมตวอยางคอ ประชาชนทอาศยอยใน 22 ชมชนผลการวจย พบวา ระดบสขภาวะ ประชาชนในเขตดนแดงมสาภาวะรวมและรายดานระดบดเมอเปรยบเทยบคาเฉลยสขภาวะรวมตามประเภทชมชนแลวพบวา ประชาชนในเคหะชมชนและชมชนจดสรร มสขภาวะรวมระดบด มากกวาสขภาวะรวมเของประชาชนเขตดนแดง ในขณะทชมชนแออดและชมชนเมองมคาเฉลยสขภาวะรวมดนอยกวาสขภาวะรวมของประชาชนดนแดง และการเปรยบเทยบวถชวตทมผลตอสขภาวะของประชาชนเขตดนแดง พบวา ประชาชนเขตดนแดงทมเพศ สถานภาพสมรส และดชนมวลกายตางกน มสขภาวะไมตางกนในขณะทมอาย การศกษา อาชพ ลกษณะทอยอาศย ลกษณะครอบครว ความเปนคนทองถน ลกษณะชมชน ลกษณะการบรโภคและการออกกาลงกาย ตางกน มสขภาวะตางกน อยางมนยส าคญทางสถต นอกจากนผลจากการประชมบรณาการวจยเพอทองถน พบวา แผนงานการจดกจกรรมเพอชมชนดนแดง ควรจดโครงการแกชมชน ในลกษณะบรณาการเพอเสรมสรางสขภาวะแบบองครวมทง 4 ดานและสรางความรวมมอกนเครอขายภาคในชมชนดนแดง อาทเชนโครงการตลาดนดสขภาพ โครงการสนทนาธรรมะในรวมหาวทยาลย โครงการสบสานงานประเพณโดยรวมมอกบ ศาสนาสถานในชมชน โครงการปองกนภยใกลตารวมมอกบสถานต ารวจเปนตน งานวจย สชานนท คณผล (2553) ศกษาแนวทางการพฒนาสขภาวะทางกายของประชาชนในต าบลหนองกนเพล อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน โดยมวตถประสงคเพอการศกษาสขภาวะ ปญหาสขภาวะ และแนวทางพฒนาสขภาวะของประชาชนในต าบลกนเพลหนอง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน ใชรปแบบการวจยเชงส ารวจ และมแบบสอบถามเปนเครองมอในการวจย ผลการศกษาพบวา สขภาวะทางกายของประชาชนมแขงแรงสมบรณ สขภาวะทางจต พบวาประชาชนไมมการนาสมาธ 1-2 ครงตอสปดาหมากทสด รองลงมาคอมการท าบญไมนอยกวา 1-2 ครงตอสปดาห สวนสขภาพทางสงคม พบวา ประชาชนสวนใหญไดรบการแตงตงใหเปนคณะกรรมการชมชนมากทสด รองลงมาคอ ชวยเหลอเพอนบานเมอมงานหรอกจกรรมในชมชนและส าหรบสขภาวะทางปญญาพบวาสวนใหญมการพฒนาตนเองโดยหมนศกษาหความรตลอดเวลา รองลงมาคอ การเหนแกประโยชนสานรวม ปญหาสขภาวะทางกาย พบวา สวนใหญมการเจบปวยจากพฤตกรรมไมออก าลงกาย บญหาสขภาวะทางจต พบวา เกดจากความเครยดจากสภาวะทางสงคมในปจจบน รองลงมาคอ ความเครยดจากการประกอบอาชพ ปญหาสขภาวะทางสงคม พบวาเกด

จากการมการทะเลาะกนในครอบครวและชมชนมากทสด สวนบญหาสขภาวะทางปญญา พบวาการทท างานโดยความเคยชน โดยไมมความรในงานทท ามากทสด สาหาบ แนวทางการพฒนาสขภาวะทางกาย ควรมการน าหลกเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการด าเนนชวตมากทสด สขภาวะทางจต ควรมการบางพทธศาสนาเปนประจ า สขภาวะทางสงคม ควรมการรวมกลมเพอท ากจกรรมทเปนประโยชนตอสวนรวมรวมกน และแนวทางการพฒนาสขภาวะทางปญญา ควรมการพฒนาองคความรดวย

ตนเองตลอดเวลาตวอยางแบบสอบถามพฤตกรรมการดารงอยอยางมสขภาวะทด

โดย Sutipan& Intarakamhang (2017) และพชาดา สทธเปน องศนนท อนทรก าแหง

และวรณธ" กตตพชย (2560) ไดพฒนาแบบสอบถาม ทมคาความตรงเชงเนอหาดวยคา IOCเทากบ 0.80-1.00 คาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach's Alpha Coefficient)เทากบ 0.78 และคาอ านาจจ าแนกดวยคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson'sProduct Moment Correlation Coefficient) อยระหวาง 0.21-058

ค าชแจง :โปรดท าเครองหมายลงในชองค าตอบทตรงกบการกระท าของทานมากทสด

ประจ า หมายถง ทานาระท ากจกรรมนนโดยเฉลย 6-7 ครงตอสปดาห

บางครง หมายถง ทานกระท ากจกรรมนนโดยเฉลย 3-5 ครงตอสปดาห

นานๆครง หมายถง ทานกระท ากจกรรมนนโดยเฉลย 1-2 ครงตอสปดาห

แทบไมเคย หมายถง ทานกระท ากจกรรมนนโดยเฉลยต ากวา 1 คางตอสปดาห

ตาราง 6-1 แบบสอบถามพฤตกรรมการด ารงอยอยางมสขภาวะทด

พฤตกรรมการด ารงอยอยางมสขภาวะทด

ความถของการกระท าตอสปดาห

ประจ า (4)

บาง ครง (3)

นานๆครง (2)

แทบไมเคย

( 1) พฤตกรรมการควบคมโรค 1 การปรกษาแพทยหรอบคลากรสาธารณสขทนท เมอเกดความผดปกตของรางกาย โดยไมปลอยใหเรอรง จนเกดภาวะแทรกซอน

2 การลด หรองดการดมเครองดมทมคาเฟอน เชน กาแฟ โกโก น าอดลมประเภทโคลา เครองดมชก าลง เปนตน

3 การหลกเลยงสงเสพตด เชน บหร ยาสบ เปนตน 4 การงดดมเครองดมทมแอลกอฮอลเชน เหลา เบยร หรอไวน เปนตน 5 การสงเกต ตรวจเชคความผดปกตของรางกายดวยตนเอง เชน การชงน าหนก การวดความดนโลหต การตรวจเตานม เปนตน

6 การหาความรหรอสงใหมๆ เพอดแลสขภาพดวยตนเอง เชนอานหนงสอ นตยสารสขภาพ ฟงวทย ดรายการโทรทศน เขาอบรมดานสขภาพ เปนตน

พฤตกรรมการรบประทานอาหารเพอสขภาพ 7 การรบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ผก ผลไม ธญพช เปนตน ในอตราสวน 2 ใน 3สวนของแตละมออาหาร

8 การอานฉลากโภชนาการและเลอกรบประทานอาหารทมเกลอโซเดยมเปนสวนประกอบไมเกน 2000 มลลกรมตอหนงหนวยบรโภคหรอกนเกลอไมเกนวนละ 1 ชอนชา

9 การรบประทานเนอสตวทมไขมนต า เชน เนอแดงไมตดมนเนอปลา หรอ เนออกไก เปนตน โดยหลกเลยงเนอทตดมนมคอเลสเตอรอสง

10 การรบประทานอาหารประเภทหนง ตม อบ ลวก แทนการทอด 11 การหลกเลยงการรบประทานอาหารทมการแปรรปหรอหมกดอง เชน ปลาเคม ปลารา แหนม ไสกรอก ปลากระปอง เตาหย ผกดอง ไขเคม กนเชยง เปนตน

12 การรบประทานผกผลไมสดตามฤดไมสดตามฤดกาลมากกวาการรบประทานผลไมกระปองหรอแปรรป

พฤตกรรมการออกก าลงกาย 13 มการเคลอนไหวออกก าลงกายตอเนอง

14 ในการออกก าลงกายแตละครงนานตดตอกนอยางนอย 20-30 นาท 15 มการออกก าลงกายจนรสกเหนอยมเหงอออกแตยงพดไดอย 16 ไมออกก าลงกายภายหลงรบประทานอาหารทนท 17 มการหดและยดเหยยดกลามเนอมดใหญ เชน วงเหยาะการปนจกรยาน ร ามวยจน กายบรหาร โยคะ เปนตน

18 มการยดเหยยดกลามเนอกอนและหลงการออกก าลงกาย พฤตกรรมการมสขภาวะทางจตทด 19. ทานมสมพนธภาพทดกบคนรอบขาง

20. ทานด าเนนชวตตามหลกศาสนาททานนบถออยางมเปาหมาย 21. . ทานเปดโอกาสใหตนเองไดเรยนร หรอมประสบการณใหมๆททาทาย เพอพฒนาและปรบปรงแกไขใหดขน

22. ทานส ารวจและยอมรบทงขอและขอเสยของตนเองตามความเปนจรง แลวปรบปรงแกไขใหดขน

23. ทานจดการ ควบคมและแกไขปญหาในสถานการณไดเหมาะสม 24.ทานท ากจวตรประจ าวนตางๆไดดวยตนเองอยางอสระ มความสขและเปนทนาพงพอใจ

25.การเขารวมกจกรรมตางๆ ของสมาคม ชมรมหรอองคกรททานเปนสมาชกอย เชน การเลยงอาหาร เดก ผสงอาย ท าบญ

26. การเขารวมกจกรรมตามเทศกาล วฒนธรรม และประเพณตางๆ เชน ทอดผาปา ทอดกฐน สงกรานต ลอยกระทงเปนตน

27. เสยสละแรงกาย เวลา หรอทรพยสนเพอประโยชนสวนรวม เชน บรจาคเงน หรอจดเตรยมสงของเพอบรจาคใหแกผเดอดรอนหรอประสบภย

28. เปนจตอาสาในการท ากจกรรมเพอสงคม โดยไมไดรบคาตอบแทนตามความถนดและศกยภาพของตนเอง เชน เปนวทยากร ปราชญชมชนในการถายทอดภมปญญา อาสาสมคร พฒนาชมชน การเปน ลกเสอชาวบาน การพฒนาชมชนเปนตน

29.การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตางๆเพอการพฒนา ชมชนหรอแกปญหาตางๆในชมชน เชน อสม คณะกรรมการ พฒนาชมชน การเปน ลกเสอชาวบาน การพฒนาชมชน เปนตน

30.การอาสาชวยเหลอผอนเมอยามทเขาเจบปวย หรอตองการความชวยเหลอ เชน การชวยบรรจถงยงชพใหกบผประสบภยการไปเยยมดแลผปวย เปนตน

ผลลพธทางสขภาพ ดานการจดการและเผชญปญหา นอกจากน ตามการศกษาของ Edwards et al. (2012) ทไดเสนอโมเดลเสนทางอทธ ของการพฒนาความรอบรดานสขภาพในผปวยเรอรง (The development of health litera patients with a long-term health condition: The health literacy pathway model) พบวา ใน การจดการสขภาพตนเองกบการสอสารสขภาพกบบคลากรทางการแพทย เปนกระบวนการ ส าคญทจะน าไปสการตดสนใจทด และในโมเดลนไดกลาวถงผลลพธของความรอบรดานสขภาพ (Health literacy outcomes) คอ การพฒนาความร ทกษะ ความเขาใจและการเผชญปญหาขา บคคล (Develop knowledge, skills, understanding and coping) นนเปนสงทเกดขน และ การศกษาของ Vosbergen et al. (2014) ไดศกษาความสมพนธระหวางความรอบรดานสขภาพ ของผปวยทมตอรปแบบการเผชญปญหาและความพอใจในการจดการขอมลดานสขภาพ โดยใช การส ารวจทางออนไลนกบผปวย 213 คน พบวา ความรอบรดานสขภาพของผปวยม ความสมพนธกบวธเผชญปญหาของผปวยทเปนแบบก ากบกบหลกหนความจรง (Monitorblunter coping style) โดยผปวยทมความรอบรดานสขภาพต าจะจดการสขภาพตนเองบนฐาน ประสบการณเดมตนเอง แตส าหรบผปวยทมความรอบรดานสขภาพทสงกวา จะใชวธเผชญ ปญหาแบบควบคมก ากบความเสยงทเกดขนกบตนเอง และจากขอสรปสวนหนงทไดจาก รายงานฉบบสมบรณ ในการศกษาการน าความรอบรดานสขภาพไปใชในประเทศออสเตรเลย (Health literacy implications for Australia: Final report) Vou Medibank Private Limited (2011) ซงเปนบรษทประกนสขภาพภาคเอกชนทไดท าการศกษาการน าความรอบรดานสขภาพใน ประเทศออสเตรเลย พบวา ผทมความรอบรดานสขภาพต า จะลดความสามารถในการจดการ ตนเองและการปรบตวในชวต (Self-management and lifestyle adjustment to manage) ลง โดยเฉพาะในกลมผปวยโรคเรอรง และผลกระทบทเกดขนจากการมความรอบรดานสขภาพต า คอ บคคลจะมความเครยดสงขนจากการความอายและจากความเชอเดมทไมรหนงสอ (Shame and stigma attached to illiteracy) ความหมายของการเผชญภาวะวกฤตชวต จากงานวจยการเผชญและการปองกนภาวะวกฤตชวตของสตรไทยสมรสวยกลางคน ของ องศนนท อนทรก าแหง อรพนทร ชชม และอจฉรา สขารมณ (2550) ไดเสนอแบบประเมน ภาวะวกฤตชวตดวยตนเอง ส าหรบผทไมสามารถสงเกตเหนความเปลยนแปลงของตนเองได ชดเจน ซงจะเปนการเฝาระวงมใหน าไปสการแกปญหาวกฤตชวตทรนแรงตอไป ซง ภาวะ วกฤตชวต หมายถง บคคลรบรตอสถานการณตางๆ ทเกดขนในชวตของตนเองวาเปนสง อนตรายคกคามตอรางกาย จตใจอารมณของตนหรอตอภาพพจนหรอเปาหมายในชวต ท าให บคคลนนเกดภาวะเครยด และไมสามารถปรบอารมณใหเผชญกบสงคกคามนไดและไมสามารถปรบตวใหสามารถด ารงชวตประจ าวนใหเปนปกตขาวนใหเปนปกตสขได และจากผลการวจยของ องศนนท ก าแหงและคณะ (2549) ศกษาดชนทใชวดภาวะวกฤตของสตรไทยสมรสวยกลางคนท สาวงานนอกบาน 1,375 คน ซงผลทไดจากการวจย พบวา ภาวะวกฤตชวตนนเกดจาก แรงผลกดนจากสขภาพรางกายจตใจของบคคลเอง และจากแรงกดดนในทท างาน ในครอบครว สงคมของตนเอง ทงน องคประกอบของการวดภาวะวกฤตชวตประกอบดวย 1. ความเครยดคอ ความรสกทบคคลมความอดอด คบของใจไมไดตงใจ ไมสามารถตก ใจหรอตดสนเหตการณในขณะนนได จงแสดงออกใหเหนทางดานรางกาย อารมณทไมสมดล ไมเปนสข สบสน โกรธ เสยใจ

2. การเผชญปญหาคอ บคคลไมสามารถเผชญแกไขอารมณทเปนทกขของตนเองได และไมมการแกไขเปลยนแปลงสถานการณจรง ไมสามารถปรบกระบวนการคดหรอควบคม จตใจใหสงบลงได หรอระบายอารมณดวยการพดและการกระท าทไมกอใหเกดความรนแรงและ ผลเสยตอตนเองและผอน

3. การปรบตวคอ บคคลไมสามารถปรบเปลยนนสยหรอปรบวธการด ารงชวตของ ตนเองใหมชวตอยไดอยางมความสขในระดบทตนเองพงพอใจได และมการปรบตวทไม เหมาะสมจงแสดงออกในลกษณะของการท าลายตอตานกฎระเบยบหรอมลกษณะของผทม ปญหาสขภาพจตเสยไป

ตวอยางแบบประเมนเพอวดภาวะวกฤตชวตของบคคล

แบบสอบถามนไดจากการวจย ซงใชเปนประโยชนในการสะทอนสภาวะทางจตและ อารมณของตนเองและเฝาระวงเพอไมใหไปสปญหาวกฤตชวตและสงคมทรนแรงตอไป ทงน แบบประเมนนสามารถใชวเคราะหภาวะวกฤตชวตส าหรบบคคลทไมสามารถสงเกตเหนความ เปลยนแปลงของตนเองไดชดเจนจงตองใชแบบวด โดยมขอค าถามเกยวกบการรบรของตนเอง รวม 40 ขอ แบงเปนการวดจาก ความเครยด 16 ขอ มคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ 0.930 การเผชญปญหาแบบมงปรบอารมณ 10 ขอ มคาความเชอมนเทากบ 0.765 และการ ปรบตว 14 ขอ มคาความเชอมนเทากบ 0.871

ค าอธบายการประเมนคาของแบบสอบถาม

ขอความเปนการสอบถามถงระดบการรบรถงความรสก อาการและการแสดงออกทา พฤตกรรมตนเอง ซงปรากฏขนตรงกบความเปนจรงในชวต โดยท าเครองหมาย ∕ ลงในชองทตรง กบความเปนจรงทปรากฏกบตวทาน

ในชวง 6 เดอนทผานมา ทานมอาการ ความรสกและพฤตกรรมเหลานในระดบใด มค าอธบายการใหน าหนกคะแนน ดงน

จรง หมายถง มความเปนจรงปรากฏขนกบทานมากทสด

คอนขางจรง หมายถง มความเปนจรงปรากฏขนกบทานพอสมควร

คอนขางไมจรง หมายถง มความเปนจรงปรากฏขนกบทานอยบางเลกนอย

ไมจรง หมายถง มความนนแทบจะไมเคยปรากฏขนกบทาน

ตาราง 6-2 แบบประเพอวตรภาวะวกฤตชวตของตวบคคล

อาการ ความรสก พฤตกรรม

ระดบความเปนจรงทปรากฏ จรง

(4)

คอนขางจรง (3)

คอนขางไมจรง ( 2)

ไมจรง (1)

ความเครยด 1.ฉนมปญหาชวตทหนกใจตองขบคดอยเสมอ

2.ฉนรสกปวดศรษะขนมาทนทเมอเผชญกบปญหา 3.ฉนปวดเกรงกลามเนอทายทอย หลงหรอไหลเมอคดถงปญหาชวตอกคน 4.เวลาจะออกจากบานฉนมกรสกกลววาจะเกดอบตเหต 5.ฉนมกหงดหงดเปนทกขเปนรอนแมเปนเรองเลกนอย 6.เมอตนนอนฉนรสกเบอหนาย ไมอยากลกจากเตยง

อาการ ความรสก พฤตกรรม

ระดบความเปนจรงทปรากฏ จรง (4) คอนขาง

จรง (3) คอนขางไมจรง

( 2)

ไมจรง (1)

7.บอยครงทฉนรสกวานอนหลบไมสนท 8.บอยครงทฉนอยากปลกตวอยกนเดยวเงยบๆ 9.ฉนรสกเบอร าคาญทกคนทอยรอบขาง 10.ฉนมเรองทตองท าใหคดมากจนขาดสมาธในการท างาน 11.ฉนมกตกใจงายจนหวใจเตนแรง เหงอออก ตวเยน 12.บอยครงทฉนรสกกระวนกระวายโดยไมทราบสาเหต 13.ฉนมกนอนฝนราย จนท าใหตนขนมา กลางดกบอยๆ

14.ฉนรสกอางวางโดดเดยวเหมอนไมมใครอยเคยงขาง 15.ฉนรสกเหงา เศรา หดห แมอยทามกลางผคนหมมาก 16.ฉนจะตกใจขวญผวาอยนาน เมอมเสยงดงขนใกลฉน การเผชญปญหา 17.ฉนพยายามตงสตทกครงในการแกปญหาตางๆ

18.เมอตองเผชญปญหาฉนควบคมสต อารมณตนเองไวได 19.เมอเกดปญหาฉนจะคนหาสาเหตกอนทจะหาทางแกไขปญหานน 20.เมอมเรองท าใหไมสบายใจ ฉนจะท าใจใหสงบลงกอน 21.ฉนพยายามวเคราะหปญหาและท าความเขาใจใหดขนกอนหาวธแกไข 22.ฉนไมเคยรอวาจะมปาฏหารยมาชวยฉนไว โดยทฉนไมตองท าอะไรเลย 23.ปญหาทเกดกบฉนจะผานพนไปได เพอใหก าลงใจตวเอง 24.ฉนจะหลกเลยงเผชญหนากบคนทกาวราวมอคตตอฉน 25.ฉนจะระบายความรสกกบคนทไวใจไดเมอมปญหา 26.ฉนไมเคยระบายความทกขดวยการดมสรา สบบหร หรอเพงยาเสพตด การปรบตว 27.ฉนยอมรบในความแตงตางของแตละบคคลได

28.ฉนยอมรบกบความลมเหลวของตนเองไดเสมอ 29.ฉนปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปไดงาย 30.เวลามเรองกลมใจ ฉนมวธผอนคลายไดด เชนอานหนงสอ การฟงเพลง ท างานอดเรก เปนตน

31.ฉนสามารถท าจตใจใหราเรงยอมรบกบปญหาตางๆได 32.การทฉนพบกบปญหาบอย ถอวาเปนการฝกความแขงแกรงใหกบตนเอง

33.ฉนสามารถแบงเวลางาน และครอบครวไดอยางสมดล 34.เมอมปญหาท าใหเครยดฉนสามารถเปลยนใหเปนเรองผอนคลายได 35.ฉนพยายามเปลยนแปลงตนเองใหไปในทางทดขน 36.ฉนเตรยมตวเองใหพรอมเสมอกบปญหาทเกดขน 37.ฉนสามารถคนพบสงดๆจากปญหาทเกดขน 38.ฉนเปลยนแปลงตนเองใหดขนไดเพอใหเขากบสงคมทเปลยนแปลงไป 39.ฉนระมดระหวงในการท างานทเคยผดพลาดมาแลวเพอไมใหผดพลาดซ า 40.ฉนมองวาการเปลยนแปลงไมดหรอรายทเกดขนกบฉนเปนเรองธรรมดา

เกณฑการประเมนผล เกณฑการพจารณา การรบรภาวะวกฤตชวตจาก 40 ขอ ใหผตอบรวมคะแนนทงหมด และใหพจารณาคะแนนวา ผตอบอยในกลมใด 140 - 160 คะแนน แสดงวา มการรบรวา มภาวะวกฤตเกดขนในชวตของทานอยใน ระดบมากทสด นนหมายถงวา ทานเรมมภาวะตงเครยดอยในระดบมากกวาปกต และยงไม สามารถเผชญกบปญหาในชวตและปรบตวยอมรบกบปญหานนไดอยางเหมาะสม ซงถายงคง ปลอยใหอยสภาวะเชนนไว โดยไมไดแกไข อาจน าไปสปญหาสขภาพจตและการสญเสยท รนแรง กระทบตอการด าเนนชวตอยในสงคมในครอบครวและการท างานได จงไมควรอยแต ล าพงคนเดยวเปนอยางยง และใหรบไปปรกษาแพทยหรอนกจตวทยาเพอขอรบค าปรกษา อก ทงควรหมนศกษาธรรมะเพมมากขน 100 – 139 คะแนน แสดงวา มการรบรวา มภาวะวกฤตเกดขนในชวตของทานอยบาง พอสมควร นนหมายถงวา ทานมภาวะตงเครยดอยในระดบคอนขางมาก และสามารถเผชญกบ ปญหาในชวตอยไดบางเลกนอย จงสามารถปรบตวใหยอมรบกบปญหานนไดบาง ซงยงคงเปน ความขดแยงทอยในใจทเปนความรสกทเปนทกขอย ดงนน จงควรทจะหาใครอาจเปนเพอน ผใหญทไวใจได หรอแพทย จตแพทยเพอขอรบค าปรกษา และใสใจศกษาธรรมะเพมมากขน 60 - 99 คะแนน แสดงวา มการรบรวา มภาวะวกฤตเกดขนในชวตของทานอยบาง เลกนอย ทสงผลใหทานไมสบายใจอยบาง นนหมายความวา ทานเรมมความตงเครยดอยบาง เลกนอยถอวาอยในระดบปกตทชอบความทาทาย แตทานยงคงมปญหาทยงไมสามารถ คลคลายไดหมด และในบางสถานการณทานยงไมสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม ดงนน ทานยงตองใชเวลาในการเผชญปญหาและปรบตวเพมมากขน ทานอาจจะศกษาดวยตนเอง เกยวกบการเปลยนแปลงตนเองใหดมชวตชวาขนบาง หรอขอความชวยเหลอจากเพอนหรอ ผใหญ ในการพดคยขอค าแนะน าเพอใหสามารถจดการปญหาและการปรบตวไดเรวขน 40 - 59 คะแนน แสดงวา มการรบรวา ไมมภาวะวกฤตเกดขนในชวตของทาน ท าให ทานรสกสบายใจและมความสขมากเปนสวนใหญนนหมายความวา ทานเปนคนทมองโลกในแง ด มความพอใจกบตนเองและสงแวดลอมมาก สามารถยอมรบ เผชญกบปญหาถอเปนสงททา ทายความสามารถและปรบตวไดอยางเหมะสม จงท าใหทานเปนคนทเหนคณคาในตนเอง และม ประสทธภาพในการปฏบตงานไดด ผลลพธทางสขภาพ - ดานความฉลาดทางสขภาพ จากโมเดลเชงเหตผลเพอการวเคราะหการศกษาความรอบรดานสขภาพ (A logic model for analyzing studies of health literacy) ทไดมาจากการสงเคราะหงานวจยและบรณาการหลายทฤษฎขององคกรเพอคณภาพและการวจยการดแลสขภาพ ประเทศสหรฐอเมรกา ของ Berkman et al. (2011) ซงพบวา มงานวจย 5 เรองทศกษาผลลพธดานสขภาพทเกยวของ กบความ

รอบรดานสขภาพของประชากรวยผใหญทมผลตอความรสกและความสามารถดาน สขภาพ ไดแก งานวจยของ Nokes et al. (2007) ทศกษาผลของการไดรบการดแลและใหขอมล ดานสขภาพกบผททราบวาตดเชอ HIV 489 คนในสหรฐอเมรกาวดผลจากอาการความรสก ซมเศรา เครยดและการเปลยนแปลงรางกาย Muir et al. (2006) ศกษาในผปวยโรคตอหนทมา รบการรกษาในคลนกโดยใชแบบวดคณภาพชวต SF - 12 สวน Mancus0 & Rincon (2006) ศกษาในผปวยโรคหอบหดทรบการรกษาคลนกปฐมภมในนวยอรค 175 คน จากแบบวดความ ฉลาดดานคณภาพชวตดานสขภาพ (Health-related quality of life quotient) สวน Johnston et al. (2005) ศกษาผบาดเจบกระดกสนหลง 107 คนในมลรฐนวเจอรซ และ Hahn et al. (2007)ทศกษาในผปวยมะเรง 415 คนในศนยมะเรงทรฐชคาโก และ Elizabeth (2017) ศกษาความ รอบรดานสขภาพระดบพนฐานในผปวยฟนฟกายภาพจากโรคหลอดเลอดสมอง บาดเจบกระดก สนหลง โรคสมองกระทบกระเทอนอาย 18 - 85 ป พบวา ความรค าศพท ความเขาใจในเอกสาร ความรในภาษาและตวเลข ความจ า ความเรวในการอาน มผลตอผลลพธทางสขภาพไดแก การ เคลอนไหว ความเหนอยลา ความซมเศรา ความเครยดความกงวล บทบาททางสงคมของผปวย จงสรปไดวาผลวจยทงหมดสอดคลองในดานผลลพธทางสขภาพทประกอบดวย สขภาพทวไปสขภาพกาย สขภาพจต คณภาพชวต โดยใชแบบวดคณภาพชวตแบบ SF - 12 และ SF - 36 และผลวจยทงหมดยงพบวา การเขาถงบรการสขภาพเปนเงอนไขส าคญของความฉลาด (Quotient) ดานคณภาพชวตดานสขภาพ (Health-related quality of Life) ทงน ผลวจยในกลม ผปวยโรคหอบหดของ Manicuso & Rincon (2006) นนวดจากแบบวดความฉลาดทางดาน คณภาพชวตทเกยวของกบสขภาพ (Asthma quality of life quotient) มความสมพนธกบความ รอบรดานสขภาพ โดยผปวยโรคหอบหดทมความรอบรดานสขภาพไมเพยงพอ จะมความฉลาด ทางดานคณภาพชวตทเกยวของกบสขภาพต า และมสภาวะดานรางกายดวย เมอพจารณาความสมพนธระหวางการรหนงสอ (Literacy) กบความฉลาดทาง สตปญญา (Intelligence quotient) ดงการศกษาของ Zendarski et al. (2017) ทศกษา ผลสมฤทธทางการเรยนกบปจจยเสยงของวยรนทบกพรองทางการเรยน ในโรงเรยนขนาดกลาง และระดบมธยมศกษาตอนตนอาย 12 - 15 ป ในประเทศออสเตรเลย 130 คน ใชแบบทดสอบ การรหนงสอและการค านวณเชงตวเลข ผลการศกษาพบวา นกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยน ต ามาจากการทมความฉลาดทางปญญาต า (Lower intelligence quotient) รวมถงปจจยดาน เพศ สถานภาพทางสงคม การถกกลนแกลงและการจดการภายในครอบครวต าดวยและใน การศกษาของ Lee et al. (2004) ทศกษาปญหาการท างานของความจ าและการรหนงสอใน กลมเดกอาย 10 ป จ านวน 151 คน พบวา ผลความฉลาดทางปญญากบการรหนงสอ (Literacy and IQ) เพอท านายปญหาการใชค า ซงความนาสนใจในการศกษาความสมพนธระหวางความ รอบรดานสขภาพกบความฉลาดทางสขภาพ (Health literacy and Health quotient) ตวอยาง เครองมอวดความฉลาดทางสขภาพ ทพฒนาขนโดย กองสขศกษา กรม สนบสนนบรการสขภาพ รวมกบ องศนนท อนทรก าแหง (2559) ม 36 ขอและมคาคาความ เชอมน (Cronbach's Alpha) เทากบ 0.932 ซงเปนแบบวดทพฒนามาจากแบบวดความฉลาด ทางสขภาพ (Health quotient-HQ Assessment) ในตางประเทศ ไดแก แบบวดของ Hoeger & Hoeger (2011) จากหนงสอ Lifetime physical fitness and wellness: A personalized program ม36 ขอและแบบสอบถามหลายมต (The Multidimensional Health Questionnaire-MHQ) ของ Snell & Johnson (1997) ม 100 ขอ และน าไปทดลองใชกบกลมประชาชนทวไปทงในเมองและ นอกเมองในจงหวดปรมณฑลจ านวน 1,000 คน จงน ามาสการก าหนดนยาม Health Quoย วาหมายถง ความรบผดชอบตอการพฒนาระดบสขภาพและการดแลตวเอง โดยบคคลตอง ความสามารถมากเพยงพอและมนใจทจะจดการกบสขภาพของตวเองได เชน คณพยายามพฒนาปจจยแวดลอมในชวตแตละวน รวมถงการควบคมอาหารเพอลดน าหนกและการโภชนาการอยางถกตอง, การผอนคลายความเครยด, หยดพฤตกรรมการนอนทไมด ก หลกเลยงมลพษ และปรบเปลยนรปแบบการด าเนนชวต

ตอเนอง ซงแบบวดนแบงเปน 2 หลก ไดแก 1) มตของความสามารถทางปญญา ประกอบดวย ดานความรสก ตระหนกรก าตนเอง จงใจตนเอง และ 2) มตความสามารถควบคมสภาพแวดลอม ไดแก การบรหารจดการ บคคล ควบคมสภาพแวดลอมทเปนสาเหตของปญหาสขภาพ เชน ทกษะการแกปญหาชวต การมสวนรวมในสงคม เปนตน โดยแบบวดม 6 องคประกอบดงน 1. ดานความรสก มจ านวน 6 ขอ มคาความเชอมน (Cronbach's alpha) เทากบ 0.752 มคาอ านาจจ าแนกวดจากคาสมประสทธสหสมพนธอยในชวง 0.46 – 0.55 2. ดานความตระหนก มจ านวน 5 ขอ มคาความเชอมน (Cronbach's alpha) เทากบ 0.707 มคาอ านาจจ าแนกวดจากคาสมประสทธสหสมพนธอยในชวง 0.37 - 0.54 3. ดานการก ากบตนเอง มจ านวน 7 ขอ มคาความเชอมน (Cronbach's alpha) เทากบ 0.830 มคาอ านาจจ าแนกวดจากคาสมประสทธสหสมพนธอยในชวง 0.54 - 0.62 4. ดานการจงใจตนเอง มจ านวน 8 ขอ มคาความเชอมน (Cronbach's alpha) เทากบ 0.847 มคาอ านาจจ าแนกวดจากคาสมประสทธสหสมพนธอยในชวง 0.52 - 0.70 5. ดานการบรหารจดการบคคล มจ านวน 5 ขอ มคาความเชอมน (Cronbach's alpha) เทากบ 0.803 มคาอ านาจจ าแนกวดจากคาสมประสทธสหสมพนธอยในชวง 0.53 - 0.64 6. ดานการจดการสงแวดลอมทเปนสาเหตของปญหาสขภาพ มจ านวน 5 ขอ มคา ความเชอมน (Cronbach's alpha) เทากบ 0.845 และมคาอ านาจจ าแนกวดจากคาสมประสทธสหสมพนธอยในชวง 0.54 - 0.62 ตวอยางเครองมอวดความฉลาดทางสขภาพ (Health quotient - HQ) โดยกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ รวมกบ องศนนท อนทรก าแหง (2559) ตาราง 6-3 แบบสอบถามความฉลาดทางสขภาพ

ขอท

ขอความ

ระดบความสามารถและความรสก มากทสด 3

มาก 3

นอย 2

นอยทสด 1

1 ดานความรสก ฉนภมใจกบการดแลความปลอดภยในชวตของตนเอง

2. ฉนพอใจกบสภาพรางกายทเปนอย 3. ฉนมความสขเมอนกถงสขภาพของตนเอง 4. ฉนรสกมความสขทกครงทไดออกก าลงกาย

5. ฉนภมใจกบการทฉนสามารถเลอกกนอาหารทมประโยชน 6. ฉนพอใจกบการทฉนสามารถผอนคลายความเครยดได

7. ดานความตระหนก ฉนเหนความจ าเปนทจะตองดแลสขภาพรางกายของฉนใหดขน

8 ฉนใหความส าคญกบสงทคนอนรสกตอสขภาพของฉน

ท ขอความ

ระดบความสามารถและความรสก มากทสด

( 3) มาก (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

9. ฉนใสใจกบสขภาพทเปนอยของฉน 10. ฉน ใสใจกบการเปลยนแปลงดานสขภาพของฉน 11. ฉนใหความส าคญตอการตรวจสขภาพตนเอง 12. ดานการก ากบตนเอง

ฉนหมนสงเกตการเปลยนแปลงสขภาพรางกายของตนเอง

13. เมอฉนปวย ฉนคอยควบคมการปฏบตตวอยางเครงครดใหม 14. ฉนวางแผน ดแลปองกนตนเองเพอลดความเสยงตออบตเหต 15. ฉนพยายามหลกเลยงพฤตกรรมทท าลายสขภาพของฉน 16 แมวาสขภาพรางกายฉนจะดหรอไมกตาม ฉนยงหมนดแลตนเอตอเนอง 17. ฉนเดอนตนเองใหท ากจกรรมทมผลดตอสขภาพ 18. ฉนเดอนตนเอง ไมใหท าสงทเปนผลเสยตอสขภาพ 19. ดานการจงใจตนเอง

ฉนตองการมสขภาพทด ฉนจงดแลสขภาพตนเองอยเสมอ

20. ฉนพยายามลดการกนน าตาลและแปงลงเพอรกษารปรางใหด 21 ฉนพยายามเคลอนไหวรางกายทกวนเพอใหรางกายเผาผลาญพลงงาน 22. ฉนพยายามกนผกผลไมเปนหลกใหไดทกมอ เพอควบคมน าหนกตวเอง 23. ฉนตองการขบถายสะดวก ฉนจงกนผกผลไมทกมอ 24. ฉนปฏบตตามหลกศาสนา เพอท าใหฉนจดการกบอารมณ 25. เพอคนทฉนรก ฉนจงตองดแลสขภาพตนเองอยเสมอ 26. ฉนไมอยากเสยเงน เสยเวลาในการรกษาพยาบาล ฉนจงใสใจดแล

สขภาพ

27. ดานการบรหารจดการบคคล ฉนชกชวนใหผอนลดการกระท าทมผลเสยตอสขภาพของฉนได

28. ชกชวนใหผอนเพมการกระท าทมผลดตอสขภาพ 29. ฉนกลาเตอนผอนทมพฤตกรรมเสยงตอสขภาพของฉน เชน ไมใหสบ

บหรในทสาธารณะ ใหใชผาปดปากไอจาม ใชชอนกลาง

30. ฉนมวธการตอบโตสอโฆษณา ทสงผลเสยตอการดแลสขภาพ ของฉน เชน ไมใชสนคาและบรการนน รองเรยนตอหนวยงานทเกยวของ เปนตน

31. ฉนเสนอทางเลอกใหผอนดแลสขภาพตนเองและสงคมรวม ดวย เชน เมาไมขบ ไมทงขยะหรอของเสยในทสาธารณะ

32. ดานการจดการสงแวดลอมทเปนสาเหตของปญหาสขภาพ ฉนหาสาเหตเกยวกบกลนเหมนในบานหรอในชมชนเพอการแกไขปญหาสงแวดลอม

33. ฉนดแลความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอยของทพก อาศยของตนเอง

34. ฉนมวธการจดการกบขยะมพษเพอไมใหเปนอนตรายตอ สขภาพของฉนและคนในชมชน

35. ฉนมสวนรวมในการลดปรมาณขยะในชมชน โดยการใชถงผา แทนการใชถงพลาสตก

36. ฉนมวธการดแลเครองใชไฟฟาภายในบานใหอยในสภาพทใช งานอยางปลอดภย

ตาราง 6-4 เกณฑการประเมนระดบความฉลาดทางสขภาพจ าแนกตามองคประกอบ องคประกอบ ชวงคะแนน

ระดบ

1.ความรสก (6 ขอ ๆ ละ 4 คะแนน เตม 24 คะแนน)

นอยกวา 15 คะแนน หรอ < 60% ของคะแนนเตม ต า 15 - 19 คะแนนหรอ > 60 - < 80% ของคะแนนเตม ปานกลาง 20 - 24 คะแนนหรอ > 80% ของคะแนนเตม สง

2. ความตระหนก (5 ขอ ๆ ละ 4 คะแนน เตม 20 คะแนน)

นอยกวา 13 คะแนน หรอ < 60% ของคะแนนเตม ต า 13 - 16 คะแนนหรอ > 60 - < 80% ของคะแนนเตม ปานกลาง มากกวา 16 คะแนนหรอ > 80% ของคะแนนเตม สง

3. การก ากบตนเอง (7 ขอ ๆ ละ 4 คะแนน เตม 28 คะแนน)

นอยกวา 17 คะแนน หรอ <60 % ของคะแนนเตม ต า 17 - 22 คะแนนหรอ > 60% - < 80% ของคะแนนเตม ปานกลาง มากกวา 22 คะแนน หรอ > 80% ของคะแนนเตม สง

4. การจงใจตนเอง (8 ขอ ๆ ละ 4 คะแนน เตม 32 คะแนน)

นอยกวา 20 คะแนน หรอ < 60% ของคะแนนเตม ต า 20 - 25 คะแนน หรอ 60 - < 80% ของคะแนนเตม ปานกลาง มากกวา 25 คะแนนหรอ > 80% ของคะแนนเตม สง

5. การบรหารจดการบคคล(5 ขอ ๆ ละ 4 คะแนน เตม 20 คะแนน)

นอยกวา 13 คะแนน หรอ < 60% ของคะแนนเตม ต า 13 - 16 คะแนนหรอ>80-480% ของคะแนนเตม ปานกลาง มากกวา 16 คะแนนหรอ 9 ของคะแนนเตม สง

6. การจดการสงแวดลอมท เปนสาเหตของปญหา สขภาพ (5 ขอ ๆ ละ 4 คะแนน เตม 20 คะแนน)

นอยกวา 13 คะแนน หรอ 4 60% ของคะแนนเตม ต า 13- 16 คะแนนหรอ > 80 - 80% ของคะแนนเตม ปานกลาง มากกวา 16 คะแนนหรอ ≥ 80% ของคะแนนเตม สง

ตาราง 6-5 เกณฑการประเมนระดบความฉลาดทางสขภาพในภาพรวม คะแนนรวมทได (จ านวน 36 ขอ คะแนนเตม 144 คะแนน) ระดบ นอยกวา 87 คะแนน หรอ < 60 % ของคะแนนเตม ต า 87-115 คะแนน หรอ > 60 % - < 80% ของคะแนนเตม ปานกลาง มากกวา 115 คะแนน หรอ > 80% ของคะแนนเตม สง สรปไดวาโมเดลลเชงเหตและผลของความรอบรดานสขภาพของ นกวชาการดาน ภาพหลายทานโดยเฉพาะ โมเดลความรอบรดานสขภาพในบทบาทของผลลพธจากการ สงเสรมสขภาพของ นทบม จะพบวาผลลพธทางสขภาพของความรอบรดานสขภาพนน เปน ผลลพธทางสขภาพในระยะตนและระยะกลาง ทเกดขนภายหลงการสงเสรมและพฒนาความ รอบรดานสขภาพของบคคลใหสงขน ไดแก พฤตกรรมการด าเนนชวตอยางมสขภาวะทด ท ประกอบดวยพฤตกรรม 5 ดาน ไดแก 1) การควบคมโรค 2) การรบประทานอาหารเพอสขภาพ 3) การออกก าลงกาย 4) การมสขภาวะทางจตทดและ 5) การเขารวมกจกรรมทางสงคม พฤตกรรมการจดการและเผชญปญหา ทประกอบดวย ความรสกและพฤตกรรม 3 ดาน ไดแก 1) ความเครยด 2) การเผชญปญหา และ 3) การปรบตว คณลกษณะความฉลาดดานสขภาพ ท ประกอบดวย ความรสกและพฤตกรรม 6 ดาน ไดแก 1) ความรสก 2) ความตระหนก 3) การ ก ากบตนเอง 4) การจงใจตนเอง 5) การบรหารจดการบคคล และ 6) การจดการสงแวดลอมท เปนสาเหตของปญหาสขภาพ ทงน ผลลพธทางสขภาพของความรอบรดานสขภาพทเกดขน ยง มผลกระทบในทางบวกทเกดขนอกหลายดานทงทเปนคณลกษณะทางจต พฤตกรรมและ สงแวดลอมทงทางกายภาพและทางสงคมทเปลยนแปลงไปในทางทดขน ดงนน นอกจาก การศกษาปจจยทสงผลตอความรอบรดานสขภาพแลว ยงมความนาสนใจทนกวชาการดาน สขภาพควรมการศกษาวจยถง ผลลพธทางสขภาพของความรอบรดานสขภาพทเกดขน สามารถวเคราะหหรอประเมนคณคาในเชงทเปนการเปลยนแปลงดานศกยภาพและพฤตกรรม ในระดบบคคล และระดบกลม ระดบชมชนในเชงเศรษฐกจและสงคมทดขนตอไป

เอกสารอางอง กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพและองศนนท อนทรก าแหง(2559)แบบวดความ ฉลาดทางสขภาพ (Health quotient-HQ Assessment), เอกสารการประชมปฏบตการ เพอการพฒนาแบบวด HO. นนทบร: กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข เกศสร ปนธระ (2552). วถชวตทมผลตอการเสรมสรางสขภาวะของประชาชน เขตดนแดง กรงเทพมหานคร: รายงานการวจย, กรงเทพฯ : มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา ชาญวทย โคธรานรกษ. (2547). อยยางไรใหมสขอายยนยาวถง 100 ป. เฮลทเดย 4, 4.2 (กนยายน 2547) 28. สบคนเมอ 10 กรกฎาคม 2550 จาก www.oknation.net/blog/print.php?id=151752. ประเวศ วะส. (2546). การปฏบตเงยบ: การปฏรประบบสขภาพแหงชาต, นนทบร: ส านก ปฏรประบบสขภาพแหงชาต ปารชาต เทพอารกษ และ อมรวรรณ ทวถนอม. (2550), สขภาวะของคนไทย จดเรมตนของ ความอยเยนเปนสข. วารสารเศรษฐกจและสงคม, มกราคม - มนาคม, 12-17, พชาดา สทธแปน องศนนท อนทรก าแหง และ วรณธ กตตพชย. (2560), การวจยและพฒนา โปรแกรมการจดการตนเองส าหรบผสงอายทมความดนโลหตสงตอพฤตกรรมการด าเนน ชวตอยางมสขภาวะทดและ ผลลพธทางสขภาพ. ปรญญานพนธปรชญาดษฎบณฑต (การวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. วพธ พลเจรญ. (2544). สขภาพ อดมการณและยทธศาสตรทางสงคม. กรงเทพฯ: สถาบนวจย ระบบสาธารณสข วรยะ สวางโชต. (2550), คณภาพชวตและการสงเสรมสขภาพ. สบคนเมอ 28 กมภาพนธ 2555 จาก http://www.thaingo.org/writer/view.php?id=410. สสส. (2551). แนะหลก 6 อ. สรางสขภาพคนไทย. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนน การสรางเสรมสขภาพ. สบคนเมอ 20 มกราคม 2558 จาก http://www.thaihealth.or.th/node/5331. สชานนท คณผล. (2553). แนวทางการพฒนาสขภาวะทางกายของประชาชนในต าบลหนอง กนเพล อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน, ปรญญารฐประศาสนาศาสตรมหาบณฑต วทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2554). แผนยทธศาสตร สขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

องศนนท อนทรก าแหง. (2549), การวเคราะหความสมพนธเชงเหตและดชนวดภาวะวกฤต ชวตสตรไทยสมรสวยกลางคนวยกลางคนทท างานนอกบานในกรงเทพมหานครมหานครและปรมณฑล วารสารพฤตกรรมศาสตร, 12 (1), 49-71. องศนนท อนทร ก าแหง อรพนทร ชชม และ อจฉรา สขารมณ. (2550). ปจจยทเกยวของกบ ภาวะวกฤตชวตของสตรไทยสมรสวยกลางคนทท างานในภาครฐ รฐวสาหกจและเอก วารสารพฤตกรรมศาสตร, 13(1), 50-65 เศนนท อนทรกาแหง และ ฉตรชย เอกปญญาสกล. (2560), อทธพลของจตวทยาเชงบวกและ บรรทดฐานทางสงคมวฒนธรรมทมตอพฤตกรรมสขภาพทดและสขภาวะครอบครวโดย ความรอบรดานสขภาพของครอบครวในชมชนถงเมอง: การวจยผสานวธ. กรงเทพฯ รายงานวจยฉบบท 178 สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลย ศรนครนทรวโวฒ Amara R, Bodenhorn K, Cain M, Carlson R, Chambers J, Cypress D, Dempsey H Falcon R, Garces R, et al. (2010). Heath and health care 2010: The forecast, the challenge 2 ed. The Institute for the Future San Francisco, CA: Published by Jossey-Bass A Wiley Imprint. Baker DW, Wolf M, Feinglass J, & Thompson J. (2008). Health literacy, cognitive abilities, and mortality among elderly persons. Journal of General Internal Medicine, 23(6), 723-726. doi: 10.1007/s11606-008-0566-4 Baker DW, Gazmararian JA, Williams MV, Scott T, Parker R.M, Green D, & Peel,J (2002). Functional health literacy and the risk of hospital admission among medicare managed care enrollees. American Journal of Public Health, 92(8) 1278-1283. doi: 10.2105/AJPH.92.8.1278 Berkman ND, Sheridan SL, Donahue KE, Halpem DJ, Viera A, Crotty K, Holand A, Brasure M, Lohr KN, Harden E, Tant E, Wallace Ina, & Viswanathan M. (2011) Health literacy interventions and outcomes: An updated systematic review. RT International-University of North Carolina Evidence-based Practice Center Research Triangle Park, North Carolina, AHRQ Publication. Chin J, Morrow DG, Stine-Morrow EAL, Garcia TC, Graumlich JF, & Murray MD. (2011). The process-knowledge model of health literacy: Evidence from a componential analysis of two commonly used measures. Journal Health Community, 16, 222-241

Dewalt DA, Berkman ND, Sheridan S, et al. (2004). Literacy and health outcomes: A systematic review of the literature. J Gen Intern Med, 19(12), 1228-39 Edwards M, Wood F, Davies M, & Edwards A. (2012). The development of health literacy in patients with a long-term health condition: The health literacy pathway model. BMC Public Health, 12, 130, doi: 10.1186/1471-2458-12-130. Elizabeth A, Hahn MA, Magasi RS. Carlozzi EN, Tulsky SD, Wong A, & et al. (2017) Health and functional literacy in physical rehabilitation patients. HLRP: Health Literacy Research and Practice, 1(2), e71-e85. doi: 10.3928/24748307-20170427-02 Foroushani AR, Estebsari F, Mostafaei D, Ardebili HE, Shojaeizadeh D, Dastoorpour M Jamshidi E, & Taghdisi MH. (2014). The effect of health promoting intervention on healthy lifestyle and social support in elders: A clinical trial study. Iranian Red Crescent Medical Journal, 16(8), e18399. doi: 10.5812/ircmj.18399 Gillis AJ. (1997). The adolescent lifestyle questionnaire: Development and psychometric testing. Canadian Journal of Nursing Research, 29(1), 29-46 Hacihasanoglu R & Gozum S. (2011). The effect of patient education and home monitoring on medication compliance, hypertension management, healthy lifestyle behaviors and BMI in a primary health care setting. Journal of Clinical Nursing 20, 692-705 Hahn EA, Cella D, Dobrez DG, et al. (2007), The impact of literacy on health-related quality of life measurement and outcomes in cancer outpatients. Qual Life Res, 16(3), 495-507 Hoeger WK & Hoeger AS. (2011). Lifetime physical fitness and weliness: A personalized program. CA: Wadsworth Cengage Learning Institute of Medicine-IOM. (2004). Heaith literacy: A prescription to end confusion. Retrieved on May 20, 2016 from http://www.iom.edu/Reports/2004/health-literacy a-prescription-to-end-confusion.aspx. Johnston MV, Diab ME, Kim SS, & Kirshblum S. (2005). Health literacy, morbidity, ancd quality of life among individuals with spinal cord injury. Jounal of Spinal Cord Medicine, 28(3), 230-240. doi: 10.1080/10790268.2005.11753817 Kockbusch l. (2006). The need for a European strategy on global health. Scand J Public Health, 34, 561-5

Lee K., Ng SF, Ng EL, & Lim ZY (2004). Working memory and lieracy as predictors of performance on algebraic word problems. J Exp Child Psychol, 89(2), 140-58 Lee S.Y.D., Arozullah AM.& Cho Y. (2004). Health lteracy, social support, and health: A research agenda. Social Science & Medicine, 58, 1309-1321 doi: 10.1016/S0277-9536(03)00329-0 Mancuso AC & Rincon M. (2006) Impact of health iteracy on longitudinal asthma outcomes. JGen Intern Mod, 21(8), 813-817. doi: 10.111/4.1525-1497 2006.00528.x Medibank Private Limited. (2011). Health fiteracy implications for Australia: Finai report Melbourne, Australia. Muir KW, Santiago-Turla C, Stinnett SS, et al. (2006), Health literacy and adherence to glaucoma therapy. Am J Ophthalmol, 142(2), 223-226. NAAL (2003). The Heaith literacy of America's adults: Results from the 2003 national assessment of adult literacy. National Assessment of Adult Literacy. Retrieved on May 20, 2016 from https://nces.ed.govinaal/health.asp. Nokes KM, Coleman CL, Cashen M, et al. (2007). Health literacy and health outcomes in HIV seropositive persons. Res Nurs Health, 30(6), 620-7 Nutbeam D. (2000). Health literacy as a public health goal: A challenge for contemporary health education and communication strategies intothe 21t century Health Promotion International, 15(3), 259-267. doi: 10.1093/heapro/15.3.259 Rattanapun S, Fongkeaw W, Chontawan R, PanuthaiA. & Wesumperuma D. (2009) Characteristics healthy ageing among the elderly in Southern Thailand. CMU Journal of Natural Sciences, 8(2), 143-160. Schillinger D, Grumbach K, & Piett J. (2002), Association of health literacy with diabetes outcomes. JAMA, 288(4). 475-482. doi: 10.1001/jama.288.4.475 Sharf I & Blank AE. (2010) Relationship between child health literacy and body index in overweight children. Patient Education and Counseling, 9, 43-48 Snell EW & Johnson G. (1997) The multidimensional health questionnaire (MHQ) Missouri Published by Testing Service. Retrieved on September 24, 2014 from http://www4.semo edu/snell/scales/MHQ htm Sorensen K, Van den Broucke S, Fulliam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, & Brand H (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. (2012). Health literacy

and public health: A systematic review and integration of definitions and models

BMC Public Health, 12(80), 1-13. doi: 10.1186/1471-2458-12-80.

Sutipan p & Intarakamhan U. (2017). Healthy lifestyle behavioral needs among the

elderly with hypertension in Chiang Mai, Thailand. International Journal of

Behavioral Science, 12(1), 1-12

Thanakwang K, Isaramalai S, & Hatthakit U. (2014). Development and psychometricing

testing of the active aging scale for Thai adults. Clinical Interventions in Ag

9, 1211-1221

Vosbergen S, Peek N, Mulder-Wiggers JM, Kemps HM, Kraaijenhagen RA, Jaspers

MW, & Lacroix JP. (2014). An online survey to study the relationship behween

patients' health literacy and coping style and their preferences for self-

management-related information. Patient Prefer Adherence, 8, 631-42.

doi: 10.2147/PPA.S57797

Walker SN, Sechrist KR, & Pender NJ. (1987). The health promoting lifestyle profile

development and psychometric characteristics. Nursing Research, 36(2), 76-80

WHO. (1986). Ottawa Charter for Health Promotion. First International Conference on

Health Promotion Ottawa. from ww.who.int/hpr/NPH/docs/ottawa_charter_hp.pdf

WHO. (2009). Health literacy and health promotion. Definitions, concepts and examples

in the Eastern Mediterranean Region. Individual empowerment conference working

document. 7th Global Conference on Health Promotion Promoting Health and

Development. Nairobi, Kenya, 26-30

Zendarski N, Sciberras E, Mensah F, & Hiscock H. (2017). Academic Achievement and

Risk Factors for Adolescents with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder in

Middle School and Early High School. J Dev Behav Pediatr, 7.

doi: 10.1097/DBP.00000000