เอกสารวชาการ เรองท 1

ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและคณภาพชวตของเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ (ภายใตโครงการ

ธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร) จงหวดชยภม Economic Return and Quality of Life of Farmers Project with

Improper Area Change to Promote Raising Buffaloes (under The Royal Cattle-Buffalo Bank for Farmers)

in Chaiyaphum Province

โดย

นางสาวอาทยา แปลงใจ

เลขทะเบยนวชาการท 62(2)-0216(3)-010 สถานทด าเนนการ ส านกงานปศสตวจงหวดชยภม อ าเภอเมองชยภม จงหวดชยภม ระยะเวลาด าเนนการ มถนายน 2561 – ธนวาคม 2561

ก

ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและคณภาพชวตของเกษตรกรทเขารวมโครงการ ปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ

(ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร) จงหวดชยภม

อาทยา แปลงใจ/1

บทคดยอ

วตถประสงคเพอศกษาผลตอบแทนทางเศรษฐกจ และคณภาพชวตของเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมโดยการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร ในจงหวดชยภม ด าเนนการรวบรวมขอมลจากการสมภาษณ ระหวางเดอนมถนายน – ธนวาคม 2561 ในกลมเกษตรกร 9 กลม จ านวนตวอยาง 90 ราย พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการ มรายไดหลก รอยละ 82.20 จากอาชพเกษตรกรรม 20,001-50,000 บาท ตอป รายไดเสรมจากการเลยงปศสตว รอยละ 38.90 มภาวะหนสน 50,0001-100,000 บาท ตอครวเรอน แหลงเงนกไดจาก ธ.ก.ส. รอยละ 76.60 คาใชจายการเลยงกระบอเฉลย 22,768.07 บาทตอป และตนทนการปลกพชอาหารสตว 6,535.15 บาทตอ 5 ไร ตอป ในดานความคดเหน เกษตรกรใหความคดเหนวาโครงการน และกจกรรมตางๆ มความเหมาะสมในระดบมาก และมากทสด ตามล าดบ เนองจากมตลาดรองรบ รอยละ 88.90 มแหลงรบซอในพนท รอยละ 91.00 กระบอสามารถจ าหนายได และมรายไดเฉลยตอปมากกวาการประกอบอาชพเกษตรกรรมเดม ความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการ พบวาอยในระดบพงพอใจมาก สวนปญหาและอปสรรคจากโครงการ พบวา มปญหานอย คณภาพชวตของเกษตรกรหลงจากเขารวมโครงการ มระดบคณภาพชวตดมาก จากผลการศกษาแสดงใหเหนวา เกษตรกรมความพรอม และมศกยภาพทจะเลยงกระบอทดแทนอาชพเกษตรกรรมเดม ทผลผลตราคาตกต า ตามโครงการทรฐบาลใหการสนบสนน ค าส าคญ: ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ คณภาพชวต พนทไมเหมาะสม การเลยงกระบอ

ทะเบยนวชาการเลขท: 62(2)-0216(3)-010

1/ส านกงานปศสตวจงหวดชยภม อ าเภอเมองชยภม จงหวดชยภม

ข

Economic Return and Quality of Life of Farmers Project with Improper Area Change to Promote Raising Buffaloes (under The Royal Cattle-

Buffalo Bank for Farmers) in Chaiyaphum Province

Arthaiya Phangjai 1/

Abstract

The objectives of this study were to examine the economic return and quality

of life of farmers’ project with improper area change to promote raising buffaloes under The Royal Cattle-Buffalo Bank for Farmers in Chaiyaphum Province, Thailand. The 9 groups with 90 farmers were interviewed, analyzed and performed experimental research from June to December 2018. The results found that farmers participating in this project had main income (82.20%) from agriculture between 20,001 to 50,000 Baht per year, supplemental income from raising livestock with 38.90 % of them, having debt between 50,0001 to 100,000 Baht per family which were source of loan from BAAC with 76.60%. They had raising buffalo costs at average of 22,768.07 Baht per year, and cost of forage crops were 6,535.15 Baht per 5 Rai per year. In the terms of this project and activities of the farmers were appropriate at a high level and at a very high level, respectively. Those of their opinions, they had market supports (88.90%), there was a source to buy in the area (91.00%). Moreover, buffaloes could be sold, and had an average income per year rather than the original agricultural occupation. In the terms of farmers' satisfaction with the project revealed that farmers' satisfaction with the project at a high level. In contrast, the problems and obstacles from this project found that it had at a little problem. Quality of life of farmers after joining the project had a very good quality of life. In conclusion, the ffarmers were ready, and had the potential to feed buffalo instead of the original agricultural career. The produces were low prices according to the government-sponsored project. Keywords: Economic Return, Quality of life, Change the area is not appropriate, Buffalo farming

Scientific paper No.: 62(2)-0216(3)-010

1/Chaiyaphum Provincial Livestock Office, Muang District, Chaiyaphum Provinc

ค

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ข สารบญ ค สารบญตาราง จ บทท 1 บทน า ความส าคญของปญหา 1 กรอบแนวคดการวจย 2 วตถประสงคของการวจย 2

ขอบเขตของการวจย 2นยามศพท 3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4 บทท 2 แนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ แนวคดและทฤษฎ 5

- ดานการผลตกระบอ 5

- การสงเสรมการเลยงกระบอ 6

- คณภาพชวต 6

- สภาพเศรษฐกจรายครวเรอน 7 งานวจยทเกยวของ 8

บทท 3 วธการศกษาวจย ประชากรทใชในการศกษา 10

เครองมอทใชในการศกษา 10 การเกบรวบรวมขอมล 11 การวเคราะหและแปลผลขอมล 12 แผนการด าเนนงาน 12 สถานทด าเนนงาน 12 บทท 4 ผลการศกษาและวจารณผล ขอมลทวไปของเกษตรกร 13 ความคดเหนของเกษตรกรตอโครงการ 16 ความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการ 18 ปญหาอปสรรคของเกษตรกรหลงจากเขารวมโครงการ 19

ง

สารบญ (ตอ) หนา

ผลตอบแทนของเศรษฐกจของเกษตรกร(รายไดลายจาย) 21 การเปลยนแปลงคณภาพชวตของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการ 24 บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา 27 ขอเสนอแนะ 28 กตตกรรมประกาศ 29 เอกสารอางอง 30

จ

สารบญตาราง หนา

ตารางท 1 กลมตวอยางทเกบขอมล 10 ตารางท 2 ขอมลทวไปของเกษตรกร 14 ตารางท 3 ความคดเหนของเกษตรกรตอโครงการ 17 ตารางท 4 ความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการ 18 ตารางท 5 ปญหาอปสรรคของเกษตรกรหลงจากเขารวมโครงการ 20 ตารางท 6 รายไดของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการ 22 ตารางท 7 คาใชจายการเลยงสตวและตนทนการผลตพชอาหารสตว 23 ตารางท 8 การเปลยนแปลงคณภาพชวตของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการ 25

บทท 1

บทน า

ความส าคญปญหา

ภาคการเกษตรของประเทศไทยประสบปญหาผลผลตตอไรต า ตนทนการผลตสง สนคา ลนตลาด ในบางชวง ซงเปนปญหาทเกดขนอยางตอเนอง สะสมมาเปนเวลานาน และเกษตรกร มการใชประโยชน พนท ด านการเกษตรไม เหมาะสม และเกษตรกรใช พนท ได ไม เต มท เพอแกปญหาดงกลาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ จงด าเนนโครงการการบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Zoning by Agri-Map) ภายใตยทธศาสตรการสรางความสามารถในการแขงขน/ยทธศาสตร พฒนาการเกษตรย งยน ปรบเปลยนพนทปลกพชไม เหมาะสมใหท ากจกรรม ทเหมาะสม จ านวน 6 ลานไร ในระยะเวลา 20 ป (2560-2579) โดยในระยะ 5 ป (2560-2564) มเปาหมายในจ านวน 1.5 ลานไร และในป 2560 มเปาหมายจ านวน 3 แสนไร

จากนโนบายกระทรวงเกษตรและสหกรณ ใหปรบเปลยนพนทปลกพชทไมเหมาะสม ตามแผนท Agri-Map เพอสงเสรมอาชพอนๆ ทใหผลตอบแทนดกวานน กรมปศสตวรวมกบโครงการธนาคารโค-กระบอเ พอเกษตรกรตามพระราชด าร ไดจดท า โครงการปรบเปล ยน พนท ปลกพชไมเหมาะสม เพอสงเสรมการเลยงกระบอ (ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร) ขน ในพนทน ารองโครงการ 7 จงหวด (นครราชสมา ชยภม สรนทร อบลราชธาน บ ร ร ม ย อ าน าจ เ จ รญ และ อท ย ธ าน ) โ ดยม เ ป าหมายด า เน นการ เ กษตรกรจ านวน 280 ราย (28 กลม) เลยงกระบอรายละไมต ากวา 5 แม จ านวน 1,400 ตว

จงหวดชยภมไดรบเปาหมายในการด าเนนงาน 9 กลม เกษตรกร 90 ราย กระบอแมพนธ 450 ตว เกษตรกรปรบเปลยนพนทปลกพชทไมเหมาะสม เพอปลกพชอาหารสตวทดแทน เชน พชตระกลหญา พชตระกลถว มนส าปะหลง ดวยระบบใชน านอย รายละ 5 ไร จ านวน 450 ไร โดยมระยะเวลาด าเนนการ 5 ป (เรมด าเนนการป 2559 สนสดโครงการตามสญญายมแมกระบอของโครงการ ธคก.) เพอสงเสรมการเลยงกระบอใหแกเกษตรกรอยางยงยน ภายใตการบรหารจดการพนททไมเหมาะสม ใหไดรบการเปลยนแปลงการผลตใหเหมาะสมกบสภาพพนท สงคม และเศรษฐกจ การสงเสรม และสนบสนนปจจยการผลต เปนเพยงแคสงจงใจใหเกษตรกรปรบเปลยนการผลตทางการเกษตรในพนทไมเหมาะสม หรอเกษตรกรมรายไดเพมขนและคณภาพชวตดขนจรงหรอไม หลงจากการปรบเปลยนการผลต ผวจยจงไดศกษาผลการด าเนนงานโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค -กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร จงหวดชยภม และประเมนผลทางเศรษฐกจและผลตอคณภาพชวตของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ เพอเปนกรณศกษาดานการสงเสรมและพฒนาการปศสตวตอไป

2

กรอบแนวคด

ตวแปรอสระ (Independent variables)

ตวแปรตาม (Dependent variable)

ภาพท 1 กรอบแนวความคดในการวจย

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาผลตอบแทนทางเศรษฐกจของเกษตรกรโครงการปรบเปลยนพนทปลกพช ไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค -กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร จงหวดชยภม

2. เพอศกษาคณภาพชวตของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ หลงไดรบการสงเสรมการเลยงกระบอภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร จงหวดชยภม

ขอบเขตของการวจย

ศกษาผลตอบแทนทางเศรษฐกจของเกษตรกรโครงการปรบเปลยนพนทปลกพช ไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค -กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร จงหวดชยภม และคณภาพชวต ความพงพอใจ ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะของเกษตรกรตอโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร จงหวดชยภม จ านวน 90 ราย ด าเนนการศกษาวจยระหวางเดอน มถนายน ถง ธนวาคา 2561

ผลลพธ

สภาพพนฐานทวไปของเกษตรกร 1 .เพศ 2. อาย 3. ระดบการศกษา 4. สภาพสงคม 5. รายได 6. สภาวะหนสน 7. การถอครองทดน

1. การเปลยนแปลงผลผลต และรายไดหลงเขารวมโครงการ 2. การเปลยนแปลงคณภาพชวตหลงเขารวมโครงการ

ความคดเหนและความพงพอใจ ปญหาอปสรรค

เกษตรกรมผลตอบแทนทางเศรษฐกจเพมขน มคณภาพชวตทดขน

3

นยามค าศพท

ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ หมายถง ผลตอบแทนทเกษตรกรเจาของปจจยการผลตจะไดรบจากการถอครองปจจยการผลต เชน กระบอ และ พนทปลกพชอาหารสตว ซงจะไดมากหรอนอยเพยงใดกขนอยกบความตองการใชและปรมาณของปจจยการผลต

คณภาพชวต หมายถง การด ารงอยของชวตทมคณภาพ และมความสข สภาพรางกาย และจตใจมมนคงแขงแรง มความพอใจ สขใจ สขกาย และมความสงบ

การปรบเปลยนพนทไมเหมาะสม หมายถง กระทรวงเกษตรและสหกรณ มนโยบายใหหนวยงานในสงกด สนบสนนการปรบเปลยนโครงสรางการผลตในพนทไมเหมาะสมตามแผนท Agri-Map โดยการสนบสนนใหเกษตรกรปรบเปลยนพนทปลกพชชนดเดม ซงไมเหมาะสมตามแผนท Agri-Map มาปลกพชชนดใหมทเหมาะสม หรอปรบเปลยนอาชพไปประกอบอาชพอนทมรายไดมากกวาการปลกพชชนดเดม

Agri-Map ยอมาจาก Agricultural Map for Adaptive Management เปนแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก โดยบรณาการขอมลพนฐานดานการเกษตรจากทกหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ส าหรบใชเปนเครองมอบรหารจดการการเกษตรไทยอยางมประสทธภาพครอบคลมทกพนท มการปรบขอมลใหทนสมย และพฒนาเพมความสะดวกการใชงานใหเกดการเขาถงขอมลโดยงาย พรอมกบสามารถตดตามขอมลความเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางถกตองรอบคอบดาน ครอบคลมการน าไปใชประโยชนทกดาน

โครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร จงหวดชยภม คอ โครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงโคและกระบอ ทกรมปศสตวจดท าขนเพอสนองนโยบายกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยใชงบประมาณธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร จดซอกระบอตงทองหรอลกตดใหเกษตรกรยมเพอการผลตรายละ 5 ตว พรอมท าสญญา โดยมเงอนไขจะตองปลกพชอาหารสตวทดแทนการปลกพชชนดเดมอยางนอยรายละ 5 ไร และสงลกเพศเมย อาย 18 เดอน 5 ตวแรกของฝง ในระยะเวลา 5 ป คนใหโครงการฯ เพอใหเกษตรกรรายใหมยมเพอการผลตรายละ 5 ตว ภายใตเงอนไขเดมหรอ ยมเพอการผลตตามหลกเกณฑทวไปของโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร

4

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ท าใหทราบขอมลผลตอบแทนทางเศรษฐกจของเกษตรกรโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร จงหวดชยภม และคณภาพชวต ความพงพอใจ ปญหาอปสรรค และขอเสนอแนะของเกษตรกรตอโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร จงหวดชยภม

2. สามารถน าผลการวจยไปใชสงเสรมการเลยงกระบอของเกษตรกรใหเลยงสตวไดอยางมนคงและยงยน น าปญหาและอปสรรคในการเลยงกระบอของเกษตรกรไปวางกลยทธแกไข แนะน า และใชเปนแนวทางในการก าหนดนโยบาย วางแผนการด าเนนงาน เพอขยายผล สงเสรมและพฒนาชพของเกษตรกร เพอสรางความเขมแขงและยงยนในอาชพการเลยงกระบอ ตอไป

3. สงผลใหปรมาณกระบอในพนทจงหวดชยภมเพมขน เกษตรกรมรายได และคณภาพชวตทดขน ท าใหผลตภณฑมวลรวม (GPP) ระดบจงหวดเพมขน

5

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาครงน ผศกษาไดคนควาเอกสาร หลกการ แนวคด และงานวจยทเกยวของ เพอเปนกรอบและขอมลประกอบสนบสนนการศกษา ดงน

1. แนวคดและทฤษฎ

ดานการผลตกระบอ

1. จ านวนกระบอ จากสถตของศนยสารสนเทศ กรมปศสตวป 2561 ในจงหวดชยภม มเกษตรกรเลยงกระบอจ านวน 1,611 ราย กระบอ 10,247 ตว เปรยบเทยบกบป 2557 เกษตรกรเลยงกระบอ 816 ราย กระบอ 5,349 ตว เฉลยมเกษตรกรเลยงกระบอและจ านวนกระบอเพมขน รอยละ 49.35 และ 47.8 ตามล าดบ 2. พนธกระบอ สามารถแยกได 2 กลม คอ กระบอปา และกระบอบาน ส าหรบกระบอบานกแบงไดเปน 2 ชนด คอ กระบอปลก และกระบอแมน า ส าหรบประเทศไทยกระบอพนเมองจะเปนกระบอปลก เกษตรกรทวไปจะนยมเลยงกนมาก โดยการจ าแนกกระบอไทยกจะแตกตางกนออกไปตามรปรางลกษณะ การเรยกชอ และถนทอย (กรมปศสตว, 2556) 3. พนทปลกพชอาหารสตว จากสถตศนยสารสนเทศ กรมปศสตว ป 2560 จงหวดชยภมในป 2560 มพนทปลกพชอาหารสตวทงหมด 4,903 ไร พนทผลตพชอาหารสตวของเกษตรกรทเขารวมโครงการมพนททงสน 450 ไร (รายละ 5 ไร) 4. ระบบการเลยงกระบอ การเลยงกระบอ จ าแนกได 2 ประเภทใหญ ๆ แบบแรก ไดแก การเลยงกระบอเพอใชแรงงาน การเลยงแบบนเปน การเลยงทด าเนนกนทวไปในเมองไทย อนไดแก การเลยงกระบอเพอเปนสวนประกอบของการท าไรท านา โดยมไดมงเลยงเปนการคาโดยเฉพาะ การเลยงเปนไปแบบตามมตามเกด โดยมตองอาศยวชาการเขาชวยมากนก อาศยธรรมชาตเปนเคร องอ านวยการเลยง การเลยงกระบอแบบนจง เรยกวา การเลยงแบบธรรมชาต ซงสวนใหญเกษตรกรมรปแบบการเลยงแบบไลตอน ในพนทจงหวดชยภมสวนมากเลยงในรปแบบดงกลาว เกษตรกรมการใหฟางขาวและแรธาตเสรมใหกระบอกน เกษตรกรสวนใหญนยมใชวธการผสมพนธกระบอแบบธรรมชาต ไดรบวคซนปองกนโรคและตรวจสขภาพจากภาครฐทกป และจ าหนายกระบอมชวตใหกบพอคาคนกลาง ส าหรบการเลยงกระบออกแบบหนง คอ การเลยงแบบการคา ซงยงเลยงกนเปนสวนนอยในประเทศไทย การเลยงแบบน อาศยหลกวชาการเขาชวยเปนอยางมาก เพอมงใหไดก าไรมากทสดจากกจการการเลยวกระบอนน การเลยงกระบอแบบน จงเรยกไดวา เปนการเลยงแบบอตสาหกรรมโดยมงใหไดผลผลต คอ เนอ และหรอปรมาณน านมมากทสดตอหนงหนวยของสงทลงทน

6

การสงเสรมการเลยงกระบอ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ มวตถประสงคในการจดท า Agri-Map เพอจดท าแผนทส าหรบบรหารจดการเกษตรไทย โดยขอมลทน าเขาจะประกอบดวย ขอมลดานการเกษตรและดานการพาณชย ซงมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา การวเคราะหจ าเปนตองค านงถงสมดลของทรพยากรการผลต (ดน น า พช) ผลผลต อปสงค และอปทาน รวมทงปจจยการผลต จงจะท าใหสามารถบรหารจดการสนคาเกษตรสอดคลองกบสถานการณปจจบน และสามารถคาดการณในอนาคตได โดยเฉพาะหากเกษตรกรมการเปลยนแปลงการปลกพช ทเปลยนแปลงไปตามสถานการณนนๆ Agri-Map คอ แผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรกออนไลน โดยบรณาการขอมลพนฐานดานการเกษตรจากทกหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ส าหรบใชเปนเครองมอบรหารจดการการเกษตรไทยอยางมประสทธภาพครอบคลมทกพนท มการปรบขอมลใหทนสมย และพฒนาเพมความสะดวกการใชงานใหเกดการเขาถงขอมลโดยงาย พรอมกบสามารถตดตามขอมลความเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางถกตองและรอบดาน ครอบคลมการน าไปใชประโยชนทกดานทส าคญเปนการน าเทคโนโลยเขามาประยกตใชกบ ขอมลดานการเกษตร ซงสามารถตอบโจทยการชวยเหลอและแกปญหาใหกบเกษตรกรไทย ในรายพนทไดเปนอยางด Agri-Map ใชงานบนคอมพวเตอรหรอ แทบเลต ทเชอมตออนเทอรเนตโดยเขาใชงาน ผานหนาเวบไซตของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

โครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร กรมปศสตว (2549) ไดรายงานความเปนมาของโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร ในการบรการจดการโครงการฯ โดยชมชนมสวนรวม โดยใหบรการโค-กระบอแกเกษตรกรผมคณสมบต ในการใหยม เพอการผลต และมตทประชมคณะกรรมการโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร ก าหนดเงอนไขพเศษเพมเตม ในการด าเนนโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร

คณภาพชวต

ชวต หมายถง ความเปนอย (ราชบณฑตยสถาน, 2560) การด ารงอย การด ารงชวต (NECTEC’s Lexitron Dictionary, 2560) คณภาพ หมายถง ลกษณะทดเดนของบคคลหรอสงของ(ราชบณฑตยสถาน, 2560) คณภาพชวตเปนเรองของการด ารงอยของชวตอยางมคณภาพและมความสข ไดมการอธบายความหมายของคณภาพชวตไวเปนมตทหลากหลาย กลาวคอ วลลภา เชยบวแกว (2560) ไดกลาวไววาการมองคณภาพชวตจากคนตางกลม ตางสงคม ตางวฒนธรรม ตางเศรษฐกจและตางเปาหมายกมความแตกตางกน องคประกอบของคณภาพชวตบางประเดนกจะตางกนไปดวย ดงนน วลลภา เชยบวแกว (2560) จงสรปคณภาพชวตไววา คณภาพชวตเปนผลทเกดจากสวสดการทางสงคม นโยบาย การเมองการปกครอง การศกษา ศาสนา ฯลฯ เปนความสขและความอยดมสข ดานตางๆ เชน ดานรางกาย ดานสงคม ฯลฯ และสงผลใหคนมความพอใจในชวต ชวตมนคง

7

พอเพยง และยงยน มต/องคประกอบของคณภาพชวตในกลมบคคลทแตกตาง จะแตกตางกนออกไป การประเมนคณภาพชวตของบคคลกลมตางๆ จงจ าเปนตองมมต/องคประกอบเฉพาะ และวดดวยดชนชวดคณภาพชวต พวงทอง ไกรพบลย (2557) ไดสรป คณภาพชวต วาเปนภาวะความเปนอยทดทงของตนเอง (ทงดานรางกายและจตใจ) และของสงคม ทงนครอบคลมไปถง ความปลอดภย สทธ และเสรภาพ สวนในทางการแพทยมองคณภาพชวตวาหมายถง สภาพรางกาย และจตใจทมนคงแขงแรง มความพอใจ สขใจ สขกาย และมความสงบ ทงนคณภาพชวตจะถกคกคามดวยโรคและภาวะผดปกตตางๆ ของรางกาย และจตใจ ชชวาล โอสถานนท (2560) กลาววาคณภาพชวต เปนคณภาพของ สงคม เศรษฐกจ การศกษาการเมอง และวทยานพนธของ ม.บรพา สรปมมมองคณภาพชวตจากหลากหลายสาขา เชน นกเศรษฐศาสตร มองวาหากเศรษฐกจดคนยอมมคณภาพชวต นกสงคมวทยามองครอบคลมหลายประเดน เชน สขภาพ การศกษา สวสดการ สงแวดลอมทางกายภาพ รายได การมงานท า ความเสมอภาค เทคโนโลย ความผกพนในสงคม

จากค าจ ากดความขางตน คณภาพชวตจะกลาวถง ความสข ความอยดมสข ของบคคลและสงคม ทมบรบทของ สงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ การศกษาการเมอง และศาสนา สขภาพ การศกษา สวสดการ สงแวดลอมทางกายภาพ รายได การมงานท า ความเสมอภาค เทคโนโลย ความผกพนในสงคม มาเกยวของ แมวามตหรอองคประกอบของคณภาพชวตสวนหลกมความเหมอนกนและจะมมตหรอองคประกอบบางอยางทมความแตกตางกน ขนกบความแตกตางระหวางบคคล บรบทอนๆ

สภาพเศรษฐกจสงคมครวเรอน

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2559) ไดกลาววา สภาพเศรษฐกจสงคมครวเรอนและแรงงานเกษตร เปนการจดท าขอมลทเกยวของกบสถานภาพทางเศรษฐกจของเกษตรกร โดยเฉพาะขอมลเรอง รายได-รายจาย เงนสดของครวเรอนเกษตร ทงทเกยวของกบการเกษตร และกจกรรมนอกการเกษตร ซงขอมลรายไดเงนสดครวเรอนของเกษตร ไดใชเปนตวชวดผลการด าเนนงานตามมาตรการและนโยบายของรฐบาลผานกระทรวงเกษตรและสหกรณ ตามค ารบรองการปฏบตราชการ ทงนรายได-รายจายเงนสดทใชในชวตประจ าวนของเกษตรกร เปนขอมลทสะทอนถงการเปลยนแปลงสภาพเศรษฐกจของประเทศในชวงเวลานน เนองจากอาชพเกษตรกรรมยงคงมบทบาทส าคญของการขบเคลอนเศรษฐกจในภาพรวมของไทย นอกจากนขอมลทจดท ายงรวมถงขอมลส าคญอน เชน การถอครองและการใชประโยชนทดนของเกษตรกร ขอมลดานสถานภาพหนสนและทรพยสนของครวเรอนเกษตร ขอมลสถานภาพทวไปของสมาชกภายในครวเรอนและแรงงานเกษตร ซงขอมลทกเรองมความส าคญเปนอยางยงเพราะสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางกวางขวางและครอบคลม

8

2. งานวจยทเกยวของ

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2559) ไดประเมนผลโครงการบรหารจดการพนทเกษตรกรกรรม (Zoning by Agri-Map) ในพนทน ารองจงหวดชยภม บรรมย และอทยธาน ผลการประเมนผลพบวากจกรรมการปรบเปลยนการผลตใหเหมาะสม ในพนทน ารองจงหวดชยภม บรรมย และอทยธาน ปงบประมาณ 2559 มผลการด าเนนการสวนของการปรบเปลยนการผลตขาวในพนทไมเหมาะสมเปนสนคาทเหมาะสมจ านวน 3,930 ไร คดเปนรอยละ 104 ของเปาหมาย 3,797 ไร มเกษตรกรเขารวมโครงการ 950 ราย คดเปนรอยละ 90 ของเปาหมาย 1,068 ราย จ านวนเกษตรกรเขารวมโครงการไมเปนไปตามเปาหมาย เนองจากพนทเขารวมโครงการเปนไปตามเปาหมายแลว จากการส ารวจความคดเหนของเกษตรกร เกยวกบสาเหตทเกษตรกรตดสนใจเขารวมโครงการ พบวาเกษตรกรเขารวมโครงการเนองจากประสบปญหาในการผลตสนคาชนดเดม รอยละ 64 ประสบปญหาราคาผลผลตตกต า รอยละ 40 ประสบปญหาปรมาณผลผลตต า รอยละ 16 ประสบปญหาตนทนการผลตสง รอยละ 7 ประสบปญหาผลผลตมคณภาพต า

ไชยวฒน ภญโญเทพประทาน และคณะ (2558) ศกษาสภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนการเลยงกระบอ ภายใตการจดการของเกษตรกรเครอขายศนยวจยและบ ารงพนธสตว พบวา เกษตรกรฟารมเครอขายมอายเฉลย 51.39 ป เกษตรกรสวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษารอยละ 78.90 ท านาเปนอาชพหลก เลยงกระบอเปนอาชพเสรม รอยละ 48.00 มรายไดในครวเรอน อยระหวาง 50,001-100,000 บาทตอป การผลตกระบอพบวา เกษตรกรสวนใหญเลยงกระบอปลกพนเมอง เฉลยรายละ 4.21 ตว รปแบบการเลยงเปนแบบผกลามรวมกบการปลอยแทะเลมและ ตดหญาใหกนเกษตรกรมการปลกหญา รอยละ 68.30 ใชพนทประมาณ 0.53 ไร ปลกหญาเนเปยรปากชอง 1 รอยละ 40.70 และมการส ารองอาหารหยาบเปนฟางแหง มการเสรมอาหารแรธาต เปนบางครง ตนทนในการเลยงกระบอ พบวา มตนทนเฉลย 23,989.38 บาทตอตว ผลตอบแทนการเลยงกระบอ พบวาราคาทจ าหนายไดเฉลย 31,379.75 บาทตอตว และมรายไดจากการจ าหนายมลกระบอเฉลย 6,931.25 บาทตอตว รวมรายไดทงสนเฉลย 38,311.00 บาทตอตว ปญหาอปสรรค การเลยงกระบอ พบวาเกษตรกรมปญหาระดบปานกลาง ดานราคาพนธกระบอแพง และมปญหาระดบนอย ดานราคาอาหารขนแพง แหลงหญาธรรมชาตจ ากด อตราการผสมตดตกต า และขาดแหลงเงนทน

สวช บญโปรง และคณะ (2558) ไดศกษาสภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ และความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอในจงหวดสรนทรและบรรมย ในการศกษาระดบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคในปจจบน พบวา ไมแตกตางกนทางสถต โดยเกษตรกรในพนทจงหวดสรนทรและบรรมย มความอยดมสขในดานเศรษฐกจและดานสขภาพอนามย ในระดบมาก สวนดานสงคม ดานครอบครว ดานวฒนธรรม และความเชอ และความ

9

อยดมสขโดยรวมทกดาน อยในระดบมากทสด ระดบความสข พบวา เกษตรกรในพนททงสองจงหวดมความสข ในระดบมความสขมาก

นรชย สหวศษฏ และคณะ (2559) ไดศกษาสภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความอยดมสขของเกษตรกรทเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ ในการศกษาความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน พบวา มความอยดมสขในระดบมาก คอ ดานเศรษฐกจ และดานสขภาพอนามย สวนความอยดมสขในแตละดานทมระดบมากทสด คอ ดานครอบครว ดานสงคม และดานวฒนธรรม ความเชอและการนบถอ สวนระดบความสขพบวา ความสขของเกษตรกรทมตอการเลยงโคขน อยระดบมความสขมาก

พยงศกด อนตะวชา และคณะ (2560) ไดศกษาสภาพการเลยงกระบอและความพงพอใจทมตอการใหบรการวชาการของเกษตรกรจงหวดพะเยา ในการศกษาการวเคราะหสภาวะแวดลอมการเลยงกระบอในพนทจงหวดพะเยาพบวา จดแขง คอ เกษตรกรมการรวมกลมกนท าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรในการเลยงและการจดการ จดออน คอ พนทแหลงอาหารหยาบไมเพยงพอ เกษตรกรใชพอพนธทคดเลอกจากฝงกระบอในพนทมาเปนพอพนธในการคมฝงแมพนธ ซงการผสมดวยวธนอาจสงผลใหกระบอมโอกาสเลอดชดไดสง โอกาสของผเลยงกระบอคอ ภาครฐใหการสนบสนนแหลงเงนทนในรปแบบสงเสรมการเลยง สวนอปสรรคของการเลยงกระบอคอ ตองใชพนทในการเลยงมากและใหผลตอบแทนชากวาการเลยงไกเนอ ไกไข สกร หรอโค

บทท 3

วธการศกษาวจย

1. ประชากร

ประชากรกลมตวอยาง เกษตรกรทเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกรตามพระราชด าร จงหวดชยภม จ านวนกลมตวอยางทศกษาทงหมด 90 ราย โดยเกบตวอยางจากเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ ทงหมดทกราย โดยมกลมเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ ดงน

ตารางท 1 กลมตวอยางทเกบขอมล

กลมเกษตรกรทเขาโครงการฯ (วสาหกจชมชน) จ านวนตวอยาง (ราย) 1. คมรมเกลา อ.บานเขวา 10 2. บานหนองกระทม อ.บานเขวา 10 3. ผเลยงกระบอ ต.โสกปลาดก อ.หนองบวระเหว 10 4. ผเลยงกระบอบานหนองแก ต.หนองไผ อ.แกงครอ 10 5. อนรกษกระบอบานหนลาด อ.บานแทน 10 6. เลยงกระบอชองสามหมอ อ.คอนสวรรค 10 7. เพาะเลยงกระบอบานผอ อ.เมองชยภม 10 8. อนรกษกระบอต าบลบานดอน อ.ภเขยว 10 9. ผเลยงกระบอเพอขยายพนธดอนเตาเหลก อ.ภเขยว 10

รวม 9 กลม 90 2. เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนใชแบบสมภาษณแบบมโครงสราง ประกอบดวย ค าถามแบบเลอกตอบ เตมค าในชองวาง และแบบประมาณคา โดยมขนตอนดงน

2.1) ศกษาจากหนงสอ เอกสาร บทความ งานวจยทเกยวของ และสอบถามจากผทมความร โดยพจารณาใหสอดคลองกบวตถประสงคการวจย

2.2) ก าหนดขอมลทตองการจากวตถประสงคของการวจย ก าหนดตวชวด และมาตราวดขอมลในแตละประเดนตามทไดก าหนดไว แลวน าขอมลตามประเดนตวชวด มาสรางเปนขอค าถาม เปนแบบสมภาษณแบบมโครงสราง ประกอบดวยค าถามแบบปลายปด ค าถามปลายเปด ประกอบดวย 5 ตอน มดงตอไปน

11

ตอนท 1 ค าถามเกยวกบขอมลทวไปของเกษตรกร ตอนท 2 ค าถามเกยวกบความคดเหนและความพงพอใจของเกษตรกร ตอนท 3 ค าถามเกยวกบปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะของเกษตรกร ตอนท 4 ค าถามเกยวกบผลผลต รายไดของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการฯ ตอนท 5 ค าถามเกยวกบการเปลยนแปลงคณภาพชวต ในปจจบนของเกษตรกร

ผเลยงกระบอหลงเขารวมโครงการฯ ค าถามมลกษณะเปนมาตราสวน 5 ระดบ ประยกต การวดระดบความคดเหน ตามวธแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ตามแบบของ Liker Scale อางใน สชาต ประสทธรฐสนธ (2546) แบบสอบถามแตละขอมคะแนนตงแต 1-5 ซงมเกณฑการใหคะแนน แบงเปน 5 ระดบ ดงน ระดบความคดเหนนอยทสด มคาคะแนน 1

ระดบความคดเหนนอย มคาคะแนน 2 ระดบความคดเหนปานกลาง มคาคะแนน 3 ระดบความคดเหนมาก มคาคะแนน 4 ระดบความคดเหนมากทสด มคาคะแนน 5

วเคราะหขอมลคาเฉลยแตละประเดน เปรยบเทยบกบเกณฑการแปลความหมาย ดงน คะแนนเฉลย 1.00-1.80 ระดบความคดเหนนอยทสด คะแนนเฉลย 1.81-2.60 ระดบความคดเหนนอย

คะแนนเฉลย 2.61-3.40 ระดบความคดเหนปานกลาง คะแนนเฉลย 3.41-4.20 ระดบความคดเหนมาก คะแนนเฉลย 4.21-5.00 ระดบความคดเหนมากทสด

2.3) การควบคมคณภาพของเครองมอท ใชในการศกษา ท าการทดสอบโดยการน าแบบสอบถามทสรางขน ไปปรกษาผเชยวชาญดานสงคมศาสตร เพอตรวจความเทยงตรงของเนอหา (Content Validity) และน ามาทดสอบกบเกษตรกร ทไมอยในกลมตวอยางจ านวน 30 ราย เพอตรวจสอบวาค าถามทมอยในแบบสมภาษณ มขอใดทไมชดเจนจะไดน ามาปรบปรงแกไขกอนทจะน าไปใชจรงตอไป

3. การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ดวยวธการสมภาษณ โดยใชแบบสอบถาม สมภาษณเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ แลวจดเกบขอมลในระบบคอมพวเตอร เพอน ามาใชในการวเคราะหผลตอบแทนทางเศรษฐกจครวเรอน และคณภาพชวต ของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ โดยมการตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดจากการสอบถาม ใสรหสสรางแฟมขอมลทางคอมพวเตอร

12

4. การวเคราะหขอมลและแปลผลขอมล

สถตเพอการวเคราะหขอมลใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistic) ไดแก คารอยละ (percentage) ค า เ ฉ ล ย ( mean) ค า ส ง ส ด ( maximum) ค า ต า ส ด ( minimum) ค ว ามถ (Frequencies) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation) ในโปรแกรมส าเรจรป

5. แผนการด าเนนงาน 1) วางแผนจดท าโครงการ จดเตรยมวสดทดลอง มถนายน 2561 – กรกฎาคม 2561 2) ด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมล สงหาคม 2561 – ตลาคม 2561 3) วเคราะหขอมลและแปรผล พฤศจกายน 2561 4) จดท ารายงานและสรปผล ธนวาคม 2561

6. สถานทด าเนนการ กลมตวอยางเกษตรกรผเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ ภายใตโครงการธนาคารโค-กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร ในพนท 16 อ าเภอ ของจงหวดชยภม

บทท 4

ผลการศกษาและวจารณผล

1. ขอมลทวไปของเกษตรกร

ผลการศกษาเกยวกบขอมลทวไปของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ พบวา สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 81.10 อายคอนขางมากโดยมอายเฉลย 56.93 ป ระดบการศกษาจบชนประถมศกษาเปนสวนใหญ (รอยละ 64.40) สภาพทางสงคมสวนใหญเปนเกษตรกรทวไปรอยละ 78.90 มแหลงรายไดหลกของครวเรอนสวนใหญมาจากอาชพเกษตรกรรมเชนท านา รอยละ 82.20 และแหลงรายไดเสรมกมาจากการประกอบอาชพเกษตรกรรมดานอาชพปศสตว รอยละ 38.90 ภาวะหนสนของครวเรอนสวนมากอยท 50,0001-100,000 บาท/ครวเรอน รอยละ 36.70 สวนมากวตถประสงคในการกยมเพอใชในการลงทนภาคการเกษตรและใชจายในครวเรอน โดยแหลงเงนกสวนใหญจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) รอยละ 76.60 ลกษณะการถอครองทดน สวนมากเปนทดนในกรรมสทธของตนเองรอยละ 80.00 รายละเอยดแสดงในตารางท 2

การศกษาครงนสอดคลองกบวถการเลยงกระบอในภมภาคหรอพนทอนๆ ดงเชน ไชยวฒน ภญโญเทพประทาน และคณะ (2558) ศกษาสภาพการผลต ตนทน และผลตอบแทนการเลยงกระบอ ภายใตการจดการของเกษตรกรเครอขายศนยวจยและบ ารงพนธสตวสรนทร พบวาเกษตรกรเครอขาย มอายเฉลย 51.39 ป เกษตรกรสวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษารอยละ 78.90 เชนเดยวกบ พยงศกด อนตะวชา และคณะ (2560) ศกษาขอมลเกษตรกรผเลยงกระบอจงหวดพะเยาพบวา เกษตรกรสวนใหญจบชนประถมศกษารอยละ 93.55 สอดคลองกบ ศรสข ทรพยอนนต และคณะ (2550) รายงานวาเกษตรกรผเลยงกระบอในจงหวดสระบรรอยละ 78 จบชนประถมศกษาทงนเนองจากผเลยงกระบอสวนใหญอยในกลมผสงอายจงมระดบการศกษาไมสง

14

ตารางท 2 ขอมลทวไปของเกษตรกร

n = 90 รายการ จ านวน (n) รอยละ (%)

1. เพศ ชาย 73 81.10 หญง 17 18.90 2. อาย

20 - 35 ป 2 2.20 36 - 45 ป 10 11.10 46 - 55 ป 26 28.90 56 - 65 ป 38 42.20

66 ป หรอมากกวา 14 15.60 อายเฉลย 56.93 ป 3. ระดบการศกษา

ต ากวาประถมศกษา 6 6.70 ประถมศกษา 58 64.40 มธยมศกษาตอนตน 10 11.10 มธยมศกษาตอนปลาย 7 7.80 ปวช./ปวส. 4 4.40 ปรญญาตร 5 5.60 4. สภาพทางสงคม ก านน 3 3.30 ผใหญบาน 3 3.30

กรรมการหมบาน 5 5.60 ผน ากลม 4 4.40

หมอดนอาสา 1 1.10 เกษตรกรทวไป 71 78.90 อน ๆ 3 3.30

15

ตารางท 2 (ตอ)

n = 90 รายการ จ านวน (n) รอยละ (%)

5. แหลงรายไดหลกของเกษตรกร

เกษตรกรรม 74 82.20 รบจาง 13 14.40 คาขาย 3 3.30 6. แหลงรายไดเสรมของครวเรอน ไมม 13 14.40 เกษตรกรรม 35 38.90 คาขาย 4 4.40

รบราชการ 1 1.10

รบจาง 31 34.40 ท าการประมง/จบสตวน า 1 1.10 อนๆ 5 5.60 7. ภาระหนสนของครวเรอน

20,000 บาท หรอนอยกวา 13 14.40

20,001-50,000 บาท 15 16.70 50,000 - 100,000 บาท 33 36.70

100,001 หรอมากวา 29 32.20 8. แหลงเงนก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ(ธ.ก.ส.) 69 76.70 สหกรณการเกษตร 11 12.20 ธนาคารพาณชย 2 2.20 เพอนบาน 1 1.10 อนๆ 7 7.80

9. ลกษณะการถอครองของทดน

กรรมสทธของตนเอง 72 80.00

ทดนเชา 6 6.70

อนๆ 4 4.40

ทงเปนของตนเองและเชา 8 8.90

16

2. ความคดเหนของเกษตรกรตอโครงการ

การศกษาเกยวกบความคดเหนของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ พบวา เกษตรกรสวนใหญคดวาการก าหนดในความเหมาะสมในการสงเสรมการเลยงกระบอของพนทการเกษตร มความเหมาะสมทระดบมาก (รอยละ 37.80) ซงพนทเขารวมโครงการเปนไปตามเปาหมาย (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2559) และเกษตรกรสวนใหญคดวากจกรรมตางๆ ทไดรบการสนบสนนจากโครงการมความเหมาะสมอยทระดบมากทสด (รอยละ 51.10) สนคาทเกษตรกรปรบเปลยนจากการปลกพชไมเหมาะสมคอกระบอ และแปลงพชอาหารสตว เกษตรกรสวนใหญคดวามตลาดรองรบถงรอยละ 88.90 โดยตลาดทรองรบเปนแหลงรบซอในพนทรอยละ 91.10 การจดหาแหลงรบซอโดยหนวยงานภาครฐ รอยละ 4.40 และจากแหลงรบซออนๆ รอยละ 4.40 สนคาทเกษตรกรปรบเปลยนมาท าการผลตสามารถจ าหนายไดแลวทงหมดทกราย (รอยละ 100) และเกษตรกรทกรายใหความเหนตรงกนวาผลผลตทปรบเปลยนและจ าหนายแลว มรายไดเฉลยตอปมากกวาสนคาเดม เชน ขาว ออย มนส าปะหลง เปนตน และภายหลงจากการน าความรทไดจากโครงการไปใชประโยชน เกษตรกรสวนใหญรอยละ 97.80 เหนวาสามารถลดตนทนการผลตพชได โดยมเจาหนาทหนวยงานภาครฐเขาตดตามการด าเนนกจกรรมตางๆ ในพนทของเกษตรกรอยางสม าเสมอรอยละ 98.90 รายละเอยดแสดงในตารางท 3

สอดคลองกบรายงานการส ารวจความคดเหนของเกษตรกรทเขารวมโครงการของส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2559) รายงานวาสาเหตทเกษตรกรตดสนใจเจารวมโครงการเนองจากประสบปญหาในการผลตสนคาเดม รอยละ 64.00 ประสบปญหาราคาตกต า รอยละ 40.00 ประสบปญหาปรมาณผลผลตตกต า รอยละ 16.00

17

ตารางท 3 ความคดเหนของเกษตรกรตอโครงการฯ

n = 90

รายการ จ านวน (n) รอยละ (%) 1. ความเหมาะสมในการสงเสรมการเลยงกระบอของพนท

ไมเหมาะสม 10 11.10 เหมาะสมนอย 2 2.20

เหมาะสมปานกลาง 11 12.20 เหมาะสมมาก 34 37.80 เหมาะสมมากทสด 33 36.70

2. ความเหมาะสมของกจกรรมตางๆทไดรบการสนบสนน ไมเหมาะสม 0 0.00 เหมาะสมนอย 1 1.10

เหมาะสมปานกลาง 6 6.70

เหมาะสมมาก 37 41.10 เหมาะสมมากทสด 46 51.10

3. สนคาทเกษตรกรปรบเปลยน(กระบอ พชอาหารสตว) มตลาดรองรบ 80 88.90 ไมมตลาดรองรบ 10 11.10 4. ตลาดทรองรบสนคาทปรบเปลยน แหลงรบซอในพนท 82 91.10 การจดหาแหลงรบซอโดยหนวยงานภาครฐ 4 4.40 อนๆ 4 4.40 5. ผลผลตของสนคาทปรบเปลยน มผลผลตและจ าหนายผลผลตแลว 90 100.00

ยงไมมผลผลต 0 0.00

6. รายไดผลผลตเฉลยตอปเปรยบเทยบกบสนคาเดม มากกวาสนคาเดม 90 100.00

นอยกวาสนคาเดม 0 0.00

7. ความรทไดรบจากโครงการ ชวยลดตนทนการผลตได สามารถลดตนทนการผลต 88 97.80

ไมสามารถลดตนทนการผลต 2 2.20

8. การตดตามการด าเนนโครงการของเจาหนาท ไมมาตดตาม 1 1.10

ตดตาม 89 98.90

18

3. ความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการ

การศกษาเกยวกบความพงพอใจของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ พบวา ส าหรบความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการฯ เกษตรกรสวนใหญมความพงพอใจตอการด าเนนโครงการปรบเปลยนพนทปลกพชไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบออยในระดบมากทสด รอยละ 73.30 โดยระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอการด าเนนงานของโครงการฯ สงสดไดแก ดานการด าเนนงานของเจาหนาทในระดบมากทสด(คาเฉลย=4.58) รองลงมาไดแก ดานความชดเจนของโครงการฯ และสามารถท าความเขาใจไดงายระดบมากทสด (คาเฉลย=4.54) และระดบความพงพอใจของเกษตรกรตอการด าเนนงานของโครงการฯ ต าสดไดแก ดานความรทไดรบจากการเขารวมโครงการฯ (คาเฉลย=4.16) สรปโดยภาพรวมเกษตรกรทเขารวมโครงการมระดบความพงพอใจอยทระดบมาก รายละเอยดแสดงในตารางท 4 ตารางท 4 ความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการ

n = 90

การแปรผลคาเฉลย : แบงออกเปน 5 ระดบ ดงน - คาเฉลย 4.51 – 5.00 มระดบความพงพอใจ มากทสด - คาเฉลย 3.51 – 4.50 มระดบความพงพอใจ มาก - คาเฉลย 2.51 – 3.50 มระดบความพงพอใจ ปานกลาง - คาเฉลย 1.51 – 2.50 มระดบความพงพอใจ นอย - คาเฉลย 1.00 – 1.50 มระดบความพงพอใจ นอยทสด

ประเดนความพงพอใจ ระดบความพอใจ

คาเฉลย S.D. แปลผล 1. ความพงพอใจตอการด าเนนโครงการฯ ในภาพรวม 2. ความชดเจนของโครงการและสามารถท าความเขาใจไดงาย 3. เงอนไขของการเขารวมโครงการ 4. กระบอทไดรบจากโครงการ 5. ความรทไดรบจากโครงการ 6. กจกรรมตางๆ ทไดรบการสนบสนนจากโครงการ 7. ประโยชนทไดรบจากการเขารวมโครงการ 8. การด าเนนงานของเจาหนาท

4.70 4.54 4.33 4.48 4.16 4.24 4.47 4.58

.526

.673

.734

.657

.733

.724

.640

.670

มากทสด มากทสด

มาก มาก มาก มาก มาก

มากทสด เฉลยรวม 4.44 .428 มาก

19

4. ปญหาอปสรรคของเกษตรกรหลงจากเขารวมโครงการ

การศกษาเกยวกบปญหา อปสรรคของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ พบวา เกษตรกร สวนใหญรอยละ 61.10 พบปญหาอปสรรคในระหวางการด าเนนโครงการฯ โดยเกษตรกรแตละรายมสภาพปญหาและอปสรรคในการเลยงกระบอหลายๆอยาง และทพบมากทสด เรยงจากระดบปญหามากไปหานอยไดแก ปญหาการขาดแหลงทน (คาเฉลย=2.03) ปญหาราคากระบอตกต า (คาเฉลย=1.94) ปญหาการผสมเทยม การผสมตด (คาเฉลย=1.84) ปญหาขาดการเชอมโยงเครอขายดานการตลาด(คาเฉลย=1.63) ปญหาขาดแคลนอาหารสตว (คาเฉลย=1.61) ปญหาขาดแคลนแหลางน าเพอการเกษตรและภยธรรมชาต (คาเฉลย=1.59) ปญหาสขภาพสตว (คาเฉลย=1.51) ปญหาขากความเชอมโยงเครอขายผผลต(คาเฉลย=1.42) ปญหาเจาหนาทไมใหค าแนะน าและตดตามอยางตอเนอง (คาเฉลย=1.32) และปญหาตลาดจ าหนาย (คาเฉลย=1.11) สรปภาพรวมการแปลความหมายระดบปญหาและอปสรรคของเกษตรกรระหวางการเขารวมโครงการพบมคาคะแนน 1.11 ซงอยในระดบมปญหานอย รายละเอยดแสดงในตารางท 5

ประเดนขอเสนอแนะจากเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ

จากการศกษาโดยวธสมภาษณ เกษตรกรมขอเสนอแนะตอโครงการดงตอไปน 1. ดานการผลต ควรเพมความร ดานการจดการเลยงด ทกษะการผลตดาน การปรบปรงพนธกระบอ ตลอดจนองคความรใหมๆ ทเกยวของกบการเลยงกระบอ การเพมมลคาจากมลกระบอ การเลยงกระบอดวยวตถดบในทองถน และการเลยงตามมาตรฐานตนทนทเหมาะสม 2. ดานพชอาหารสตว เกษตรกรสนใจอยากไดพนธหญาทเหมาะสมกบพนทมาปลก ใหเพยงพอกบความตองการ และวธการถนอมอาหารสตวไวใชในชวงฤดแลง 3. เกษตรกรขาดแหลงเงนทนส าหรบใชในกจกรรมการจดการฟารมกระบอ เชนซออปกรณเครองตดหญา เครองสบยอยหญา เพราะโครงการฯใหเกษตรกรปรบเปลยนพนทมาปลกพชอาหารสตวเชน หญาเนเปยรปากชอง 1 รายละ 5 ไร เกษตรกรจงมความจ าเปนทจะตองมเครองตด เครองสบ เปนเครองทนแรงในฟารม รวมถงคาสรางหรอซอมปรบปรงโรงเรอนตางๆ 4. ตองการแรธาต เวชภณฑ บางสวนเพอลดตนทนหรอเพอสรางขวญก าลงใจส าหรบผเลยงกระบอ 5.ตองการพอพนธชนเยยมเพอมาปรบปรงกระบอในกลม และชวยแกไขปญหาการผสมตด และอยากใหมเจาหนาทผสมเทยมดานกระบอใหบรการใหเพยงพอ ใหความรดานวชาการทถกตอง เชน การจบสด เปนตน 6. ในดานการตลาด หนวยงานภาครฐควรชวยเหลอพฒนาชองทางการตลาดใหกบเกษตรกรขายกระบอไดในราคาทเปนธรรมโดยตรงไมตองผานพอคาคนกลาง สรางเครอขายเชอมโยงขอมล ผเลยงและขอมลการตลาดส าหรบกลมผเลยงกระบอใหทวถง

20

ตารางท 5 ปญหาอปสรรคของเกษตรกรหลงจากการเขารวมโครงการฯ n = 90

การแปรผลคาเฉลย : แบงออกเปน 5 ระดบ ดงน - คาเฉลย 4.51 – 5.00 มระดบปญหา มากทสด - คาเฉลย 3.51 – 4.50 มระดบปญหา มาก - คาเฉลย 2.51 – 3.50 มระดบปญหา ปานกลาง - คาเฉลย 1.51 – 2.50 มระดบปญหา นอย - คาเฉลย 1.00 – 1.50 มระดบปญหา นอยทสด

ประเดนปญหา ระดบปญหา

คาเฉลย S.D แปลผล 1. ไมพบปญหา จ านวน 35 คน รอยละ 38.90 2. พบปญหา จ านวน 55 คน รอยละ 61.1 - ขาดแคลนแหลงน าเพอการเกษตร - ภยธรรมชาต - ขาดแคลนแหลงทน - ราคาผลผลตตกต า - ขาดความเชอมโยงเครอขายผผลต - ขาดการเชอมโยงเครอขายดานการตลาด - ขาดแคลนอาหารสตว - การผสมเทยม การผสมตด - สขภาพสตว - เจาหนาทไมใหค าแนะน าและตดตามอยางตอเนอง - ตลาดจ าหนาย - อนๆ

1.59 1.59 2.03 1.94 1.42 1.63 1.61 1.84 1.51 1.32 1.28 1.11

1.189 1.037 1.434 1.360 .971

1.258 1.139 1.421 1.041 .872 .719 .436

นอย นอย นอย นอย

นอยทสด นอย นอย นอย นอย

นอยทสด นอยทสด นอยทสด

เฉลยรวม 1.57 .699 นอย

21

5. ผลตอบแทนทางเศรษฐกจของเกษตรกร (รายไดและรายจาย)

การศกษาผลตอบแทนทาเศรษฐกจของเกษตรกรหลกจากเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ(ภายใตโครงการธนาคารโค กระบอเพอเกษตรกร ตามพระราชด าร) ผลการศกษารายได พบวา เกษตรกรสวนใหญรอยละ 38.90 มรายไดครวเรอนโดยประมาณ 20,001-50,000 บาท ตอป และเกษตรกรสวนใหญ รอยละ 96.70 มรายไดอนๆ ของครวเรอนโดยประมาณ 5,000 - 20,000 บาทตอป โดยแหลงทมาของรายไดสวนใหญ รอยละ 34.40 มาจากการเลยงปศสตว รายละเอยดแสดงในตารางท 6

ส าหรบผลการศกษารายจายของเกษตรกรทเขารวมโครงการตลอดฯ ทงป ดงแสดงในตารางท 6 คาใชจายในการเลยงกระบอ 22,768.07 บาทตอตว และตนทนการผลตพชอาหารสตวเฉลยอยท 6,535.15 บาทตอ 5 ไร ตอป รายละเอยดแสดงในตารางท 7

จากผลการศกษาดงกลาว ตนทนในการเลยงกระบอใกลเคยงกบการศกษาสภาพการผลต ตนทน และผลตอบแทนการเลยงกระบอของเกษตรกรฟารมเครอขาย ทเกษตรกรมตนทนในการเลยงกระบอ 23,989.39 บาทตอตว (ไชยวฒน ภญโญเทพประทาน และคณะ, 2558) และรายไดเสรมใกลเคยงกบการศกษาในจงหวดขอนแกนทเกษตรกรมรายไดเสรมจากการเลยงกระบอโดยเฉลยประมาณ 12,784 บาทตอรายตอป บางรายอาจมรายไดสงถง 24,214 บาท (สทธพงศ อรยะพงศสวรรค และคณะ, 2548) และตามทภาครฐโดยหนวยงานของกรมปศสตวสงเสรมเกษตรกรทมความพรอมและศกยภาพทจะประกอบอาชพการเล ยงกระบอทดแทนอาชพเ กษตรกรรมอนๆ ทผลผลตมราคาตกต า ถอวาโครงการดงกลาวสรางโอกาสทางเลอกในการประกอบอาชพใหแกเกษตรกร

22

ตารางท 6 รายไดของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการฯ n = 90

รายการ จ านวน(n) รอยละ (%) 1. รายไดทงหมดของครวเรอนโดยประมาณ 5,000 – 20,000 บาท/ป 14 15.60 20,001 – 50,000 บาท/ป 35 38.90 50,001 – 100,000 บาท/ป 25 27.80 100,001 – 200,000 บาท/ป 10 11.10 200,001 – 500,000 บาท/ป 6 6.70 2. รายไดอนๆ ของครวเรอนโดยประมาณ 5,000 – 20,000 บาท/ป 87 96.70 20,001 – 50,000 บาท/ป 1 1.10 50,001 – 100,000 บาท/ป 1 1.10 100,001 – 200,000 บาท/ป 0 0.00 200,001 – 500,000 บาท/ป 1 1.10 3.แหลงทมาของรายไดอนๆ รายไดจากการปศสตว 31 34.40 รายไดจากการประมง 2 2.20 คาขาย 3 3.30 รบจางทวไป 8 8.90 เงนเดอน(ภาครฐ/เอกชน) 3 3.30 ใหเชาทดน/ทรพยสนอนๆ 3 3.30 คาเลยงดจากบตรหลาน 3 3.30 เบยยงชพผสงอาย 9 10.00 รายไดอนๆ มากกวา 2 แหลง 31 34.40

23

ตารางท 7 คาใชจายในการเลยงสตวและตนทนการผลตพชอาหารสตว n = 90

รายการ เงนสด เฉลย (บาท) รวม 1. คาใชจายการผลต/เลยงสตว 22,768.07 - คาอาหาร 1,331.33 - คาผสมพนธ - คายารกษาโรค 903.61 - คาวคซนปองกนโรค 578.31 - คาฮอรโมน 132.53 - คาพนธสตว 0 - คากอสรางโรงเรอน 1,843.37 - คาซอมแซมโรงเรอน 15,996.39 - คาซอมแซมเครองมอ 3,712.05 - คาแรง 1,334.94 - อนๆ 1,778.31 2. คาใชจาย/ตนทนการผลตพชอาหารสตว 157.29 6,535.15 - คาพนธ 689.07 - คาเตรยมดน 1,765.66 - คาเพาะปลก 261.45 - คาดแลรกษา 208.43 - คาเกบเกยว 23.31 - คาปยเคม 376.51 - คาปยคอก/ปยหมก 940.96 - คาปยน า/น าหมกชวภาพ 160 - สารเคมปราบศตรพช 0 - คาน า 197.59 - คาไฟฟา 116.51 - คาน ามนเชอเพลง 773.52 - คาเชาทดน 487.95 - คาภาษทดน 83.98 - คาขนสง 435.78

24

6. การเปลยนแปลงคณภาพชวตของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการ

การศกษาการเปลยนแปลงคณภาพชวตของเกษตรกรหลกจากเขารวมโครงการฯ พบวา มระดบคณภาพชวตของเกษตรกรโดยรวมอยในระดบดมาก (X=1.57, S.D.= .699) รายละเอยดแสดงในตารางท 8 จากวเคราะหสภาพแวดลอมการเลยงกระบอของกลมวสาหกจชมชนทเขารวมโครงการฯ พบวา การเลยงกระบอของเกษตรกร จดแขงคอเกษตรกรมการรวมกลมกน ท าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรในการเลยงและการจดการ มการรวมกนคด รวมกนท า มความสข สงผลใหเกษตรกรมคณภาพชวตทดขน เนองจากมรายไดและผลตอบแทนทคมคา แสดงใหเหนวา การสงเสรมการเลยงกระบอส าหรบเกษตรกรเพอใหเปนอาชพหลกใหมทสามารถทดแทนการประกอบอาชพเดม จะท าใหเกษตรกรซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศ มคณภาพชวตดขน มรายได มผลก าไรและความมนคงจากการประกอบอาชพเลยงปศสตว โดยเฉพาะการเลยงกระบออยางยงยนตอไป

อยางไรกตามการศกษาคณภาพชวตของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอนน ไมมรายงานการศกษา แตการศกษาครงน มแนวโนมไปในทศทางเดยวกนกบการศกษาทางเศรษฐกจและสงคมของผวจยอนๆ ดงเชน เกวลน มะล และ กนกพร เพยงประเสรฐ (2557) ทศกษาคณภาพชวตของประชาชน ประกอบดวยมาตรวดคณภาพชวตดานความจ าเปนพนฐาน ดานชวตความเปนอย ดานโอกาสในการด ารงชวต และดานความสะดวกสบาย เมอพจารณารายละเอยด พบวา ดานความจ าเปนพนฐานมคะแนนระดบคณภาพชวต สงทสด รองมาไดแก ดานโอกาสในการด ารงชวต ดานชวตความเปนอย และความสะดวกสบายของชวต ตามล าดบ และ สวช บญโปรง และคณะ (2558) ศกษาสภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอในจงหวดสรนทรและบรรมย พบวา เกษตรกรทงสองจงหวด มความอยดมสขในดานเศรษฐกจและดานสขภาพอนามย ในระดบมาก สวนดานสงคม ดานครอบครว ดานวฒนธรรม และความเชอ และความอยดมสขโดยรวมทกดาน อยระดบมากทสด ระดบความสข พบวา เกษตรกรในพนททงสองจงหวดมความสข ในระดบมความสขมาก สอดคลองกบ นรชย สหวศษฏ และคณะ (2559) ศกษาสภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความอยดมสขของเกษตรกรทเลยงโคขน ในจงหวดประจวบครขนธ พบวา ความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน มความอยดมสขในระดบมาก คอ ดานเศรษฐกจ และดานสขภาพอนามย สวนความอยดมสขในแตละดานทมระดบมากทสด คอ ดานครอบครว ดานสงคม และดานวฒนธรรม ความเชอและการนบถอ สวนระดบความสข พบวา ความสขของเกษตรกรทมตอการเลยงโคขน อยในระดบมความสขมาก

25

ตารางท 8 การเปลยนแปลงคณภาพชวตของเกษตรกรหลงเขารวมโครงการฯ n=90

ประเดนความพงพอใจ ระดบความพงพอใจ

คาเฉลย S.D แปลผล 1. ภาวะสขภาพของเกษตรกร 3.80 .810 ดมาก 2. ระบบบรการสขภาพทเกษตรกรไดรบ 3.79 .772 ดมาก 3. ระดบอาการเจบหนาอกทมอยในขณะน 3.38 1.605 ดมาก 4. ความสามารถในการหายใจไดด โดยไมหอบเหนอย 3.77 1.290 ดมาก 5. พละก าลงทม ในการท ากจกรรมตางๆในชวตประจ าวน 4.11 .867 ดมาก 6. ความสามารถดแลตนเองได โดยไมตองพงพาคนอน 4.31 .759 ดมาก 7. ความสามารถในการควบคมชวตตนเองได 4.24 .739 ดมาก 8. โอกาสทจะมชวตยนยาว เทาทตองการ 4.36 .676 ดมาก 9. สขภาพของสมาชกในครอบครว 4.28 .704 ดมาก 10. ความสขของครอบครว 4.33 .703 ดมาก 11. การท าหนาทในฐานะสาม หรอภรรยา 4.47 .640 ดมาก 12. ความรสกพอใจในสามหรอภรรยา หรอครก 4.48 .657 ดมาก 13. ความรสกพอใจกบเพอนๆ 4.22 .818 ดมาก 14. ความชวยเหลอเกอกลดานจตใจ อารมณของคนในครอบครว 4.38 .712 ดมาก 15. ความชวยเหลอเกอกลดานจตใจ อารมณ ของคนอน 4.07 .859 ดมาก 16. ความสามารถของตนเองในการดแลสมาชกในครอบครว 4.46 .564 ดมาก 17. การทตนเองมประโยชนตอคนอน 4.29 .782 ดมาก 18. ความกงวลในชวต 3.78 1.188 ดมาก 19. ความพงพอใจเพอนบานใกลเคยง 4.00 .941 ดมาก 20. ความพงพอใจบานหรอทอยอาศย 4.30 .814 ดมาก 21. ระดบการศกษา ความร ประสบการณชวตของทาน 4.21 .800 ดมาก 22. ความสามารถ ในการจดการเรองการเงนตามททานตองการ 4.07 1.003 ดมาก 23. ความพอใจทไดท าสงท เพลดเพลน สนกสนาน 4.31 .830 ดมาก 24. ความคาดหวงททานม ตอความส าเรจตอตนเอง ในอนาคต 4.44 .602 ดมาก 25. ความสงบทางใจทมอย 4.37 .644 ดมาก 26. ความส าเรจตามเปาหมายของตวเอง 4.43 .638 ดมาก 27. ความสขของตวเอง โดยภาพรวม 4.40 .596 ดมาก 28. ความพอใจในชวตโดยทวไปของตวเอง 4.40 .577 ดมาก

26

ตารางท 8 (ตอ) n=90

การแปรผลคาเฉลย : แบงออกเปน 5 ระดบ ดงน - คาเฉลย 4.51 – 5.00 มระดบคณภาพชวต ดทสด - คาเฉลย 3.51 – 4.50 มระดบคณภาพชวต ดมาก - คาเฉลย 2.51 – 3.50 มระดบคณภาพชวต ปานกลาง - คาเฉลย 1.51 – 2.50 มระดบคณภาพชวต นอย - คาเฉลย 1.00 – 1.50 มระดบคณภาพชวต นอยทสด

ประเดนความพงพอใจ ระดบความพงพอใจ

คาเฉลย S.D แปลผล 29. ความพอใจกบรปรางหนาตา รปลกษณะภายนอกของตวเอง 4.27 .577 ดมาก 30. ความพอใจในตวเองโดยภาพรวม 4.29 .753 ดมาก 31. การเปลยนแปลงหลงจากเขารวมโครงการปรบเปลยนพนทไมเหมาะสมเพอสงเสรมการเลยงกระบอ

4.40 .650 ดมาก

32. ความพงพอใจกบสมาชกกลมทเขารวมโครงการฯ 4.47 .565 ดมาก 33. ความพงพอใจกบการท างานรวมกบสมาชกรายอนในกลม 4.36 .624 ดมาก

เฉลยรวม 4.22 .465 ดมาก

บทท 5

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา

ขอมลทวไปของเกษตรกรท ใหขอมลสวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 81.10 อายเฉลย 56.93 ป จบชนประถมศกษา สภาพทางสงคมสวนใหญเปนเกษตรกรทวไป มแหลงรายไดหลกจากอาชพเกษตรกรรม รอยละ 82.20 รายไดเสรม รอยละ 38.90 ภาวะหนสนของครวเรอนอยระหวาง 50,0001-100,000 บาท/ครวเรอน รอยละ 36.70 แหลงเงนกสวนใหญจาก ธ.ก.ส. รอยละ 76.60

ความคดเหนและของเกษตรกรทตอโครงการฯ สวนใหญเหนวา มความเหมาะสมระดบมาก (รอยละ 37.80) และกจกรรมท สนบสนนโครงการมความเหมาะสมอย ใน ระดบมากทสด (รอยละ 51.10) การปรบเปลยนจากการปลกพชไมเหมาะสมเปนการเลยงกระบอ และแปลงพชอาหารสตว เกษตรกรเหนวาเหมาะสม เพราะมตลาดรองรบถงรอยละ 88.90 โดยมแหลงรบซอในพนทรอยละ 91.10 มการจดหาแหลงรบซอโดยหนวยงานภาครฐ รอยละ 4.40 และจากแหลงรบซออนๆ รอยละ 4.40 ซงเกษตรกรเหนวามรายไดเฉลยตอปมากกวาการท าเกษตรกรรม เชน ขาว ออย มนส าปะหลง เปนตน

ความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการฯ โดยภาพรวมเกษตรกรทเขารวมโครงการ มระดบความพงพอใจอยทระดบมาก (คาเฉลย = 4.44) สรปภาพรวมระดบปญหาและอปสรรคของเกษตรกรอยในระดบมปญหานอย (คาเฉลย 1.11) อยางไรกตามเกษตรกรบางรายมปญหาในการเลยงกระบอทพบ ล าดบปญหามากไปหานอยไดแก ปญหาการขาดแหลงทน (คาเฉลย 2.03) ปญหาราคากระบอตกต า (คาเฉลย 1.94) ปญหาอตราการผสมตดโดยวธการผสมเทยมต า (คาเฉลย 1.84) ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ (รายไดและรายจาย) ของเกษตรกรหลกจากเขารวมโครงการ พบวา รายไดครวเรอนหลกจากภาคเกษตรกรรม (รอยละ 38.90) 20,001-50,000 บาท ตอป รายไดเสรมจากการเลยงปศสตว (รอยละ 96.70) 5,000 - 20,000 บาท ตอป โดยมคาใชจายในการเลยงกระบอ 22,768.07 บาท ตอตว และตนทนการผลตพชอาหารสตวเฉลย 6,535.15 บาท ตอ 5 ไร ตอป ระดบคณภาพชวตของเกษตรกรโดยรวม มระดบคณภาพชวตรวมอยในระดบดมาก การเลยงกระบอของเกษตรกร จดแขงคอ เกษตรกรมการรวมกลม ท าใหเกดการแลกเปลยนเรยนรในการเลยงและการจดการ รวมกนคด รวมกนท า มความสข สงผลใหเกษตรกรมคณภาพชวตทดขน จากผลการศกษาแสดงใหเหนวา เกษตรกรมความพรอม และศกยภาพทจะเลยงกระบอทดแทนอาชพเกษตรกรรมเดม ทผลผลตราคาตกต า ตามโครงการทรฐบาลใหการสนบสนน

28

ขอเสนอแนะ

จากผลการศกษาครงน สามารถน าไปใชประโยชนในดานการสงเสรม แนะน า ในการเลยงกระบอของเกษตรกรทรวมโครงการฯ ของรฐบาล และเกษตรกรรายยอยอนๆ ดงน

1. ดานการผลต ควรเพมความร และทกษะการผลตดานการปรบปรงพนธกระบอและส ารองพชอาหารสตวไวใชในฤดแลงใหแกเกษตรกร 2. ในดานการตลาด หนวยงานภาครฐควรชวยเหลอพฒนาชองทางการตลาดใหกบเกษตรกรขายกระบอไดในราคาทเปนธรรมโดยตรงไมตองผานพอคาคนกลาง

29

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณคณะกรรมการพจารณาผลงานวชาการดานผลตสตวของส านกงาน ปศสตวเขต 3 ทใหค าแนะน าเรองระเบยบการเขยนงานวจย และขอเสนอแนะทเกยวของ โดยเฉพาะ ดร.สวช บญโปรง ผเชยวชาญดานพฒนาพนธกระบอ กรมปศสตว ทใหแนวคดการตรวจทานการเขยนงานวชาการ พรอมใหค าแนะน าแกไข ขอขอบคณทานนายสตวแพทยหญงศรสมย โชตวนช ปศสตวจงหวดชยภม ทอนมตการด าเนนโครงการวจย สนบสนนและอ านวยความสะดวกตลอดโครงการฯ ขอขอบคณทานปศสตวอ าเภอทกอ าเภอ ขาราชการ พนกงานราชการ และทขาดไมได ขอขอบคณเกษตรกรทกทานทใหขอมลใหการสนบสนนงานวจยในครงนส าเรจลลวงไปดวยด

30

เอกสารอางอง

กรมปศสตว. 2559. คมอการเลยงกระบอไทย ป 2556. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย จ ากด กรงเทพฯ. 27 น. กรมปศสตว. 2560. ขอมลเกษตรกรผเลยงกระบอ. ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กรงเทพฯ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2561. นโยบายส าคญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ. แหลงทมา : (Online):https://www.moac.go.th/a4policy-alltype-391191791794, 3 มนาคม 2561. เกวลน มะล และกนกพร เพยงประเสรฐ. 2557. คณภาพชวตของประชาชนในพนทอตสาหกรรม แหลมฉบง. วารสารเศรษฐศาสตรและกลยทธการจดการ. ปท 1 ฉบบท 1 มกราคม- มถนายน 2557 ไชยวฒน ภญโญเทพประทาน พเศษ แสดกระโทก นกร สางหวยไพร สวช บญโปรง และฉตรชย เตาทอง. 2558. สภาพการผลต ตนทน และผลตอบแทนการเลยงกระบอ ภายใตการ จดการของเกษตรกรเครอขายศนยวจยและบ ารงพนธสตวสรนทร. ส านกพฒนาพนธ ปศสตว กรมปศสตว นรชย สหวศษฏ สหบ สงขสวรรณ ธดา โคมแสงทอง และสวช บญโปรง . 2559. สภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความอยดมสขของเกษตรกรทเลยงโคขนในจงหวด ประจวบครขนธ. ส านกพฒนาพนธปศสตว กรมปศสตว พยงศกด อนตะวชา สมชาย ธนะ ศกดชย เครอสาร สรยพร แสงวงศ โชค โสรจกล ขรรคชย ดนเมฆ พวงทอง ไกรพบรณ. 2557. คณภาพชวต (Quality of life). (ออนไลน). เขาถงเมอ 12 สงหาคม 2561. สบคนจาก : http://haamor.com/th/คณภาพชวต/# รตนา อตตปญโญ ชยต ดงปาลธรรม และศร ธปฏมากร. 2560. การศกษาสภาพการเลยงกระบอ และความพงพอใจทมตอการใหบรการวชาการของเกษตรกรจงหวดพะเยา. วารสารเกษตรพระจอมเกลา 2560 : 35(3) หนา 69-78 วลลภา เชยบวแกว. 2560. กรอบแนวคดคณภาพชวต (Conceptual Framework of “Quality of Life”). ( อ อ น ไ ล น ) . เ ข า ถ ง เ ม อ 3 ส ง ห า ค ม 2561. ส บ ค น จ า ก : www2.tsu.ac.th/org/lic/uploads/images/life.docx.html/ ศรสข ทรพยอนนต พเศษ แสดกระโทก พชต ชเสน นกร สางหวยไพร และสวช บญโปรง . 2555. สภาพการเลยงกระบอและความพงพอใจของเกษตรกรตอการเลยงกระบอใน จงหวดสระบร. วารสารวชาการ. ส านกพฒนาพนธสตว. 2012: 33-51 ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2559. การประเมนผลโครงการบรหารจดการพนทเกษตรกรกรรม (Zoning by Agri-Map) ปงบประมาณ 2559 ในพนทน ารองจงหวดชยภ ม

31

บรรมย และอทยธาน: รายงานผลการประเมนผลโครงการ ส านกงานเศรษฐกจ การเกษตร ประจ าปงบประมาณ 2559. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2559. ภาวะเศรษฐกจสงคมครวเรอนและแรงงานเกษตร . (ออนไลน). เขาถงเมอง 3 กรกฎาคม 2561. สบคนจาก : http://www.oae.go.th/ economicdata/socioecostatus.html/ สชาต ประสทธรฐสนธ. 2546. ระเบยบวจยทางสงคม. พมพครงท 12, บรษทเฟองฟาปรนตง กรงเทพฯ. สวช บญโปรง ฉลองชย ชมชน และ พชต ชมเจรญ. 2558. สภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทาง เศรษฐกจ และความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอในจงหวดสรนทร และบรรมย. ส านกพฒนาพนธปศสตว กรมปศสตว