O MUNDO ANTIGO

a Filosofía

ata Sócrates

A. A FILOSOFÍA ATA SÓCRATES

– A. Mito e Logos.

– B. A Filosofía en Grecia.

– C. A Filosofía presocrática: o monismo.

– D. A filosofía presocrática: o pluralismo

– E. Sócrates e a Sofística.

Por qué xurde en Grecia?• Ciencia e Filosofía: fenómenos tardíos. Non

aparecen ata o século VI a.C. (Grecia Arcaica)

• Organizada en cidades-estado (polis). O cidadán ten un papel primordial (capacidade para opinar).

• Ocupación básica: comercio. Permite ter moito tempo libre para pensar e coñecer outras culturas.

• Non hai nin tradición relixiosa nin poder militar organizado.

A. Mito y logos • Ata entón, o eixo da cultura é o MITO: narración

alegórica que explica a orixe da realidade física ou humana protagonizada por deuses e heroes

• Explicación universal e última.

• Explicación arbitraria.

• Non se trata de que o mito sexa falso, senón que non segue cánones racionais. Manexa outros criterios de verdade.(Autoridade-Tradición)

• Tradición cultural grega de gran importancia: Homero, Hesíodo .

• Historias recibidas por tradición.

• Informan do pasado remoto do home e do pobo en cuestión.

• Inicio dunha búsqueda reflexiva e personal da verdade.Producida por un novo tipo de sabio con espíritu crítico (afán de discernir e non conformarse coas explicacións inmediatas)

• Convición de que a natureza está presidida pola necesidade racional (logos).

• Cambio lento e progresivo: do fundamento na autoridade ao fundamento na razón personal.

B. A Filosofía en Grecia

PRESOCRÁTICOS MONISTAS

PLURALISTAS

Escola Xónica

Pitágoras

Heráclito-Parménides

Empédocles de Agrigento

Anaxágoras de Clazomene

Os Atomistas (Leucipo e Demócrito)

SÓCRATES OS SOFISTAS

PLATÓN

ARISTÓTELES

C. A Filosofía Presocrática: O Monismo

• Orixe: admiración ante a perfección e a orde da natureza.

• Primeiro problema: cosmolóxico. Existe un principio ou causa primordial (arxé) que explique o devir da natureza (fisis)?

• Primeira resposta: pódese explicar toda a realidade como si fose unha única sustancia (Monismo).

arxé• o principio ou arkhé (arxé) é:

a) a fonte e a orixe de tódaslas cousas,

b) a desembocadura ou o termo último de tódalas cousas e

c) o respaldo permanente que rixe tódalas cousas (este concepto é o que entenderemos por sustancia en terminoloxía aristotélica).

• En poucas palabras, o principio (arkhe) pode definirse como aquilo do cal proveñen, aquilo aquilo do cal proveñen, aquilo no que acaban e aquilo polo cal son e subsisten no que acaban e aquilo polo cal son e subsisten tódalas cousastódalas cousas.

• ESCOLA XÓNICA: Procede de Mileto (Xonia). Considera que o arxé é un principio material.

Tales: (624-546 a.C.)

o arxé é a agua: grazas a observación sistemática

de todo o que o rodea

“Todo está cheo de deuses”

Anaximandro (610-546 a.C.) :

o arxé non pode ser ningún elemento

que teña contrario. Ha de ser algo previo: o ilimitado, o indefinido (to apeirón). Indica por primeira vez a convición de que o mundo é un cosmos (entidade ordenada) non un caos.

• Esta materia primixenia ilimitada e indeterminada segue un cierto xogo de opostosxogo de opostos (como o húmido e o seco) que, nun proceso que chama xustiza-inxustizaxustiza-inxustiza, se unen e separan dando lugar a toda a variedade da natureza ou physis

Anaxímenes (586-525 a.C.) : o arxé é o aire (elemento intermedio). elemento ilimitado como o ápeiron pero a súa vez material e pero a súa vez material e experimentableexperimentable, e verificou a súa importancia como elemento vital na respiración dos seres vivos.

HERÁCLITO DE ÉFESO:

• O cambio é a esencia da realidade. Os seres non paran de cambiar e de opoñerse entre sí.

• Devir=loita de contrarios: todo flue, nada permanece

• A verdadeira realidade é un

equilibrio conflictivo producido

pola eliminación do particular.

• Tensión /orde (dikheé)

• Devir segue unha orde, LOGOS.A realidade só é accesible a razón

• Imaxe Lume: todo se apaga e se encende como lume continuo sometido a medida do logos

.

PARMÉNIDES: Crítico de Heráclito.

Desenvolve a súa doutrina filosófica nun Poema , Sobre a Natureza, escrito en tono oracular, na que proclama a inmutabilidade radical da realidade;

• Heráclito se equivoca por seguir a experiencia. A realidade particular, continxente e cambiante é un engano. Non ten sentido lóxico. aquilo que penso con rigor lóxico ten que ser real.

• dous camiños que poden elixir os mortais: o da verdade (alétheia), que conduce ao coñecemento do ser, e o do parecer ou opinión (doxa)

•  

• Hai que seguir a VÍA DA VERDADE: uso puro da razón. O ser é, a nada(non-ser) non é.

• O ser posúe tódolos caracteres da perfección: inenxendrado, eterno, perfecto e universal.

• Demostración do limitado valor do monismo.• Grave problema: como explicar á vez o universal (necesario) e o particular

(continxente)

• o camiño da verdade, o que elixe o sabio (o filósofo); e o camiño da opinión, é o que seguen o común dos mortais. O camiño da opinión, é aquel no que as cousas cambian

• o camiño da verdade lévanos a aquilo que sempre é: o ser. As cousas cambian. O ser, sen embargo, non cambia.

• “o ser é e o non-ser non é”.• O ser posúe tódolos caracteres da perfección: inenxendrado,

eterno, perfecto e universal.• Demostración do limitado valor do monismo.• Grave problema: como explicar á vez o universal (necesario) e o

particular (continxente)

PITÁGORAS: A súa escola trasmite á posteridade dúas ideas básicas: O corpo é un añadido, imposto

á alma como un castigo. O arxé non é ningún elemento

material senón a forma (morphé),

cognoscible a través das

matemáticas. O arché é o número arché é o número

GRAN INFLUXO EN PLATÓN.

• Os números non eran para eles meras cantidades, senón auténticas calidades das cousasauténticas calidades das cousas; non eran símbolos, senón a realidade mesma. Explican a composición do real nas súas distintas dimensións: o un forma o punto; o dous, a liña; o tres, a superficie; o catro, o cuerpo.

• O principio básico da armonía estaba basado precisamente nesa perfección matemática do cosmos

Si o Si o ser é unser é un é imposible pensar nun devir hacia outro, e por tanto unha cousa é o mundo auténtico (sen movemento) e outra o aparente (con cambios e movemento). Ahora ben, si o ser é un conxunto de Ahora ben, si o ser é un conxunto de compostoscompostos, unha mezcla de elementos, cuxa unidade consiste nesa mezcla, e esa mezcla pode mediante certas forzas contrarias separarse e recombinarse, entoncesentonces teremos salvado tanto a unidade dun serunidade dun ser (composto) como o cambiocambio, entendido ahora como as infinitas mezclas posibles deses elementos.

D. a Filosofía presocrática:o pluralismo

OS PLURALISTAS

EMPÉDOCLES: 4 elementos (auga-aire-terra-lume) e 2 motores (amor-odio). Explicación mitolóxica: mediante un eterno retorno do Un e o múltiple

ANAXÁGORAS: Múltiples elementos diferentes cualitativamente (homeomerías) e unha causa: o nous (intelixencia directriz). Explicación teleolóxica: o nous pon en movemento as sementes e fai as mezclas e divisións dos seres.

ATOMISTAS (Leucipo e Demócrito). A physisphysis está composta por infinitas partículas materiaisinfinitas partículas materiais,, átomosátomos, de tamaño imperceptible, que se achan nun espazo distinto a elas (baleiro), indivisibles, iguais entre sí excepto na súa figura, na orde no que se unen e na posición que ocupan.

• Posúen movemento propio e espontáneomovemento propio e espontáneo en tódalas direcións, e chocan entre sí, o cal posibilita a súa unión ou a súa separación, dando así lugar aos distintos obxetos que configuran a realidade. Para que exista algo fai falta: – ÁTOMOS+MOVEMENTO+BALEIRO

• Non hai causa que explique o cambio. Non fai falta porque o cambio próducese de forma mecánica. Explicación mecanicista.

• 2 líneas de explicación da natureza: Finalismo (a natureza elixe unha dirección buscando o

mellor)Mecanicismo (a natureza actúa por necesidade)

• Siglo V: Cansancio do problema cosmolóxico (non ten solución clara): XIRO ANTROPOLÓXICO

E. Sócrates e a sofística• S. V.a.C. “século de

Pericles”

• Novos intereses. O O desenvolvemento da desenvolvemento da democraciademocracia crea novas necesidades. En particular importancia do uso da palabra e do razoamento para a defensa das propias crenzas e intereses a partir da súa argumentación pública

• Xiro Antropolóxico

Partenón

SOFISTAS• Son comerciantes do saber e non propiamente educadores.

Preséntanse como sofós: maestros de cultura e virtude• Fan da razón unha mera técnica para a discusión e a

victoria nesta, pero independentemente do contido de verdade e da moralidade da tese que se quere defender. Ensinan retórica: arte da oratoria e do discurso

• Utilizan un método de enseñanza que permite máis inculcar ideas nos oíntes que facerlles progresar no coñecemento das cousas

• A súa preocupación céntrase no home. E critican as institucións por consideralas fundadas en falsas leis naturais.

Defenden o Defenden o ESCEPTICISMO: ESCEPTICISMO: Teoría filosófica según a cal non é posible o coñecemento e de todo cabe plantexar algunha duda.

Gorxias: “nada existe; si algo existe, non pode ser coñecido polos homes; si se pode coñecer, non se pode comunicar e explicar aos demais”

RELATIVISMO: RELATIVISMO: Tesis filosófica segundo a cal existen tantas verdades como seres cognoscentes crean estar na verdade. A verdade depende de factores físicos, psicolóxicos ou culturais que inflúen nos xuizos que as persoas se fan sobre a realidade

Causas:

• A influenza de elementos físicos, psicolóxicos, ou culturais nas creenzas das personas.• A observación das moitas ideas ou concepcións que teñen os distintos grupos ou culturas.• A observación do cambio de ideas a través do tempo•Subxectivismo; “o home é a medida de tódalas cousas”•Indeferentismo moral e relixioso. As cousas non son nin boas nin malas. Ateísmo•Convencionalismo xurídico. Non existe unha lei universal•Oportunismo político. O fin xuxtifica os medios•Utilitarismo. Só o útil en valor•Individualismo.

Protágoras

Fisis/Nomos• Non aceptan a orixe natural e o valor universal

das leis. (Hipias)

• Confrontación convencionalismo(Nomos) e Natureza.

• 1ª sofística; o home mellor por natureza debe poñerse ao servizo da colectividade.

• 2ª sofística; A lei pretende o sometimento dos forte aos débiles, vai contra a natureza. Pretende unha igualdade que non existe na natureza (Trasímaco)

Sofistas/Sócrates

SOFISTAS

• Servizo ao poder. Interese persoal

• Escepticismo

• Relativismo

• Subxectivismo

• Cobran por ensinar

• Ofrecen sabedoría

SÓCRATES

• Busca da virtude. Mellora individual

• Verdade

• Universalidade

• Obxectivismo

• Ensina pero non cobra

• Afirma a necesidade de que cada un busque en sí mesmo a verdade

•Regla: coñécete a ti mesmo. Trátase de buscar o

ben dentro dun mesmo.

•Método: DIALÉCTICA. Dúas partes:

Ironía: Ironía significa “simulación”: estratagemas

utilizadas por Sócrates para obligar ao seu interlocutor a

dar razón de sí mismo. crítica das convicións previas.

Maieútica (arte da matrona): sacar a verdade que xa está dentro.

Sócrates (470-399)

Intelectualismo moral

1) a virtudea virtude (todas e cada unha das virtudes: sabedoría, xustiza, fortaleza, templanza) é é cienciaciencia (coñecemento) e o vicioe o vicio (todos e cada un dos vicios), ignorancia.ignorancia. 2) Ninguén peca Ninguén peca voluntariamentevoluntariamente e quen fai o mal faino por ignorancia do ben.

Os Sofistas e Sócrates

Constitúen o chamado periodo antropolóxico

O seu centro de interese se desplaza cara o ser humano e a sociedade (polis)

Os sofistas

Sócrates

Se presentan como maestros da virtude (areté)

Aspiran ao éxito na política

Se caracterizan polo seu:

Ofrecen unha ensinanza práctica e remunerada

Escepticismo

Relativismo

Pragmatismo

Oponse aos sofistas en doutrina e método

Defende un intelectualismo moral

O seu método é a maiéutica

O seu ideal é a virtude como coñecemento

 Morte de Socrates

 Jacques Louis David 1787