Post on 22-Nov-2018
1
FARMACOTERAPIA DA
ENXAQUECA
Prof. José Guilherme P. Pires, MD
Enxaqueca é um distúrbio caracterizado por crises recorrentes decefaléia amplamente variável em intensidade, freqüência e duração.As crises são comumente unilaterais e geralmente se associam aanorexia, náusea, vômitos e fotofobia. Em alguns casos as crises sãoprecedidas por desequilíbrios neurológicos e de humor, ou seassociam com eles. (World Federation of Neurology)
Cerca de ¼ dos ataques de enxaqueca são precedidos de uma aura,tipicamente de sintomas visuais. Prevalência das enxaquecas: ~10%.
Há uma ausência de sintomas entre os ataques.
Dores de cabeça diárias não são enxaqueca.
INTRODUÇÃO
Estágios da enxaqueca Fatores desencadeantes - 1 Fatores desencadeantes - 2
2
Fatores desencadeantes - 3
1A crise origina-se em estru-turas cerebrais profundas(hipotálamo, córtex)
2Impulsos elétricos espalham-se para outras regiões do SNC
3Alterações circulatórias e na atividade neural causam distúrbios visuais, tonteira, zum-bidos e outros sintomas neurológicos.
4CGRP e outras substân-cias químicas do SNC causam vasodilatação e respostas inflamatórias nos tecidos circunjacentes
5A inflamação irrita o nervo trigêmio, resultando em cefaléia intensa
Como acontece a enxaqueca (hipótese)
http://www.migraineprevention.com/
3
A depressão cortical alastrante(CSD) participa na patogenia das enxaquecas com aura.TGN = núcleo tri-geminalTGG = gânglio tri-geminalSPG = gânglioesfeno-palatinoSSN = núcleo salivatório superior
Fármacos usados na crise de enxaqueca - 1
• 1) Analgésicos comuns (orais)Exs.: acetaminofeno, aspirina, ibuprofeno, naproxeno, dipirona.Geralmente associados à cafeína e à metoclopramida.A metoclopramida é antiemética e ↑ a absorção do analgésico.Emprego: formas menos severas de enxaqueca.Eficácia: abortam ~40% das crises.
• 2) Analgésicos opióides (orais) Apesar de eficazes, NÃO são recomendados, dado os riscos de efeitos adversos, inclusive sedação excessiva e dependência.No mercado existem associações de tramadol e de codeína com acetaminofeno (eficácia ~70%).
Fármacos usados na crise de enxaqueca - 2
• 3) Alcalóides do ergot
� Seu efeito vasoconstrictor é parcialmente resultante de ação agonista sobre receptores 5-HT.
� Representantes:
DIIDROERGOTAMINA (mesilato) → VO, SC, IM, intranasal
ERGOTAMINA (tartarato, base livre) → VO
� Eficácia na crise: ~50% (+ acetaminofeno = ~60%)
� Principais efeitos adversos: náusea, vômitos.
� Contraindicação: gravidez.
Fármacos usados na crise de enxaqueca - 3
• 4) TRIPTANAS (agonistas 5-HT1B/1D)
SUMATRIPTANA (Sumax etc): SC, IN, VO
ZOLMITRIPTANA (Zomig, Zomig OD): VO, (IN)
RIZATRIPTANA (Maxalt, Maxalt RPD): VO
NARATRIPTANA (Naramig): VO
ALMOTRIPTANA (Axert): VO
ELETRIPTANA (Relpax): VO
FLOVATRIPTANA (Frova): VO
� As triptanas são usados para abortar a crise. Sua eficácia é da ordem de 80% (quanto mais precocemente usados, maior a eficácia). A taxa de recorrência da crise, no período de 24 h, é de ~30%.
ergotamina
almotriptana
4
TRIPTANANOME
COMERCIALVIA DE
ADMINISTRAÇÃO MEIA-VIDA INÍCIO DO EFEITO DOSE USUAL(pode ser repetida após 2 h)
ALMOTRIPTANA VO 3-4 h 30-60 min 12,5 mg
ELETRIPTANA VO 3-4 h 30-60 min 20-40 mg
FROVATRIPTANA VO ~25 h ~2 h 2,5 mg
NARATRIPTANA Naramig VO ~6 h 1-3 h 2,5 mg
RIZATRIPTANA Maxalt VO 2-3 h 30-60 min 5-10 mg
SUMATRIPTANA Sumax VO, SC, IN ~2 h 30-60 min VO~10 min SC10-15 min IN
50-100 mg VO6 mg SC
5-20 mg intranasal
ZOLMITRIPTANA Zomig VO, (IN) 2-3 h 30-60 min VO10-15 min IN
2,5-5 mg VO5 mg intranasal
Loder, 2010
TRIPTANAS• Efeitos adversos: sonolência, tonteira, rubor,
sensação de aperto no tórax, sensação dequeimação no local da injeção.
• Contraindicações: HAS não controlada, DAC,doença cerebrovascular.
• Interações medicamentosas: IMAO, verapamil eclaritromicina podem reduzir o metabolismo dediversas triptanas; a associação de triptana comSSRIs/SNRIs pode causar síndromeserotonérgica. Quando introduzir alcalóide doergot, aguardar pelo menos 24 h.
Fármacos usados na profilaxia da enxaqueca
• Beta-bloqueadores: propranolol, timolol
• Anticonvulsivantes: topiramato, divalproex, valproato
• Antidepressivos tricíclicos: amitriptilina, nortriptilina
• AINEs: aspirina, ibuprofeno
• BCCs: flunarizina, verapamil
• Outros: clonidina, lisinopril, candesartana� Os beta-bloqueadores são adequados para profilaxia contínua. Em caso de
toxicidade ou ineficácia, recomenda-se o anticonvulsivante. A indicação de amitriptilina, verapamil, flunarizina, lisinopril e candesartana é off-label. Os AINEs são úteis apenas em situações específicas (ex.: quando a enxaqueca é desencadeada pela menstruação).