738

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

การศกษาศกยภาพเพอพฒนาการทองเทยววฒนธรรมกลมชาตพนธผไท บานหนองหาง ตำาบลหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

A Study on Potential for Phu-Tai Ethnic Tourism development atBan Nong Hang, Nong Hang District, Amphur Khuchinarai, Kalasin Province

สนย เลยวเพญวงษ1 บงกช เจนชยภม 1 1ศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำำำำำำำำำำำำำำำำำำาโขง มหาวทยาลยขอนแกน

ชน 3 อาคารศนยวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน อำาเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40002 โทรศพท 043 202427 E-mail: recmert@kku.ac.th

บทคดยอ ในการศกษาครงน ผวจยมวตถประสงคเพอศกษาศกยภาพ

รวบรวมขอมลวถชวต บรบทชมชนและแนวทางพฒนาการทองเทยว

วฒนธรรมผไท บานหนองหาง ตำาบลหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ

จงหวดกาฬสนธ ผานกระบวนการมสวนรวมของชมชน เพอใหเกดการ

ทองเทยวอยางยงยน โดยศกษาจากเอกสารขอมลชนปฐมภมและจาก

ความคดเหนของประชาชนและหนวยงานทเกยวของในพนท ผลการ

ศกษาพบวา กลมชาตพนธผไท บานหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ

จงหวดกาฬสนธ มศกยภาพทางการทองเทยววฒนธรรมสง เพราะม

เอกลกษณดานการแตงกาย ภาษา และวฒนธรรมประเพณ เครงครด

ในฮตคอง ชาวบานพรอมใจกนอนรกษและสบทอดวฒนธรรมของ

ชนเผาไวไดเปนอยางด โดยเฉพาะการแตงกายตามแบบผไทดงเดม

และภาษาผไท พรอมกนนชมชนยงมความพรอมทางดานการจดการ

ทองเทยวรปแบบโฮมสเตย และการทองเทยวประเภทอนๆ ไวรองรบ

นกทองเทยว เชน การทองเทยวเชงธรรมชาต และการทองเทยวแบบ

ผจญภย เปนตน ดานแนวทางการพฒนาการทองเทยววฒนธรรมผไท

บานหนองหาง จากผลการประชมรวมกบชาวบานและหนวยงานท

เกยวของในพนทไดแนวทางการพฒนาการทองเทยววฒนธรรมผไท

บานหนองหาง โดยสรปประเดนทชมชนมศกยภาพเพยงพอตอการ

พฒนาตอไปในอนาคต เพอใหเปนจดแขงทางการทองเทยววฒนธรรม

ผไทไวทงหมด 9 ประเดน โดยเนนกระบวนการทชมชนมสวนรวมเปน

หลก เพอสงผลใหเกดการทองเทยวอยางยงยนขนในชมชน

คำาสำาคญ : ศกยภาพ, การทองเทยววฒนธรรม

Abstract The purpose of this study is to study potential, collecting

community data and to seek ways to increase the potential

of this community through a participatory process by studies

from Preliminary data and opinion from villagers and relevant

agencies. From the study, found that PhuTai Ban Nong Hang

Kuchinarai Kalasin Province has the high potential of cultural

tourism because of the unique culture, language and dress, strict

in social norm. Villagers unite and preserve cultural heritage of

the tribe as well. Especially in the form of dress and language.

The community is ready for tourism management such as

homestay, nature tourism and adventure toursim. About tourism

development approach is 9 issues by emphasis on participatory

process for sustainable tourism.

Keywords : Potential, Ethnic Tourism

1. บทนำา จงหวดกาฬสนธ เปนจงหวดหนงในภาคอสานตอนบน ม

อาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยงคอ ทศเหนอ ตดตอกบจงหวด

อดรธาน และจงหวดสกลนคร มลำานำำำำำำำำำำำำำำำำำำำาปาวและลำานำำำำำำำำำำำำำำำำำำาพองกบหวย

พนชาดเปนแนวแบงเขต ทศตะวนออก ตดตอกบจงหวดสกลนครและ

จงหวดมกดาหาร โดยมสนปนนำำำำำำำำำำำำำำำำำำาของเทอกเขาภพานเปนแนวแบงเขต

ทศใต ตดตอกบจงหวดรอยเอดและจงหวดมหาสารคาม ทศตะวนตก

ตดตอกบจงหวดมหาสารคาม โดยมลำานำำำำำำำำำำำำำำำำำำาชเปนแนวแบงเขต และบาง

สวนตดตอกบจงหวดขอนแกน

ประชากรของจงหวดกาฬสนธ เปนชาวไทยอสาน เชน

เดยวกบประชากรของจงหวดอนๆ ในภาคอสาน นอกจากนนยงม

ชาวพนเมองอนๆ ทมวฒนธรรมเฉพาะกลม คอ กลมผไท ทบานโพน

อำาเภอคำามวง บานหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ บานกดสม อำาเภอ

เขาวง และกลมยอ ในตำาบลแซงบาดาล อำาเภอสมเดจ ประชากรทอย

ในชมชนเมอง สวนใหญจะประกอบอาชพคาขาย รบราชการ รบจาง

การอตสาหกรรม ผลตสนคาหรอบรการตางๆ สวนประชากรทอย

ในชนบท เปนประชากรสวนใหญของจงหวด ประมาณรอยละ 90

ประกอบอาชพเกษตรกรรม ทำานา ทำาไร ทำาสวน เลยงสตว โดยอาศย

แรงงานธรรมชาตและกรรมวธดงเดม อยรวมกนเปนหมบาน ประชากร

ทเปนคนพนเมองมภาษาพดและขนบธรรมเนยมประเพณคลายคลง

กนเกอบทงจงหวด มชาวผไทประมาณ 5-6 หมนคน ทพดภาษาผไท

สำาเนยงอสาน ดงนนขนบธรรมเนยมประเพณสวนใหญจงคลายกนจน

แยกไมออก นอกจากนนยงมภาษาสำาเนยงพดทตางไปเลกนอย เชน

พวกขา โซ และญอ สวนชนเผาตางชาตมอยนอย ซงไดแก คนจน

คนญวน ไดอาศยอยมานานแลว จงไมมปญหาชนกลมนอย [1]

บานหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธเปน

บานเกาแก ทกลมผไทอพยพมาตงถนฐานอยกอนทจะแยกขยายไป

ตงอยทบานกดหวา จงมประวตพฒนาการของการตงถนฐานทนา

สนใจ เปนชมชนดงเดมทยงคงรกษาขนบธรรมเนยมวฒนธรรม

ประเพณ และมการปฏบตกนมาอยางตอเนอง สามารถบอกเลาเรอง

ราวของตนเองไดเปนอยางด มสนคาพนเมองทมชอเสยงระดบชาต คอ

การจกสาน โดยเฉพาะกระเตาะ ทมลวดลายละเอยดสวยงาม และได

รบเลอกใหเปน OTOP ของชมชน

739

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

ในการศกษาเพอพฒนาศกยภาพทางการทองเทยว

วฒนธรรมผไทครงน จงนาจะทำาใหสามารถพฒนาแหลงทองเทยว

วฒนธรรมผไทเพมขนในเสนทางทเชอมตอกบจดทองเทยววฒนธรรม

ผไททอยเดมในหมบานโคกโกง ตำาบลกดหวา ซงหางกนไปไมมากนก

ซงจะเพมแรงดงดดทางการทองเทยวใหสงขน มวฒนธรรมและวถชวต

ใหศกษาเรยนรไดหลากหลายขน ซงหากมการพฒนาใหเหมาะสมจะ

ทำาใหเกดการทองเทยวทยงยน สงผลถงการพฒนาชมชนใหนาอย

อยางยงยนสบไป

2. วตถประสงค 1. เพอศกษาศกยภาพการทองเทยวทางวฒนธรรมของ

กลม ชาตพนธผไท

2. เพอรวบรวมขอมลวถชวตบรบทชมชนวฒนธรรมผไท

บานหนองหาง ตำาบลหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

3. เพอหาแนวทางพฒนาการทองเทยววฒนธรรมผไทให

เกดการทองเทยวอยางยงยนโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชน

3. กรอบแนวคดการวจย

4. วธดำาเนนงาน เปนงานการศกษาวจยเชงคณภาพเชงสำารวจ (Survey

Method) ทางนเวศวฒนธรรม (Cultural Ecology) การสงเกตทงแบบ

มสวนรวมในระยะสน และไมมสวนรวม (Participant Observation

and Non-Participant Observation) ใชการสมภาษณแบบเจาะลก

เฉพาะกรณ (In-depth Interview) การสมภาษณผนำาชมชนทงผนำาท

เปนทางการ และผนำาดานวฒนธรรม (Semi-Structured interviewing)

การประชมปฏบตการแบบมสวนรวมในชมชน เพอรวมกนวเคราะห

และเสนอแนวทางการพฒนา การจดรปแบบและกจกรรมการทอง

เทยวชมชน

5. ผลการศกษา กลมชาตพนธผไท บานหนองหาง มความเขมแขงทางดาน

วฒนธรรมและประเพณทชดเจน โดยเฉพาะภาษาพดและวฒนธรรม

การแตงกายตามแบบของชาวผไท ซงมความเครงครดและยดถอ

เปนกฎระเบยบทสำาคญของกลมชาตพนธ จากการศกษาโดยการ

ลงพนทเพอสำารวจและเกบขอมลจากวทยากรและการจดประชมเพอ

ระดมความคดเหนจากชาวบาน ผนำาชมชน ผนำากลมตางๆ เพอรวม

กนหาแนวทางพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมในพนทจากการผล

การศกษา สามารถแบงศกยภาพทางการทองเทยวเชงวฒนธรรมกลม

ชาตพนธผไท บานหนองหาง ออกเปนดานตางๆ ไดดงน

1. วฒนธรรมประเพณของทองถนทมเอกลกษณและปฏบต

สบตอกนมา

2. ภมปญญาชาวบาน เชน การจกสาน ทอผา อาหาร

พนบาน และการแสดงพนบานทมความโดดเดนและสอดคลองกบวถ

วฒนธรรมชมชน

3. แหลงทองเทยวภายในชมชน บรบทชมชนยงคงวถ

วฒนธรรมดงเดมทใกลชดธรรมชาต มการรกษาปาชมชนไวเปนแหลง

อาหารและแหลงเรยนรธรรมชาตจนไดรบ การยกยองจากหนวยงาน

ทเกยวของหลายครง

ความพยายามในการจดการทองเทยวบานหนองหาง

โครงการทองเทยวบานหนองหาง เปนโครงการทเคยมการ

จดทำาไวตงแตป พ.ศ. 2546 ในชอ “โครงการหนงตำาบลหนงผลตภณฑ

และการทองเทยวเชงอนรกษ” [2] บานหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ

จงหวดกาฬสนธ ในการจดทำาโครงการไดมการวางแผนการดำาเนน

งานดานการทองเทยวไวคอนขางชดเจน มการกำาหนดจดทนาสนใจ

สำาหรบการทองเทยว ไวดงน

• เดนปาศกษาธรรมชาตปาชมชนโคกปาซ

• ชมทศนยภาพภผาผง ภหนปน

• พกแรมเขตรกษาพนธสตวปาภสฐาน

• นนทนาการพาแลงกบชาวผไท ณ ลานทองกวาว และชม

การแสดงศลปวฒนธรรมแบบดงเดมของชาวผไท

• พกผอนนอนบานผไท

• ซอสนคาเอกลกษณชาวผไท ของทระลกตางๆ

• ชมวถเกษตรกรตามฤดกาล เชน การทำานา ทำาสวน

และไดมการวางแผนการเตรยมชมชน เพอรองรบการทอง

เทยวไวในโครงการ เชน ในการรณรงครกษาความสะอาดของบาน

เรอนและบรเวณโดยรอบ การปลกไมดอกไมประดบ การเตรยมบาน

พกสำาหรบนกทองเทยวอยางนอย 150 หลง การเตรยมลานทองกวาว

การแสดงศลปวฒนธรรมแบบดงเดมของกลมตางๆ กำาหนดจดศกษา

ธรรมชาต แหลงทองเทยวทางการเกษตร ทงสวนผลไม สวนสมนไพร

สวนไมดอกไมประดบ การจดเตรยมมคคเทศกเดนปา และแหลงทอง

เทยวทางการเกษตร ตลอดจนการแตงตงคณะกรรมการและการเตรยม

การประชาสมพนธ แตแมโครงการจะไดจดทำาไวอยางชดเจน กไมได

มการนำาไปสการดำาเนนการอยางจรงจง ทำาใหการทองเทยวชมชน

บานหนองหาง จงเปนเพยงความตองการของชมชนจนกระทงป

พ.ศ. 2547-2548 ศนยวจยทองเทยวภมภาคลมนำำำำำำำำำำำำำำำำำำาโขง มหาวทยาลย

ขอนแกน[3] ไดเขาไปดำาเนนการและจดกระบวนการกลม เพอสราง

การมสวนรวมในการเรยนรและความเขาใจเกยวกบการทองเทยว

ชมชน และการดำาเนนการจดการทองเทยวชมชนผไทบานหนองหาง

ประเพณคลายคลงกนเกอบทงจงหวด มชาวผไทประมาณ 5-6 หมนคน ทพดภาษาผไทสาเนยงอสาน ดงนนขนบธรรมเนยมประเพณสวนใหญจงคลายกนจนแยกไมออก นอกจาก นนยงมภาษาสาเนยงพดทตางไปเลกนอย เชน พวกขา โซ และญอ สวนชนเผาตางชาตมอยนอย ซงไดแก คนจน คนญวน ไดอาศยอยมานานแลว จงไมมปญหาชนกลมนอย [1] บานหนองหาง อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธเปนบานเกาแก ทกลมผไทอพยพมาตงถนฐานอยกอนทจะแยกขยายไปตงอยทบานกดหวา จงมประวตพฒนาการของการตงถนฐานทนาสนใจ เปนชมชนดงเดมทยงคงรกษาขนบธรรมเนยมวฒนธรรมประเพณ และมการปฏบตกนมาอยางตอเนอง สามารถบอกเลาเรองราวของตนเองไดเปนอยางด มสนคาพนเมองทมชอเสยงระดบชาต คอ การจกสาน โดยเฉพาะกระเตาะ ทมลวดลายละเอยดสวยงาม และไดรบเลอกใหเปน OTOP ของชมชน ในการศกษาเพอพฒนาศกยภาพทางการทองเทยววฒนธรรมผไทครงน จงนาจะทาใหสามารถพฒนาแหลงทองเทยววฒนธรรมผไทเพมขนในเสนทางทเชอมตอกบจดทองเทยววฒนธรรมผไททอยเดมในหมบานโคกโกง ตาบลกดหวา ซงหางกนไปไมมากนก ซงจะเพมแรงดงดดทางการทองเทยวใหสงขน มวฒนธรรมและวถชวตใหศกษาเรยนรไดหลากหลายขน ซงหากมการพฒนาใหเหมาะสมจะทาใหเกดการทองเทยวทยงยน สงผลถงการพฒนาชมชนใหนาอยอยางยงยนสบไป 2. วตถประสงค 1. เพอศกษาศกยภาพการทองเทยวทางวฒนธรรมของกลม

ชาตพนธผไท 2. เพอรวบรวมขอมลวถชวตบรบทชมชนวฒนธรรมผไท บาน

หนองหาง ตาบลหนองหาง อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

3. เพอหาแนวทางพฒนาการทองเทยววฒนธรรมผไทใหเกดการทองเทยวอยางยงยนโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชน

3. กรอบแนวคดการวจย

4. วธด าเนนงาน เปนงานการศกษาวจยเชงคณภาพเชงสารวจ (Survey

Method) ทางนเวศวฒนธรรม (Cultural Ecology) การสงเกตทงแบบมสวนรวมในระยะสน และไมมสวนรวม (Participant Observation and Non-Participant Observation) ใชการสมภาษณแบบเจาะลกเฉพาะกรณ (In-depth Interview) การสมภาษณผนาชมชนทงผนาท เปนทางการ และผนาดานวฒนธรรม (Semi-Structured interviewing) การประชมปฏบตการแบบมสวนรวมในชมชน เพอรวมกนวเคราะหและเสนอแนวทางการพฒนา การจดรปแบบและกจกรรมการทองเทยวชมชน

5. ผลการศกษา

กลมชาตพนธผไท บานหนองหาง มความเขมแขง ทางดานวฒนธรรมและประเพณทชดเจน โดยเฉพาะภาษาพดและวฒนธรรมการแตงกายตามแบบของชาวผไท ซงมความเครงครดและยดถอเปนกฎระเบยบทสาคญของกลมชาตพนธ จากการศกษาโดยการลงพนทเพอสารวจและเกบขอมลจากวทยากรและการจดประชมเพอระดมความคดเหนจากชาวบาน ผนาชมชน ผนากลมตางๆ เพอรวมกนหาแนวทางพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมในพนทจากการผลการศกษา สามารถแบงศกยภาพทางการทองเทยวเชงวฒนธรรมกลมชาตพนธผไท บานหนองหาง ออกเปนดานตางๆ ไดดงน

1. วฒนธรรมประเพณของทองถนทมเอกลกษณและ ปฏบตสบตอกนมา 2. ภมปญญาชาวบาน เชน การจกสาน ทอผา อาหารพนบาน และการแสดงพนบานทมความโดดเดนและสอดคลอง กบวถวฒนธรรมชมชน 3. แหลงทองเทยวภายในชมชน บรบทชมชนยงคงวถ

740

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

จนปจจบนเรมมการทองเทยวเขาไปมากขน แตสวนมากยงเปนการ

เขาไปศกษาดงานการรกษาปาชมชน การจดการสงแวดลอม การ

จดการสหกรณ และการศกษาธรรมชาตและวฒนธรรมชมชน ซง

ชาวบานหนองหางไดจดใหมการทองเทยวตามรปแบบและเสนทาง

ทกำาหนดไวดวย

แนวทางการพฒนาการทองเทยววฒนธรรมผไทบานหนองหาง

บานหนองหางนบวาเปนบานทมทรพยากรธรรมชาต รวม

ถงประเพณวฒนธรรมทนาสนใจ ซงมศกยภาพเพยงพอทจะพฒนา

เปนแหลงทองเทยวได ดวยมพนทตดภเขาและแหลงนำำำำำำำำำำำำำำำำำำา มวถชวต

ทผกพนกบธรรมชาต มความเชอและพธกรรมทแตกตางจากชมชน

อสานทวไป และความพรอมในเรองการมสวนรวมของคนในชมชน

และไดมการจดการการทองเทยวชมชนมาแลวในระยะหนง มการ

รวมกลมทองเทยว การรองรบการทองเทยวและการจดทำาโฮมสเตย

ซงดำาเนนไปไดอยางด แตยงไมคอยเปนทรจกกนอยางกวางขวางนก

อยางไรกตามยงควรมแนวทางการพฒนาเพอเพมแรงดงดดนกทอง

เทยว ดงตอไปน

1. งานฝมอหตถกรรมจกสาน ใหมการสบทอดในกลม

เยาวชน รวมทงการถายทอดการแสดงพนบานของหนองหาง

2. การนำาผาไหมลายขด ผามดหม ผาหมอฮอมของ

ทองถน มาแปรรปตดเยบเปนเสอผา เครองใชใหหลากหลายขน

3. พฒนาโคกปาซและอางเกบนำำำำำำำำำำำำำำำำำำาหวยแกงหวา ใหเปน

แหลงทองเทยวเชงอนรกษ เพมกจกรรมการศกษาโคกปาซใหเทยว

ไดตลอดป

4. พฒนาและอนรกษแหลงโบราณสถาน และโบราณวตถ

ตามวดตางๆ ภายในหมบาน ซงมหลกฐานเกาแกหลายชน ใหคนใน

ชมชนอธบายเรองราวไดอยางถกตอง

5. อาหารพนเมองของชาวผไททเปนเอกลกษณและมเสนห

ซงเปนอาหารเพอสขภาพจากธรรมชาต ควรนำาเสนอในการตอนรบนก

ทองเทยวทกกลมจดการประชาสมพนธในทกรปแบบและทกโอกาส

6. สรปและขอเสนอแนะ ในปจจบนนกทองเทยวตองการมาเทยวเพอเรยนรมาก

กวาการมาเทยวเพอความบนเทงเพยงอยางเดยว ดงนน การรวม

กนวเคราะหขอมลบรบทชมชน จงทำาใหชมชนพบศกยภาพในการ

รองรบการทองเทยวของตนเองทมความนาสนใจดวยความโดดเดน

ทางวฒนธรรม ขอมลทนาสนใจสวนหนงเกดจากการสนทนาอยาง

ไมเปนทางการ และชมชนไมไดเหนวาเปนเรองราวทนาสนใจ แตกลบ

เปนสงแปลกใหมสำาหรบคนตางวฒนธรรมจงอาจสรางคณคาทางการ

ทองเทยวได

จากการวเคราะหศกยภาพของชมชนผไทบานหนองหางดง

ทกลาวมา เหนวาเปนชมชนทมศกยภาพทางการทองเทยวทสามารถ

สรางแรงดงดดนกทองเทยวทสนใจการทองเทยวชมชนไดเปนอยาง

ด เพราะเปนเสมอนโลกใหม ของนกทองเทยวจากชมชนเมอง ดงนน

หากบานหนองหางไดรบการสนบสนนใหจดการการทองเทยวชมชน

ไดอยางเหมาะสม นาจะเปนแหลงทองเทยวทไดรบความนยมจากนก

ทองเทยวไดอกแหลงหนง

ขอเสนอแนะ

1. ชมชนควรมการทบทวน รอฟนวฒนธรรมและภมปญญา

ดงเดม

2. ชมชนควรมการรวบรวมขอมลเรองราว เรองเลา นทาน

ตำานานตางๆของชมชน เพอจดทำาเปนฐานขอมลชมชน

3. เรงพฒนาบคลากรดานการทองเทยว ทงการสรางความ

เขาใจทถกตองเกยวกบการทองเทยวใหแกชาวบานใหทวถงมากขน

4. เรงจดการพนทในชมชนเพอรองรบการทองเทยว เชน

บรเวณทจอดรถ ศนยบรการขอมลทองเทยว ตลอดจนสงอำานวยความ

สะดวกตางๆ อยางมสวนรวมในชมชน

5. พฒนาและจดกจกรรมเพอรองรบนกทองเทยวใหหลาก

หลายรปแบบ

6. ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของในพนทเพอ

ประชาสมพนธการทองเทยว เชน ทองเทยวจงหวด การทองเทยว

แหงประเทศไทย

7. กตตกรรมประกาศ โครงการนไดรบทนอดหนนจากโครงการวจยประเภท

อดหนนทวไป ประจำาปงบประมาณ พ.ศ. 2552 (เพมเตม) จาก

มหาวทยาลยขอนแกน สำาเรจลลวงลงไดดวยด ดวยความรวมมอ

จากชมชนหนองหาง ผนำาชมชน และหนวยงานทเกยวของ อนไดแก

องคการบรหารสวนตำาบลหนองหาง เขตรกษาพนธสตวปาภสฐาน

กรมสงเสรมการเกษตรในพนททใหการสนบสนนและใหความรวมมอ

ดวยดตลอดมา ขอขอบคณสหกรณเครดตยเนยนหนองหาง จำากด ท

กรณาเออเฟอสถานทในการจดประชมในแตละครง และทายทสด

ขอขอบคณชาวบาน บานหนองหางทกคนทไดเสยสละเวลาเขารวม

ประชมพรอมใหสมภาษณ และใหขอเสนอแนะตอการทำางานในครงน

8. เอกสารอางอง[1] ภททยา ยมเรวต. ประวตศาสตรสบสองจไท. กรงเทพมหานคร:

สำานกพมพสรางสรรค. 2544.

[2] วรรณพร วณชชานกร. การทองเทยวเชงอนรกษ: Ecotourism.

กรงเทพมหานคร: สถาบนราชภฏสวนดสต,2540.

[3] สนย เลยวเพญวงษ การศกษาศกยภาพทางการทองเทยว

วฒนธรรมผ ไทบานหนองหาง อำาเภอกฉนารายณ

จงหวดกาฬสนธ. ขอนแกน: ศนยวจยทองเทยวภมภาคลม

นำำำำำำำำำำำำำำำำำำาโขง มหาวทยาลยขอนแกน, 2547.